Ջեյմս Բրայեն Քոմի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ջեյմս Բրայեն Քոմի
անգլ.՝ James Brien Comey, Jr.
Դիմանկար
Ծնվել էդեկտեմբերի 14, 1960(1960-12-14)[1][2][3] (63 տարեկան)
ԾննդավայրՅոնկերս, Վեստչեստեր շրջան, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4]
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրթությունՈւիլյամի և Մերիի քոլեջ[5], Չիկագոյի համալսարանի իրավաբանական դպրոց[5] և Northern Highlands Regional High School?
Մասնագիտությունփաստաբան, համալսարանի դասախոս, քաղաքական գործիչ և իրավաբան
ԱշխատավայրՌիչմոնդի համալսարան
Զբաղեցրած պաշտոններՀետաքննությունների դաշնային բյուրոյի տնօրեն, United States Attorney for the Southern District of New York? և United States Deputy Attorney General?
Ստորագրություն
Изображение автографа
 James Comey Վիքիպահեստում

Ջեյմս Բրայեն Քոմի կրտսեր (դեկտեմբերի 14, 1960(1960-12-14)[1][2][3], Յոնկերս, Վեստչեստեր շրջան, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4]), Ամերիկացի իրավաբան։ 2013 թվականից մինչև 2017 թվականի մայիսը եղել է Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի (ՀԴԲ) յոթերորդ տնօրենը[6]։ Քոմին իր չափահաս կյանքի մեծ մասը գրանցված հանրապետական էր. սակայն, 2016- թվականին նա ներկայացել է որպես անկուսակցական[7]։

Նախագահ Ջորջ Բուշի վարչակազմի ժամանակ Քոմին 2002 թվականի հունվարից մինչև 2003 թվականի դեկտեմբերն Նյու Յորքի Հարավային շրջանի դատախազն էր, իսկ ավելի ուշ, 2003 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2005 թվականի օգոստոսը, Միացյալ Նահանգների գլխավոր դատախազի տեղակալը։ 2005 թվականի օգոստոսին Քոմին լքել է ԱՄՆ արդարադատության նախարարությունը՝ դառնալով Lockheed Martin ռեակտորի ավագ փոխնախագահ՝ որպես գլխավոր խորհրդական[8]։ 2010 թվականին նա դարձել է «Bridgewater Associates»-ի գլխավոր խորհրդական։ 2013 թվականի սկզբին հեռացել է Բրիջուոթերից՝ դառնալով Կոլումբիայի իրավաբանական դպրոցի ավագ գիտաշխատող և Հերտոգի ազգային անվտանգության իրավունքի գծով անդամ։ Քոմին HSBC Holdings-ի տնօրենների խորհրդում աշխատել է մինչև 2013 թվականի հուլիսը[6]։

2013 թվականի սեպտեմբերին նախագահ Բարաք Օբաման Քոմիին նշանակել է որպես ՀԴԲ տնօրեն[9]։ Այս պաշտոնում նրա պարտականություննորից մեկը Հիլլարի Քլինթոնի էլեկտրոնային նամակների հետաքննությունը վերսկսելն է եղել։ Նրա դերը 2016 թվականի ԱՄՆ նախագահական ընտրություններում խիստ հակասական է եղել[10]։ Որոշ վերլուծաբաններ և Քլինթոնի որոշ կողմնակիցներ պնդել են, որ 2016 թվականի ընտրություններից անմիջապես առաջ նրա որոշումները կարող էին Հիլարի Քլինթոնին դարձնել նախագահության արժանի հավակնորդ[11], մասնավորապես՝ ընտրություններից երկու շաբաթ առաջ նրա էլեկտրոնային նամակների հետաքննությունը վերսկսելու որոշումը[12][13][14]։ 2018 թվականի հունիսի 14-ին ԱՄՆ արդարադատության նախարարության գլխավոր տեսուչ Մայքլ Հորովիցը հրապարակել է իր զեկույցը ՀԴԲ-ի կողմից Քլինթոնի էլեկտրոնային փոստի հետաքննության վերաբերյալ, որը քննադատում էր Քոմիի գործողությունները 2016 թվականի ընտրությունների ժամանակ[15]։

Նախագահ Դոնալդ Թրամփը Քոմիին պաշտոնանկ է արե 2017 թվականի մայիսի 9-ին[16][17][18]։ Թրամփի և Սպիտակ տան հայտարարությունները նշում էին, որ Քոմին հեռացվել է աշխատանքից որպիսի Թրամփի վրա «ճնշումը» Ռուսաստանի հետաքննության պատճառով[19][20][21]։ Ավելի ուշ այդ ամիս Քոմին կազմակերպել է, որ ընկերը մամուլում մի հուշագրի մասին բարձրաձային, որը նա գրել էր 2017 թվականի փետրվարի 14-ին նախագահի հետ առանձնազրույցից հետո։ Այնտեղ նշվում է, որ Թրամփը խնդրել է նրան դադարեցնել ՀԴԲ-ի հետաքննությունն ազգային անվտանգության նախկին խորհրդական Մայքլ Ֆլինի նկատմամբ:Պաշտոնանկությունը, Թրամփի հետ հանդիպումները մանրամասն նկարագրող տարբեր հուշագրեր և Քոմիի հետագա ցուցմունքները Կոնգրեսում նույն տարվա հունիսին որոշ մեկնաբանների կողմից մեկնաբանվել են որպես նախագահի կողմից արդարադատությանը խոչընդոտելու ապացույց և դարձան Մյուլլերի հետաքննության մաս[22]։ Սրանից հետո գլխավոր տեսուչ Հորովիցը պարզել է, որ Քոմին խախտում է ՀԴԲ քաղաքականությունը հուշագրերի վերաբերյալ։ Այնուամենայնիվ, ավելացվել է, որ «ոչ մի ապացույց չկա, որ Քոմին կամ նրա փաստաբանները հրապարակել ու լրատվամիջոցների անդամներին հայտնել են որևէ գաղտնի տեղեկատվություն, որը պարունակվում է որևէ հուշագրում»։ Արդարադատության նախարարությունը հրաժարվել է քրեական պատասխանատվության ենթարկել Քոմիին[23]։ 2019 թվականի օգոստոսին Գլխավոր տեսուչի գրասենյակը պարզել է, որ Քոմիի հաղորդագրությունների պահպանումը, մշակումը և տարածումը խախտում է DOJ-ի, ՀԴԲ-ինքաղաքականությունը և ՀԴԲ աշխատանքային պայմանագիրը[24]։ 2019 թվականի դեկտեմբերին Հորովիցը հրապարակեց զեկույց, որտեղ չի գտնվել Քոմիի կամ ՀԴԲ-ի այլ պաշտոնյաների կողմից Թրամփի դեմ ուղղված քաղաքական կողմնակալություն[25]։

Վաղ կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քոմին ծնվել է Յոնկերսում, Նյու Յորք, Ջոան Մարի Քոմիի և Ջ. Բրայեն Քոմիի ընտանիքում։ Նրա պապը՝ Ուիլյամ Ջ ընտանիքի հետ տեղափոխվել է Ալենդեյլ, Նյու Ջերսի, 1970-ականների սկզբին։ Նրա պապը՝ Ուիլյամ Ջ ընտանիքի հետ տեղափոխվել է Ալենդեյլ, Նյու Ջերսի, 1970-ականների սկզբին[26][27]։ Նրա հայրը աշխատում էր կորպորատիվ անշարժ գույքի ոլորտում, իսկ մայրը համակարգչային խորհրդատու և տնային տնտեսուհի էր[28]։ Նա հաճախել է Ալլենդեյլի Հյուսիսային լեռնաշխարհի տարածաշրջանային ավագ դպրոցը[29]։ 1977 թվականին նա և իր եղբայրը զոհ են դարձել «Ռեմսի բռնաբարողը» կոչվող հանցագործի տուն ներխուժմանը[30]։ Քոմին գերազանցությամբ ավարտել է Ուիլյամի և Մերիի քոլեջը 1982 թվականին՝ մասնագիտանալով քիմիայում և կրոնում։ Իր ավագ թեզում Քոմին վերլուծել է աստվածաբան Ռեյնհոլդ Նիբուրին և հեռուստաավետարանիչ Ջերի Ֆալուելին՝ ընդգծելով նրանց ընդհանուր հավատը հասարակական գործողությունների նկատմամբ[31]։

Վաղ կարիերա (1985–1993)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իրավաբանական դպրոցից հետո Քոմին Մանհեթենում եղել է Միացյալ Նահանգների այն ժամանակվա շրջանային դատավոր, Ջոն Մ. Ուոքեր կրտսերի իրավաբանը։ Այնուհետև նա եղել է Gibson, Dunn & Crutcher-ի գործընկերը Նյու Յորքի նրանց գրասենյակում։ Նա միացել է Նյու Յորքի Հարավային շրջանի ԱՄՆ դատախազությանը, որտեղ աշխատել է 1987-1993 թվականներին։ Այնտեղ եղած ժամանակ նա քրեական բաժնի պետի տեղակալն է եղել և օգնել է քրեական պատասխանատվության ենթարկել Գամբինոյի հանցագործների կլանին[32]։

Քլինթոնի վարչակազմ (1996–2001)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ փաստաբանի օգնական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1996 թվականից մինչև 2001 թվականը Քոմին եղել է ԱՄՆ դատախազի օգնական, որը պատասխանատու է ԱՄՆ-ի Ռիչմոնդի բաժնի Արևելյան շրջանի փաստաբանի համար[14]։ 1996 թվականին Քոմին հանդես էր գալիս որպես Սենատի Whitewater կոմիտեի հատուկ խորհրդականի տեղակալ[33]. Նա նաև գլխավոր դատախազն էր Սաուդյան Արաբիայում 1996 թվականին Խոբար աշտարակների պայթյունի հետ կապված գործով[33]։ Ռիչմոնդում գտնվելու ժամանակ Քոմին Ռիչմոնդի համալսարանի իրավունքի դպրոցի իրավաբանության դոցենտ պրոֆեսոր էր[34]։

Բուշի վարչակազմը (2002–2005)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ փաստաբան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քոմին որպես ԱՄՆ դատախազ

Քոմին Միացյալ Նահանգների Նյու Յորքի Հարավային շրջանի դատախազն էր 2002 թվականի հունվարից մինչև 2003 թվականի դեկտեմբերի 11-ը գլխավոր դատախազի տեղակալի պաշտոնում հաստատվելու պահը։ Նրա առաջին առաջադրանքներից էր ստանձնել նախագահ Բիլ Քլինթոնի կողմից Մարկ Ռիչին վիճահարույց ներում շնորհելու հետաքննությունը, որը Քոմի եզրակացությամբ անօրինական չէր[35]։ 2002 թվականի նոյեմբերին նա գլխավորել է երեք տղամարդկանց հետապնդումը, որոնք ներգրավված էին ամերիկյան պատմության մեջ ինքնության խարդախության ամենամեծ դեպքերից մեկում[36]։ Այդ խարդախությունը տևել է երկու տարի և հանգեցրել նրան, որ հազարավոր մարդիկ ամբողջ երկրում միասին կորցրել են ավելի քան 3 միլիոն դոլար[36]։ Նա նաև գլխավորել է Adelphia Communications-ի հիմնադիր Ջոն Ռիգասի դեմ մեղադրական դատավճիռը բանկային խարդախության, դրամական խարդախության և արժեթղթերի խարդախության համար։ Ռիգասը մեղավոր է ճանաչվել 2004 թվականին, իսկ 2005 թվականին՝ դատապարտվել 15 տարվա դաշնային բանտարկության։ Adelphia Corporation-ը ստիպված եղավ սնանկության հայց ներկայացնել այն բանից հետո, երբ նա խոստովանեց, որ 3,3 միլիարդ դոլարի կեղծ վարկեր է վերցրել։ Դա «Միացյալ Նահանգների պատմության մեջ ամենաբարդ և լայնածավալ կորպորատիվ խարդախություններից մեկն էր»[37][38][39][40]։

2003 թվականի փետրվարին Քոմին եղդել է Մարթա Ստյուարտի գլխավոր դատախազը, ով մեղադրվում էր արժեթղթերի խարդախության, արդարադատությանը խոչընդոտելու և ՀԴԲ գործակալին ստելու մեղադրանքով[14]։ Նա վաճառել է ImClone Systems- ի 3928 բաժնետոմս՝ դրանով իսկ խուսափելով 45673 դոլարի վնասից։ Հաջորդ օրը Սննդամթերքի և դեղերի վարչությունը մերժել է ընդունել ընկերության դիմումը Erbitux-ի համար[41]։ 2003 թվականի մարտին նա գլխավորել է ImClone-ի գործադիր տնօրեն Սամուել Վակսալի մեղադրանքը, ով իրեն մեղավոր է ճանաչել 15 միլիոն դոլար արժողությամբ ժամանակակից նկարների վաճառքից 1,2 միլիոն դոլարի հարկերից խուսափելու մեջ։ Աշխատանքները պատկանել են Մարկ Ռոթկոյին, Ռիչարդ Սերանին, Ռոյ Լիխտենշտեյնին, Վիլեմ դե Կունինգին[42]։ 2003 թվականի ապրիլին նա գլխավորեց Ֆրենկ Քվատրոնեի մեղադրանքը, որը, իբր, 2000 թվականին կոչ էր անում ենթականերին ոչնչացնել այն ապացույցները, որոնք հետախուղվում էին քննիչները՝ ուսումնասիրելով նրա ներդրումային բանկային պրակտիկան Credit Suisse First Boston- ում[43]։ 2003 թվականի հունիսին նա բացահայտեց «Operation Project Crash»-ը, որը մեկնարկել էր 1999 թվականի հունվարին Task Force Eldorado-ի կողմից, որը հնարել էր փողերի լվացման սխեմա՝ խուսափելու կասկածելի գործունեության հաշվետվություններից (SARS) բանկերից, որոնք ունեին շատ մեծ քանակությամբ ոսկի և ադամանդներ որոնք Նյու Յորքի Արևմտյան 47-րդ փողոցի ոսկերիչներն ուղարկվել են Կոլումբիա՝ որպես կոլումբիական թմրակարտելի շահույթ։ Սա հանգեցրեց տասնմեկ ոսկերչական դիլերների և այլոց ձերբակալությունների, այդ թվում՝ Alberto Jewelry-ի սեփականատեր Լուիս Կույչիսին, Ross Refiners-ի սեփականատեր Խայմե Ռոսին, և հայր ու որդի Ռոման և Էդուարդ Նեկտակովներին, ովքեր Ուզբեկստանից էին։ նրանք 1972 թվականին ներգաղթել էին Նյու Յորք՝ հաստատվելով Ֆորեսթ Հիլզում և 1974 թվականին Արևմտյան 47-րդ փողոցում։ հիմնել էին Roman Jewelers[44][45][46][47][48][49]։ 2003 թվականի նոյեմբերին նա ղեկավարել է «Փայտե նիկել» օպերացիայի մեղադրանքը, որի արդյունքում բողոքներ և մեղադրանքներ են ներկայացվել արտարժույթի առևտրային խարդախությունների մեջ ներգրավված 47 անձանց նկատմամբ[50]։

