Jump to content

Կրոնափոխություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Կրոնափոխություն կամ դավանափոխություն, անձի նույնացում որևէ կրոնի հետ՝ կա՛մ այլ հավատքից դարձի, կա՛մ գիտակցված որոշման արդյունքում։ Դա ենթադրում է տվյալ կրոնի արժեհամակարգի և պոստուլատների ընդունում, ինչպես նաև տվյալ կրոնի հետևորդների համայնքին միացում։ Հնարավոր է անցում ոչ միայն մեկ կրոնից մյուսը, այլև միևնույն կրոնի մի դավանանքից (աղանդ, շարժում) մեկ այլ դավանանք, ինչպես նաև գիտակցված դավանափոխություն տվյալ կրոնի անվանական հետևորդներից (ի ծնե, ազգամշակութային նույնականացում)։ Դա հակասական է մորմոնների կամ դրուզների նման դավանանքների դեպքում, քանի որ նրանք իրենց համարում են արդեն գոյություն ունեցող կրոնների (համապատասխանաբար քրիստոնեություն և իսլամ) շարժումներ, սակայն այս կրոնների մեծամասնությունը մորմոններին չի համարում իրենց մաս, հետևաբար` երբ մորմոններն ընդունում են որևէ այլ քրիստոնեական դավանանք, շատ դեպքերում նրանք պետք է մկրտվեն, այլ ոչ թե պարզապես օծվեն։

Մի շարք կրոններ (կրոնական շարժումներ)՝ ինչպես դրուզները, եզդիները, մանդաները, թույլ չեն տալիս կրոնափոխ լինել։ Հինդուիզմը պաշտոնապես թույլ է տալիս կրոնափոխ լինել, բայց գործնականում նման դեպքերը հազվադեպ են լինում, քանի որ առաջանում է կաստաների փոփոխության խնդիր, իսկ կաստայի անդամակցությունը ժառանգական է։

Բուդդիզմը թույլ է տալիս սահմանափակ համակցում մի շարք այլ կրոնների կրոնական սովորույթների հետ[1]։

Ավանդական կրոններում (օրինակ՝ Չինաստան) անդամակցության, հետևաբար՝ կրոնափոխության պաշտոնական չափանիշներ չկան. կրոնի ծեսերի մասին անձի իմացության և կատարման փաստը նրան դարձնում է կրոնական համայնքի անդամ։

Դավանափոխությունը այս կամ այն հավատք ընդունելու գործողություն է։

Ուրացությունը բացասական նշանակություն ունեցող բառ է, որն օգտագործվում է այն մարդկանց նկարագրելու համար, ովքեր հրաժարվել են իրենց կրոնից՝ նոր կրոն ընդունելու կամ կրոնից հրաժարվելու համար՝ դառնալու աթեիստ կամ ագնոստիկ։

Քրիստոնեության ընդունում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդվածներ՝ Մկրտություն և Հավատո հանգանակ

Քրիստոնեության ընդունման գործընթացը տարբեր դավանանքների մեջ ունի իր առանձնահատկությունները։ Բողոքականների մեծ մասը հավատում է «հավատքով» դարձին փրկության հասնելու համար։ Ըստ այս հասկացողության՝ մարդը հավատում է Հիսուս Քրիստոսին՝ որպես Փրկիչ։ Թեև մարդը կարող է այս որոշումը կայացնել անձնական համոզմունքների միջոցով, դարձի գալը սովորաբար ներառում է մկրտության ակտ (ծիսական ընկղմում) և միացում եկեղեցական համայնքին[2]։ Այս ավանդույթի համաձայն՝ մարդ համարվում է քրիստոնյա, եթե նա հրապարակայնորեն վկայում է Հիսուս Քրիստոսի մահվան, թաղման և հարությանը հավատալու մասին՝ մարդկությանը մեղքերից ազատելու համար և հետևաբար Հիսուս Քրիստոսին համարում է իր անձնական փրկիչը։

