Jump to content

Լեզվի տեսություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Լեզվի տեսություն, տեսական լեզվաբանության և լեզվի փիլիսոայության թեմաներից[1]: Այս տեսության նպատակն է պատասխանել «Ի՞նչ է լեզուն»[2][3], «Ինչու՞ լեզուներն ունեն իրենց տրված հատկությունները»[4], կամ «Որտեղի՞ց է ծագում լեզուն»:

Չնայած լեզվաբանության ոլորտում իրականացված հետազոտությունը նկարագրական կամ կարգադրողական է, գոյություն ունի մի ենթադրություն, ըստ որի տերմինաբանական և մեթոդոլոգիական ընտրությունները արտացոլում են հետազոտողի կարծիքը լեզվի վերաբերյալ[5]։ Լեզվաբանները մտածողության երկու տարբեր մասերի են բաժանվել, որի հիմքում ընկած է «բնատուր - ձեռքբերովի» բանավեճը[6]։ Որոշ լեզվաբանական կոնֆերանսներ և լրագրեր կենտրոնացել են լեզվի առանձնահատուկ տեսության վրա, մինչ մյուսները տարածում են բազում այլ տեսակետներ[7]։

Ինչպես այլ մարդկային և հասարակական գիտություններում, լեզվաբանության տեսությունները բաժանվում են երկու մոտեցումների՝ հումանիտար և հասարակա-կենսաբանական[8]։ Միևնույն տերմինները, օրինակ՝ «ռացիոնալիզմ», «ֆունկցիոնալիզմ», «ֆորմալիզմ», և «կոնստրուկցիոնիզմ», տարբեր համատեքստերում օգտագործվում են տարբեր իմաստներով[9]։

Հումանիտար տեսություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ հումանիտար տեսությունների, մարդիկ կատարողական դեր ունեն լեզվի հասարակական կառուցման գործում։ Լեզուն հիմնականում դիտվում է որպես հասարակա-մշակութային երևույթ։ Այս ավանդույթը շեշտադրում է մշակույթը, ստեղծարարությունը և բազմազանությունը[6]։ Դասական իրատեսական մոտեցումներից մեկը ծագում է լուսավորության դարաշրջանի փիլիսոփայությունից։ Ֆրանցիսկո Սանչեզ դը լա Բրոզան[10] և Անտուան Արդնոլդը հավատում էին, որ մարդիկ ստեղծել են լեզուն քայլ առ քայլ՝ որպեսզի այն ծառայի իրենց՝ միմյանց հետ հաղորդակցվելու հոգեբանական կարիքին[11]։ Այսպես, լեզուն համարվում է իրատեսական մարդկային գյուտ։

Մշակութային-պատմական մոտեցումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

19-րդ դարի ընթացքում, երբ հասարակական հարցերը դեռևս հոգեբանության մեջ էին ներառված[12], ենթադրվում էր, որ լեզուները և լեզվական փոփոխությունները ծագում են մարդկային հոգեբանությունից և հասարակության հավաքական անգիտակցական միտքը ձևավորվել է պատմության կողմից, ինչպես նշում են Մորից Լազարուսը, Հայման Շտայնթալը և Վիլհելմ Վունդտը[13]։ Էթնիկական հոգեբանության կողմնակիցները լեզուն դիտարկում էին որպես մի հասարակական երևույթ, որը արտահայտում էր տվյալ ազգի «ոգին»։

Վունդտը պնդում էր, որ մարդկային բանականությունը կազմավորված է դառնում ըստ սիլլոգիստիկայի սկզբունքների՝ հասարակական առաջխաղացման և կրթության հետ մեկտեղ։ Նա բանականության երկակի ճյուղավորման կաղապարի և շարահյուսության կողմնակիցն էր[14]։ Ժողովրդական հոգեբանությունը Հյուսիսային Ամերիկայի լեզվաբանության մեջ ներմուծվեց Ֆրանց Բոասի[15] և Լեոնարդ Բլումֆիլդի կողմից, ովքեր մտածողության դպրոցի հիմնադիրներն են համարվում, որը հետագայում անվանվեց ամերիկյան կառուցողականություն[10][16]։