Գլխավոր դատախազի տեղակալ (2003–2005)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պլեյմի գործ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քոմին Պատրիկ Ֆիցջերալդին նշանակեց հատուկ խորհրդական, որը կգլխավորի Փլեյմի գործի հետաքննությունը գլխավոր դատախազ Ջոն Էշքրոֆթից հետո[51]։

NSA ներքին գաղտնալսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2006 թվականի հունվարի սկզբին The New York Times-ը, որպես Բուշի վարչակազմի չարտոնված ներքին հսկողության ծրագրի հետաքննության մաս, հաղորդում է մի միջադեպի մասին, երբ Քոմին և Արդարադատության նախարարության այլ պաշտոնյաներ հրաժարվել են հաստատել Ազգային անվտանգության գործակալության (NSA) հիմնական ասպեկտների օրինականությունը[52]։ Արդարադատության նախարարությունը հրապարակել էր եզրակացություն, որ ահաբեկչական հսկողության ծրագրի (TSP) շրջանակներում ներքին գաղտնալսումը հակասահմանադրական էր, եթե դա արվում էր առանց դատարանի որոշման։ Սպիտակ տան ընթացակարգերի համաձայն, Արդարադատության նախարարության հաստատումը պահանջվում էր, որպեսզի ծրագիրը թարմացվի[53]։ 2004 թվականի մարտի սկզբին Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի տնօրեն Ռոբերտ Ս. Մյուլլեր III-ը և Քոմին պատրաստեցին հրաժարականի նամակներ, եթե Սպիտակ տունը չեղարկիեր Արդարադատության նախարարության որոշումը, որ ծրագիրը հակասահմանադրական է[54]։

2004 թվականի մարտի 10-ին, երբ հարցը դեռևս անորոշ էր, Միացյալ Նահանգների գլխավոր դատախազ Ջոն Էշքրոֆթը ապաքինվում էր Ջորջ Վաշինգտոնի համալսարանական հիվանդանոցի վերակենդանացման բաժանմունքում ՝ լեղապարկի վիրահատությունից հետո։ Նրա հետ էր իր կինը։ Նա ապաքինվելիս հրաժարվել էր արդարադատության դեպարտամենտի ցանկացած որոշումից՝ Քոմիին նշանակելով գլխավոր դատախազի պաշտոնակատար։ Նրա հիվանդասենյակում նրան այցելել են Սպիտակ տան պաշտոնյաներ Ալբերտո Գոնսալեսը և Էնդրյու Քարդը, ովքեր ճնշում են գործադրել նրա վրա՝ ստորագրելու ներքին հսկողության ծրագիրը վերահաստատող փաստաթղթերը։ Իրավիճակից անհանգստացած նրա կինը կոչ արեց Քոմիին միանալ իրենց, և նա կանչեց ՀԴԲ տնօրեն Մյուլլերին և Արդարադատության նախարարության երկու այլ պաշտոնյաների՝ Ջեք Գոլդսմիթին և Պատրիկ Ֆիլբինին[55]։ Չորսից ոչ մեկը չեին համաձայնի վերահաստատել ծրագիրը, և Էշքրոֆթը հրաժարվեց որևէ քայլ ձեռնարկել, քանի դեռ նա ազատված էր[53][56]։ Գոլդսմիթի 2007 թվականի հուշերում նա ասում էր, որ Քոմին եկել է հիվանդանոց՝ աջակցելու Էշքրոֆթին Սպիտակ տան ճնշմանը դիմակայելու հարցում[57]։ Ավելի ուշ Քոմին հաստատեց, որ այս իրադարձությունները տեղի են ունեցել 2007 թվականի մայիսի 16-ին Միացյալ Նահանգների Սենատի դատական ​​հանձնաժողովին վկայություն տալու ժամանակ[58][59][60][61][62][63]։ Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի տնօրեն Մյուլլերի գրառումները 2004 թվականի մարտի 10-ի միջադեպի վերաբերյալ, որոնք հրապարակվել են Ներկայացուցիչների պալատի դատական ​​հանձնաժողովին, հաստատում են, որ նա «տեսել է Ջոն Էշքրոֆթին սենյակում ով թույլ էր ու հազիվ էր կարողանում խոսել»[64]։

2004թ. մարտի 12-ին Քոմին և Մյուլլերը չեղարկեցին հրաժարական տալու իրենց ծրագրերը անմիջապես նախագահ Բուշի հետ հանդիպումից հետո, ով հանձնարարեց անհրաժեշտ փոփոխություններ կատարել հսկողության ծրագրի մեջ[65]։

Ընդլայնված հարցաքննության տեխնիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երբ Քոմին 2005 թվականին գլխավոր դատախազի տեղակալն էր, նա հավանություն տվեց մի հուշագրի, որը հաստատեց այսպես կոչված « հարցաքննության ընդլայնված տեխնիկայի » օգտագործումը, որոնք ներառում էին ջրային խոշտանգումներ[52] և մինչև 180 ժամ քնից զրկել ( 7+1⁄2 օր ), որը ԿՀՎ-ն պիտի օգտագործեր կասկածյալներին հարցաքննելու ժամանակ[66][67]։ Քոմին դեմ էր երկրորդ հուշագրին, որը մշակվել էր Դենիել Լևինի կողմից և ստորագրվել Սթիվեն Գ. Բրեդբերիի կողմից, որտեղ ասվում էր, որ այս տեխնիկան կարող է օգտագործվել համակցված[66]։  Քոմին Բուշի վարչակազմի այն սակավ անդամներից էր, ով փորձել էր կանխել կամ սահմանափակել խոշտանգումների կիրառումը[68][69][70]։

2013 թվականի հաստատման լսումների ժամանակ Քոմին հայտարարեց, որ իր անձնական կարծիքով՝ ջրով վարելը խոշտանգում էր[71], իսկ ՄԱԿ-ի Խոշտանգումների դեմ կոնվենցիան «շատ անորոշ» էր և դժվար էր մեկնաբանել որպես արգելք[57]։ Թեև նա կարծում էր, որ այդ պրակտիկան օրինական էր այն ժամանակ[66] նա կտրականապես համաձայն չէր տեխնիկայի հետ և որպես քաղաքականության հարց՝ դեմ էր դրանց իրականացմանը[67][72]։  Նրա առարկությունները, ի վերջո, մերժվեցին Ազգային անվտանգության խորհրդի կողմից[73]։

Մասնավոր հատված (2005–2013)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քոմին լքեց Արդարադատության նախարարությունը 2005[74] թվականի օգոստոսին։ Հայտարարվեց, որ Քոմին կմտնի մասնավոր հատված՝ դառնալով ԱՄՆ պաշտպանության նախարարության խոշորագույն կապալառու Lockheed Martin- ի գլխավոր խորհրդատուն և ավագ փոխնախագահը[75]։

Քոմիի պաշտոնավարումը սկսվեց 2005 թվականի հոկտեմբերի 1-ին[76], և նա պաշտոնավարեց մինչև 2010 թվականի հունիսի 2-ը, երբ նա հայտարարեց, որ հեռանում է Lockheed Martin-ից՝ միանալու Կոնեկտիկուտում գտնվող ներդրումային կառավարման ընկերության Bridgewater Associates-ի ավագ կառավարման կոմիտեին[77]։ Քոմին Bridgewater-ից ստացել է 3 միլիոն դոլար վճարում։ Նրա կարողությունը գնահատվում է 14 միլիոն դոլար[78]։

2013 թվականի փետրվարի 1-ին, Bridgewater-ից հեռանալուց հետո, նա Կոլումբիայի իրավաբանական դպրոցում նշանակվել է որպես ավագ գիտաշխատող և Հերտոգ ազգային անվտանգության իրավունքի գիտաշխատող[79]։ Նա նաև նշանակվել է լոնդոնյան HSBC Holdings[80] ֆինանսական հաստատության խորհրդի անդամ՝ բարելավելու ընկերության համապատասխանության ծրագիրը՝ Արդարադատության նախարարության հետ 1,9 միլիարդ դոլարի համաձայնություն ստանալուց հետո՝ մեքսիկական թմրակարտելների կողմից փողերի լվացման հետ կապված հիմնական պահանջները չկատարելու համար[81][82]։ 2012 թվականից նա նաև ծառայել է Պաշտպանության նախարարության իրավական քաղաքականության խորհրդում[83]։

Վկայություն Կոնգրեսի հանձնաժողովների առջեւ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2007 թվականի մայիսին Քոմին ցուցմունք է տվել Սենատի դատական ​​հանձնաժողովի և Ներկայացուցիչների պալատի դատական ​​և վարչական իրավունքի ենթահանձնաժողովի առջև՝ ԱՄՆ դատախազի պաշտոնանկության հետ կապված վեճի հետ[74][84]։ Նրա ցուցմունքները հակասում էին նախկին գլխավոր դատախազ Ալբերտո Գոնսալեսի ցուցմունքներին, ով հայտարարել էր, որ աշխատանքից ազատումները պայմանավորված էին որոշ պաշտոնանկ արված դատախազների վատ աշխատանքի պատճառով[85]։ Քոմին ընդգծել է, որ Արդարադատության դեպարտամենտը գործելու համար այն պետք է ընկալվի որպես անկուսակցական և ապաքաղաքական ինստիտուտ։

Գերագույն դատարանի նկատառումները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2009 թվականի մայիսին Politico-ն հայտնել է, որ Սպիտակ տան պաշտոնյաները ձգտում են Քոմիին ներառել անունների կարճ ցուցակում՝ փոխարինելու ԱՄՆ Գերագույն դատարանի դատավոր Դեյվիդ Սաութերին[86]։ Politico-ն ավելի ուշ հայտնեց, որ լիբերալ ակտիվիստներին Քոմիի անունը ներառելու հավանականությունը վրդովվեցրել է։ Ջոն Բրիթենը իրավաբանների կոմիտեից՝ Քաղաքացիական իրավունքների օրենքի համաձայն, հայտարարեց հեըևյալը. «Քոմին եկավ Բուշի հետ։ Ի՞նչն է ձեզ ստիպում մտածել, որ նա ընդամենը մեկ կամ երկու մատնաչափ ավելի մոտ կլինի կենտրոնին, քան Ջոն Ռոբերտսը։ Ես շատ կհիասթափվեի»[87]։

2013 թվականին Քոմին ստորագրել է amicus curiae կարճ փաստաթուղթ, որը ներկայացվել է Գերագույն դատարան՝ ի պաշտպանություն միասեռ ամուսնությունների՝ Հոլինգսվորթն ընդդեմ Փերիի գործի ժամանակ[88]։

Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի տնօրեն (2013–2017)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քոմին, նախագահ Օբաման և ՀԴԲ-ի հեռացող տնօրեն Ռոբերտ Մյուլլերը՝ Քոմիի՝ ՀԴԲ տնօրեն դառնալու ժամանակ, 21 հունիսի, 2013թ.
Քոմին Օվալաձև գրասենյակում Սան Բերնարդինոյի հարձակումից հետո, 3 դեկտեմբերի, 2015թ
Օբաման թարմացում է ստացել Քոմիից և ներքին անվտանգության հարցերով խորհրդական Լիզա Մոնակոյից Օռլանդոյի գիշերային ակումբում տեղի ունեցած հրաձգության մասին, 12 հունիսի, 2016թ.