Պատմությունը բազմիցս ականատես է եղել նախադեպերի, երբ քրիստոնեություն ընդունողները երկար ժամանակ սահմանափակումներ են ունեցել տեղական քրիստոնեական համայնքներին միանալու հարցում. բնորոշ օրինակներ են եղել Մորիսկոսները (Իսպանիայում մկրտված մուսուլմանները և նրանց ժառանգները), Մարանոսները (Իսպանիայում մկրտված հրեաները և նրանց հետնորդները), նորադարձները ռուսական կայսրություններում։ Նացիստական ​​Գերմանիայում հրեայի մկրտությունը չի ճանաչվել. հրեականությունը սահմանվել է ոչ թե կրոնով, այլ ծագմամբ։

Քրիստոնեական տարբեր դավանանքները, որպես կանոն, փոխադարձաբար ճանաչում են մարդու քրիստոնեություն ընդունելը, նույնիսկ եթե դա կատարվել է այլ դավանանքում. այլ դավանանք ընդունելու համար մկրտություն չի պահանջվում, անհրաժեշտ է օծում կամ խոստովանություն։ Այնուամենայնիվ, քրիստոնեության հիմնական ուղղություններից ոչ մեկը չի ճանաչում մորմոններին և Եհովայի վկաներին որպես քրիստոնյա՝ հետևաբար վերջիններս քրիստոնեության մեկ այլ դավանանք ընդունելիս պարտավոր են մկրտվել։

Իսլամի ընդունում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Շահադա

Կան իսլամի հինգ սյուներ, բայց այս հինգ սկզբունքներից ամենահիմնականը հավատն է, որ կա միայն մեկ Աստված և Արարիչ, որը արժանի է երկրպագության և կոչվում է Ալլահ, և որ Մուհամմադ մարգարեն Նրա վերջին առաքյալն է։ Մարդը համարվում է մուսուլման այն պահից, երբ նա անկեղծորեն արտասանում է շահադա (վկայություն)՝ ի նշան այս սկզբունքի։ Մուսուլմանների շրջանում տարածված համոզմունք է, որ բոլորն ի ծնե մուսուլման են, որոնք սերում են Ադամից, բայց երբեմն մարդուն անհրաժեշտ են լրացուցիչ քայլեր՝ ճշմարիտ հավատքին «վերադառնալու» համար։ Հադիսներից մեկում ասվում է. «Յուրաքանչյուր երեխա ծնվում է իր էությամբ (այսինքն՝ իսլամադավան), և նրա ծնողները նրան դարձնում են քրիստոնյա, հրեա կամ բազմաստված»։

Ըստ Տորոնտոյի (Կանադա) Իսլամական ինստիտուտի ավագ դասախոս Շեյխ Ահմադ Քութիի՝ այժմ իսլամում ցանկալի է համարվում իսլամ ընդունելը փաստաթղթավորել «վստահելի» իսլամական կենտրոնի, կազմակերպության կամ մզկիթի կողմից տրված վկայականով։ Նման վկայագրերն անհրաժեշտ են ամուսնության, Մեքքա և Մեդինա ուխտագնացության համար և այլն։

Սուննի պրակտիկայում թլպատումը «խիստ խորհուրդ է տրվում»։ Շաֆիական դպրոցի ուսմունքի համաձայն՝ թլպատումը պարտադիր է բոլոր մուսուլման տղամարդկանց համար[3]։ Ըստ սովորույթի՝ իսլամ ընդունած տղամարդը պետք է թլփատվի և սափրի գլուխը Շահադան կարդալուց անմիջապես առաջ կամ անմիջապես հետո։ Այնուամենայնիվ, տարաձայնություններ կան սափրվելու կամ թլպատվելու, ինչպես նաև մորուք աճեցնելու անհրաժեշտության շուրջ (մի շարք իսլամական կազմակերպություններ մորուքը համարում են հավատքին պատկանելու նշան, թեև Ղուրանը պաշտոնապես չի սահմանում նման պահանջ)։ Իսլամական ավանդույթը խրախուսում է թեւատակերի մազերը հեռացնելը, բեղերը կտրելը, մորուք կրելը և եղունգները կտրելը[4]։

Նոր մուսուլմանից պահանջվում է ծանոթանալ իսլամական սովորույթներին և կանոնավոր կերպով կատարել աղոթքները։ Դրուզները ճանաչում են իրենց համայնքի անդամությունը միայն ծնունդով և չեն ընդունում նորադարձներին։ Միևնույն ժամանակ, շատ մուսուլման կրոնական հեղինակություններ դրուզներին չեն ճանաչում որպես մուսուլմաններ[5]։

