Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզ
Infectious Mononucleosis 3.jpg
Տեսակվարակիչ հիվանդություն, վիրուսային հիվանդություն, Herpesviridae infectious disease?, հիվանդության կարգ և ախտանիշ կամ նշան
ՊատճառԷբշտեյն-Բարի վիրուս[1] և Human betaherpesvirus 5?
Փոխանցման ձևօդակաթիլային փոխանցում, haemocontact transmission of pathogen? և placental transmission?
Հիվանդության ախտանշաններտենդ, ավշային հանգույցների բորբոքում[2], լյարդի մեծացում, սպլենոմեգալիա[2], նշիկաբորբ, Լեյկոցիտոզ, lymphocytosis?, Պապուլա և enlargement of lymph nodes?[2]
Բուժաքննությունphysical examination?, Արյան ընդհանուր հետազոտություն, արյան բիոքիմիական հետազոտություն, Պոլիմերազային շղթայական ռեակցիա և ELISA?
Բժշկական մասնագիտությունվարակաբանություն
ՀՄԴ-9075075
ՀՄԴ-10B27.027.0
Բուժումgargling?, antimicrobial drug?, Կորտիկոստերոիդներ և Հակահիստամինային դեղեր
Commons-logo.svg Infectious mononucleosis Վիքիպահեստում

Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզը (ԻՄ) սովորաբար Էպշտեին-Բարր վիրուսով (EBV) առաջացած վարակ է[3][4]: Մարդկանց մեծամասնությունը վարակվում է մանկական հասակում, երբ հիվանդությունը դրսևորվում է անախանիշ կամ թույլ ախտանիշներով[3]: Չափահասների մոտ հիվանդությունը հաճախ ուղեկցվում է ջերմությամբ, կոկորդի ցավով, պարանոցային ավշային հանգույցների մեծացմամբ և հոգնածությամբ[3]: Մարդկանց մեծամասնությունը երկուսից չորս շաբաթվա ընթացքում առողջանում է, սակայն հոգնածությունը կարող է ամիսներ տևել[3]: Լյարդը կամ փայծաղ կարող են մեծանալ[4], իսկ մեկ տոկոսից քիչ դեպքերում կարող է առաջանալ փայծաղի պատռվածք[5]:

Սովորաբար Էպշտեին-Բարրի վիրուսը, որը հայտնի է որպես հերպես վիրուս 4 և հերպես վիրուսների ընտանիքից է՝ ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի հիմնական պատճառն է[4]: Մի քանի այլ վիրուսներ նույնպես կարող են պատճառ հանդիսանալ[4]: Հիմնականում տարածվում է թքով, բայց հազվադեպ կարող է տարածել սերմնահեղուկով կամ արյան միջոցով[3]: Տարածումը տեղի է ունենում այնպիսի առարկաներից, ինչպիսիք են՝ խմելու բաժակները կամ ատամի խոզանակները[3]: Վարակվածները կարող են տարածել հիվանդությունը հիվանդության առաջին ախտանիշների ի հայտ գալուց շաբաթներ առաջ[3]: ԻՄ-ն հիմնականում ախտորոշվում է ախտանիշների հիման վրա և հաստատվում արյան քննությամբ յուրահատուկ հակամարմինների հայտնաբերմամբ[4]: Մեկ այլ բնորոշ նշան է արյան մեջ լիմֆոցիտների քանակի ավելացումը։ Հիվանդների 10%-ի մոտ այն կարող է բացակայել[4][6]: Հետերոֆիլ հակամարմինների թեստը (մոնոնուկլեարների թեստ) խորհուրդ չի տրվում կատարել՝ թույլ զգայունության պատճառով[7]:

ԷԲՎ- ի ոչ մի պատվաստանյութ չկա, բայց վարակը կարելի է կանխարգելել վարակված անձի հետ անձնական իրեր չփոխանակելով[3]: ԻՄ-ն ընդհանուր առմամբ անցնում է առանց սպեցիֆիկ բուժման[3]: Ախտանիշները կարող են մեղմանալ շատ հեղուկներ օգտագործելով, բավական հանգստանալով և ցավազրկող դեղեր ընդունելու միջոցով, ինչպիսիք են պարացետամոլն (ացետամինոֆեն) ու իբուպրուֆենը[3][8]:

ԻՄ-ը սովորաբար ախտահարում է 15-ից 24 տարեկան անձանց[6]: Զարգացած երկրներում մարդիկ ավելի հաճախ վարակվում են վաղ մանկության հասակում, երբ ախտանշանները քիչ են[9]: 16-ից 20 տարեկանների շրջանում 8% դեպքերում հիվնդությունը հանդիսանում է մրսածության հետևանք[6]: ԱՄՆ-ում ամեն տարի մոտ 100 000 բնակչից 45-ի մոտ հայտնաբերվում է ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզ[10]: Հիվանդությունը հավասարապես տարածված է տարվա բոլոր ժամանակներում[6]: Մոնոնկյուոզը առաջին անգամ նկարագրվել է 1920-ական թվականներին և հայտնի է եղել, որպես «համբույրի հիվանդություն»[11]:

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի հիմնական պատճառները[12]
Էքսուդատիվ ֆարինիտ ԻՄ-ի ժամանակ

Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի նշաններն ու ախտանիշները տարբեր են տարիքից կախված։

Երեխաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչև սեռական հասունացումը, հիվանդությունը սովորաբար առաջացնում է գրիպի նման ախտանիշներ, եթե դրանք ընդհանրապես լինում են։ Ախտանշանները հակված են նմանվելու ընդհանուր վարակների (մեղմ ֆարինգիտի՝ տոնզիլիտով կամ առանց)[13]:

Դեռահասներ և երիտասարդներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատանեկության և դեռահասության տարիքում հիվանդությունը բնորոշ եռյակով է հանդես գալիս[14]`