2013 թվականի մայիսի զեկույցները պաշտոնական դարձան հաջորդ ամիս, երբ նախագահ Բարաք Օբաման հայտարարեց, որ Քոմիին նշանակելու է Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի հաջորդ տնօրեն՝ փոխարինելով պաշտոնաթող տնօրեն Ռոբերտ Մյուլլերին[89][90]։ Հաղորդվում է, որ Քոմին ընտրվել է եզրափակիչ փուլ անցած Լիզա Մոնակոյի փոխարեն, որը վերահսկում էր Արդարադատության նախարարության ազգային անվտանգության հարցերը 2012 թվականի սեպտեմբերի 11-ին Լիբիայի Բենգազիում ԱՄՆ հյուպատոսության վրա հարձակման ժամանակ[91][92]։

2013 թվականի հուլիսի 29-ին Սենատը հաստատել է Քոմիին ՀԴԲ տնօրենի պաշտոնում տասը տարի ժամկետով, այն հաստատվել է ձայների 93-1 հարաբերակցությամբ։ Քվեարկել են ներկա երկու սենատորներ։ ՀԴԲ տնօրենի երդման արարողությունը տեղի է ունեցել 2013 թվականի սեպտեմբերի 4-ին[93]։ Նախագահ Դոնալդ Թրամփը Քոմիին պաշտոնանկ է արել 2017 թվականի մայիսի 9-ին[16]։

Ոստիկաններն ու աֆրոամերիկացիները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քոմին ՀԴԲ-ի և Բիրմինգհեմի Քաղաքացիական իրավունքների ինստիտուտի ամենամյա կոնֆերանսում, մայիսի 25, 2016թ

2015 թվականի փետրվարին Քոմին ելույթ է ունեցել Վաշինգտոնի Ջորջթաունի համալսարանում ոստիկանության և աֆրոամերիկացի համայնքի հարաբերությունների մասին[94][95]։ Նա ասել է որ «ամերիկյան պատմության շատ հատվածներում իրավապահները պարտադրել են ստատուս քվոն, որը հաճախ դաժանորեն անարդար է եղել անապահով խմբերի նկատմամբ»Նա օրինակ է բերել իր իսկ Իռլանդացի նախնիներին, ովքեր ապրել են 20-րդ դարում։ Իրավապահները իրենց հաճախ դիտում էին որպես հարբեցողներ և հանցագործներ։ Նա ավելացրել է նաև, որ Իռլանդացիները դժվար ժամանակներ են ունեցել, բայց այն քիչ համեմատելի է իրենց հողում սևամորթ ամերիկացիների փորձի հետ։

2015 թվականի հոկտեմբերի իր ելույթում Քոմին մտահոգություն է հայտնել, որ մարմնի վրա կրվող տեսանկարահանող սարքերը հանգեցնում են ոստիկանության ոչ արդյունավետ աշխատանքին։ Այս կարծիքը հակասում էր նախագահի հրապարակային դիրքորոշմանը[96]։ Մի քանի օր անց նախագահ Օբաման հանդիպել է Քոմիի հետ Օվալաձեւ գրասենյակում՝ քննարկելու այդ հարցը[97]։

Հոկտեմբերի 23-ին Չիկագոյի համալսարանի իրավաբանական դպրոցում ունեցած ելույթում Քոմին ասել է.

Հիշում եմ, երբ ինձ հարցրին, թե ինչու ենք մենք թիրախավորում այդքան շատ սևամորթ թաղամասեր և ձերբակալում այդքան շատ սևամորթ տղամարդկանց։ Ի վերջո, Ռիչմոնդը շրջապատված էր հիմնականում սպիտակամորթ թաղամասերով։ Անշուշտ, ծայրամասերում թմրավաճառներ կային։ Իմ պատասխանը այդ հարցին պարզ էր. մենք այդ տարածքներում ենք, քանի որ այնտեղ մարդիկ են մահանում։ Նրանք մարդիկ են, որոնց մենք ձերբակալում ենք, քանի որ նրանք գիշատիչներ են, խեղդում են հասարակության կյանքը։ Մենք արել ենք այս աշխատանքը, քանի որ հավատում էինք, որ բոլոր կյանքերը կարևոր են, հատկապես ամենախոցելիները[98]։

Մեկնաբանություններ Լեհաստանի և Հոլոքոստի վերաբերյալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2015 թվականի ապրիլին Քոմին ելույթ ունեցավ Վաշինգտոնում գտնվող Միացյալ Նահանգների Հոլոքոստի հիշատակի թանգարանում։ Այն բանից հետո, երբ The Washington Post-ը տպեց իր ելույթի տարբերակը, Անն Էփլբաումը գրեց, որ նրա հղումը այն մասին լեհերը նույնքան պատասխանատու են Հոլոքոստի համար, որքան գերմանացիները սխալ էր[99]։

Նրա ելույթը քննադատության է ենթարկվել նաև Լեհաստանի իշխանությունների կողմից, և Լեհաստանում ԱՄՆ դեսպան Սթիվեն Դ. Մուլը կանչվել է Լեհաստանի արտաքին գործերի նախարարություն[100]։ Էփլբաումը գրել է, որ Քոմին «The Post-»ում վերատպված ելույթում, որը պնդում էր Հոլոքոստի առավել լայն ընդլայնված կրթության կարեվորության մասին, ցույց տվեց, թե հենց ինքն ինչքան ունի դրա կարիքը[101]։

Դեսպան Մալլը ներողություն է խնդրել Քոմիի խոսքերի համար[102]։ Երբ նրան հարցրել են իր խոսքերի մասին, Քոմին ասել է. «Ես ափսոսում եմ Գերմանիան և Լեհաստանը այդ կերպ իրար կապելու համար… Լեհական պետությունը պատասխանատվություն չի կրում նացիստների կողմից իրականացված սարսափների համար։ Կուզենայի օգտագորած չլինել այլ երկրների անուններ, քանի որ իմ միտքը համընդհանուր էր՝ մարդկային էության մասին»[103]։

Անձնակազմի կառավարման գրասենյակի տվյալների հաքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2015թ.-ի հունիսին ԱՄՆ-ի Անձնակազմի կառավարման գրասենյակը (OPM) հայտարարել է, որ եղել է մինչև չորս միլիոն մարդու գրառումների տվյալների խախտման թիրախ[104]։ Ավելի ուշ Քոմին այդ թիվը գնահատել է 18 միլիոն։ The Washington Post-ը հայտնել է, որ հարձակումը տեղի է ունեցել Չինաստանում՝ վկայակոչելով կառավարության անանուն պաշտոնյաներին։ Քոմին ասել է. «Սա շատ մեծ խնդիր է ազգային անվտանգության և հակահետախուզության տեսանկյունից։ Դա տեղեկատվության գանձարան է բոլորի մասին, ովքեր աշխատել են, փորձել են աշխատել կամ աշխատում են Միացյալ Նահանգների կառավարության համար»[105]։

Հիլարի Քլինթոնի էլեկտրոնային փոստի հետաքննություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի նախկին տնօրեն Ջեյմս Քոմիի հետաքննության զեկույցը զգայուն հետաքննական տեղեկատվության բացահայտման և որոշակի հուշագրերի հետաքննության մասին

2015 թվականի հուլիսի 10-ին ՀԴԲ-ն քրեական հետաքննություն է սկսել Հիլարի Քլինթոնի կողմից անձնական էլփոստի սերվերից օգտվելու վերաբերյալ, երբ նա պետքարտուղար էր։ 2016 թվականի հունիսի 29-ին գլխավոր դատախազ Լորետա Լինչը և Բիլ Քլինթոնը հանդիպել են իր ինքնաթիռում Ֆենիքս Սքայ Հարբոր միջազգային օդանավակայանի թռիչքուղու վրա, ինչը արդյունքում հանգեցրել է նրան ազատելու կոչերին։ Այնուհետև Լինչը հայտարարել է որ «ամբողջությամբ» կընդունի ՀԴԲ-ի առաջարկությունները հետաքննության վերաբերյալ։ Հուլիսի 2-ին ՀԴԲ-ի գործակալներն ավարտեցին իրենց հետաքննությունը՝ Հիլարի Քլինթոնի հետ ՀԴԲ-ի շտաբ-բնակարանում հարցազրույց վերցնելով, որից հետո Քոմին և նրա համախոհները որոշեցին, որ այս գործով քրեական մեղադրանք ներկայացնելու հիմքեր չկան[10]։

Հետաքննության մասին տեղեկատվության հրապարակում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2016 թվականի հուլիսի 5-ին Քոմին հայտարարել է ՀԴԲ-ի առաջարկությունը ԱՄՆ Արդարադատության նախարարությանը՝ չհետապնդելու քրեական մեղադրանք՝ կապված Հիլարի Քլինթոնի էլեկտրոնային փոստի վեճի հետ[106]։ Ջ. Էդգար Հուվերի շենքում 15 րոպե տևած մամուլի ասուլիսի ժամանակ Քոմին պետքարտուղար Քլինթոնի և նրա գլխավոր օգնականների պահվածքն անվանել է «չափազանց անզգույշ», բայց եզրակացրել է, որ «ոչ մի ողջամիտ դատախազ նման գործ չի հարուցի»։ Ենթադրվում էր, որ սա առաջին դեպքն էր, երբ ՀԴԲ-ն հրապարակայնորեն բացահայտում էր դատախազության վերաբերյալ իր առաջարկությունները արդարադատության դեպարտամենտին[106]։ 2016 թվականի հուլիսի 7-ին Քոմին հարցաքննվել է հանրապետականների գլխավորած Ներկայացուցիչների պալատի հանձնաժողովի կողմից ՀԴԲ-ի հանձնարարականի վերաբերյալ լսումների ժամանակ[107][108]։

Քոմիի հոկտեմբերյան նամակը

2016 թվականի հոկտեմբերի 26-ին՝ նախագահական ընտրություններից երկու շաբաթ առաջ, Քոմին իմացել, որ ՀԴԲ գործակալները, որոնք հետաքննում էին նախկին կոնգրեսական Էնթոնի Վայների հետ կապ չունեցող գործը, Վայների համակարգչում հայտնաբերել են նամակներ նրա կնոջ՝ Հումա Աբեդինի և Հիլարի Քլինթոնի միջև։ Նշելով, որ կարծում է, որ Վայների նամակները վերանայելու համար ամիսներ կպահանջվեն՝ Քոմին որոշել է որ պետք է Կոնգրեսին տեղեկացնի, որ հետաքննությունը վերսկսվում է նոր տեղեկատվության պատճառով[10]։ Արդարադատության դեպարտամենտի իրավաբանները նախազգուշացրել են նրան, որ հետաքննության մասին հանրային տեղեկատվության հրապարակումը հակասում է գերատեսչության քաղաքականությանը, սակայն նա այդ քաղաքականությունը համարում է «ուղեցույց», այլ ոչ թե երկաթյա կանոն[109]։ Նա որոշել է, որ նոր տեղեկություններ չհրապարակելը կմոլորեցնի Կոնգրեսին և հանրությանը։ Հոկտեմբերի 28-ին Քոմին նամակ է ուղարկել Կոնգրեսի անդամներին՝ տեղեկացնելով, որ ՀԴԲ-ն վերանայում է նոր էլեկտրոնային նամակները։ Կոնգրեսի անդամներն այս տեղեկությունը բացահայտեցին հանրությանը րոպեների ընթացքում[110]։ Հանրապետական ​​և դեմոկրատ օրենսդիրները, ինչպես նաև Քլինթոնի և Թրամփի նախընտրական շտաբի պաշտոնյաները կոչ են արել Քոմիին ավելի շատ մանրամասներ հաղորդել։

Քլինթոնի նախընտրական շտաբը, ինչպես նաև բազմաթիվ նախկին պաշտոնյաներ և այլ մեկնաբաններ քննադատել են նրա որոշումը՝ հայտարարելու հետաքննության վերաբացման մասին[111][112][113][114][115]։ Իրավական գիտությունների պրոֆեսոր Ռիչարդ Փեյնթերը բողոքներ է ներկայացրել ԱՄՆ Հատուկ դատախազության գրասենյակ և ԱՄՆ կառավարության էթիկայի գրասենյակ՝ Կոնգրեսին ուղղված Կոմիի նամակի վերաբերյալ[116]։

Քննիչներին տրվեցին լրացուցիչ ռեսուրսներ, որպեսզի նրանք կարողանան ավարտին հասցնել նոր էլ. նամակների վերանայումը մինչև ընտրությունների օրը, և 2016 թվականի նոյեմբերի 6-ին Քոմին Կոնգրեսին ուղղված երկրորդ նամակում գրեց, որ «մեր վերանայման հիման վրա մենք չենք փոխել մեր՝ հուլիսին արտահայտած եզրակացությունները[117]»

Իր գործողությունների համար Քոմին մեծ քննադատության է ենթարկվել[118][119][120][121]։ Քլինթոնի նախընտրական արշավի համաձայն՝ նամակները փաստորեն դադարեցրել են քարոզարշավը՝ վնասելով Քլինթոնի հնարավորություններին ընտրողների շրջանում, ովքեր ընդունել են Թրամփի «կեղծված համակարգի» պնդումները[122]։ Ընտրությունների խոսնակ Նեյթ Սիլվերը Twitter-ում մեկնաբանել է, որ Քոմին մեծ ազդեցություն է ունեցել այդ մրցավազքի վրա.[12][123][124]: Այլ վերլուծաբաններ, ինչպիսին է դեմոկրատ ստրատեգ Դեյվիդ Աքսելրոդը, ասում են, որ Քոմիի հրապարակային գործողությունները Քլինթոնի ընտրությունների վրա արժեցող մի քանի կուտակային գործոններից մեկն են։ 2017 թվականի մայիսի 2-ին Հիլարի Քլինթոնն ասել է CNN-ի Քրիստիանե Ամանփուրին. «Ես հաղթելու ճանապարհին էի, քանի դեռ Ջիմ Քոմիի հոկտեմբերի 28-ի նամակը և ռուսական WikiLeaks-ը կասկած չէին հարուցել այն մարդկանց մոտ, ովքեր հակված էին քվեարկել իմ օգտին[125]։ 2017 թվականի մայիսի 3-ին Քոմին ցուցմունք տվեց Սենատի դատական ​​հանձնաժողովի լսումների առջև, որ իրեն մի փոքր անհանգստացնում է մտածելը, որ իրենք կարող էի որևէ ազդեցություն ունենալ ընտրությունների վրա, բայց դա միևնույն է չի փոխի որոշումը թողարկման տեղեկատվության մասին[126][127]։

Հետաքննություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2017 թվականի հունվարի 12-ին ԱՄՆ արդարադատության նախարարության գլխավոր տեսուչը հայտարարեց, որ պաշտոնական հետաքննություն է բացում այն ​​հարցի շուրջ, թե արդյոք ՀԴԲ-ն հետևել է պատշաճ ընթացակարգերին Քլինթոնի հետաքննության ժամանակ, թե՞ ՀԴԲ-ի պաշտոնյաները «անպատշաճ նկատառումներ են արել[128]։