Ժողովրդական հոգեբանությունը ասոցացվում էր գերմանական ազգայնականության հետ[17]։ Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Բլումֆիլդը Վունդտի կառուցողական հոգեբանությունը փոխարինեց Ալբերտ Պոլ Վայսի բիհեյվորիզմով[18], չնայած Վունդտյան ազգերը մնում են տարրական նրա լեզվաբանական վերլուծության համար[19]։ Լեզվաբանության բլումֆիլդյան դպրոցը Նոամ Չոմսկիի կողմից վերջնականապես վերափոխվեց հասարակա-կենսաբանական մոտեցման[10][20]։

Քանի որ Նոամ Չոմսկիի քերականության հանրահայտությունը սկսեց նվազել 20-րդ դարի վերջում, լեզվի վերաբերյալ մշակութային մարդաբանական մոտեցումների մի նոր ալիք սկիզբ առավ, որը ներառում էր լեզվի և մշակույթի հարաբերության վերաբերյալ բանավեճ։ Մոտեցման մասնակիցների շարքում էին Դանիել Էվերետտը, Ջեսսի Պրինցը, Նիկոլաս Էվանսը և Ստեֆեն Լեվինսոնը[21]։

Ստրուկտուրալիզմ. հասարակական - նշանագիտական տեսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեզվի և մշակույթի ուսումնասիրությունը Եվրոպայում տարբեր ուղղություններով զարգացավ, երբ Էմիլ Դյուրկհեյմը տարանջատեց հասարակագիտությունը հոգեբանությունից[22]։ Ֆերդինանդ դը Սոսյուրը նմանապես առաջարկում էր լեզվաբանության և հոգեբանության տարանջատման մասին։ Նա ստեղծեց նշանագիտական տեսություն, որը վերջնականապես սկիզբ դրեց մի շարժման, որը հումանիտար գիտություններում հայտնի է որպես ստրուկտուրալիզմ, որին հաջորդեց ֆունկցիոնալիզմը, պոստ-ստրուկտուրալիզմը և այլ նմանատիպ տենդենցներ[23]։ Ստրուկտուրալիզմ և ֆունկցիոնալիզմ տերմինները ծագում են Դյուրխայմի՝ Հերբերտ Սփենսերի օրգանիցիզմի ձևափոխությունից, որը անալոգիա է անց կացնում սոցիալական կառուցվածների և օրգանիզմի օրգանների միջև[22][24]։

Սոսյուրը լեզվի էության հարցին մոտենում է երկու տեսանկյունից։ Առաջինը նա վերցրել է Շթայնթալի[25] և Դյուրխայմի գաղափարները, ըստ որի լեզուն հասարակական իրողություն է։ Իսկ մյուսի համար, նա լեզվի տեսությունն է վերցրել որպես հիմք, ըստ որի լեզուն մի համակարգ է, որը ծագում է հասկացությունների զուգորդությունից և բառերից կամ արտահայտություններից։ Այսպիսով, լեզուն ինտերակտիվ ենթահամակարգերի երկակի համակարգ է. հայեցակարգային համակարգ և լեզվական ձևերի համակարգ։ Այս մոտեցումները չեն կարող գոյություն ունենալ առանձին, որովհետև չկան ճշգրիտ արտահայտություններ առանց իմաստների, և չկան համակարգված իմաստներ առանց բառերի կամ արտահայտությունների։ Լեզուն որպես համակարգ չի ծագում ֆիզիկական աշխարհից, այլ հասկացությունների միջև հակադությունից և լեզվական միավորների միջև հակադրությունից[26]։

Ֆունկցիոնալիզմ. լեզուն որպես հաղորդակցության միջոց

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1920-ական թվականներին հասարակագիտության մեջ շեշտը դրվեց գործառական բացատրության վրա։ Հետ-Սոսյուրյան լեզվաբանները, Պրահայի լեզվաբանական խմբակի գլխավորությամբ սկսեցին ուսումնասիրել լեզվական կառուցվածքների գործառական արժեքը՝ որպես լեզվի գլխավոր գործառույթ վերցնելով հաղորդակցությունը[27]։

Ֆորմալիզմ. լեզուն որպես մաթեմատիկական-նշանագիտական համակարգ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կառուցվածքային և ֆորմալ լեզվաբան Լուի Ելմսլևը երկկողմանի լեզվաբանական համակարգի համակարգային կառուցվածքը համարում էր ամբողջությամբ մաթեմատիկական՝ մերժելով լեզվաբանության հոգեբանական և հասարակական ասպեկտները։ Նա լեզվաբանությունը համարում էր որպես ֆորմալ քերականություն գործածող բոլոր լեզուների միջև համեմատություն[28]։ Ելմսլևի գաղափարը երբեմն վերաբերում էր ֆորմալիզմին[27]։

