Պանելա
 | |
|---|---|
 | |
| Բրազիլիական խոհանոց և վենեսուելական խոհանոց | |
| Տեսակ | Հրուշակեղեն |
| Ենթատեսակ | non-centrifugal cane sugar? |
| Հիմնական | non-centrifugal cane sugar? |
 Panela Վիքիպահեստում | |
Պանելա (Իսպաներեն արտասանություն՝ [paˈnela], պորտուգալերեն՝ rapadura (ռապադուրա), Լատինական Ամերիկային բնորոշ չռաֆինացված եղեգնաշաքար։ Սա սախարոզի պինդ ձևն է, որը ստացվում է շաքարեղեգի հյութի եռումից և գոլորշիացումից[1][2]։ Լատինական Ամերիկայում պանելան հայտնի է այլ անուններով, ինչպիսիք են chancaca-ն Չիլիում, Բոլիվիայում և Պերուում, piloncillo-ն Մեքսիկայում (որտեղ panela-ն վերաբերում է պանրի մի տեսակին՝ queso panela): Ճիշտ այնպես, ինչպես շագանակագույն շաքարավազը, հասանելի են երկու տեսակի piloncillo. մեկը ավելի բաց է (բլանկո) և մեկը ավելի մուգ (ոսկուրո)։ Չզտված, այն սովորաբար օգտագործվում է Մեքսիկայում, որտեղ արդեն գոյություն ունի առնվազն 500 տարի։ Մանրացված շաքարեղեգից պատրաստված հյութը հավաքում են, եփում և լցնում կաղապարների մեջ, որտեղ այն պնդանում է կտորների տեսքով[1]։
Պանելան վաճառվում է բազմաթիվ ձևերով, այդ թվում՝ հեղուկ, հատիկավոր և պինդ, և օգտագործվում է մթերքների պահածոյացման, ինչպես նաև հրուշակեղենի, զովացուցիչ ըմպելիքների, թխման և քացախի, գարեջրի և գինեգործության մեջ։
Տարածաշրջանային անուններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Chancaca, Բոլիվիա, Չիլի և Պերու, նաև սրանից պատրաստված քաղցր սոուսի անվանումը
- Dulce de panela կամ dulce de atado[3], Էլ Սալվադոր
- Đường phên, Վիետնամ
- Nam oy, Լաոս
- Panela, Կոլումբիա, Էկվադոր և Վենեսուելա
- Panocha Մեքսիկայի Սինալոա նահանգ և Ֆիլիպիններ
- Papelón Վենեսուելա
- Uluru Dust Ավստրալիա
- Piloncillo, Մեքսիկա և Իսպանիա[3]
- Rapadou Հայիթի
- Rapadura Արգենտինա, Բրազիլիա, Կուբա, Գվատեմալա, Հոնդուրաս, Պանամա, Պարագվայ և Դոմինիկյան Հանրապետություն
- Raspadura, Կուբա, Էկվադոր, Պանամա, Ուրուգվայ
- Tapa de dulce or Dulce (de tapa) Կոստա Ռիկա և Նիկարագուա
Արտադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեքսիկական café de olla-ն մատուցվում է մի կտոր պիլոնցիլոյի հետ Պանելայի հիմնական արտադրողը Կոլումբիան է (մոտ 1,4 միլիոն տոննա/տարեկան)[4], որտեղ պանելայի արտադրությունը ամենակարևոր տնտեսական գործունեություններից մեկն է՝ մեկ շնչի հաշվով պանելայի սպառման ամենաբարձր ցուցանիշով ամբողջ աշխարհում։ Պանելան արտադրվում է նաև Էկվադորում, Գվատեմալայում, Մեքսիկայում,[6] Պանամայում, Պերուում, Չիլիում, Վենեսուելայում, Բրազիլիայում և Բոլիվիայում (որտեղ այն կոչվում է chankaka կամ empanizao)։
Կոլումբիայում պանելայի արդյունաբերությունը զբաղվածության կարևոր աղբյուր է, որտեղ մոտ 350,000 մարդ աշխատում է մոտ 20,000 տրապիխներում (պանելայի ֆերմաներ)։ 2003 թվականին կոլումբիական շաքարեղեգը նպաստել է գյուղատնտեսական արտադրանքի արժեքի 4,2%-ին (չհաշված սուրճը) և այդ երկրի ազգային գյուղատնտեսական գործունեության 1,9%-ը։ Այդ տարի այն իններորդն էր արտադրության արժեքի ներդրմամբ։
Այն ներկայացնում է մշտական մշակաբույսերի տարածքի 10,7%-ը և Կոլումբիայում մշակվող ընդհանուր տարածքի 6,2%-ը, վեցերորդ տեղը երկրի մշակաբույսերի մեջ՝ զիջելով միայն սուրճին, եգիպտացորենին, բրնձին, բանանին և բամբակին։ Այս ապրանքն արտադրվում է հիմնականում գյուղական տնտեսությունում, 12 ազգային գերատեսչությունների 236 համայնքների հիմնական տնտեսությունում։
Մոտ 70,000 գյուղացիական տնտեսություններում շաքարեղեգ են մշակում գործարանների համար, որտեղ աշխատում է մոտ 350,000 մարդ։
Կոլումբիացիները աշխարյում շաքարեղեգի ամենամեծ սպառողներն են՝ մեկ շնչի հաշվով ավելի քան 34,2 կգ (75 ֆունտ)։ Պանելայի սպառումը ներկայացնում է սննդի վրա կատարվող ծախսերի 2,18%-ը, իսկ որոշ ոլորտներում՝ ցածր եկամուտ ունեցող ոլորտներում պարենային ծախսերի մինչև 9%-ը։
Կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պանելան ի սկզբանե ստեղծվել է որպես շաքար տեղափոխելու ավելի հեշտ միջոց։
Այն օգտագործվում է chancaca (տաք, քաղցր սոուս) պատրաստելու համար։ Պերուում chancaca-ն օգտագործվում է սովորական սննդի մեջ, ինչպիսիք են շամպուսը (Էկվադորում սիրված ըմպելիք), պիկարոնը (պերուական քաղցրավենիք), calabaza al horno-ն և mazamorra cochina-ն։ Կոստա Ռիկայում այն օգտագործվում է այնպիսի պատրաստուկների մեջ, ինչպիսիք են tapa de dulce-ը և agua de sapo-ն։ Չիլիում այն օգտագործում են քաղցր սոպաիպիլաների համար։
Կոլումբիայում պանելայի շատ տարածված օգտագործումը ագուապանելայի համար է՝ նրա ամենալայն սպառվող ըմպելիքներից մեկը և աշխատող մարդկանց համար կալորիաների կարևոր աղբյուր, հատկապես գյուղական վայրերում[2]։ Այն նաև օգտագործվում է գուարապոյի և տարբեր աղանդերի պատրաստման մեջ։
Մեքսիկայում հայտնի է որպես piloncillo, այն առավել հաճախ հանդիպում է փոքր, կտրված կոների տեսքով։ Շատ մեքսիկական աղանդեր պատրաստվում են piloncillo-ով, ինչպիսիք են ատոլը, կապիրոտադան, շամպուրադոն և ֆլանը։ Այն նաև խառնվում է տարբեր համեմունքների հետ, ինչպիսիք են անիսոնը, կայենը կամ շոկոլադը։
Ֆիլիպիններում panocha-ն կամ տագալերեն՝ panutsá-ն ավանդաբար օգտագործվում է որպես լատիքի և կալամայի բաղադրամաս։
Վենեսուելայում այն էական բաղադրիչ է շատ տիպիկ բաղադրատոմսերի համար, թեև պանելայի արտադրությունը երկրում կտրուկ նվազել է 20-րդ դարի ընթացքում[5]։
Ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պանելա արտադրողները և պաշտպանները պնդում են, որ նյութն ավելի առողջարար է, քան ռաֆինացված շաքարը, ինչը ենթադրում է, որ այն ունի իմունոլոգիական առավելություններ, ցածր գլիկեմիկ ինդեքս և ավելի բարձր միկրոտարրերի պարունակություն[1]։ Ինչպես նշում են The Ultimate Guide to Sugars and Sweeteners-ի հեղինակները, «դա միայն շաքար է»՝ ընդամենը մի փոքր ավելի շատ վիտամիններով և հանքանյութերով, և քիչ հետազոտություններ կան, որոնք հաստատում են այլ պնդումները[6]։
Արտոնագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2019 թվականի մայիսին տրվել է հետևյալ արտոնագիրը՝ հում շաքարեղեգի մշակման որոշակի մեթոդով ձեռք բերված առողջության օգուտների մասին.
ԱՄՆ, 10632167, «Հում շաքարեղեգի վերամշակման համակարգ և մեթոդ՝ առավելագույնի հասցնելով պոլիկոսանոլների պահպանումը խոլեստերինը նվազեցնող, խմելու կայուն արտադրանքի արտադրության ժամանակ»[2]։
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պանելա» հոդվածին։ |
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Jaffé, Walter R. (2012 թ․ հունիս). «Health Effects of Non-Centrifugal Sugar (NCS): A Review». Sugar Tech. 14 (2): 87–94. doi:10.1007/s12355-012-0145-1. S2CID 255574634.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Smith, Jennie Erin; Escobar, Federico Rios (2021 թ․ հունվարի 26). «Colombians Ask: Who Would Dare Patent Panela?». The New York Times. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 24-ին.
- ↑ Grodinsky, Peggy (2006 թ․ սեպտեմբերի 6). «Pump up the flavor with piloncillo». Houston Chronicle. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 23-ին.
- ↑ «Colombia – Actividades del sector primario – Sector agrícola vegetal». Արխիվացված է օրիգինալից 2000 թ․ նոյեմբերի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
- ↑ «The Venezuelan panela industry – Reasons for its decline and its survival». Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
- ↑ Ph.D, Alan Barclay; Sandall, Philippa; Shwide-Slavin, Claudia (2014 թ․ դեկտեմբերի 16). The Ultimate Guide to Sugars and Sweeteners: Discover the Taste, Use, Nutrition, Science, and Lore, of Everything from Agave Nectar to Xylitol. Workman Publishing. ISBN 9781615192168. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 8-ին – via Google Books.