Հուդայականության ընդունում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Գիյուր

Մարդու հուդայականության ընդունումը, ինչպես նաև դրա հետ կապված ծեսը կոչվում է դարձ (եբրայերեն՝ גִּיּוּר)։

Թեկնածուից, ով ցանկանում է հրեա դառնալ, պահանջվում է ընդունել Տորայի բոլոր 613 պատվիրանները երեք հրեա դատավորներից կազմված դատարանում։ Եթե ​​թեկնածուն արական սեռի է, ապա նրան թլպատում են, իսկ ապաքինվելուց հետո միքվեի մեջ ընկղմումն ավարտում է պրոցեդուրան։ Կինը պարզապես ընկղմվում է միքվեի մեջ։ Հին ժամանակներում թեկնածուն զոհաբերություն է կատարել նաև Երուսաղեմի տաճարում, սակայն այժմ դա չի կիրառվում դրա բացակայության պատճառով։ Եթե ​​թեկնածուն արդեն թլպատված է, ապա կատարվում է փոխարինման ծես՝ մարմնից մի կաթիլ արյուն հանելով։ Մարդը, ով դարձի է եկել, կոչվում է «գեր»։

Բուդդայականության ընդունում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բուդդայականությունը ակտիվ դավանափոխության կրոն է։ Չնայած դրան, ներկայիս Դալայ Լամա Թենջինգ Գյացոն հավանություն չի տալիս կրոնափոխություններին առանց նախնական նախապատրաստման[6][7]։ Նոր բուդդայականները ավանդաբար «ապաստան են գտնում» (հավատք արտահայտել երեք գոհարների՝ Բուդդայի, Դհարմայի և Սանգայի հանդեպ վանականի կամ նմանատիպ աստիճանի անձի առջև)։

Բուդդիստը կարող է հարգել և նվերներ մատուցել աշխարհիկ աստվածներին և հոգիներին, բայց չպետք է դրանք համարի իր հոգևոր ապաստանը[8]։ Բուդդայականները հաճախ իրենց հավատքը համատեղում են մեկ այլ կրոնի ծեսերի հետ (Ճապոնիայում՝ սինտոիզմ, Չինաստանում՝ դաոսիզմ և կոնֆուցիականություն, հիմալայան ժողովուրդների մոտ՝ բոն կամ հինդուիզմ (վերջինս չի ճանաչում կրոնների նման համակցություն))։

20-րդ դարի երկրորդ կեսից սկսած բուդդայականությունը չափազանց տարածված է դարձել Հնդկաստանի ստորին կաստաների շրջանում, քանի որ այն չունի կաստային բաժանումներ։ Հնդիկ քաղաքական գործիչ Ամբեդկարը իր կողմնակիցների զանգվածային դավանափոխություններ է իրականացրել դեպի բուդդիզմ. արարողություններից մեկի ժամանակ մոտ 500,000 մարդ միանգամից ընդունել է բուդդիզմ[9]։ Նույն ժամանակահատվածում մեծ թվով բուդդայական համայնքներ հայտնվեցին Եվրոպայում, Հյուսիսային Ամերիկայում և Ավստրալիայում։

Հինդուիզմի ընդունում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Դիկշա» (dīkshā, «նախաձեռնություն») կոչվող ծեսը ուղեկցում է այլ կրոնից հինդուիզմի անցմանը։ Մեկ այլ ծես՝ «շուդդհի» (մաքրում), ուղեկցում է մարդու՝ մեկ այլ կրոնից հինդուիզմի անցնելուն։