Մեկ այլ կարևոր ախտանիշ է հոգնածությունը[3]: Գլխացավերը նույնպես տարածված են։ Երբեմն հանդիպում են նաև որովայնային ցավեր, որոնք կարող են ուղեկցվել սրտխառնոցով կամ փսխումով[14]: Ախտանիշները հաճախ 2-4 շաբաթ անց անհետանում են[3][18]: Սակայն, հոգնածության և ընդհանուր թուլության նշանները կարող են ամիսներ տևել[13]: Հոգնածությունը տևում է մեկ ամսից ավելի ` 28% դեպքերում[19]: Տենդը, ավշային հանգույցների մեծացումն ու մկանացավը նույնպես կարող են պահպանվել 4 շաբաթից ավելի[13][20][21]: Շատ հիվանդներ կարող են 2-3 օրվա ընթացքում վերսկսել իրենց առօրյա գործունեությունը[20]:

Հիվանդության առավել նշանավոր ախտանիշը՝ ֆարինգիտն է, որն հաճախ ուղեկցվում է նշաբորբով ՝ նմանվելով ստրեպտոկոկային ֆարինգիտի[13]: Դեպքերի մոտավորապես 50% -ում կարելի է նկատել քիմքի պետեխիալ ցանավորում[21]: Քմային հատվածի էնանթեման նույնպես հանդիպում է, սակայն համեմատաբար ավելի հազվադեպ[13]:

Մարդկանց փոքրամասնության մոտ կարող է սպոնտան ցան առաջանալ՝ մակուլյար կամ պապուլյար[13]: Ամոքսինինին կամ ամպիցիլինին ընդունած գրեթե բոլոր մարդկանց մոտ ի վերջո զարգացնում է գեներալիզացված, քոր եկող մակուլոպապուլյար ցանավորում, որը սակայն չի նշանակում, որ ապագայում կրկին պենիցիլինից նույն ռեակցիան կառաջանա[13][18]: Ցնցումներ նույնպես կորղ են հազվադեպ հանդիպել[22]:

Բարդություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սպլենոմեգալիան հանդիպում է հիվանդության երկրորդ և երրորդ շաբաթների ընթացքում, սակայն ֆիզիկալ զննմամբ կարող է չնկատվել։ Հազվադեպ դեպքերում կարող է դիտվել փայծաղի պատռվածք։ Հեպատոմեգալիա [23] նույնպես կարող է նկատվել։ Դեղնուկն հանդիպում է հազվադեպ[24][25]։

Ընդհանուր առմամբ ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզը ինքնուրույն լավանում է այն անձանց մոտ, ովքեր համեմատաբար առողջ են։ Եթե ԻՄ֊ի պատճառը ԷԲՎ֊ն է, ապա այն դասակարգվում է, որպես Էպշտեին֊Բարր վիրուս ասոցացված լիմֆոպրոլիֆերատիվ հիվանդություն։ Երբեմն հիվանդոյթյունն կարող է հարաճել՝ դառնալով քրոնիկական ինֆեկցիա։ Սա էլ իր հերթին կարող է վերածվել ԷԲՎ դրական T բջջային լիմֆոմայի[26]։

Մեծահասակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզը սովորաբար ախտահարում է ավելի երիտասարդներին[24]։ Մեծահասակների մոտ հիվանդությունն ավելի հաճախ ընթանում է առանց բնութագրական ախտանշանների[23][24]։ Փոխարենը սովորաբար հիվանդները գանգատվում են երկարատև տենդից, հոգնածությունից, թուլությունից և մարմնի ցավերից[24]։ Նրանց մոտ հեպատոմեգալիայի և դեղնուկի հավանականությունն ավելի բարձր է[23]։ 40 տարեկանից բարձր անձանց մոտ հիվանդությունն ավելի ծանր է ընթանում[27]։

Ինկուբացիոն շրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինկուբացիոն շրջանի տևողությունն անհայտ է։ Ըստ գրականության տվյալների այն կազմում է մոտ 33–49 օր[28]։ Պատանիների և երիտասարդների մոտ, ախտանշանները, ըստ երևույթին, հայտնվում են վարակվելուց 4-6 շաբաթ անց[24]։ Սկիզբը հաճախ աստիճանական է, չնայած կարող է լինել նաև սուր[27]։ Հիմնական ախտանիշներին կարող է նախորդել 1-2 շաբաթվա հոգնածությունն ու մարմնի ցավը[24]։

Պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էպշտեին֊Բարր վիրուս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

90% դեպքերում ԻՄ֊ի պատճառը Էպշտեին֊Բարր վիրուս է, որը Herpesviridae ընտանիքին պատկանող ԴՆԹ վիրուս է։ Այն աշխարհում ամենատարածված վիրուսներից է։ Հակառակ ընդհանուր համոզմունքի ԷԲՎ֊ը խիստ վարակիչ չէ։ Այն կարող է փոխանցվել միայն վարակված անձի թքի հետ անմիջական շփման միջոցով, օրինակ համբուրվելուց կամ ատամի խոզանակ կիսելուց։.[29] Բնակչության մոտ 95% -ը մինչև 40 տարեկանը շփվում է վիրուսի հետ, բայց դեռահասների միայն 15-20%-ը և մեծահասակների մոտ 40%-ն է միայն իրականում վարակվում[30]։