2017 թվականի հուլիսի 27-ին Ներկայացուցիչների պալատի դատական ​​հանձնաժողովը որոշեց պահանջել Քոմիի հետ կապված փաստաթղթեր, ներառյալ Հիլարի Քլինթոնի նկատմամբ ՀԴԲ-ի հետաքննությունը, 2016 թվականի ընտրությունների ժամանակ Քոմիի վարքագիծը և նրա մամուլի հուշագրի հրապարակումը[129][130]։ Կոմիտեի հանրապետականները նաև նամակ են գրել գլխավոր դատախազ Ջեֆ Սեշնսին՝ խնդրելով նրան նշանակել երկրորդ հատուկ խորհրդական՝ հետաքննելու հարցեր[131]։

2017 թվականի սեպտեմբերին Սենատի դատական ​​հանձնաժողովի երկու հանրապետականներ՝ Չակ Գրասլին (Ռ-Այովա) և Լինդսի Գրեհեմը (Հարավային Կարոլինա), ասել են, որ Քոմին ծրագրում էր արդարացնել Հիլարի Քլինթոնին իր էլեկտրոնային սկանդալում գործակալության հետաքննությունն ավարտելուց շատ առաջ[132]։ Այս պատմությունը հոկտեմբերին հաստատել է ՀԴԲ-ն, որը հրապարակել է Քոմիի մայիսի 2-ի հուշագիրը։ Քոմին հուլիսի 2-ին հարցազրույց է վերցրել Քլինթոնից՝ նրա հետաքննության շրջանակներում։ Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի նախկին գործակալ Ռոն Հոսկոն պատասխանել է. «Դուք հակված եք վերջնական եզրակացություններ անել, քանի որ հետաքննությունը տրամաբանորեն ավարտված է։ Որոշ -ամանակ առաջ Դոնալդ Թրամփը դա անվանել է «խայտառակ»։ Ի հակադրություն, Արդարադատության դեպարտամենտի նախկին պաշտոնյա Մեթյու Միլլերը թվիթերում գրել է. «Որոշումը երբեք ամբողջությամբ չի կայացվում, նույնիսկ եթե կա 99% հավանականություն, որ այն միակողմանի կանցնի»[133]։

Քոմիի արդարացման սկզբնական նախագծում ասվում էր, որ Քլինթոնը կատարել է «կոպիտ անփութություն», ինչը հանցագործություն է։ Սակայն հետագայում արտահայտությունը փոխվել է «ծայրահեղ անփութության»[134]։ Դեկտեմբերին պարզվեց, որ փոփոխությունը կատարվել է ՀԴԲ-ի պաշտոնյա Պիտեր Ստրզոկի կողմից, ով հետագայում միացել է Մյուլլերի հետաքննությանը և ազատվել աշխատանքից ՀԴԲ-ի փաստաբանի հետ անձնական հաղորդագրություններ փոխանակելուց հետո, որոնք կարող էին դիտվել որպես քաղաքականապես հօգուտ Քլինթոնի[135]։

2018 թվականի հունիսի 14-ին գլխավոր տեսուչ Մայքլ Հորովիցը հրապարակել է իր զեկույցը՝ քննադատելով Քոմիի կողմից Քլինթոնի էլեկտրոնային փոստի հետաքննությունը որպես «անհնազանդ»[136]։ Մասնավորապես, նա հայտարարել է, որ Քոմին թույլ է տվել «լուրջ սխալ դատողությունում», «յուրացրել է գլխավոր դատախազի լիազորությունները», «ընտրել է շեղվել» սահմանված ընթացակարգերից և մասնակցել է «իր սեփական սուբյեկտիվ, ժամանակավոր որոշումների կայացմանը»՝ հրապարակայնորեն հայտարարելով. որ նա խորհուրդ չի տա որևէ մեղադրանք առաջադրել Քլինթոնի էլեկտրոնային փոստի հետաքննությանը 2016 թվականի հուլիսին, իսկ ավելի ուշ՝ նամակ ուղարկելով Կոնգրեսին՝ գործը վերաբացելու մասին[137]։ Զեկույցում քաղաքական կողմնակալության ապացույցներ չեն հայտնաբերվել, չնայած ՀԴԲ-ի մյուս բարձրաստիճան պաշտոնյաները «պատրաստակամություն են հայտնել պաշտոնական գործողություններ ձեռնարկել»՝ բացասաբար ազդելու Թրամփի քարոզարշավի վրա[15]։

Ընտրություններին միջամտելու ռուսական հետաքննություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2016 թվականի օգոստոսի վերջին ՀԴԲ-ն ձեռք է բերել որոշ զեկույցներ որոնք հետագայում հայտնի են դարձել որպես Սթիլի դոսյե։ Հուլիսի վերջին ՀԴԲ-ն հետաքննություն է սկսել Թրամփի քարոզարշավի վերաբերյալ։ Քոմին նախագահ Օբամայից թույլտվություն խնդրեց գրել կարծիք, որը կզգուշացներ հանրությանը, որ ռուսները միջամտում են ընտրություններին, սակայն նախագահը մերժել է խնդրանքը։ ԿՀՎ տնօրեն Ջոն Օ. Բրեննանն այնուհետև Սենատի փոքրամասնության առաջնորդ Հարրի Ռիդին ռուսների մասին արտասովոր մասնավոր ճեպազրույց է տվել. Այնուհետև Ռիդը հրապարակավ անդրադարձել է ճեպազրույցին։ Քոմին, այնուամենայնիվ, հրաժարվել է հաստատել, նույնիսկ Կոնգրեսի գաղտնի ճեպազրույցների ժամանակ, որ Թրամփի քարոզարշավը գտնվում է հետաքննության փուլում։ Հոկտեմբերի սկզբին հանդիպումներ են տեղի ունեցել Սպիտակ տան իրավիճակների սենյակում; Ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Սյուզան Ռայսը պնդում էր, որ տեղեկատվությունը պետք է հրապարակվի, մինչդեռ Քոմին պնդում էր, որ բացահայտումն այլևս անհրաժեշտ չէ[10]։

2017 թվականի հունվարին Քոմին առաջին անգամ հանդիպեց Թրամփին, և նա նորընտիր նախագահին տեղեկացրեց Սթիլի գործի մասին։ 2017 թվականի հունվարի 27-ին Թրամփն ու Քոմին միայնակ ընթրել են Սպիտակ տանը[138]։ Թրամփի խոսքով, Քոմին եկել խնդրել էր ընթրել նրա հետ, որպեսզի խնդրեր պահպանել իր աշխատանքը, և ասել է Թրամփին, որ ինքը հետաքննության տակ չէ։ Թրամփը հայտարարել է, որ ինքը Քոմիին չի խնդրել հավատարմության երդում տալ։ Սակայն, ըստ Քոմիի համախոհների, Թրամփըն է խնդրել ընթրիքը, և երկու անգամ խնդրել Քոմիին հավատարմության երդում տալ, ինչին Քոմին երկու անգամ պատասխանել է, որ միշտ ազնիվ է լինելու, որը Քոմին։ արեց.[138]

Փետրվարի 14-ին՝ նախագահ Թրամփի Մայքլ Թ. Ֆլինին աշխատանքից հեռացնելու հաջորդ օրը, Քոմին հանդիպել է նախագահին ահաբեկչության սպառնալիքների մասին բրիֆինգի ժամանակ Օվալաձեւ աշխատասենյակում։ Հանդիպման ավարտին Թրամփը խնդրել է անվտանգության մյուս ղեկավարներին հեռանալ, այնուհետև Քոմիին ասել է, որ քննարկի լրագրողներին արտահոսքի պատճառով բանտարկելու հարցը, և նշել՝ «հուսով եմ, որ դուք կարող եք պարզ տեսնել ձեր ճանապարհը, որպեսզի թույլ տաք, որ նա գնա Ֆլինին»։ Քոմին, ինչպես միշտ, հանդիպումն անմիջապես արձանագրել է հուշագրով և կիսվել ՀԴԲ-ի պաշտոնյաների հետ[139]։ Կոնգրեսի իր ցուցմունքում Քոմին պարզաբանել է, որ Թրամփի մեկնաբանությունը համարում է «հրաման»՝ դադարեցնելու Ֆլինի հետաքննությունը, բայց «որ նա դա չի համարում Ռուսաստանի հետաքննությունն ամբողջությամբ դադարեցնելու հրաման[140]»։

Մարտի 4-ին Քոմին Արդարադատության նախարարությունից թույլտվություն խնդրեց, որը չտրվեց՝ հրապարակայնորեն հերքելու Թրամփի այն պնդումը, որ իր հեռախոսները գաղտնալսել է այն ժամանակվա նախագահ Օբաման[141]։

Մարտի 20-ին Ներկայացուցիչների պալատի հետախուզության հանձնաժողովի առջև տված ցուցմունքում Քոմին հաստատել է, որ ՀԴԲ-ն հետաքննում է Թրամփի նախընտրական արշավի և Ռուսաստանի միջև հնարավոր կոորդինացումը և թե արդյոք հանցագործություններ կատարվե են[142]։ Լսումների ժամանակ Սպիտակ տան Twitter-ի էջը հրապարակել է «ԱԱԳ-ն և ՀԴԲ-ն Կոնգրեսին ասում են, որ Ռուսաստանը չի ազդել ընտրական գործընթացի վրա», ինչը Քոմին, ուղղակիորեն հերքել է[143]։ Քոմին հերքել է նախագահի՝ Թրամփ Թաուեր ի գաղտնալսման մեղադրանքները՝ վկայելով, որ տեղեկություն չունի, որը կաջակցի այդ թվիթներին, և որ իրենք ուշադիրզննել են դրա հնարավորությունը ՀԴԲ-ի ներսում[144]։

ԱՄՆ ներկայացուցիչ Քրիս Ստյուարտը լսումների ժամանակ Քոմիին հարցրել է։ «Պարոն Քլեփերն ասել է, որ իր իմացությամբ չկա որևէ ապացույց Թրամփի նախընտրական արշավի անդամների և ռուսների միջև դավադրության վերաբերյալ։ Մենք ոչ մի ապացույց չենք ներկայացրել մեր զեկույցում, և երբ ես ասում եմ «մեր զեկույցը», այսինքն՝ NSA-ն, ՀԴԲ-ն և ԿՀՎ-ն իմ գրասենյակով։ Այնտեղ չի եղել ոչ մի արտացոլում և ապացույց Թրամփի նախընտրական արշավի անդամների և ռուսների դավադրության մասին։ Սխա՞լ էր պարոն Կլեփերը, որ դա ասաց»։ Քոմին պատասխանել է. «Կարծում եմ, որ նա ճիշտ է բնութագրում այն ​​զեկույցը, որը դուք բոլորդ կարդացել եք[145]»: «Համաձայնության որևէ ապացույց չկար, ինչը ստիպեց Քլեփերին հայտարարություն հրապարակել՝ պարզաբանելով, որ նա ակնարկում է հունվարին հավաքված ապացույցները, և որ անհրաժեշտ է հետագա հետաքննություն[143]։

Մայիսի 3-ին Սենատի դատական հանձնաժողովի առջև տված ցուցմունքում Քոմին ասել է, որ Ռուսաստանը «երկրագնդի ցանկացած ազգի ամենամեծ սպառնալիքն է... Քաղված ամենամեծ դասերից մեկն այն է, որ Ռուսաստանը նորից կանի դա։ 2016 թվականի ընտրությունների պատճառով նրանք գիտեն որ դա աշխատում է[146]" Նա նաև ասաել է, որ Ռուսաստանը պետք է գին վճարի միջամտության համար[147]։

Հաղորդվում է, որ մայիսի սկզբին՝ աշխատանքից ազատվելուց մի քանի օր առաջ, Քոմին Արդարադատության նախարարությունից խնդրել է զգալի ավելացնել Ռուսաստանի հետաքննության ֆինանսավորումը և անձնակազմը։ 2017 թվականի մայիսի 11-ին Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի տնօրենի պաշտոնակատար Էնդրյու Մաքքեյբը ԱՄՆ Սենատի հետախուզության հարցերով հանձնաժողովին ասել է, որ նա տեղյակ չէր խնդրանքից և հայտարարեց. «Ես կարծում եմ, որ մենք ունենք համապատասխան ռեսուրսներ դա անելու համար և գիտեմ, որ մենք համապատասխան միջոցներ տրամադրել ենք այդ հետաքննությանը»[139][148]։

Աշխատանքից ազատում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թրամփի նամակը՝ Քոմիին աշխատանքից հեռացնելու մասին

Նախագահ Թրամփը պաշտոնապես պաշտոնանկ է արել Քոմիին 2017 թվականի մայիսի 9-ին՝ ՀԴԲ-ի տնօրենի պաշտոնում նրա 10 տարի ժամկետից 4 տարի չանցած։ Քոմին իմացել է իր պաշտոնանկության մասին հեռուստատեսային լուրերից, որոնք դուրս եկան էկրանին, երբ նա ելույթ էր ունենում Լոս Անջելեսի դաշտային գրասենյակում գործակալների առաջ։ Աղբյուրները նշում են, որ նա անակնկալի է եկել և ցույց տվել որ դա անսպասելի էր իր համար։ Քոմին անմիջապես մեկնել է Վաշինգտոն, և ստիպված եղել չեղարկել իր ծրագրված ելույթը այդ գիշեր ՀԴԲ-ի հավաքագրման միջոցառման ժամանակ։ Հաղորդվում է, որ Թրամփը հաջորդ օրը զանգահարել է փոխտնօրեն Էնդրյու Մաքքեյբին՝ պահանջելով իմանալ, թե ինչու է Քոմիին թույլատրվել ՀԴԲ-ի ինքնաթիռով վերադառնալ Վաշինգտոն՝ աշխատանքից ազատվելուց հետո։