Հինդուիզմ ընդունելու մասին ժամանակակից գաղափարները կրել են կաստային համակարգի ճգնաժամի ազդեցությունը, ինչպես նաև այս կրոնի մասին արխայիկ գաղափարների պահպանումը։ Այսօր շատ հինդուիստներ շարունակում են կրել կրոնափոխության ընդունելիության մասին պատմական գաղափարների ազդեցությունը, հավատալով, որ հինդուիզմը հատկություն է, որը կարելի է ունենալ միայն ի ծնե, մինչդեռ շատ ուրիշներ կարծում են, որ յուրաքանչյուրը, ով հետևում է հինդուիզմի պրակտիկային, հինդուիստ է։ Այնուամենայնիվ, վերջին 50 տարում Հնդկաստանում և Ինդոնեզիայում ակտիվացել է հինդուական ծագում ունեցող ընտանիքների անդամների «վերադարձը հինդուիզմ», որոնք նախկինում այլ կրոններ են ընդունել, և հինդու կազմակերպությունները խրախուսում են «հայրենի կրոնին» վերադարձը[10]։ Շատ հինդուներ հավանություն են տալիս նման վերադարձին, բայց միևնույն ժամանակ կտրականապես դեմ են կրոնական պատկանելության փոփոխությանը` այն համարելով բնածին[11]։

Հինդուիզմը խրախուսում է ամուսնական ընկերոջը հինդուիստ դարձնել, եթե ամուսիններից մեկը հինդու է։ Ակնկալվում է, որ նորահավատ ամուսինը ակտիվ մասնակցություն կունենա հինդուիստական ​​ծեսերին և փառատոներին։

Հինդուիզմին պատմականորեն բնորոշ է դավանափոխությունը՝ ըստ տարածվածության Հարավարևելյան Ասիայի երկրներում 1-ինից 5-րդ դարերում[12][13][14][15][16][17]։

Սիկհիզմի ընդունում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սիկհիզմը չի խրախուսում դավանափոխությունը, բայց բաց է նորադարձների համար։

Զրադաշտականության ընդունում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զրադաշտականությունը (Զրադաշտություն)՝ աշխարհի առաջին միաստվածական կրոնը, համարվում է համընդհանուր՝ անկախ տարիքից, սեռից և ծագումից[18]։ Զրադաշտականությունը ողջունում է կրոնափոխությունը, սակայն պահանջում է զրադաշտական ​​տեքստերի լավ իմացություն և դրանք որպես ճշմարտություն ընդունել։ Հավատքն ընդունելու պահին մարդը պետք է լինի գիտակից տարիքում։ Ավանդաբար զրադաշտական ​​ընտանիքներում մեծացած տղաների և աղջիկների համար այս տարիքը համարվում է 15 տարեկանը։ Մարդիկ, որոնց ծնողները զրադաշտական ​​չեն եղել, սովորաբար պետք է լինեն 21 տարեկան։ Հավատքի ընդունման ժամանակավոր խոչընդոտը խորը փորձառության վիճակն է՝ լուրջ դեպրեսիա կամ կյանքի դժվար իրավիճակ (սիրելիների մահ, վերջերս ամուսնալուծություն, սոցիալական կարգավիճակի կորուստ, ֆինանսական վիճակ, լուրջ հիվանդություն և այլն)։ Հավատքն ընդունելու կարևոր պայմաններից է անձնական շփումն ավանդույթը կրողի հետ։ Անձի՝ զրադաշտականությունը ընդունելու պատրաստակամության վերաբերյալ վերջնական որոշումը կայացնում է ամբոխը, որն իրականացնում է նախաձեռնության արարողությունը, որը ներառում է պարտադիր անձնական հանդիպում և զրույց։ Ծիսակարգը կոչվում է «Սեդրե Պուշի», որը պարսկերենից թարգմանվում է որպես «Սեդրե» (սուրբ շապիկ) հագնել»։ Ծեսը բաղկացած է վերնաշապիկ հագնելուց, սրբազան կուշտի գոտին կապելուց և աղոթք կարդալուց՝ հավատքի հռչակում։ Ուստի «Սեդրե Պուշի» ծեսին պատրաստվող մարդը պետք է կարողանա պաշտամունքի լեզվով արտասանել Ֆրավարան աղոթքը և իմանալ դրա իմաստը.