Ցիտոմեգալովիրուս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի դեպքերի փոքրամասնությունը պայմանավորված է ցիտոմեգալովիրուսով (CMV)՝ հերպես վիրուսների ընտանիքի մեկ այլ տեսակով։ Այս վիրուսը հայտնաբերվում է մարմնի հեղուկներում, ինչպիսիք են ՝ թուքը, մեզը, արյունը և արցունքը։ Մարդը վարակվում է այս վիրուսով ՝ վարակվածի մարմնի հեղուկների հետ անմիջական շփուման արդյունքում։ Ցիտոմեգալովիրուսը առավել հաճախ փոխանցվում է համբուրվելու միջոցով և սեռական ճանապարհով։ Այն կարող է նաև փոխանցվել վարակված մորից երեխային։ Այս վիրուսը հաճախ «լուռ» է, քանի որ նշաններն ու ախտանիշները այնքան էլ զգալի չեն[31]։ Այնուամենայնիվ, այն կարող է կյանքին սպառնացող հիվանդություն առաջացնել նորածինների, ՄԻԱՎ վարակակիրների, փոխպատվաստում ստացողների և թույլ իմունային համակարգ ունեցողների մոտ։ Թույլ իմունային համակարգ ունեցող անձանց մոտ ցիտոմեգալովիրուսը կարող է առաջացնել ավելի լուրջ հիվանդություններ, ինչպիսիք են թոքաբորբը և ցանցաթաղանթի բորբոքումը, կերակրափողի, լյարդի, հաստ աղիքի բորբոքումն ու էնցեֆալիտը։ Բնակչության մոտավորապես 90%-ը հասուն տարիքում վարակվում է ցիտոմեգալովիրուսով, բայց մեծամասնությունը տեղյակ չի լինում վարակի մասին[32]։ Ցիտոմեգալովիրուսով վարակվելուց հետո վիրուսը մնում է օրգանիզմում ողջ կյանքի ընթացքում։

Փոխանցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էպշտեին-Բարր վիրուսը տարածվում է թքի միջոցով։ Ինկուբացիոն շրջանը կազմում է չորսից յոթ շաբաթ[33]։ Վարակիչ մնալու ժամանակն անհայտ է, բայց վարակը մեկ ուրիշին փոխանցելու շանսերը առավելագույնն են վարակվելուց հետո առաջին վեց շաբաթների ընթացքում։ Որոշ ուսումնասիրություններ ցույց են տալիս, որ մարդը կարող է վարակիչ լինել նույնիսկ շատ ամիսներ, հնարավոր է՝ մինչև մեկուկես տարի[34]։

Ախտաֆիզիոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիրուսը սկզբից ռեպլիկացվում է ըմպանի էպիթելային բջիջներում (նպաստելով ֆարինգիտի առաջացման), ապա B-լիմֆոցիտներում։ Իմունային պատասխանը ձևավորվում է ցիտոտոքսիկ (CD8-դրական) T բջիջներով՝ վարակված B լիմֆոցիտների դեմ, ինչի արդյունքում առաջանում են մեծացած, ատիպիկ լիմֆոցիտներ (Դաունիի բջիջներ)[35]։

Սուր ինֆեկցիայի ժամանակ հայտնաբերվում են հետերոֆիլ հակամարմիններ[23]։

Ցիտոմեգալովիրուսով, ադենովիրուսով և Toxoplasma gondii-ով (տոքսոպլազմոզ) հարուցված ինֆեկցիաները նմանվում են ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզին, բայց հետերոֆիլ հակամարմինների թեստի բացասական արդյունքը տարբերակում է դրանք մոնոնուկլեոզից[36][37]։

Մոնոնուկլեոզը երբեմն ուղեկցվում է երկրորդային ցուրտ ագլուտինին հիվանդությամբ՝ աուտոիմունային հիվանդություն, որի դեպքում շրջանառվող աննորմալ հակամարմինները, որոնք ուղղված են էրիթրոցիտների դեմ, առաջացնում են աուտոիմուն հեմոլիտիկ անեմիա[38][39]։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Infectious mononucleosis, peripheral smear, high power showing reactive lymphocytes
Սպլենոմեգալիա ԻՄ-ի ժամաակ , որն հանգեցրել է ենթապատիճային հեմատոմայի առաջացման
Սպլենոմեգալիա ԻՄ-ի ժամաակ , որն հանգեցրել է ենթապատիճային հեմատոմայի առաջացման

Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի ախտորոշումը ներառում է՝

  • Տարիքը՝ 10-30տարեկան[23]
  • Անամնեզ՝ շփումը ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզով հիվանդի հետ, ինչպես նաև ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզին բնորոշ նշանների ի հայտ գալու վաղեմությունը, օրինակ ՝ տենդ և ֆարինգիտ։
  • Ֆիզիկալ հետազոտություն, նորառյալ՝ պարանոցային մեծացած ավշային հանգույցների և փայծաղի շոշափում[40]։
  • Հետերոֆիլ հակամարմինների ստուգում[41] (սկրինինգային թեստ է, թերությունն այն է, որ զգայունությունը 70-92% է առաջին երկու շաբաթների ընթացքում, մինչև կլինիկական նշանների ի հայտ գալը)[23][42]։
  • Սերոլոգիական թեստերն ավելի երկար ժամանակ են պահանջում, բայց պատասխանն ավելի հավաստի է։

Ֆիզիկալ հետազոտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սպլենոմեգալիայի, հետին պարանոցային, անութային և աճուկային ավշային հանգույցների մեծացումը հնարավորություն է տալիս կասկածել ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզ։ Մյուս կողմից, մեծացած ավշային հանգույցների և հոգնածության բացակայությունն օգնում են բացառել ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզը։ Ֆիզիկալ հետազոտության ժամանակ կարող է հայտնաբերվել նաև քիմքի պետեխիաներ[23]։

Հետերոֆիլ հակամարմինների ստուգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետերոֆիլ հակամարմինների թեստը գործում է խոզի, ոչխարի և ձիու էրիթրոցիտների ագլյուտինացիայի հաշվին։ Թեստը սպեցիֆիկ է, բայց ոչ միանշանակ զգայուն (կեղծ բացասական պատասխանի հավանականությունը կազմում է 25%՝ առաջին, 5-10%՝ երկրորդ և 5%՝ երրորդ շաբաթվա ընթացքում)[23]։ Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզ ախտորոշված հիվանդների մոտ 90%-ի մոտ հետերոֆիլ հակամարմինները հայտնվում են 3-րդ շաբաթից և անհետանում մեկ տարվա ընթացքում։ Թեստում ներգրավված հակամարմինները չեն փոխազդում Էպշտեին-Բարրի վիրուսի կամ նրա որևէ հակածնի հետ[43]։

Սերոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սերոլոգիական թեստերով որոշվում են Էպշտեին-Բարր վիրուսի դեմ սինթեզված հակամարմինները։ Դրական իմունոգլոբուլին G-ն (IgG) արտացոլում է նախկին ինֆեկցիա, մինչդեռ իմունոգլոբուլին M-ը (IgM)՝ առկա ինֆեկցիա։ ԷԲՎ-ի թիրախ հակամարմինները կարելի է դասակարգել նաև ըստ վիրուսի կապման տողի՝

  • Վիրուսի կապսիդային անտիգեն (VCA):
  • Հակա-VCA IgM-ը հայտնվում է վաղ և սովորաբար անհետանում 4-ից 6 շաբաթվա ընթացքում[44]։
  • Հակա-VCA IgG-ն հայտնվում է սուր շրջանում, առավելագույնի է հասնում ախտանիշների հայտնվելուց 2-4 շաբաթ հետո, որից հետո քանակը նվազում է և պահպանվում ողջ կյանքում[44]։
  • Վաղ անտիգեն (EA)
  • Հակա-EA IgG-ն հայտնվում է հիվանդության սուր շրջանում և անհետանում 3-6 ամիս հետո։ Ասոցացվում է սուր ինֆեկցիոն շրջանի հետ։ Այնուամենայնիվ, հիվանդների 20%-ը կարող են ունենալ հակամարմիններ մեկ տարի շարունակ, առանց ինֆեկցիայի այլ նշանների[44]։
  • Էպշտեին-Բարրի կորիզային անտիգեն (EBNA)
  • Էպշտեին-Բարրի կորիզային անտիգենը դանդաղորեն հայտնվում է ախտանշաների ի հայտ գալուց 2-4 ամիս հետո և պահպանվում ողջ կյանքում[44]։

Այս թեստերի բացասական պատասխանն ավելի ճշգրիտ է մոնոնուկլեոզի բացառման հարցում, քան հետերոֆիլ հակամարմինների թեստը։ Դրական լինելու դեպքում ունեն նույն զգայունությունն ինչ հետերոֆիլ հակամարմինների թեստը։ Հետևաբար, այս թեստերը օգտակար են ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի ախտորոշման համար ` բնորոշ ախտանիշներով և հետերոֆիլ հակամարմինների բացասական թեստի արդյունքներով հիվանդների մոտ։

Այլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Էպշտեին-Բարրի կորիզային անտիգենի որոշում։ Հիվանդության առաջիկա շաբաթների ընթացքում չհայտնաբերվելու հետևանքով, ավելի օգտակար է կիրառել ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի վերջնական էտապում կամ նախորդ վարակի հետևանքով առաջացած ախտանիշներից տարբերելու համար։
  • Լյարդի տրանսամինազների մակարդակի բարձրացումն ախտորոշիչ է մարդկանց 50%-ի շրջանում[23]։
  • Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի ախտորոշման մեկ այլ մեթոդ է արյան քննությամբ 50% լիմֆոցիտների հայտնաբերումը, առնվազն 10% ատիպիկ լիմֆոցիտներով (մեծ, անկանոն կորիզավոր)[43], այն դեպքում, երբ անձն ունի ջերմություն, ֆարինգիտ և մեծացած ավշային հանգույցներ։ Ատիպիկ լիմֆոցիտները հայտնաբերվելիս նման էին մոնոցիտների, այստեղից էլ առաջացել է «մոնոնուկլեոզ» տերմինը։
  • Կարող է հայտնաբերվել նաև գրանուլոմայի ֆիբրինային օղակ։

Տարբերակիչ ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի կլինիկական պատկեր ունեցող հիվանդնորի 10%-ը չունի սուր Էպշտեին-Բարր վիրուսային վարակ[45]։ Սուր ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի տարբերակիչ ախտորոշումը պետք է անցկացնել սուր ցիտոմեգալովիրուսային ինֆեկցիայի և տոքսոպլազմոզի հետ։ Այս հիվանդությունների նմանության պատճառով ոչ միշտ է հնարավոր տարբերակել Էպշտեին-Բարր վիրուսային մոնոնուկլեոզը տոքսոպլազմոզից։ Այնուամենայնիվ հղի կանանց շրջանում մոնոնուկլեոզի տարբերակումը տոքսոպլազմոզից շատ կարևոր է, քանի որ վերջինս թողնում է վատ ազդոցություն պտղի վրա[փա՞ստ]:

Սուր ՁԻԱՀ ինֆեկցիան նույնպես կարող է նմանվել մոնոնուկլեոզի, և սրա տարբերակումը հղի կանանց շրջանում կարևոր է նույն պատճառով[23]։

Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզը երբեմն սխալմամբ ախտորոշվում է, որպես ստրեպտոկոկային ֆարինգիտ (այնպիսի ախտանիշների պատճառով, ինչպիսիք են՝ տենդը, ֆարինգիտը, ադենոիդը ) և հիվանդներին սխալմամբ նշանակում են ամպիցիլինով կամ ամոքսիցիլինով հակաբիոտիկ բուժում[փա՞ստ]:

Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզը պետք է տարբերակել նաև լեյկեմիայից, տոնզիլիտից, դիֆթերիայից, հարբուխից և մրսածությունից[43]։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզը, ընդհանուր առմամբ, ինքնասահմանափակվող է, ուստի օգտագործվում է միայն ախտանշանային կամ օժանդակ բուժում[46]։ Վարակման սուր փուլից հետո հանգստի պահանջը և առօրյա գործողություններին վերադառնալն անհատական է՝ կախված մարդու էներգիայի մակարդակից[23]։ Այնուամենայնիվ, փայծաղի պատռման ռիսկը նվազեցնելու համար փորձագետները խորհուրդ են տալիս խուսափել սպորտից և այլ ծանր ֆիզիկական գործունեությունից, առավել ևս ներորովայնային ճնշումը բարձրացնող կամ Վալսալվայի վարժություններից,ինչպիսին են՝ ձիավարությունը կամ քաշային մարզումը, առնվազն հիվանդության առաջին 3– 4 շաբաթների ընթացքում[23][47]։