Մայիսի 10-ին Քոմին նամակ է ուղարկել ՀԴԲ աշխատակիցներին, որտեղ նա ասել է. «Ես վաղուց համոզմունք ունեի, որ նախագահը կարող է աշխատանքից հեռացնել ՀԴԲ տնօրենին ցանկացած պատճառով կամ ընդհանրապես առանց պատճառի։ Ես չեմ պատրաստվում ժամանակ ծախսել այդ հարցի վրա, չնայած շատ կկարոտեմ ձեզ ու իմ առաքելությունը[149]» Սենատի կողմից հաստատված ՀԴԲ տնօրենի բացակայության դեպքում Մաքքեյբը ինքնաբերաբար դարձավ տնօրենի պաշտոնակատար[150]։

Աշխատանքից հեռացման պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սպիտակ տունն ի սկզբանե հայտարարել էր, որ պաշտոնանկությունը եղել է Միացյալ Նահանգների գլխավոր դատախազ Ջեֆ Սեշնսի և գլխավոր դատախազի տեղակալ Ռոդ Ռոզենշտեյնի առաջարկությամբ[151]։ Ռոզենշտեյնը Սեշնսին ուղարկել էր հուշագիր՝ փոխանցված Թրամփին, որում Ռոզենշտեյնը թվարկում էր Հիլարի Քլինթոնի էլեկտրոնային նամակների հետաքննության ընթացքում Քոմիի վարքագծի առարկությունները։ Այն թույլ է տվել Թրամփի վարչակազմին Քոմիի պաշտոնանկությունը վերագրել Ռոզենշտեյնի առաջարկությանը Քլինթոնի էլեկտրոնային փոստի հակասությունների վերաբերյալ։ Ավելի ուշ պարզվեց, որ մայիսի 8-ին Թրամփը Սեշնսին և Ռոզենշտեյնին խնդրել էր մանրամասնել Քոմիի դեմ գործը գրավոր ներկայացնելու համար։ Ռոզենշտեյնի հուշագիրը մայիսի 9-ին ուղարկվել է Թրամփին, այնուհետև այն մեկնաբանվել է որպես Քոմիին պաշտոնանկ անելու հանձնարարական, ինչը Թրամփը անմիջապես իրագործեց[152][153]։ Քոմիին ուղղված Թրամփի պաշտոնանկության նամակում նա աշխատանքից ազատելը վերագրել է Սեշնսի և Ռոզենշտեյնի համապատասխան նամակներին։ Մայիսի 10-ին Թրամփը լրագրողներին ասել է, որ ազատել է Քոմիին, քանի որ Քոմին «լավ աշխատանք չէր անում»[154]։

Հետևանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀԴԲ նախկին տնօրեն Ջեյմս Քոմիի հուշագրերը

Քոմիի պաշտոնանկությունը վիճելի էր։ Դա համեմատվում էր շաբաթ գիշերը տեղի ունեցած ջարդերի, նախագահ Ռիչարդ Նիքսոնի կողմից հատուկ դատախազ Արչիբալդ Քոքսի պաշտոնանկության հետ[155][156], և 2017 թվականի հունվարին գլխավոր դատախազի պաշտոնակատար Սալի Յեյթսի պաշտոնանկության հետ։ Կոնգրեսի շատ անդամներ մտահոգություն են հայտնել աշխատանքից ազատվելու կապակցությամբ[157]։ Քննադատները Թրամփին մեղադրել են արդարադատությանը խոչընդոտելու մեջ[158]։

Աշխատանքից ազատման նամակում Թրամփը նշել է, որ Քոմին իրեն «երեք առանձին առիթներով ասել է, որ ես հետաքննության տակ չեմ[159]»։ Փաստերի ստուգիչները հայտնել են, որ թեև նրանք ոչ մի կերպ չեն կարողացել իմանալ, թե ինչ կարող էր Քոմին անձամբ ասել Թրամփին, այդ ժամանակ Քոմիի կողմից հրապարակային ոչ մի պնդում չկար[160]։ Ուղղակիորեն ասվում էր, որ Թրամփն անձամբ հետաքննության տակ չէր։ Այնուամենայնիվ, Կոնգրեսի ավելի ուշ ցուցմունքներում Քոմին հաստատել է որ վերջինս անձամբ չի գտնվում ՀԴԲ-ի հետաքննության տակ[161][162]:։

Լրատվական կազմակերպությունների կողմից հարցազրույց տված Քոմիի գործընկերների համաձայն, Թրամփը հունվարին խնդրել էր Քոմիին հավատարմության երդում տալ իրեն, ինչը Քոմին մերժել է՝ փոխարենը նրան «ազնվություն» առաջարկելով[138][163]։ Քոմին նշել է, որ պատրաստ է ցուցմունք տալ իր պաշտոնանկության մասին, բայց միայն բաց լսումների ժամանակ։ Նա մերժել է Սենատի հետախուզության հանձնաժողովի հրավերը՝ ցուցմունք տալու դռնփակ նիստից առաջ[164]։

Մայիսի 11-ին տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնակատար Մաքքեյբը ցուցմունք է տվել Միացյալ Նահանգների Սենատի հետախուզության հարցերով ընտրված հանձնաժողովի առջև, որ «Տնօրեն Քոմին լայն աջակցություն է վայելում ՀԴԲ-ում և դեռ կվայելի» և որ «ՀԴԲ-ի աշխատակիցների ճնշող մեծամասնությունը խորը և դրական կապ է ունեցել տնօրեն Քոմիի հետ»։ Սա հակասում էր Սպիտակ տան խոսնակ Սառա Հակաբի Սանդերսին, ով ասում էր, որ լսել է այլ կարծիքներ ՀԴԲ-ի «անթիվ» գործակալների կողմից[165]։

Մայիսի 16-ին The New York Times-ը բացահայտեց մի հուշագիր, որը Քոմին գրել էր փետրվարի 14-ին Թրամփի հետ հանդիպումից հետո։ Դրանում ասվում է, որ Թրամփը խնդրել է իրեն դադարեցնել ՀԴԲ-ի հետաքննությունը Մայք Ֆլինի նկատմամբ, ով նախօրեին ազատվել էր Ազգային անվտանգության խորհրդականի պաշտոնից[166]։ Ավելի ուշ Քոմին բացատրել է, որ ընկերոջ միջոցով կազմակերպել էր, որ հուշագիրը տարածվի մամուլի հետ՝ հուսալով, որ դա կարող է հուշել հատուկ փաստաբանի նշանակումը[167]։

2017 թվականի հունիսի 8-ին Քոմին հրապարակային ցուցմունք է տվել Սենատի հետախուզության հանձնաժողովին իր պաշտոնանկության մասին[168]։ Հարցին, թե ինչու է մտածել, որ իրեն ազատել են աշխատանքից, նա ասել է, որ իրեն շփոթեցրել են դրա վերաբերյալ փոփոխվող բացատրությունները, բայց նա ընդունում է նախագահի խոսքը, և որ իրեն ազատել են աշխատանքից Ռուսաստանի հետաքննության պատճառով»[168][169]։ Նա ասել է, որ ինքն արել է նախագահի հետ իր մի քանի զրույցների մասին համաժամանակյա գրառումներ, քանի որ նա անկեղծորեն մտահոգված էր, որ նա կարող էր ստել իրենց հանդիպման բնույթի մասին, ուստի նա զգացել է, որ անհրաժեշտ է դա գրի առնել։ Նա ասել է, որ դա չի արել երկու նախորդ նախագահների հետ իր ծառայության ընթացքում[168]։

2018 թվականի ապրիլի 19-ին Արդարադատության նախարարությունը 15 էջ փաստաթղթեր է հրապարակել Կոնգրեսին, որոնք ներառում են մասամբ գաղտնազերծված հուշագրեր, որոնք Քոմին արել է Թրամփի հետ հանդիպումներից հետո։ Հուշագրերը հրապարակվել են գլխավոր դատախազի օգնական Սթիվեն Բոյդի կողմից և՛ գաղտնի, և՛ ոչ գաղտնի տարբերակներով։ Չգաղտնազերծված տարբերակը ձեռք է բերել Մերի Քլեր Ջալոնիկը Associated Press-ից ապրիլի 19-ին և հրապարակվել հաջորդ օրը[170][171]։

2018 թվականի հունիսին ԱՄՆ արդարադատության նախարարության գլխավոր տեսուչ Մայքլ Հորովիցը Սենատի դատական հանձնաժողովին ասլե է, որ ինքը ստացել է ՀԴԲ-ի ուղեգիր՝ կապված Քոմիի կողմից Դենիել Ռիչմանին Թրամփի հանդիպման վերաբերյալ իր հուշագրերի հրապարակման հետ, որոնց մասերը այդ փաստից հետո «գաղտնի» են որակվել[172]։ Արդարադատության նախարարությունը 2019 թվականի հուլիսին որոշել է քրեական հետապնդում չկիրառել Քոմիի նկատմամբ, իսկ Fox News-ը մեջբերելով մի պաշտոնյայի ասել է. «Դատական դատարանում բոլորը, ովքեր ներգրավված էին որոշման մեջ, ասել են որ նրանք բոլորը կարծում են, որ դա չի կարող հետապնդվել»[173]։

Երկրորդ զեկույցում, որը հրապարակվել է 2019 թվականի օգոստոսի 29-ին, IG Horowitz-ը պարզել է, որ Քոմին խախտել է գործակալության քաղաքականությունը, պահպանելով մի շարք հուշագրեր, որոնք գրել է 2017 թվականի սկզբին նախագահ Դոնալդ Թրամփի հետ հանդիպումները փաստող փաստաթղթերով, և պատճառ է դարձել, որ դրանցից մեկը հայտնվի մամուլում[23][174]։ Թեև զեկույցում ասվում է, որ Քոմին «վտանգավոր օրինակ» է հանդիսացել ՀԴԲ-ի աշխատակիցների համար՝ փորձելով «անձնապես ցանկալի արդյունքի հասնել», գլխավոր տեսուչը «ոչ մի ապացույց չի գտել, որ Քոմին կամ նրա փաստաբանները հրապարակել են պարունակվող գաղտնի տեղեկություններից որևէ մեկը» լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներին ուղղված որևէ հուշագրում», իսկ Արդարադատության նախարարությունը հրաժարվել է քրեական հետապնդում իրականացնել Քոմիի նկատմամբ[23]։

2022 թվականի հուլիսին The New York Times-ը հայտնեց, որ և՛ Քոմին, և՛ Մաքքեյբը ընտրվել են IRS-ի ամենազավթողական տեսակի աուդիտի համար այն բանից հետո, երբ նրանք հեռացվել էին ՀԴԲ-ից։ Հարցը փոխանցվել է գանձապետական դեպարտամենտի գլխավոր տեսուչին զեկույցի հաջորդ օրը։ The Times-ը նշում է, որ նման աուդիտի համար որևէ մեկի ընտրվելու հավանականությունը շատ ցածր է, և ՀԴԲ նախկին երկու բարձրաստիճան պաշտոնյաների երկուսն էլ պատահական ընտրվելու հավանականությունը «փոքր» է։ Ըստ հարկային փորձագետների, երկուսն էլ հետազոտական աուդիտի համար պատահականորեն ընտրված լինելու մեջ ավելացել են, քանի որ նրանց եկամուտներն աճել են ՀԴԲ-ի կարիերայի ավարտից հետո՝ Քոմին իր գրքերի գործարքներով և վճարովի ելույթներով, և Մաքքեյբին՝ CNN-ի փորձագետի կողմից։ The Times-ը 2022 թվականի նոյեմբերին գրել էր, որ Թրամփի աշխատակազմի նախկին ղեկավար Ջոն Քելլին ասել է, որ Քոմին և Մաքքեյբը նախագահի ենթադրյալ քաղաքական թշնամիներից են[175]։

Գրվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2017 թվականի Macmillan Publishers-ի Flatiron Books-ը ձեռք է բերել Կոմիի առաջին գրքի իրավունքները՝ A Higher Loyalty. Truth, Lies and Leadership, որտեղ նա քննարկում է էթիկան, առաջնորդությունը և իր փորձը կառավարությունում։ Մի քանի հրատարակիչներ հայտ էին ներկայացրել Javelin գրական գործակալության կողմից անցկացված աճուրդում։ Թողարկման ամսաթիվը տեղափոխվեց 2018 թվականի մայիսի 1-ից մինչև 2018 թվականի ապրիլի 17, հատուկ դատախազի հետաքննության ընթացքում ՀԴԲ-ի կողմից բացահայտված քննության պատճառով[176]։

Քոմիի գրքի թողարկումից մեկ ամիս առաջ նախավաճառքի պատվերները դարձրեցին այն ամենավաճառվողը Amazon-ում։ Բումը վերագրվում էր Թրամփի կողմից Քոմիի վրա Twitter-ի մի շարք հարձակումներին, որոնցում Թրամփը պնդում էր, որ Քոմին «ամեն ինչ գիտեր ՀԴԲ-ի ամենաբարձր մակարդակներում տեղի ունեցող ստի և կոռուպցիայի մասին»։ Ի պատասխան՝ Քոմին թվիթերում գրել է. «Պարոն նախագահ, Ամերիկայի ժողովուրդը շատ շուտով կլսի իմ պատմությունը, և նրանք կարող են իրենք դատել, թե ով է պատվաբեր, ով ոչ»։ Այն լավ ընդունվեց, և The New York Times-ը այն անվանեց «շատ համոզիչ» և գիրքը նկարագրեց որպես «կլանող» իր գրախոսության մեջ[177]։

Բացի այդ, Քոմին գրել է Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտի կենսագրության նախաբանը «Քրիստոնյա և դեմոկրատ. Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտի կրոնական կենսագրություն» վերնագրով, որը հրատարակվել է William B. Eerdmans Publishing Co.-ի կողմից։ Քոմին հեղինակել է երկրորդ գիրքը՝ Saving Justice: Truth, Transparency, and Trust, որը նույնպես կհրատարակվի Macmillan Publishers' Flatiron Books-ի կողմից[178]։