«Ես մազդաիստ եմ։ Ես ինձ խոստովանում եմ որպես մազդաիստ, զրադաշտական, երդվում եմ և ընտրություն կատարում։ Ես երդվում եմ բարի մտքին իմ մտքով, երդվում եմ բարի խոսքին իմ խոսքով, երդվում եմ բարի գործին իմ գործով։ Խոստովանում եմ Մազդյասնյան Հավատքը, որը դադարեցնում է կռիվը, անձնազոհ, արդար, որը գոյություն ունեցող և ապագա հավատքներից ամենամեծն է, լավագույնն ու գեղեցիկը, խոստովանում եմ ահուրովյան, զրադաշտական ​​հավատքը։ Բոլոր լավ բաները վերագրում եմ Ահուրա Մազդային։» Սա Մազդյասնի հավատքի խոստովանությունն է[19][20]։

Բահաիզմի ընդունում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած Բահաիզմը ակտիվորեն հետևորդներ է փնտրում, միսիոներական գործունեությունն արգելված է այս կրոնում։ Այնուամենայնիվ, բահաիզմի հիմնական գաղափարները հուշում են նրա բացությունը նոր հետևորդների ներհոսքի համար ամբողջ աշխարհում, քանի որ բահաիզմը իրեն դիտարկում է որպես կրոն առանց սահմանների, չճանաչելով ժողովուրդների միջև տարբերությունները, ճանաչելով գիտության նվաճումները։

Բահայական հավատքի ընդունումը ենթադրում է հստակ հավատք բոլոր կրոնների ընդհանուր հիմունքներին, մարդկության միասնության հավատք և հասարակությանը ակտիվ ծառայություն։ Բահայականության մեջ քահանաներ չկան, ուստի նորադարձից պահանջվում է ակտիվ լինել համայնքի կյանքի բոլոր ոլորտներում։ Նույնիսկ նորադարձը կարող է ընտրվել ծառայելու Տեղական Հոգևոր Համագումարում, որը բահայական հավատքի առաջատար հաստատությունն է համայնքի մակարդակով[21][22]։

Նոր կրոնական շարժումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սայենթոլոգիայի եկեղեցին նորադարձների է հավաքագրում՝ փողոցներում «անվճար թեստեր» առաջարկելով։ Ի տարբերություն այլ կրոնների, որոնք պահանջում են կրոնափոխության արարողություն կամ պաշտոնական դիմում, Սայենթոլոգիայի եկեղեցին չի պահանջում պայմանագիր կնքել նախքան եկեղեցի հաճախելը և չի օգտագործում նախաձեռնության ծեսերը։

Վերկրոնական շարժումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Մասոնականություն

Պատմության մեջ եղել են շարժումներ, որոնք իրենց դիրքավորել են որպես վերկրոնական, այսինքն՝ նրանց համար կարևոր էր հենց այն չափանիշը, թե մարդը հավատում է Աստծուն, և հարցը, թե կոնկրետ որ ծեսն է, երկրորդական է։ Գրեթե բոլոր հնագույն վերկրոնական շարժումները ի վերջո վերածվել են կրոնների (նման ժամանակակից շարժման օրինակ կարող է լինել բահաիզմը)։

Ժամանակակից աշխարհում մասոնությունը վերկրոնական շարժում է։ Մասոն կարող է դառնալ ցանկացած մարդ, ով հավատում է Աստծուն և պատկանում է որևէ կրոնի։ Մինչև 20-րդ դարի սկիզբը մասոնական հասարակությունները, որպես կանոն, գաղտնի էին և չէին գովազդում իրենց գործունեությունը։ 20-րդ դարի վերջից մասոնական օթյակների կոնտակտային տվյալները համեմատաբար հեշտ է գտնել ցանկացածի համար, սակայն մասոնների շրջանում դավանափոխությունը չի խրախուսվում. համարվում է, որ մարդը պետք է բավականաչափ հասունանա մասոն դառնալու համար։

Դարձի արգելք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կան նաև կրոններ, որոնք սկզբունքորեն չեն ընդունում կրոնափոխներին, մասնավորապես՝ եզդիներ, դրուզներ, մանդաներ և ալավիներ։