Դեղորայքային բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պարացետամոլը (ացետամինոֆեն) և ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղերը, ինչպիսին է իբուպրոֆենը, կարող են օգտագործվել տենդի ժամանակ և ցավը նվազեցնելու նպատակով։ Պրեդնիզոնի (կորտիկոստերոիդ) օգտագործվումը կոկորդացավի կամ մեծացած նշիկների պարագայում, շարունակում է վիճահարույց մնալ արդյունավետության և կողմնակի ազդեցությունների մասին ապացույցների բացակայության պատճառով[48][49]։ Ներերակային կորտիկոստերոիդների, սովորաբար հիդրոկորտիզոնի կամ դեքսամետազոնի առօրյա օգտագործումը խորհուրդ չի տրվում, բայց դրանք կարող են օգտագործվել շնչուղիների խցանման, թրոմբոցիտների շատ ցածր քանակի կամ հեմոլիտիկ անեմիայի վտանգի պարագայում[50][51]։

Քիչ ապացույցներ կան հակավիրուսային միջոցների (ացիկլովիր, վալացիկլովիր) օգտակարության մասին, չնայած դրանք կարող են նվազեցնել վիրուսի տարածումը[52][53]:Հակավիրուսային դեղամիջոցները խորհութդ չի տրվում օգտագործել հասարակ ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի դեպքում։ Հակավիրուսային դեղերն օգտակար են Էպշտեին-Բարր վիրուսի առաջացրած բարդությունների դեպքում, ինչպիսիք են՝ մենինգիտը, ծայրամասային նևրիտը կամ հեմատոլոգիական բարդությունները[54]։

Չնայած հակաբիոտիկները հակավիրուսային ազդեցություն չունեն, դրանք կարող են նշանակվել կոկորդի մանրէային երկրորդային ինեկցիայի դեպքում։ Այնուամենայնիվ, ամպիցիլինը և ամոքսիցիլինը խորհուրդ չի տրվում կիրառել սուր Էպշտեին-Բարր վիրուսային վարակի ժամանակ, տարածուն ցանավորման առաջացման վտանգի պատճառով։

Դիտարկում

Սպլենոմեգալիան ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի հաճախ հանդիպող դրսևորումն է, այդ պատճառով կատարվող որովայնի ուլտրաձայնային հետազոտությունը թույլ է տալիս հայտնաբերել փայծաղի մեծացումը[55]։

Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լուրջ բարդություններ հազվադեպ են հանդիպում՝ 5%-ից քիչ դեպքերում[56][57]։

  • Կենտրոնակն համակարգի ախտահարումներ՝ մեննգիտ, էնցեֆալիտ, հեմիպլեգիա, Գիեն-Բարեի համախտանիշ, միելիտ[58]։
  • Արյունաբանական բարդություններից կարող են դրսևորվել՝ հեմոլիտիկ անեմիա, ցիտոպենիա, արյունահոսություն (թրոմբոցիտոպենիայի հետևանքով)[38]։
  • Չափավոր դեղնուկ
  • Հեպատիտ
  • Վերին շնչուղիների խցանում նշիկների գերաճի հետևանքով։
  • Փայծաղի պատռվածք
  • Միոկարդիտ և պերիկարդիտ
  • Պոստուրալ օրթոստատիկ տախիկարդիայի համախտանիշ
  • Քրոնիկ հոգնածության համախտանիշ
  • Քաղցկեղ՝ Էպշտեին-Բարր վիրուսով ասոցացված (Բուրկիտի լիմֆոմա, Հոջկինի լիմֆոմա, այլ լիմֆոմաներ, քթըմպանային և ստամոքսային կարցինոմա)[59]։

Նախնական վարակի սուր ախտանիշները վերանալուց հետո նրանք հաճախ չեն վերադառնում։ Բայց վարակվելուց հետո անձը իր կյանքի մնացած ժամանակահատվածում վիրուսակիր է համարվում։ Վիրուսը, որպես կանոն, ապրում է B լիմֆոցիտներում։ Մոնոնուկլեոզով վարակումը կարող է առաջանալ մի քանի անգամ ՝ անկախ այն բանից, թե արդյոք մարդն արդեն վիրուսակիր է։ Պարբերաբար վիրուսը կարող է ակտիվանալ, որի ընթացքում մարդը կրկին վարակիչ է, բայց սովորաբար առանց հիվանդության որևէ ախտանիշի[36]։ Սովորաբար լատենտ B լիմֆոցիտային ինֆեկցիայի պարագայում հիվանդությունը կարող է չդրսևորվել։ Այնուամենայնիվ, համապատասխան շրջակա միջավայրի սթրեսորների ազդեցությամբ վիրուսը կարող է նորից ակտիվանալ և առաջացնել որոշ ֆիզիկական ախտանիշներ, այս փուլում վիրուսը կարող է տարածվել[36][60][61]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավելյալ տեղեկություն՝ Epstein–Barr virus § History

Մինչև XIX դարի վերջ ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի և նրա ախտանիշների մասին ոչինչ չի հաղորդվել[62]։ 1885-ին անվանի ռուս մանկաբույժ Նիլ Ֆիլատովը հաղորդել է մի ինֆեկցիոն պրոցեսի մասին, որը նա անվանել է «իդիոպաթիկ դենիտ», որում ցուցադրել է ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզին բնորոշ ախտանիշներ։ 1889-ին գերմանացի բալնեոլոգ և մանկաբույժ Էմիլ Փֆայֆերը Ֆիլտովից անկախ հաղորդել է նմանատիպ կլինիկական դեպքերի մասին (ավելի թեթև), որի համար նա առաջարկել է Drüsenfieber տերմինը՝ «գեղձի տենդ»[63][64][65]։