Չնայած Լուսիեն Տեսնիերը համարվում է ստրուկտուրալիստ[29], ըստ նրա իմաստն է սկիզբ դնում արտահայտությանը, և ոչ թե հակառակը։ Նա իմաստաբանական հարթությունը համարում էր հոգեբանական, սակայն, ըստ նրա, շարահյուսությունը հիմնված է այն անհրաժեշտության վրա, որը պետք է երկչափ իմաստաբանական ներկայացումը տեղափոխի գծային ձևի[30]։

Պոստ-ստրուկտուրալիզմ. լեզուն որպես հասարակության գործիք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեզվի՝ որպես հայեցակարգային համակարգի և արտահայտչական համակարգի փոխգործակցության Սոսյուրյան գաղափարը գործածվում էր փիլիսոփայության, մարդաբանության, և հումանիտար գիտությունների այլ բնագավառներում Կլոդ Լևի Ստրոսսի, Ռոլան Բարտի, Միշել Ֆուկոյի, Ժակ Դերիդայի, Յուլիա Կրիստևայի և այլոց կողմից։ Այս շարժումը հետաքրքրված էր լեզվի դյուրխայմյան հասկացությամբ, ըստ որի լեզուն հասարակական իրողություն է; սակայն վերջ ի վերջո այն ժխտեց այն ստրուկտուրալիստական գաղափարը, որ անհատը չի կարող փոխել նորման։ Պոստ-ստրուկտուրալիստները ուսումնասիրում են՝ ինչպես է լեզուն ազդում իրականության մասին մեր ընկալմանը, այսպիսով ծառայելով որպես հասարակության ձևավորման գործիք[31][32]։

Լեզուն որպես արհեստական կերտվածք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչ 19-րդ դարից սերող էթնիկական հոգեբանությունը շեշտը դնում էր լեզվի հասարակական կառուցվածքի ինքնաբերական բնույթի վրա, պոստ-ստրուկտուրալիզմի և սոցիալական կոնստրուկցիոնիզմի որոշ կոմնակիցներ հումանիտար լեզուները դիտարկում են որպես ձեռակերտ քան թե բնական։ Ստրուկտուրալ լեզվաբան Էուխենիո Կոսերյուն շեշտը դնում էր լեզվի կանխամտածված կառուցվածքի վրա[13]։ Դանիել Էվերետտը լեզվի կառուցվածքի հարցի վերաբերյալ նմանատիպ մոտեցում ուներ դիտավորականության և ազատ կամքի տեսանկյունից[21]։

Կային նաև որոշ կապեր կառուցողական լեզվաբանության և արհեստական լեզուներ ստեղծողների միջև։ Օրինակ՝ Սոսյուրի եղբայր Ռենե դը Սոսյուրը էսպերանտոյի ստեղծման մասնակիցներից էր, կամ ֆրանսիացի ֆունկցիոնալիստ Անդրե Մարտինեն «Միջազգային օժանդակ լեզվի ասոցիացիայի» նախագահն է եղել։

Հասարակա-կենսաբանական տեսություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի հակադրություն հումանիտար լեզվաբանությանը, հասարակա-կենսաբանական մոտեցումները լեզուն համարում են կենսաբանական երևույթ։ Լեզվի՝ որպես մշակութային էվոլյուցիայի մի մասնիկի մոտեցումները բաժանվում են երկու հիմնական խմբերի՝ գենետիկական դետերմինիզմ, ըստ որի լեզուները սերում են մարդկային գենոմից, և սոցիալական դարվինիզմ, որը հեղինակել են Ավգուստ Շլայխերը և Մաքս Մյուլլերը, և այն կիրառում է էվոլյուցիոն կենսաբանության մոթոդները և սկզբունքները։ Քանի որ հասարակա-կենսաբանական տեսությունները անցյալում համարվել են շովինիստիկ, ժամանակակից մոտեցումները՝ ներառյալ երկակի ժառանգականության տեսությունը և մեմետիկան, որը նպատակ ունի ապահովելու ավելի կայուն լուծումներ լեզվի մեջ կենսաբանության ուսումնակիրության վերաբերյալ[33]։