Նախկին կրոնի մնացորդներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմության մեջ հաճախ է պատահել, երբ նորադարձները պահպանել են իրենց նախկին կրոնի որոշ մնացորդներ և փորձել են այն հարմարեցնել նոր կրոնական սովորություններին։ Այս երևույթը առանձնահատուկ հետաքրքրություն է ներկայացնում նոր հավատքի զանգվածային դարձի դեպքում, քանի որ նման մնացորդները արմատավորվում են նոր կրոնում և ապագայում հանգեցնում են պառակտման այն կողմնակիցների հետ, ովքեր ծանոթ չեն այս ավանդույթին։ Այսպիսով, իսլամի պառակտումը սուննիների և շիաների պայմանավորված է նրանով, որ վերջիններս առաջացել են պարսկական ավանդույթի գերակշռող տարածքներում։ Հնդկաստանի, Պակիստանի և Բանգլադեշի մուսուլմանների և քրիստոնյաների մեջ կան հինդուների նման կաստաներ։ Հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցին որդեգրել է Հին Հռոմի կրոնական արարողությունների շատ ավանդույթներ (նույնիսկ մինչև երգեհոնը, որը լայնորեն օգտագործվում է Հռոմի տաճարներում և պալատներում), և ռեֆորմացիայի ժամանակաշրջանում Եվրոպայում կաթոլիկության տարածման սահմանը մոտավորապես համընկել է Հռոմեական կայսրության հյուսիսային սահմանի հետ։

Կրոնի փոփոխությունը միջազգային իրավունքում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը կրոնափոխությունը սահմանում է որպես մարդու իրավունք. «Յուրաքանչյուր ոք ունի մտքի, խղճի և կրոնի ազատության իրավունք. այս իրավունքը ներառում է իր կրոնը կամ համոզմունքը փոխելու ազատությունը...» (հոդված 18)։ Ժամանակակից աշխարհում այս սկզբունքի մեկնաբանման հետ կապված տարաձայնությունները վերաբերում են հետևյալ խնդիրներին.