Մոնոնուկլեոզ տերմինը մի քանի բացատրություն ունի[66]։ Այն կարող է բնորոշել մոնոնցիտոզ ( մոնոցիտների քանակի ավելացում)[66], բայց այժամ տերմինն օգտագործվում է ավելի նեղ իմաստով՝ բնորոշելով ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի ժամանակ առաջացող մոնոցիտոզը։

«Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզ» տերմինը 1920-ին առաջարկել են Թոմաս Պեկ Սպրունտը և Ֆրենկ Ալեքսանդր Էվանսները՝ Ջոն Հոփկինսի անվան հիվանդանոցի տեղեկագրում լույս տեսած հիվանդության դասական կլինիկական նկարագրության մեջ, որտեղ ասվում էր՝ «Մոնոնուկլեարային լեյկոցիտոզը՝ ի պատասխան սուր վարակի (ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզ)»[63][67] : Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի լաբորատոր փորձարկումները մշակվել են 1931 թ.-ին ՝ Յեյլի հանրային դպրոցի պրոֆեսոր Ջոն Ռոդման Պոլի և Ուոլս Ուիլարդ Բանելի կողմից՝ հիմնվելով այդ հիվանդությամբ տառապող անձանց արյան շիճուկում հետերոֆիլ հակամարմինների հայտնաբերման վրա[68]։ Պոլ-Բանել թեստը հետագայում վերանվանվեց հետերոֆիլ հակամարմինների հայտնաբերման թեստ։

Էպշտեյն-Բարր վիրուսն առաջին անգամ առանձնացվել է Բուրկիտի լիմֆոմայի բջիջներից Միքայել Անթոնի Էպշտյնի և Իվոն Բարրի կողմից 1964թ-ին Բրիստոլի համալսարանում։ Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզի կապը վիրուսի հետ հայտնաբերվեց 1967թ-ին Ուարների և Գերթրուդ Հենլի կողմից Ֆիլադելֆիայի մանկական հոսպիտալում, երբ վիրուսի հետ աշխատող լաբարանտը հիվանդացավ մոնոնուկլեոզով, ապա նրա արյան նմուշի համեմատությունները վարակվելուց առաջ և հետո ցույց տվեցին վիրուսի հակամարմիններ[69][70]։