Լեզուն որպես գենետիկորեն ժառանգված երևույթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուժեղ տարբերակ (ռացիոնալիզմ)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեզվի ձևավորման մեջ գեների դերը քննարկվել և ուսումնասիրվել է լայն մասշտաբով։ Առաջադրելով գեներատիվ քերականությունը, Նոամ Չոմսկին պնդում էր, որ լեզուն ամբողջովին գենետիկ մուտացիայի արդյունք է, և լեզվաբանությունը ուսումնասիրում է համընդհանուր քերականությունը[34]։ այլք, ներառյալ Ռեյ Ջեքենդոֆֆը, նշում է, որ բնածին լեզվական բաղադրիչը կարող է էվոլյուցիոն հարմարվողականության արդյունքը լինել[35], Ստիվեն Փինքերը պնդում է, որ այս ամենի շնորհիվ մարդիկ ծնվում են լեզվական բնազդով։

Հազվադեպ և հարմարվողական մոտեցումները երբեմն վերաբերում են ֆորմալիզմին և ֆունկցիոնալիզմին ՝որպես զուգահեռական ստրուկտուրալ և ֆունկցիոնալ բացատրություններին կենսաբանության մեջ[36]։ Նաև հայտնի որպես բիոլեզվաբանություն, լեզվաբանական կառույցների ուսումնասիրությունը զուգահեռվում է ֆերրոմագնետիկ և բուսաբանական ձևերի հետ[37]։ Այս մոտեցումը հակասական դարձավ 20-րդ դարի վերջին[38][39]։

Ավելի նոր մարդաբանական հետազոտությունները խուսափում են գենետիկական դետերմինիզմից։ Բիհեյվորիստական բնապահպանությունը և երկակի ժառանգականության տեսությունը շեշտում են մշակույթի դերը՝ որպես գեները ձևավորելու մարդկային գյուտ[33]։ Հայտնի է, օրինակ, որ հենց մարդիկ սկսեցին զարգացնել իրենց լեզուն, այդ գործընթացը ճանապարհ հարթեց գենետիկ փոփոխությունների համար։

Թույլ տարբերակ (էմպիրիցիզմ)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ նախկին գեներատիվ քերականագետներ պնդում են, որ գեները կարող են անուղղակի ազդեցություն ունենալ լեզվի աբստրակտ հատկանիշների վրա։ Այն մեկ այլ մոտեցման է տանում, որը կոչվում է ֆունկցիոնալիզմ։ Հատուկ բնածին կառուցվածքի համար բանավիճելու փոխարեն, այս տեսությունը իրենից ենթադրում է, որ մարդկային հոգեբանությունը և նյարդային կառուցվածքը կարող են մի լեզվական երևույթի սկիզբ դնել ավելի աբստրակտ ձևով[36]։

Հիմնված բազում լեզուների կառուցվածքների համեմատության վրա, Ջոն Հոքինսը առաջարկում է, որ ուղեղը, որպես շարահյուսական վերլուծաբան, կարող է որոշ բառային հերթականություններ ավելի հեշտությամբ վերլուծել, քան մյուսները, այսպիսով ցույց տալով դրանց գերակշռությունը։ Այս տեսությունը հաստատվել է հոգելեզվաբանության ուսումնասիրության շրջանակներում[40]։

Ջորջ Լակոֆֆի կոգնիտիվ լեզվաբանության կոնցեպտուալ փոխաբերության տեսությունը ենթադրում է, որ մարդիկ դեդուկտիվ բանականության կարողությունը ժառանգել են կենդանիներից՝ հիմնված վիզուալ մտածողության վրա, որը բացատրում է՝ինչու են լեզուները այդքան շատ օգտագործում վիզուալ փոխաբերություններ[41][42]։

Լեզուները որպես տարատեսակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ էվոլյուցիոն կենսաբանության մեջ հավատում էին, որ լեզուները և կենսաբանական տեսակները կարելի է ուսումնասիրել ըստ միևնույն մեթոդների։ Լեզուների և մշակույթների՝ որպես գոյապայքար մղողների վերաբերյալ գաղափարը հակասական դարձավ, քանի որ այն մեղադրվում էր պսևդոգիտություն լինելու մեջ, որը երկու աշխարհների միջև պատերազմ էր հրահրում, և սոցիալական դարվինիզմը վտարվեց հումանիտար գիտություններից մինչև 1945 թվականը։ Շլայխերի և Մյուլլերի հասկացությունների մեջ՝ հաստատված Չարլզ Դարվինի կողմից, լեզուները կարող են լինել կամ կենդանի օրգանիզմներ կամ էլ պոպուլյացիաներ[43]։