  • սեփական կրոնն ազատորեն քարոզելու իրավունքը (սա ներխուժում է անձնական կյանք և/կամ որոշակի պետությունների աշխարհիկ բնույթի խախտում)
  • հակասություն մի շարք կրոնների դավանափոխության արգելքին (դրուզներ, եզդիներ և այլն)
  • արդյո՞ք հավատքի ազատությունը տարածվում է նաև աթեիզմ քարոզելու ազատության վրա
  • արդյոք գիտական ​​գիտելիքի տարածումը, որը հակասում է մի շարք ավանդական կրոնների դրույթներին, իրենից ներկայացնում է հավատքը փոխելու կամ հավատքից հրաժարվելու հարկադրանք։
  • վերաբերմունք այն երկրների նկատմամբ, որտեղ գերիշխող կրոնից հրաժարվելու համար տարածված են պատիժները։ Որոշ իսլամական երկրներ արգելում են այլ կրոնների դավանափոխությունը և խիստ պատիժներ են սահմանում ինչպես դավանափոխության, այնպես էլ իսլամից հավատուրացության համար[23][24][25][26][27][28][29][30]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Զաքարյան Սեյրան, Փիլիսոփայության պատմություն, Երևան, «Նաիրի», 2000, էջ 15-16 — 336 էջ։
  2. ↑ «Baptism, Christianity». Britannica.
  3. ↑ «About Praying in Arabic and Circumcision - Reading Islam.com - Ask About Islam». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 8-ին.
  4. ↑ Sheikh Ahmad Kutty, a senior lecturer and Islamic scholar at the Islamic Institute of Vancouver, British Columbia, Canada; quoted by IslamOnline.net. Available online: http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?pagename=IslamOnline-English-Ask_Scholar/FatwaE/FatwaE&cid=1119503546248 Արխիվացված 2009-02-01 Wayback Machine
  5. ↑ «A brief look at the beliefs of the Druze». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 15-ին.
  6. ↑ http://www.tibet.ca/en/wtnarchive/2001/1/26_2.html Արխիվացված 2007-08-31 Wayback Machine (ссылка нерабочая по состоянию на 24 сентября 2010)
  7. ↑ «Dalai Lama opposed to practice of conversion». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  8. ↑ «Чже Цонкапа. Большое руководство к этапам Пути Пробуждения. Т. 1. Спб., 1994. С. 246» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 13-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  9. ↑ Pritchett, Frances. «In the 1950s» (PHP). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2006 թ․ օգոստոսի 2-ին.
  10. ↑ [1] Արխիվացված 2020-12-29 Wayback Machine.
  11. ↑ Omar, Rashid The Right to Religious Conversion: Between Apostasy and Proselytization. — Kroc Institute, University of Notre Dame, 2006. — С. 3. «Архивированная копия» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  12. ↑ «Hindu Wisdom – Suvarnabhumi». 2017 թ․ ապրիլի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  13. ↑ Guy, John (2014). Lost Kingdoms: Hindu-Buddhist Sculpture of Early Southeast Asia, Metropolitan museum, New York: exhibition catalogues. Metropolitan Museum of Art. ISBN 9781588395245.
  14. ↑ «The Religions of South Asia». Asia Society (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  15. ↑ Lévi, Sylvain; Przyluski, Jean; Bloch, Jules (1993). Pre-Aryan and Pre-Dravidian in India (անգլերեն). Asian Educational Services. ISBN 978-81-206-0772-9. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 22-ին.
  16. ↑ «The spread of Hinduism in Southeast Asia and the Pacific». Britannica. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 22-ին.
  17. ↑ Lévi, Sylvain; Przyluski, Jean; Bloch, Jules (1993). Pre-Aryan and Pre-Dravidian in India (անգլերեն). Asian Educational Services. ISBN 978-81-206-0772-9. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 22-ին. «It has been further proved that not only linguistic but also certain cultural and political facts of ancient India, can be explained by Austroasiatic (Mon-Khmer) elements.»
  18. ↑ «Zoroastrianism, by the original teachings of Zoraster, Zarathushtra». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 28-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 29-ին.
  19. ↑ «Благоверие | Принятие Веры». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
  20. ↑ «Can You Follow Zarathushtra?». Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  21. ↑ Smith, P. A Concise Encyclopedia of the Bahá'í Faith. — Oxford, UK: Oneworld Publications, 1999.
  22. ↑ Momen, M. A Short Introduction to the Bahá'í Faith. — Oxford, UK: Oneworld Publications, 1997.
  23. ↑ «Saudi Arabia-Christian Persecution in Saudi Arabia». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  24. ↑ «Currently undergoing maintenance | Amnesty International». Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  25. ↑ Yemen: Torture/prisoner of conscience/death penalty: Mohamed Omar Haji | Amnesty International
  26. ↑ Document Information | Amnesty International
  27. ↑ Document Information | Amnesty International
  28. ↑ «The Search Engine that Does at InfoWeb.net». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  29. ↑ http://usinfo.state.gov/dhr/Archive/2005/Dec/27–622911.html/(չաշխատող հղում)
  30. ↑ «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ ապրիլի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ռուսերեն
  • Ардашева Л. А. Основные парадигмы в изучении религиозного обращения // Религиоведение (журнал). — 2013. — № 2. — С. 150—162. 
  • Буланова И. С. Смысловое содержание религиозной конверсии // Религиоведение (журнал). — 2013. — № 4. — С. 132—138. 
  • Крюков Д. С. Экзистенциальные факторы динамики самосознания и Я-концепции верующего // Религиоведение (журнал). — 2012. — № 3. — С. 152—163.
  • Крюков Д. С. Структура и динамика Я-концепции религиозной личности // Религиоведение (журнал). — 2009. — № 2. — С. 132—146. 
այլ լեզուներով
  • Barker E. The Making of a Moonie: Choice or Brainwashing? Oxford: Blackwell Publishers, 1984. 305 p. ISBN 0-631-13246-5
  • Barrett, D. V. The New Believers—A survey of sects, cults and alternative religions. Cassell & Co, 2001
  • Cooper R. S. The Assessment and Collection of Kharaj Tax in Medieval Egypt // Journal of the American Oriental Society. Vol. 96, No. 3. (Jul — Sep., 1976), pp. 365–382.
  • Curtin, Phillip D. Cross-Cultural Trade in World History. Cambridge University Press, 1984.
  • Dale Hoiberg, Ramachandran I. Students' Britannica India. Popular Prakashan, 2000.
  • Jewish Encyclopedia, Joseph Jacobs, Emil G. Hirsch, Proselyte, N 10, 220—224
  • Ramstedt M. Hinduism in Modern Indonesia: A Minority Religion Between Local, National, and Global Interests. Routledge, 2004.
  • Rawat, Ajay S. StudentMan and Forests: The Khatta and Gujjar Settlements of Sub-Himalayan Tarai. Indus Publishing, 1993.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տես՝ convert Վիքիբառարան, բառարան և թեզաուրուս
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կրոնափոխություն&oldid=10120119» էջից