2023 թվականին Քոմիի առաջին վեպը՝ իրավաբանական թրիլլերը՝ Central Park West վերնագրով, հրատարակվել է Mysterious Press-ի կողմից։ Նա The Washington Post-ին ասել է, որ աշխատում է ավելի շատ վեպերի վրա՝ նշելով. «Ես ուզում եմ, որ սա լինի իմ աշխատանքը»[179]։

Հետիշխանական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2017 թվականի ամռանը Քոմին հանդես է եկել գումարման ելույթով և մի շարք դասախոսություններով Հովարդի համալսարանում։ 2018 թվականի աշնանը Քոմին վերադարձԵԼ Է իր մայր բուհը՝ Ուիլյամի և Մերիի քոլեջը։ դասավանդել էթիկական առաջնորդության դասընթաց։ Նա դարձել է գործադիր պրոֆեսոր կրթության ոլորտում։ Քոմին միացել է ասիստենտ Դրյու Ստելջեսին՝ դասավանդելու դասընթացը 2018-2019 ուսումնական տարվա ընթացքում[180]։

2019 թվականի փետրվարին, Վիրջինիայի նոր նահանգապետ Ռալֆ Նորթեմի բժշկական դպրոցի տարեգրքում «սև դեմքի նկարի» շուրջ հակասությունների և Համադաշնության հուշարձանների և հուշարձանների հեռացման վերաբերյալ ազգային բանավեճի մեջ, Քոմին հրապարակել է մի հոդված The Washington Post-ում՝ առաջարկելով, որ Վիրջինիան պետք է ազատվի Ռիչմոնդի Կոնֆեդերացիայի արձաններից. «Սև դեմքի լուսանկարների վրա երկկուսակցական սարսափ արտահայտելը կարևոր է, բայց արձանների հեռացումը ցույց կտա ամբողջ Ամերիկային, որ Վիրջինիան իսկապես փոխվել է[181]։

2019 թվականի մայիսին «Նյու Յորք Թայմս»-ում հրապարակված հոդվածում, երբ Գլխավոր դատախազ Ուիլյամ Բարը պետք է հարցաքննվեր Կոնգրեսի լսումներում, Քոմին գրել. «Վնասից խուսափելու համար պահանջվում է պարոն Մեթիսի նման բնավորություն, քանի որ պարոն Թրամփը փոքրիկ խայթոցներով ուտում է ձեր հոգին։ Իհարկե, մնալու համար դուք պետք է դիտվեք իբրև նրա թիմում, և գնաք հետագա փոխզիջումների։ Դուք օգտագործում եք նրա լեզուն, գովաբանում եք նրա ղեկավարությունը, քարոզում եք նրա արժեքները։ Իսկ հետո դուք կորած եք։ Նա արդեն կերել է ձեր հոգին»[182]։

Կուսակցական պատկանելություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քոմին իր կյանքի մեծ մասը գրանցված հանրապետական էր։ Նա նվիրատվություններ է կատարել 2008 թվականի նախագահական ընտրություններում սենատոր Ջոն Մաքքեյնի արշավին և 2012 թվականի նախագահական ընտրություններում նահանգապետ Միթ Ռոմնիի քարոզարշավին։ Նա 2016 թվականի հուլիսին Կոնգրեսում ցուցմունքների ժամանակ բացահայտել է, որ այլևս գրանցված չէ որևէ կուսակցությունում։ 2018 թվականի ապրիլին ABC News-ին տված հարցազրույցում Քոմին ասել է, որ Հանրապետական կուսակցությունը լքել է իրեն և շատ ուրիշներին, և որ այդ մարդիկ չեն ներկայացնում այն, ինչին նա հավատում է։ 2018 թվականի հուլիսին Քոմին Twitter-ի միջոցով հորդորել է ընտրողներին քվեարկել դեմոկրատ թեկնածուների օգտին 2018 թվականի միջանկյալ ընտրություններում։

Նա գրել է. «Այս հանրապետական Կոնգրեսն ապացուցել է, որ ի վիճակի չէ իրականացնել Հիմնադիրների նախագիծը, որ «Փառասիրությունը պետք է հակազդի փառասիրությանը։ Բոլոր նրանք, ովքեր հավատում են այս երկրի արժեքներին, պետք է քվեարկեն դեմոկրատների օգտին այս աշնանը։ Քաղաքական տարբերություններն այս պահին նշանակություն չունեն։ Պատմությունն իր հայացքն ուղղում է մեզ վրա»։ Նա նվիրատվություն է արել 2018 թվականի ընտրություններում Վիրջինիայի դեմոկրատ թեկնածու Ջենիֆեր Ուեքսթոնի քարոզարշավին և նկարել է Ուեքսթոնի համար։ Նա նվիրատվություն է արել սենատոր Էմի Կլոբուչարի արշավին 2020 թվականի Դեմոկրատական կուսակցության նախագահական նախնական ընտրություններում. Նրա նախընտրական արշավի դադարեցումից հետո նա հավանություն է տվել նախկին փոխնախագահ Ջո Բայդենին[183][184][185]։

Անձնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քոմին իռլանդական ծագում ունի և մեծացել է հռոմեական կաթոլիկ ընտանիքում, սակայն այժմ պատկանում է Միացյալ մեթոդիստական եկեղեցուն, որտեղ դասավանդել է կիրակնօրյա դպրոցում։ Նրա հասակը 6 ոտնաչափ, կամ 2,03 մետր է[186]։

Քոմին ծանոթացել է իր կնոջ՝ Պատրիս Ֆեյլորի հետ, երբ նրանք երկուսն էլ Ուիլյամի և Մերիի քոլեջի ուսանողներ էին։ Նրանք ամուսնացել են 1987 թվականին և հինգ երեխաների ծնողներ են, և մեկ որդու, ով մահացել է մանկության տարիներին։ Նա ասել է, որ սովորել է ինչ-որ լավ բան անել ողբերգությունից հետո։ Նրանք նաև խնամատար ծնողներ են եղել։ 2023 թվականի դրությամբ Քոմին և նրա կինը բնակվում են Վիրջինիա նահանգի Մաքլին քաղաքում[179]։

Նրանց ավագ դուստրը՝ Մորինը, ավարտել է Հարվարդի իրավաբանական դպրոցը 2013 թվականին և ներկայումս ԱՄՆ դատախազի օգնականն է Նյու Յորքի հարավային շրջանի ԱՄՆ դատախազությունում[187]։