Այս գաղափարի նեո-դարվինիստական տարբերակը ներկայացվել է որպես մեմետիկա Ռիչարդ Դոքինզի կողմից 1976 թվականին։ Այս մտածողության մեջ, գաղափարները և մշակութային միավորները՝ ներառյալ բառերը, համեմատվում են վիրուսների կամ վերարտադրության հետ։ Չնայած այն գենետիկական դետերմինիզմի ավելի թույլ տարբերակն է, մեմետիկան կասկածվում էր որպես պսևդոգիտություն[33], և այն չի հաջողել հիմնվել որպես գիտական հետազոտության առանձին ճյուղ[44]։

Շատ այլ մոտեցումների պես, սրանք նույնպես հավաքական կերպով կոչվում են ֆունկցիոնալիզմ։ Նրանք ներառում են կիրառական լեզվաբանության տարբեր շրջանակներ[45], լեզուն որպես բարդ հարմարվող համակարգ[46], կոնստրուկտիվ քերականություն[47][48], ձևավորվող քերականություն[49][50] և այլն։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Verburg, Pieter A. (1998). Language and Its Functions. John Benjamins. ISBN 9789027284372.
  2. ↑ Langdoen, D. Terence (1998). «Linguistic theory» (PDF). In Bechtel, William; Graham, George (eds.). A Companion to Cognitive Science. Oxford: Blackwell. էջեր 235–244. doi:10.7551/mitpress/8368.003.0005. ISBN 9781405164535. S2CID 10983911.
  3. ↑ Jackendoff, Ray (2010). «Your theory of language evolution depends on your theory of language» (PDF). In Larson, Richard K.; Déprez, Viviane; Yamakido, Hiroko (eds.). The Evolution of Human Language. Cambridge University Press. էջեր 63–72. ISBN 9780511817755.
  4. ↑ Levinson, Stephen C.; Evans, Nicholas (2010). «Time for a sea-change in linguistics: Response to comments on 'The Myth of Language Universals'». Emergence: Complexity & Organization. 120 (12): 2733–2758. doi:10.1016/j.lingua.2010.08.001. hdl:11858/00-001M-0000-0012-C3EC-0. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 10-ին.
  5. ↑ Butler, Christopher S. (2003). Structure and Function: A Guide to Three Major Structural-Functional Theories, part 1 (PDF). John Benjamins. ISBN 9781588113580. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 19-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 Koster, Jan (2013). «Theories of language from a critical perspective» (PDF). In Herschensohn, Julia; Young-Scholten, Martha (eds.). The Cambridge Handbook of Second Language Acquisition. Cambridge University Press. էջեր 9–25. ISBN 9781139051729. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021-09-17-ին. Վերցված է 2021-01-08-ին.
  7. ↑ De Bot, Kees (2015). A History of Applied Llinguistics : From 1980 to the Present. Oxford: Francis. ISBN 9781138820661.
  8. ↑ Lehmann, Winfred P. (1984). «Mellow glory: see language steadily and see it whole». In Copeland, James E. (ed.). New Directions in Linguistics and Semiotics. John Benjamins. էջեր 17–34. ISBN 9789027286437.
  9. ↑ Andersen, Henning (2006). «Synchrony, diachrony, and evolution». In Nedergaard, Ole (ed.). Competing Models of Linguistic Change : Evolution and Beyond. John Benjamins. էջեր 59–90. ISBN 9789027293190.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Seuren, Pieter A. M. (1998). Western linguistics: An historical introduction. Wiley-Blackwell. ISBN 0-631-20891-7.
  11. ↑ Arnauld, Antoine; Lancelot, Claude (1975) [First published 1660]. General and Rational Grammar : The Port-Royal Grammar. The Hague: Mouton. ISBN 902793004X.
  12. ↑ Gane, M. (1983). «Durkheim: the sacred language». Economy and Society. 12 (1): 1–47. CiteSeerX 10.1.1.471.9400. doi:10.1080/03085148300000006.
  13. ↑ 13,0 13,1 Itkonen, Esa (2011). «On Coseriu's legacy» (PDF). Energeia (III): 1–29. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ հունվարի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 14-ին.
  14. ↑ Seuren, Pieter (2008). «Early formalization tendencies in 20th-century American linguistics». In Auroux, Sylvain (ed.). History of the Language Sciences: An International Handbook on the Evolution of the Study of Language from the Beginnings to the Present. Walter de Gruyter. էջեր 2026–2034. ISBN 9783110199826. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 28-ին.