Յեյլի հանրային դպրոցի Հանրային Առողջապահության համաճարակաբան Ալֆրեդ Է. Էվանսը փորցերով ցույց տվեց, որ մոնոնուկլեոզը փոխանցվում է համբույրի միջոցով, որի արդյունքում հիվանդությունը ժողովրդի մեջ տարածվեց «համբույրի հիվանդություն» անվամբ[71]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ http://www.cdc.gov/epstein-barr/about-ebv.html
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Disease Ontology — 2016.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 «About Epstein-Barr Virus (EBV)»։ CDC։ հունվարի 7, 2014։ Արխիվացված օրիգինալից օգոստոսի 8, 2016-ին։ Վերցված է Aug 10, 2016 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 «About Infectious Mononucleosis»։ CDC։ հունվարի 7, 2014։ Արխիվացված օրիգինալից օգոստոսի 8, 2016-ին։ Վերցված է օգոստոսի 10, 2016 
  5. ↑ Handin Robert I., Lux Samuel E., Stossel Thomas P. (2003)։ Blood: Principles and Practice of Hematology (անգլերեն)։ Lippincott Williams & Wilkins։ էջ 641։ ISBN 9780781719933։ Արխիվացված օրիգինալից 2017-09-11-ին 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Ebell MH, Call M, Shinholser J, Gardner J (ապրիլի 12, 2016)։ «Does This Patient Have Infectious Mononucleosis?: The Rational Clinical Examination Systematic Review.»։ JAMA 315 (14): 1502–9։ PMID 27115266։ doi:10.1001/jama.2016.2111 
  7. ↑ «Epstein-Barr Virus and Infectious Mononucleosis Laboratory Testing»։ CDC։ հունվարի 7, 2014։ Արխիվացված օրիգինալից օգոստոսի 7, 2016-ին։ Վերցված է օգոստոսի 10, 2016 
  8. ↑ Ebell MH (ապրիլի 12, 2016)։ «JAMA PATIENT PAGE. Infectious Mononucleosis.»։ JAMA 315 (14): 1532։ PMC 1872143։ PMID 27115282։ doi:10.1001/jama.2016.2474 
  9. ↑ Marx John, Walls Ron, Hockberger Robert (2013)։ Rosen's Emergency Medicine - Concepts and Clinical Practice (անգլերեն) (8 ed.)։ Elsevier Health Sciences։ էջ 1731։ ISBN 978-1455749874։ Արխիվացված օրիգինալից 2017-09-11-ին 
  10. ↑ Tyring Stephen, Moore Angela Yen, Lupi Omar (2016)։ Mucocutaneous Manifestations of Viral Diseases: An Illustrated Guide to Diagnosis and Management (անգլերեն) (2 ed.)։ CRC Press։ էջ 123։ ISBN 9781420073133։ Արխիվացված օրիգինալից 2017-09-11-ին 
  11. ↑ Smart Paul (1998)։ Everything You Need to Know about Mononucleosis (անգլերեն)։ The Rosen Publishing Group։ էջ 11։ ISBN 9780823925506 
  12. ↑ Stöppler Melissa Conrad (սեպտեմբերի 7, 2011)։ Shiel William C. Jr., ed.։ «Infectious Mononucleosis (Mono)»։ MedicineNet։ medicinenet.com։ Արխիվացված օրիգինալից հունիսի 18, 2013-ին։ Վերցված է հունիսի 18, 2013 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 13,7 Cohen Jeffrey I. (2008)։ «Epstein-Barr Infections, Including Infectious Mononucleosis»։ Harrison's principles of internal medicine (17th ed.)։ New York: McGraw-Hill Medical Publishing Division։ էջեր 380–91։ ISBN 978-0-07-146633-2 
  14. ↑ 14,0 14,1 Cohen Jeffrey I. (2005)։ «Clinical Aspects of Epstein-Barr Infection»։ in Robertson, Erle S.։ Epstein-Barr Virus։ Horizon Scientific Press։ էջեր 35–42։ ISBN 978-1-904455-03-5։ Արխիվացված օրիգինալից փետրվարի 24, 2014-ին։ Վերցված է հունիսի 18, 2013 
  15. ↑ Cohen Jonathan, Powderly William G., Opal Steven M. (2016)։ Infectious Diseases (անգլերեն)։ Elsevier Health Sciences։ էջ 79։ ISBN 9780702063381։ Արխիվացված օրիգինալից 2017-09-11-ին 
  16. ↑ Bennett John E., Dolin Raphael, Blaser Martin J. (2014)։ Principles and Practice of Infectious Diseases (անգլերեն)։ Elsevier Health Sciences։ էջ 1760։ ISBN 9781455748013։ Արխիվացված օրիգինալից 2017-09-11-ին 
  17. ↑ Weiss LM, O'Malley D (2013)։ «Benign lymphadenopathies»։ Modern Pathology 26 (Supplement 1): S88–S96։ PMID 23281438։ doi:10.1038/modpathol.2012.176 
  18. ↑ 18,0 18,1 Johannsen EC, Kaye, KM (2009)։ «Epstein-Barr virus (infectious mononucleosis, Epstein-Barr virus-associated malignant disease, and other diseases)»։ in Mandell, GL, Bennett, JE, Dolin, R։ Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious disease (7th ed.)։ Philadelphia: Churchill Livingstone։ ISBN 978-0443068393 
  19. ↑ Robertson Erle S. (2005)։ Epstein-Barr Virus (անգլերեն)։ Horizon Scientific Press։ էջ 36։ ISBN 9781904455035։ Արխիվացված օրիգինալից 2017-09-11-ին 
  20. ↑ 20,0 20,1 Luzuriaga K, Sullivan, JL (մայիսի 27, 2010)։ «Infectious mononucleosis»։ The New England Journal of Medicine 362 (21): 1993–2000։ PMID 20505178։ doi:10.1056/NEJMcp1001116 
  21. ↑ 21,0 21,1 Ebell MH (November 2004)։ «Epstein-Barr virus infectious mononucleosis»։ American Family Physician 70 (7): 1279–87։ PMID 15508538 
  22. ↑ Shorvon Simon D., Andermann Frederick, Guerrini Renzo (2011)։ The Causes of Epilepsy: Common and Uncommon Causes in Adults and Children (անգլերեն)։ Cambridge University Press։ էջ 470։ ISBN 9781139495783։ Արխիվացված օրիգինալից 2018-01-04-ին 
  23. ↑ 23,00 23,01 23,02 23,03 23,04 23,05 23,06 23,07 23,08 23,09 23,10 23,11 Ebell MH (November 2004)։ «Epstein-Barr virus infectious mononucleosis»։ American Family Physician 70 (7): 1279–87։ PMID 15508538 
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 Cohen Jeffrey I. (2008)։ «Epstein-Barr Infections, Including Infectious Mononucleosis»։ Harrison's principles of internal medicine (17th ed.)։ New York: McGraw-Hill Medical Publishing Division։ էջեր 380–91։ ISBN 978-0-07-146633-2 
  25. ↑ Evans Alfred S. (հունվարի 1, 1948)։ «Liver involvement in infectious mononucleosis»։ Journal of Clinical Investigation 27 (1): 106–110։ PMC 439479։ PMID 16695521։ doi:10.1172/JCI101913 
  26. ↑ «Epstein-Barr virus (EBV)-associated lymphoid proliferations, a 2018 update»։ Human Pathology 79: 18–41։ September 2018։ PMID 29885408։ doi:10.1016/j.humpath.2018.05.020 
  27. ↑ 27,0 27,1 «Progress and problems in understanding and managing primary Epstein-Barr virus infections»։ Clin. Microbiol. Rev. 24 (1): 193–209։ January 2011։ PMC 3021204։ PMID 21233512։ doi:10.1128/CMR.00044-10 