Դոնալդ Թրամփն ընդդեմ Միացյալ Նահանգների գրքում Մայքլ Ս. Շմիդտը բացահայտեց, որ 2006 թվականին Քոմին տառապում էր հաստ աղիքի քաղցկեղի 3-րդ փուլով։ 2006 թվականին Կոմիի չարորակ ուռուցքը վիրահատվել է[188]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 GeneaStar
  3. ↑ 3,0 3,1 Munzinger Personen (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.cnn.com/2017/05/03/us/james-comey-fast-facts/index.html
  5. ↑ 5,0 5,1 James B. Comey, September 4, 2013-Present — FBI.
  6. ↑ 6,0 6,1 «Former US Deputy Attorney General joins HSBC Board». HSBC Holdings plc. 2013 թ․ հունվարի 30. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  7. ↑ Krieg, Gregory (2017 թ․ մայիսի 9). «Who is James Comey: 7 things to know about the fired FBI director». CNN. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 8-ին.
  8. ↑ «James B. Comey, September 4, 2013 – May 9, 2017». FBI.gov. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 9-ին.
  9. ↑ «Himes Congratulates Westport's James Comey as New FBI Director». Congressman Jim Himes website. 2013 թ․ հուլիսի 31. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 25-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Matt Apuzzo; Michael S. Schmidt; Adam Goldman; Eric Lichtblau (2017 թ․ ապրիլի 23). «Comey Tried to Shield the F.B.I. From Politics. Then He Shaped an Election». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 10-ին.
  11. ↑ Anapol, Avery (2018 թ․ մայիսի 21). «Watchdog to fault FBI's review of Clinton emails before election: report». The Hill. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 21-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 Silver, Nate (2017 թ․ մայիսի 3). «The Comey Letter Probably Cost Clinton The Election». FiveThirtyEight. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 3-ին.
  13. ↑ McElwee, Sean; McDermott, Matt; Jordan, Will (2017 թ․ հունվարի 11). «4 pieces of evidence showing FBI Director James Comey cost Clinton the election». Vox. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 McLean, Bethany (2017 թ․ փետրվարի 21). «The True Story of the Comey Letter Debacle». Vanity Fair. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 9-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 Barrett, Devlin (2018 թ․ հունիսի 14). «Inspector general blasts Comey and also says others at FBI showed 'willingness to take official action' to hurt Trump». Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 Karl, Jonathan; Keneally, Meghan; Fishel, Justin (2017 թ․ մայիսի 9). «FBI Director Comey fired amid Russia probe». ABC News. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  17. ↑ Rosenberg, Matthew; Apuzzo, Matt (2017 թ․ մայիսի 11). «F.B.I. Firing Roils Capital As Trump Calls Out Critics – In Last Days as Chief, Comey Sought Aid in Russia Inquiry». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  18. ↑ Wang, Christine (2017 թ․ մայիսի 10). «Comey reportedly asked for more resources for Russia probe; DOJ calls reports 'totally false'». CNBC. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  19. ↑ Liptak, Kevin (2017 թ․ մայիսի 12). «White House: Removing Comey will help bring Russia investigation to end». CNN. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  20. ↑ Barrett, Devlin; Rucker, Philip (2017 թ․ մայիսի 11). «Trump said he was thinking of Russia controversy when he decided to fire Comey». The Washington Post. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 12-ին.
  21. ↑ Apuzzo, Matt; Haberman, Maggie; Rosenberg, Matthew (2017 թ․ մայիսի 19). «Trump Told Russians That Firing 'Nut Job' Comey Eased Pressure From Investigation». The New York Times. ISSN 0362-4331. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 19-ին.
  22. ↑ Barrett, Devlin; Entous, Adam; Nakashima, Ellen; Horwitz, Sari (2017 թ․ հունիսի 14). «Special counsel is investigating Trump for possible obstruction of justice, officials say». The Washington Post. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Shortell, David; Polantz, Katelyn; Herb, Jeremy; Murray, Sara (2019 թ․ օգոստոսի 29). «DOJ watchdog says James Comey broke FBI policy by keeping, leaking Trump meeting memos». CNN. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 29-ին.
  24. ↑ https://oig.justice.gov/reports/2019/o1902.pdf
  25. ↑ Dilanian, Ken; Williams, Pete; Ainsley, Julia (2019 թ․ դեկտեմբերի 9). «DOJ report finds Russia probe was justified, not biased against Trump». NBC News.
  26. ↑ Boburg, Shawn (2013 թ․ մայիսի 30). «FBI nominee Comey was held captive as a Bergen teen». North Jersey (The Record). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 15-ին.
  27. ↑ «James Comey Fast Facts». CNN. 2017 թ․ մայիսի 3. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 9-ին.
  28. ↑ Wolfe, Alexandra (2003 թ․ հունիսի 16). «Meet Martha's Prosecutor». The New York Observer. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 11-ին. «James Comey grew up in a middle-class family in Yonkers and Bergen County, N.J. His father worked in corporate real estate; his mother was a homemaker and computer consultant. He attended the College of William & Mary and got his law degree at the University of Chicago.»
  29. ↑ Weiser, Benjamin (2011 թ․ դեկտեմբերի 2). «Man in the News; Reputation for Tenacity; James Brien Comey». The New York Times. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 21-ին. «EDUCATION: Northern Highlands Regional High School, Allendale, N.J.; B.S., College of William and Mary; J.D., University of Chicago Law School.»
  30. ↑ Cutler, Jacqueline (2018 թ․ ապրիլի 16). «James Comey talks Trump rumors, terrifying 'Ramsey Rapist' encounter, N.J. roots in new book». Nj.com. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  31. ↑ Smith, Chris (2003 թ․ հոկտեմբերի 10). «Mr. Comey Goes To Washington». New York. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 21-ին.
  32. ↑ Graff, Garrett M. (2013 թ․ մայիսի 30). «James Comey at FBI, a man who can say no». The Washington Post. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  33. ↑ 33,0 33,1 «A worthy New York prosecutor [Op-Ed]». The New York Times. 2001 թ․ դեկտեմբերի 1. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  34. ↑ «Deputy Attorney General James B. Comey». The White House. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 18-ին – via archives.gov.
  35. ↑ Calabresi, Massimo (2016 թ․ մարտի 31). «Inside the FBI Investigation of Hillary Clinton's E-Mail». Time. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  36. ↑ 36,0 36,1 Delio, Michelle (2002 թ․ նոյեմբերի 25). «Cops Bust Massive ID Theft Ring». wired.com. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  37. ↑ Cassidy, John (2002 թ․ սեպտեմբերի 23). «The Greed Cycle». The New Yorker. էջ 64. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 9-ին.
  38. ↑ Stern, Christopher (2002 թ․ սեպտեմբերի 24). «Members of Rigas Family Indicted». The Washington Post. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 8-ին.
  39. ↑ Searcey, Dionne; Yuan, Li (2005 թ․ հունիսի 21). «Adelphia's John Rigas Gets 15 Years». The Wall Street Journal. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 8-ին.
  40. ↑ Lieberman, David (2002 թ․ սեպտեմբերի 23). «Former Adelphia execs indicted». USA Today.
  41. ↑ «Feds tighten noose on Martha». CNN Money. 2003 թ․ փետրվարի 6. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 20-ին.
  42. ↑ Farrell, Greg (2003 թ․ մարտի 4). «Waksal pleads guilty to avoiding sales taxes on art». USA Today. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 20-ին.
  43. ↑ «Quattrone charged». CNN Money. 2003 թ․ ապրիլի 23. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 20-ին.
  44. ↑ Weiser, Benjamin; Hernandez, Daisy (2003 թ․ հունիսի 6). «Drug Money Laundered Into Gold, U.S. Says». New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 17-ին.
  45. ↑ Козловский, Владимир (Kozlovsky, Vladimir) (2003 թ․ հունիսի 16). «Гаечный ключ из золота» [Gold Spanner]. «Русская реклама» (www.rronline.ws) (Russian Advertising) (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 17-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  46. ↑ «В Нью-Йорке убит вице-президент Конгресса бухарских евреев в США» [Vice-President of the Congress of Bukharian Jews in the USA killed in New York]. Credo.Press website (ռուսերեն). 2004 թ․ մայիսի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 17-ին.
  47. ↑ Козловский, Владимир (Kozlovsky, Vladimir) (2004 թ․ մայիսի 22). «В Нью-Йорке убит лидер общины бухарских евреев» [Leader of the community of Bukharian Jews killed in New York]. BBC (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 17-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  48. ↑ Козловский, Владимир (Kozlovsky, Vladimir) (2017 թ․ նոյեմբերի 23). «Заказчик убийства на "бриллиантовой улице" Манхэттена признан виновным» [Manhattan's Diamond Street Murder Owner Found Guilty]. BBC (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 17-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  49. ↑ Grant, Alexander (2018 թ․ մայիսի 10). «Бухарский еврей Эдуард Некталов был убит 13 лет назад из-за "деловых разногласий": Приговор организатору убийства манхэттенского ювелира» [Bukharian Jew Eduard Nektalov was killed 13 years ago due to "business disagreements": The verdict of the organizer of the murder of a Manhattan jeweler]. В Новом Свете (vnovomsvete.com) (V Novom Svete) (ռուսերեն). New York City. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 17-ին.
  50. ↑ «FBI arrests 40 in foreign exchange trading 'scams'». CBC News. 2003 թ․ նոյեմբերի 13. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 20-ին.
  51. ↑ «Ashcroft recused from leak investigation». UPI. 2019 թ․ դեկտեմբերի 30. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 29-ին.
  52. ↑ 52,0 52,1 Perez, Evan (2013 թ․ հուլիսի 7). «Nominee for FBI Top Post Likely to Face Tough Questions». The Wall Street Journal. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 12-ին.
  53. ↑ 53,0 53,1 Lichtblau, Eric; Risen, James (2006 թ․ հունվարի 1). «Justice Deputy Resisted Parts of Spy Program». The New York Times. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 6-ին.
  54. ↑ Eggen, Dan; Kane, Paul (2007 թ․ մայիսի 16). «Gonzales Hospital Episode Detailed». The Washington Post. Վերցված է 2007 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  55. ↑ Shalby, Colleen (2017 թ․ մայիսի 17). «Comey, Mueller and the showdown at John Ashcroft's hospital bed». Los Angeles Times. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 29-ին.
  56. ↑ Mayer, Jane (2009 թ․ մայիս). The Dark Side. New York: Random House|Anchor Books. էջեր 289–90. ISBN 9780307456298.
  57. ↑ 57,0 57,1 Schmidt, Michael S. (2013 թ․ հուլիսի 9). «F.B.I. Nominee Explains How View Has Changed on Interrogation Tactic». The New York Times. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 12-ին.
  58. ↑ «Comey Senate Judiciary Committee Transcript, May 16, 2007. Congressional Quarterly, Inc» (PDF). Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  59. ↑ Isikoff, Michael; Thomas, Evan (2007 թ․ հունիսի 4). «Bush's Monica Problem: Gonzales, the president's lawyer and Texas buddy, is twisting slowly in the wind, facing a vote of no confidence from the Senate». Newsweek. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 29-ին.
  60. ↑ (Editorial) (2006 թ․ մայիսի 16). «Mr. Comey's Tale: A standoff at a hospital bedside speaks volumes about Attorney General Gonzales». The Washington Post. էջեր A14. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 25-ին.
  61. ↑ Eggen, Dan; Goldstein, Amy (2007 թ․ մայիսի 18). «No-Confidence Vote Sought on Gonzales». The Washington Post. էջեր A03. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 25-ին.
  62. ↑ Congressional Quarterly (2007 թ․ մայիսի 15). «Senate Hearing on U.S. Attorney Firings – Transcript: Senate Judiciary Hearing (Transcript, Part 1 of 5)». The Washington Post. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 25-ին.
  63. ↑ Lichtblau, Eric (2006 թ․ հունվարի 2). «Bush Defends Spy Program and Denies Misleading Public». The New York Times. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 25-ին.
  64. ↑ Eggen, Dan (2007 թ․ օգոստոսի 17). «FBI Director's Notes Contradict Gonzales's Version of Ashcroft Visit». The Washington Post. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 3-ին.
  65. ↑ Eggen, Dan; Kane, Paul (2007 թ․ մայիսի 16). «Gonzales Hospital Episode Detailed». The Washington Post. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 5-ին.
  66. ↑ 66,0 66,1 66,2 Shane, Scott; David Johnston (2009 թ․ հունիսի 7). «Lawyers Agreed on the Legality of Brutal Tactic». The New York Times. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 7-ին.
  67. ↑ 67,0 67,1 Serrano, Richard A. (2013 թ․ հուլիսի 9). «FBI nominee Comey signed memo allowing waterboarding». Los Angeles Times. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 12-ին.
  68. ↑ Resnick, Brian (2013 թ․ մայիսի 30). «James Comey, Obama's Pick to Lead the FBI, Stood Up Against the Bush Legal Opinion on 'Enhanced Interrogations'». National Journal. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 12-ին.
  69. ↑ Shane, Scott; Johnston, David; Risen, James (2007 թ․ հոկտեմբերի 4). «Secret U.S. Endorsement of Severe Interrogations». The New York Times. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  70. ↑ Markon, Jerry; Horwitz, Sari (2013 թ․ մայիսի 30). «Civil liberties groups criticize Comey, but colleagues praise him». The Washington Post. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 12-ին.
  71. ↑ Yager, Jordy (2013 թ․ հուլիսի 10). «Comey: Waterboarding is torture, illegal». The Hill. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 12-ին.
  72. ↑ Charles, Deborah (2013 թ․ հուլիսի 9). «Nominee for FBI director says waterboarding is torture». Reuters. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 12-ին.
  73. ↑ Serrano, Richard A. (2013 թ․ հուլիսի 9). «Senators question FBI nominee Comey over enhanced interrogation». Los Angeles Times. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 12-ին.
  74. ↑ 74,0 74,1 «An Investigation into the Removal of Nine U.S. Attorneys in 2006» (PDF). justice.gov. 2008 թ․ սեպտեմբեր. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 9-ին.
  75. ↑ Johnson, Carrie; Witte, Griff (2005 թ․ օգոստոսի 8). «Lockheed Puts Faith in Tough Lawyer». The Washington Post. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  76. ↑ Greer, Tom (2005 թ․ օգոստոսի 4). «Lockheed Martin Names James B. Comey General Counsel; Succeeds Frank H. Menaker, Who Will Retire». lockheedmartin.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  77. ↑ Johnston, David (2010 թ․ հունիսի 2). «Comey Leaving Lockheed for Hedge Fund». mainjustice.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  78. ↑ Marcin, Tim (2017 թ․ մայիսի 9). «James Comey likely has a nest egg to fall back on after losing his job as FBI director». Newsweek. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  79. ↑ Columbia University School of Law (2013 թ․ հունվարի 30). «Former Deputy Attorney General Joins Columbia Law School as Hertog Fellow in National Security Law: James B. Comey Has Served as U.S. Attorney in the Southern District of New York and as General Counsel of Bridgewater Associates and the Lockheed Martin Corporation». law.columbia.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  80. ↑ Howard Mustoe (2013 թ․ հունվարի 30). «HSBC Hires Tax, Anti-Terror Chiefs for Controls Panel». Bloomberg L.P. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  81. ↑ Viswanatha, Aruna; Wolf, Brett (2012 թ․ դեկտեմբերի 11). «HSBC to pay $1.9 billion U.S. fine in money-laundering case». Reuters. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  82. ↑ «HSBC money laundering report: Key findings». BBC News. 2012 թ․ դեկտեմբերի 11. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  83. ↑ Clark, Lesley (2013 թ․ հունիսի 20). «President Obama to name Jim Comey as FBI director». McClatchy News Service. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  84. ↑ «Serial No. 110-10 (House Hearing) - Continuing Investigation into the U.S. Attorneys Controversy». GivInfo.gov. U.S. Government Printing Office. 2007 թ․ մայիսի 3. Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 29-ին.
  85. ↑ «Serial No. 110-58 (House Hearing) - United States Department of Justice». GovInfo.gov. U.S. Government Printing Office. 2007 թ․ մայիսի 10. Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 29-ին.
  86. ↑ Lee, Carol E.; Allen, Mike (2009 թ․ մայիսի 13). «Comey pushed for High Court». Politico. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 17-ին.
  87. ↑ Gerstein, Josh (2009 թ․ մայիսի 17). «Some on left souring on Obama». Politico. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 17-ին.
  88. ↑ Avlon, John (2013 թ․ փետրվարի 28). «The Pro-Freedom Republicans Are Coming: 131 Sign Gay-Marriage Brief». thedailybeast.com. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  89. ↑ Steve Holland (2013 թ․ մայիսի 29). «Obama expected to pick James Comey as next FBI chief: source». Reuters. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  90. ↑ Pickler, Nedra (2013 թ․ հունիսի 21). «Obama's FBI pick: James Comey, challenged wiretapping by Bush White House». San Jose Mercury News. AP. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 21-ին.
  91. ↑ Schmidt, Michael S. (2013 թ․ մայիսի 30). «Former Bush Official Said to Be Obama Pick to Lead F.B.I.». The New York Times. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  92. ↑ Pickler, Nedra (2013 թ․ մայիսի 30). «AP Sources: Obama Preparing To Name Comey To FBI». Associated Press. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 30-ին.
  93. ↑ «FBI – James B. Comey Sworn in as FBI Director» (Press release). Fbi.gov. 2013 թ․ սեպտեմբերի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 14-ին.
  94. ↑ Simio, Molly (2015 թ․ փետրվարի 13). «In Rare Move, FBI Head Addresses Race Relations». The Hoya. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 20-ին.