  15. ↑ Klautke, Egbert (2010). «The mind of the nation: the debate about Völkerpsychologie» (PDF). Central Europe. 8 (1): 1–19. doi:10.1179/174582110X12676382921428. S2CID 14786272. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 8-ին.
  16. ↑ Blevins, James P. (2013). «American descriptivism ('structuralism')». In Allan, Keith (ed.). The Oxford Handbook of the History of Linguistics. Oxford University Press. doi:10.1093/oxfordhb/9780199585847.013.0019.
  17. ↑ Klautke, Egbert (2010). «The mind of the nation: the debate about Völkerpsychologie» (PDF). Central Europe. 8 (1): 1–19. doi:10.1179/174582110X12676382921428. S2CID 14786272. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 8-ին.
  18. ↑ de Lourdes R. da F. Passos, Maria; Matos, Maria (2007). «The influence of Bloomfield's linguistics on Skinner». Behav Anal. 30 (2): 133–151. doi:10.1007/BF03392151. PMC 2203636. PMID 22478493.
  19. ↑ Joseph, John E. (2002). From Whitney to Chomsky: Essays in the History of American Linguistics. John Benjamins. ISBN 9789027275370.
  20. ↑ Johnson, Steven (2002). «Sociobiology and you». The Nation (November 18). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 25-ին.
  21. ↑ 21,0 21,1 Enfield, Nick J. (2013). «Language, culture, and mind: trends and standards in the latest pendulum swing». Journal of the Royal Anthropological Institute. 19 (1): 155–169. doi:10.1111/1467-9655.12008. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 16-ին.
  22. ↑ 22,0 22,1 Hejl, P. M. (2013). «The importance of the concepts of "organism" and "evolution" in Emile Durkheim's division of social labor and the influence of Herbert Spencer». In Maasen, Sabine; Mendelsohn, E.; Weingart, P. (eds.). Biology as Society, Society as Biology: Metaphors. Springer. էջեր 155–191. ISBN 9789401106733.
  23. ↑ Dosse, François (1997) [First published 1991]. History of Structuralism, Vol.1: The Rising Sign, 1945-1966; translated by Edborah Glassman (PDF). University of Minnesota Press. ISBN 978-0-8166-2241-2.
  24. ↑ Sériot, Patrick (1999). «The Impact of Czech and Russian Biology on the Linguistic Thought of the Prague Linguistic Circle». In Hajičová; Hoskovec; Leška; Sgall; Skoumalová (eds.). Prague Linguistic Circle Papers, Vol. 3. John Benjamins. էջեր 15–24. ISBN 9789027275066.
  25. ↑ Klautke, Egbert (2010). «The mind of the nation: the debate about Völkerpsychologie» (PDF). Central Europe. 8 (1): 1–19. doi:10.1179/174582110X12676382921428. S2CID 14786272. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 8-ին.
  26. ↑ de Saussure, Ferdinand (1959) [First published 1916]. Course in General Linguistics (PDF). New York: Philosophy Library. ISBN 9780231157278. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 8-ին.
  27. ↑ 27,0 27,1 Daneš, František (1987). «On Prague school functionalism in linguistics». In Dirven, R.; Fried, V. (eds.). Functionalism in Linguistics. John Benjamins. էջեր 3–38. ISBN 9789027215246.
  28. ↑ Hjelmslev, Louis (1969) [First published 1943]. Prolegomena to a Theory of Language. University of Wisconsin Press. ISBN 0299024709.
  29. ↑ Tesnière, Lucien (1959). «Preface par Jean Fourquet». Éléments de syntaxe structurale. Klincksieck.
  30. ↑ Tesnière, Lucien (2015). Elements of Structural Syntax. Translated by Timothy Osborne and Sylvain Kahane (PDF). John Benjamins. ISBN 978-90-272-6999-7. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 9-ին.
  31. ↑ Williams, James (2005). Understanding Poststructuralism. Cambridge University Press. ISBN 9781844650330.