  95. ↑ Comey, James B. (2015 թ․ փետրվարի 12). «Hard Truths: Law Enforcement and Race». Washington, D.C. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  96. ↑ Asher-Schapiro, Avi (2015 թ․ հոկտեմբերի 27). «The FBI Director Says Cops Are 'Under Siege' From Viral Videos». Vice News. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  97. ↑ Schmidt, Michael S.; Lichtblau, Eric (2016 թ․ հուլիսի 6). «James Comey's Rebuke of Hillary Clinton Fits a 3-Decade Pattern». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 6-ին.
  98. ↑ Comey, James (2015 թ․ հոկտեմբերի 23). «Law Enforcement and the Communities We Serve: Bending the Lines Toward Safety and Justice». Fbi.gov. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  99. ↑ «Poland fury at Holocaust comment by FBI's James Comey». BBC News. No. April 19, 2015. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 20-ին.
  100. ↑ Szary, Wiktor (2015 թ․ ապրիլի 19). «Poland summons U.S. ambassador over FBI head's Holocaust remarks». Reuters. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  101. ↑ Applebaum, Anne (2015 թ․ ապրիլի 19). «FBI director got it wrong on the Holocaust». The Washington Post. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  102. ↑ Toppa, Sabrina (2015 թ․ ապրիլի 20). «U.S. Ambassador Apologizes to Poles Over FBI Director's Holocaust Remarks». Time. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  103. ↑ Barteczko, Agnieszka; Szary, Wiktor (2015 թ․ ապրիլի 23). «FBI chief tells Poland's U.S. envoy he regrets Holocaust remarks». Reuters. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  104. ↑ Barrett, Devlin; Yadron, Danny; Paletta, Damian (2015 թ․ հունիսի 5). «U.S. Suspects Hackers in China Breached About four (4) Million People's Records, Officials Say». The Wall Street Journal. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 5-ին.
  105. ↑ Nakashima, Ellen (2015 թ․ հուլիսի 9). «Hacks of OPM databases compromised 22.1 million people, federal authorities say». The Washington Post. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  106. ↑ 106,0 106,1 Landler, Mark; Lichtblau, Eric (2016 թ․ հուլիսի 6). «Stern Rebuke, But No Charges For Clinton: F.B.I. Calls Email Use 'Extremely Careless'». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 6-ին.
  107. ↑ Johnson, Kevin (2016 թ․ հուլիսի 7). «Comey faces grilling by House panel over Clinton emails». Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 7-ին.
  108. ↑ Wilber, Del Quentin (2016 թ․ հուլիսի 7). «Comey says FBI did not 'give a hoot about politics' in Clinton email probe». Los Angeles Times. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 7-ին.
  109. ↑ Horwitz, Sari (2016 թ․ հոկտեմբերի 29). «Justice officials warned FBI that Comey's decision to update Congress was not consistent with department policy». The Washington Post. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
  110. ↑ Goldman, Adam; Rappeport, Alan (2016 թ․ հոկտեմբերի 29). «Emails in Anthony Weiner Inquiry Jolt Hillary Clinton's Campaign». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 10-ին.
  111. ↑ Silberman, Laurence H. (2017 թ․ փետրվարի 24). «A 'Notorious' 2016 for Ginsburg and Comey». The Wall Street Journal. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  112. ↑ Holder, Eric (2016 թ․ հոկտեմբերի 30). «Eric Holder: James Comey is a good man, but he made a serious mistake». The Washington Post. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  113. ↑ Gorelick, Jamie; Thompson, Larry (2016 թ․ հոկտեմբերի 29). «James Comey is damaging our democracy». The Washington Post. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  114. ↑ Wisner, Matthew (2016 թ․ հուլիսի 6). «Former A.G. Michael Mukasey: Comey Stepped Way Outside His Job». Fox Business. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  115. ↑ Griffiths, Brent (2016 թ․ հոկտեմբերի 31). «Former Bush attorney general: Comey made 'error in judgment'». POLITICO. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  116. ↑ Painter, Richard W. (2016 թ․ հոկտեմբերի 31). «On Clinton Emails, Did the F.B.I. Director Abuse His Power?». The New York Times. էջ A21. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  117. ↑ Matt Apuzzo; Michael S. Schmidt; Adam Goldman (2016 թ․ նոյեմբերի 7). «F.B.I. Says Review Clears Clinton In Email Inquiry – Director Tells Congress Many Messages in New Trove Were Duplicates». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  118. ↑ Rubin, Jennifer (2016 թ․ նոյեմբերի 7). «James Comey should be fired». Chicago Tribune. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  119. ↑ Constantine, Tim (2016 թ․ նոյեմբերի 7). «FBI chief James Comey should resign». The Washington Times. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  120. ↑ Eichenwald, Kurt (2016 թ․ նոյեմբերի 7). «FBI Director James Comey Is Unfit for Public Service». Newsweek. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  121. ↑ Przbyla, Heidi (2016 թ․ հոկտեմբերի 31). «Prosecutors, Justice officials sign letter criticizing Comey decision». USA Today. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  122. ↑ Chozick, Amy (2016 թ․ նոյեմբերի 12). «Hillary Clinton Blames F.B.I. Director for Election Loss». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
  123. ↑ Meyer, Ken (2016 թ․ դեկտեմբերի 10). «Nate Silver: Clinton Would've 'Almost Certainly' Become President If Not for Comey's Letter». Mediaite. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 19-ին.
  124. ↑ Silver, Nate (2016 թ․ նոյեմբերի 6). «How Much Did Comey Hurt Clinton's Chances?». FiveThirtyEight.com. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 19-ին.
  125. ↑ Silverstein, Jason; Edelman, Adam (2017 թ․ մայիսի 3). «Hillary Clinton says she would have won the election if it was held in October; writing campaign book is 'painful'». New York Daily News. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  126. ↑ LoBianco, Tom; Raju, Manu (2017 թ․ մայիսի 3). «Comey hearing: FBI chief defends 'right choice' on handling Clinton email probe». CNN. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 3-ին.
  127. ↑ Adam Goldman (2017 թ․ մայիսի 4). «Comey Stands by F.B.I.'s Disclosure That Jolted Race - Would Do It All Again – He's 'Mildly Nauseous' at Idea He Swayed Vote, Senators Are Told». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  128. ↑ Adam Goldman; Eric Lichtblau; Matt Apuzzo (2017 թ․ հունվարի 13). «Comey's Handling Of Clinton Emails Will Face Inquiry – Justice Department Acts on Concern That Moves by F.B.I. Chief Jolted Race». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 12-ին.
  129. ↑ Weigel, David (2017 թ․ հուլիսի 26). «House Judiciary Committee votes to probe Comey and Clinton's 2016 campaign». The Washington Post. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 28-ին.
  130. ↑ Greenwood, Max (2017 թ․ հուլիսի 26). «House Judiciary Committee votes to request documents on Comey, Clinton». The Hill. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 28-ին.
  131. ↑ Rosenfeld, Everett (2017 թ․ հուլիսի 27). «House Republicans call for a second special counsel – to investigate Clinton, Comey and Lynch». CNBC. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 28-ին.
  132. ↑ Demirjian, Karoun (2017 թ․ սեպտեմբերի 1). «Top Senate Republicans accuse Comey of planning to clear Clinton before interviewing her». The Washington Post. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  133. ↑ Kutner, Max (2017 թ․ դեկտեմբերի 15). «Comey's Early Clinton Draft Said She Should Face 'No Charges'». Newsweek. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 10-ին.
  134. ↑ Solomon, John F. (2017 թ․ նոյեմբերի 6). «Early Comey memo accused Clinton of gross negligence on emails». The Hill. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 2-ին.
  135. ↑ Jarrett, Laura; Perez, Evan (2017 թ․ դեկտեմբերի 4). «FBI agent dismissed from Mueller probe changed Comey's description of Clinton to 'extremely careless'». CNN. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 2-ին.
  136. ↑ A Review of Various Actions by the Federal Bureau of Investigation and Department of Justice in Advance of the 2016 Election. United States Department of Justice Office of the Inspector General (Report). 2018 թ․ հունիս. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին – via justice.gov.
  137. ↑ Strohm, Chris (2018 թ․ հունիսի 14). «Comey Was 'Insubordinate' in Clinton Probe, But Free of Bias». Bloomberg News. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  138. ↑ 138,0 138,1 138,2 Schmidt, Michael S. (2017 թ․ մայիսի 12). «In a Private Dinner, Trump Demanded Loyalty. Comey Demurred». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 12-ին.
  139. ↑ 139,0 139,1 Schmidt, Michael S. (2017 թ․ մայիսի 17). «Trump Appealed To Comey To Halt Inquiry Into Aide – Ex-F.B.I. Chief Noted Request in Memo: 'I Hope You Can Let This Go'». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 18-ին.
  140. ↑ Shugerman, Emily (2017 թ․ հունիսի 8). «James Comey: Trump did not ask me to drop investigation into Russian election meddling». The Independent. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 26-ին.
  141. ↑ Schmidt, Michael S.; Shear, Michael D. (2017 թ․ մարտի 5). «F.B.I. Chief Pushes For Justice Dept. To Refute Trump – White House Rallies Behind Unproven Claim of Obama Tapping Phones». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  142. ↑ Collinson, Stephen (2017 թ․ մարտի 21). «Comey confirms FBI investigating Russia, Trump ties». CNN. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 12-ին.
  143. ↑ 143,0 143,1 Kiely, Eugene; Farley, Robert (2017 թ․ մարտի 21). «Spinning the Intel Hearing». FactCheck.org. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  144. ↑ Apuzzo, Matt; Rosenberg, Matthew; Huetteman, Emmarie (2017 թ․ մարտի 21). «Comey Confirms Inquiry on Russia and Trump Allies – In Day of Testimony, F.B.I. Director Also Dismisses a Wiretapping Claim». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  145. ↑ «Full transcript: FBI Director James Comey testifies on Russian interference in 2016 election». The Washington Post. 2017 թ․ մարտի 20. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  146. ↑ Mindock, Clark (2017 թ․ մայիսի 4). «FBI Director James Comey says Russia is 'greatest threat of any nation on Earth'». The Independent. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  147. ↑ «Russia is the greatest threat to U.S.: James Comey». The Hindu. 2017 թ․ մայիսի 4. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  148. ↑ Harwood, John (2017 թ․ մայիսի 11). «Acting FBI Director McCabe backs up the Trump administration on one key detail». CNBC. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 26-ին.
  149. ↑ Prokupecz, Shimon (2017 թ․ մայիսի 10). «First on CNN: Comey sends farewell letter to select FBI staff». CNN. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 12-ին.
  150. ↑ «Trump fires Comey: McCabe takes over as FBI's acting director». Fox News Channel. 2017 թ․ մայիսի 9. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 10-ին.
  151. ↑ Shear, Michael D.; Apuzzo, Matt (2017 թ․ մայիսի 10). «F.B.I. Director James Comey Is Fired by Trump». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 10-ին.
  152. ↑ Fabian, Jordan (2017 թ․ մայիսի 9). «Sessions was told to find reasons to fire Comey: reports». TheHill. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 10-ին.
  153. ↑ Pramuk, Jacob (2017 թ․ մայիսի 9). «Justice Department was told to come up with reasons to fire Comey, reports say». CNBC. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 10-ին.
  154. ↑ Malloy, Allie (2017 թ․ մայիսի 10). «Trump says he fired Comey because he wasn't 'doing a good job'». CNN. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  155. ↑ Wilstein, Matt (2017 թ․ մայիսի 9). «CNN's Jeffrey Toobin Goes Off on Trump for Firing Comey: 'What Kind of Country Is This?'». The Daily Beast. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  156. ↑ Abbruzzese, Jason (2017 թ․ մայիսի 9). «Everyone is comparing Donald Trump to Richard Nixon». The Silicon Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  157. ↑ «Comey firing: Reaction from members of Congress on FBI director's dismissal». The Washington Post. 2017 թ․ մայիսի 9. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  158. ↑ Charlie Savage (2017 թ․ մայիսի 12). «Critics Say Trump Broke the Law in Firing Comey. Proving It Isn't So Easy». The New York Times. էջ A17. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 12-ին.
  159. ↑ «FBI Director James Comey fired by President Trump». Fox59. Associated Press. 2017 թ․ մայիսի 9. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  160. ↑ Carroll, Lauren (2017 թ․ մայիսի 10). «Did James Comey tell Donald Trump three times that he isn't under FBI investigation?». Politifact. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
  161. ↑ Comey, James (2017 թ․ հունիսի 8). «Statement for the Record Senate Select Committee on Intelligence» (PDF). United States Senate Select Committee on Intelligence. էջեր 2, 4, 6. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 19-ին.
  162. ↑ Carroll, Lauren; Kruzel, John (2017 թ․ հունիսի 7). «The 3 things Comey's advance testimony corroborates from press reports, Trump». PolitiFact. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 19-ին.
  163. ↑ «Trump asked James Comey to pledge his loyalty to him». CBS News. 2017 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  164. ↑ Cohn, Alicia (2017 թ․ մայիսի 13). «Comey willing to testify, but only in public: report». The Hill. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 13-ին.
  165. ↑ Goldman, Adam; Rosenberg, Matthew (2017 թ․ մայիսի 12). «Acting F.B.I. Chief Contradicts White House on Russia and Comey». The New York Times. էջ A1. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 29-ին.
  166. ↑ Schmidt, Michael S. (2017 թ․ մայիսի 16). «Comey Memo Says Trump Asked Him to End Flynn Investigation». The New York Times. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 16-ին.
  167. ↑ Williams, Katie Bo (2017 թ․ հունիսի 8). «Comey leaked memos to prompt special counsel». The Hill. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  168. ↑ 168,0 168,1 168,2 «S. Hrg. 115-99 - Open Hearing with Former FBI Director James Comey». GovInfo.gov. U.S. Government Printing Office. 2017 թ․ հունիսի 8. Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 29-ին.
  169. ↑ «James Comey testifies before Senate Intelligence Committee». CBS News. 2018 թ․ հունիսի 8. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 19-ին.
  170. ↑ Jalonick, Mary Clare; Tucker, Eric; Day, Chad (2018 թ․ ապրիլի 20). «In Comey memos, Trump fixates on 'hookers,' frets over Flynn». Associated Press. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 21-ին.
  171. ↑ Day, Chad [@ChadSDay] (April 20, 2018). «Here are the Comey memos as obtained by @AP's @MCJalonick» (Թվիթ). Վերցված է April 21, 2018-ին – via Թվիթթեր.
  172. ↑ Date, Jack; Thomas, Pierre (2018 թ․ հունիսի 18). «Justice Department IG investigating Comey memos after FBI referral». ABC News. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  173. ↑ Singman, Brooke; Gibson, Jake (2019 թ․ օգոստոսի 1). «DOJ will not prosecute Comey for leaking memos after IG referral: sources». Fox News. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  174. ↑ «READ: IG report on James Comey memos». CNN. 2019 թ․ օգոստոսի 29. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 29-ին.
  175. ↑ Bogage, Jacob (2022 թ․ դեկտեմբերի 1). «Trump did not target ex-FBI leaders with tax audits, investigators say». The Washington Post.
  176. ↑ «Publisher moves up release of James Comey memoir to April 17». Associated Press. 2017 թ․ մայիսի 16. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  177. ↑ Kakutani, Michiko (2018 թ․ ապրիլի 12). «James Comey Has a Story to Tell». The New York Times. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 27-ին.
  178. ↑ Concha, Joe (2020 թ․ հուլիսի 22). «Comey to release second book, 'Saving Justice: Truth, Transparency, and Trust' in January». TheHill (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  179. ↑ 179,0 179,1 Nguyen, Sophie (2023 թ․ մայիսի 20). «James Comey is trying to master the twist ending. This time, on purpose». The Washington Post. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 21-ին.
  180. ↑ Nick Anderson (2018 թ․ հունվարի 19). «Comey to teach course on ethical leadership for College of William & Mary». The Washington Post. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  181. ↑ Comey, James (2019 թ․ փետրվարի 7). «Take down the Confederate statues now». Washington Post. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  182. ↑ Comey, James (2019 թ․ մայիսի 1). «James Comey: How Trump Co-opts Leaders Like Bill Barr». The New York Times. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  183. ↑ Frazin, Rachel (2019 թ․ ապրիլի 23). «James Comey, wife donated $5,400 to Klobuchar's presidential campaign». The Hill. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 1-ին.
  184. ↑ Oprysko, Caitlin (2020 թ․ մարտի 3). «James Comey says he's backing Biden for president». POLITICO (անգլերեն).
  185. ↑ Chandelis Duster (2020 թ․ մարտի 3). «Comey announces support for Biden on Super Tuesday». CNN.
  186. ↑ «In his new book, James Comey compares Trump to Mob boss». CBC News. Associated Press. 2018 թ․ ապրիլի 12. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 13-ին.
  187. ↑ Goggin, Benjamin (2019 թ․ հուլիսի 11). «James Comey's daughter is a lead prosecutor on Jeffrey Epstein's sex trafficking case. Here's what we know about her». Business Insider. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 13-ին.
  188. ↑ Schmidt, Michael S. (2014 թ․ մայիսի 19). «At F.B.I., Change in Leaders Didn't Change Focus on Terror». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 17-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջեյմս Բրայեն Քոմի» հոդվածին։
Թվիթթեր (անգլ.) · Թվիթթեր (անգլ.)
Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ջեյմս_Բրայեն_Քոմի&oldid=9784145» էջից