  32. ↑ Dosse, François (1997) [First published 1992]. History of Structuralism, Vol.2: The Sign Sets, 1967- Present; translated by Edborah Glassman (PDF). University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-2239-6.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Lewens, Tim (2020). «Cultural Evolution». In Zalta, Edward N. (ed.). Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University. ISSN 1095-5054. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 12-ին.
  34. ↑ Berwick, Robert C.; Chomsky, Noam (2015). Why Only Us: Language and Evolution. MIT Press. ISBN 9780262034241.
  35. ↑ Pinker, Steven; Jackendoff, Ray (2005). «The language faculty: what's special about it?». Cognition. 95 (2): 201–236. CiteSeerX 10.1.1.494.2923. doi:10.1016/j.cognition.2004.08.004. PMID 15694646. S2CID 1599505. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 13-ին.
  36. ↑ 36,0 36,1 Thomas, Margaret (2019). Formalism and Functionalism in Linguistics: The Engineer and the Collector. Routledge. ISBN 9780429455858.
  37. ↑ Piattelli-Palmarini, Massimo; Vitiello, Giuseppe (2015). «Linguistics and some aspects of its underlying dynamics» (PDF). Biolinguistics. 9: 96–115. arXiv:1506.08663. ISSN 1450–3417. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 2-ին. {{cite journal}}: Check |issn= value (օգնություն)
  38. ↑ Shatz, Marilyn (2007). «On the development of the field of language development». In Hoff and Schatz (ed.). Blackwell Handbook of Language Development. Wiley. էջեր 1–15. ISBN 9780470757833.
  39. ↑ de Bot, Kees (2015). A History of Applied Linguistics: From 1980 to the Present. Routledge. ISBN 9781138820654.
  40. ↑ Song, Jae Jung (2012). Word Order. Cambridge University Press. ISBN 9781139033930.
  41. ↑ Lakoff, George (1990). «Invariance hypothesis: is abstract reasoning based on image-schemas?». Cognitive Linguistics. 1 (1): 39–74. doi:10.1515/cogl.1990.1.1.39. S2CID 144380802.
  42. ↑ Lakoff, George; Johnson, Mark (1999). Philosophy in the Flesh : the Embodied Mind and its Challenge to Western Thought. Basic Books. ISBN 0465056733.
  43. ↑ Aronoff, Mark (2017). «Darwinism tested by the science of language». In Bowern; Horn; Zanuttini (eds.). On Looking into Words (and Beyond): Structures, Relations, Analyses. SUNY Press. էջեր 443–456. ISBN 978-3-946234-92-0. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 3-ին.
  44. ↑ Vada, Øyvind (2015). «What happened to memetics?». Emergence: Complexity & Organization. 17 (3). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 10-ին.
  45. ↑ Beckner, Clay; Blythe, Richard; Bybee, Joan; Christiansen, Morten H.; Croft, William; Ellis, Nick C.; Holland, John; Ke, Jinyun; Larsen-Freeman, Diane; Schoenemann, Tom (2009). «Language is a Complex Adaptive System: Position Paper» (PDF). Language Learning. 59 (1): 1–26. doi:10.1111/j.1467-9922.2009.00533.x. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 4-ին.
  46. ↑ Frank, Roslyn M. (2008). «The Language–organism–species analogy: a complex adaptive systems approach to shifting perspectives on "language"». In Frank (ed.). Sociocultural Situatedness, Vol. 2. De Gruyter. էջեր 215–262. ISBN 978-3-11-019911-6.
  47. ↑ Kirby, Simon (2013). «Transitions: the evolution of linguistic replicators». In Binder; Smith (eds.). The Language Phenomenon (PDF). The Frontiers Collection. Springer. էջեր 121–138. doi:10.1007/978-3-642-36086-2_6. ISBN 978-3-642-36085-5. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 4-ին.
  48. ↑ Zehentner, Eva (2019). Competition in Language Change: the Rise of the English Dative Alternation. De Gruyter Mouton. ISBN 978-3-11-063385-6.
  49. ↑ MacWhinney, Brian (2015). «Introduction – language emergence». In MacWhinney, Brian; O'Grady, William (eds.). Handbook of Language Emergence. Wiley. էջեր 1–31. ISBN 9781118346136.
  50. ↑ Dahl, Östen (2004). The Growth and Maintenance of Linguistic Complexity. John Benjamins. ISBN 9781588115546.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լեզվի_տեսություն&oldid=10038495» էջից