  28. ↑ Richardson M, Elliman, D, Maguire, H, Simpson, J, Nicoll, A (April 2001)։ «Evidence base of incubation periods, periods of infectiousness and exclusion policies for the control of communicable diseases in schools and preschools»։ The Pediatric Infectious Disease Journal 20 (4): 380–91։ PMID 11332662։ doi:10.1097/00006454-200104000-00004 
  29. ↑ Mononucleosis and Epstein-Barr: What's the connection? Archived 2013-06-06 at the Wayback Machine.. MayoClinic.com (2011-11-22). Retrieved on 2013-08-03.
  30. ↑ Schonbeck, John and Frey, Rebecca. The Gale Encyclopedia of Medicine. Vol. 2. 4th ed. Detroit: Gale, 2011. Online.
  31. ↑ Larsen, Laura. Sexually Transmitted Diseases Sourcebook. Health Reference Series Detroit: Omnigraphics, Inc., 2009. Online.
  32. ↑ Carson-DeWitt and Teresa G. The Gale Encyclopedia of Medicine. Vol. 2. 3rd ed. Detroit: Gale, 2006.
  33. ↑ Cozad J (March 1996)։ «Infectious mononucleosis»։ The Nurse Practitioner 21 (3): 14–6, 23, 27–8։ PMID 8710247։ doi:10.1097/00006205-199603000-00002 
  34. ↑ Elana Pearl Ben-Joseph։ «How Long Is Mono Contagious?»։ Kidshealth.org։ Արխիվացված օրիգինալից 2016-11-19-ին։ Վերցված է 2016-11-19  Date reviewed: January 2013
  35. ↑ 705(անգլ.) EMedicine կայքում
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 «About Epstein-Barr Virus (EBV)»։ CDC։ հունվարի 7, 2014։ Արխիվացված օրիգինալից օգոստոսի 8, 2016-ին։ Վերցված է Aug 10, 2016 
  37. ↑ «The Lymphatic System»։ Lymphangiomatosis & Gorham's disease Alliance։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-01-28-ին։ Վերցված է 2010-02-08 
  38. ↑ 38,0 38,1 Ghosh, Amit K., Habermann, Thomas (2007)։ Mayo Clinic Internal Medicine Concise Textbook։ Informa Healthcare։ ISBN 978-1-4200-6749-1 
  39. ↑ Rosenfield RE, Schmidt PJ, Calvo RC, McGinniss MH (1965)։ «Anti-i, a frequent cold agglutinin in infectious mononucleosis»։ Vox Sanguinis 10 (5): 631–634։ PMID 5864820։ doi:10.1111/j.1423-0410.1965.tb01418.x 
  40. ↑ Hoagland RJ (June 1975)։ «Infectious mononucleosis»։ Primary Care 2 (2): 295–307։ PMID 1046252 
  41. ↑ «Mononucleosis»։ Mayo Clinic։ 2017-08-03։ Արխիվացված օրիգինալից 2016-11-19-ին։ Վերցված է 2017-08-06 
  42. ↑ Elgh F, Linderholm M (1996)։ «Evaluation of six commercially available kits using purified heterophile antigen for the rapid diagnosis of infectious mononucleosis compared with Epstein-Barr virus-specific serology»։ Clinical and Diagnostic Virology 7 (1): 17–21։ PMID 9077426։ doi:10.1016/S0928-0197(96)00245-0 
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 Longmore Murray, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung (2007)։ Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition։ Oxford University Press։ էջ 389։ ISBN 978-0-19-856837-7 
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 44,3 «Epstein-Barr Virus and Infectious Mononucleosis Laboratory Testing»։ CDC։ հունվարի 7, 2014։ Արխիվացված օրիգինալից օգոստոսի 7, 2016-ին։ Վերցված է օգոստոսի 10, 2016 
  45. ↑ Bravender T (August 2010)։ «Epstein-Barr virus, cytomegalovirus, and infectious mononucleosis»։ Adolescent Medicine: State of the Art Reviews 21 (2): 251–64, ix։ PMID 21047028 
  46. ↑ Mark H. Beers ... (2006)։ The Merck manual of diagnosis and therapy (18th ed.)։ Whitehouse Station (NJ): Merck Research Laboratories։ ISBN 978-0-911910-18-6 
  47. ↑ Putukian M, O'Connor, FG, Stricker, P, McGrew, C, Hosey, RG, Gordon, SM, Kinderknecht, J, Kriss, V, Landry, G (July 2008)։ «Mononucleosis and athletic participation: an evidence-based subject review»։ Clinical Journal of Sport Medicine 18 (4): 309–15։ PMID 18614881։ doi:10.1097/JSM.0b013e31817e34f8։ Արխիվացված է օրիգինալից սեպտեմբերի 23, 2013-ին։ Վերցված է հունիսի 18, 2013 
  48. ↑ National Center for Emergency Medicine Informatics - Mononucleosis «Mononucleosis (Glandular Fever)»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009-05-15-ին։ Վերցված է 2009-09-11 
  49. ↑ Rezk Emtithal, Nofal Yazan H., Hamzeh Ammar, Aboujaib Muhammed F., AlKheder Mohammad A., Al Hammad Muhammad F. (2015-11-08)։ «Steroids for symptom control in infectious mononucleosis»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews (11): CD004402։ ISSN 1469-493X։ PMID 26558642։ doi:10.1002/14651858.CD004402.pub3 
  50. ↑ «Infectious Mononucleosis»։ WebMD։ հունվարի 24, 2006։ Արխիվացված օրիգինալից հուլիսի 6, 2006-ին։ Վերցված է 2006-07-10 
  51. ↑ Antibiotic Expert Group. Therapeutic guidelines: Antibiotic. 13th ed. North Melbourne: Therapeutic Guidelines; 2006.
  52. ↑ Torre D, Tambini R, Tambini (1999)։ «Acyclovir for treatment of infectious mononucleosis: a meta-analysis»։ Scand. J. Infect. Dis. 31 (6): 543–47։ PMID 10680982։ doi:10.1080/00365549950164409 
  53. ↑ De Paor M, O'Brien K, Fahey T, Smith SM (դեկտեմբերի 8, 2016)։ «Antiviral agents for infectious mononucleosis (glandular fever).»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 12: CD011487։ PMID 27933614։ doi:10.1002/14651858.CD011487.pub2 
  54. ↑ «Antiviral treatment for severe EBV infections in apparently immunocompetent patients»։ J. Clin. Virol. 49 (3): 151–57։ 2010։ PMID 20739216։ doi:10.1016/j.jcv.2010.07.008 
  55. ↑ «Five Things Physicians and Patients Should Question», Choosing Wisely: an initiative of the ABIM Foundation (American Medical Society for Sports Medicine), 24 April 2014, արխիվացված օրիգինալից 29 July 2014-ին, https://web.archive.org/web/20140729224526/http://www.choosingwisely.org/doctor-patient-lists/american-medical-society-for-sports-medicine/, վերցված է 29 July 2014 , which cites
  56. ↑ Jensen, Hal B (June 2000)։ «Acute complications of Epstein-Barr virus infectious mononucleosis»։ Current Opinion in Pediatrics 12 (3): 263–268։ ISSN 1040-8703։ PMID 10836164։ doi:10.1097/00008480-200006000-00016 
  57. ↑ Aghenta A, Osowo A, Thomas J (May 2008)։ «Symptomatic atrial fibrillation with infectious mononucleosis»։ Canadian Family Physician 54 (5): 695–696։ PMC 2377232։ PMID 18474702 
  58. ↑ «An updated meta-analysis of risk of multiple sclerosis following infectious mononucleosis»։ PLoS ONE 5 (9): e12496։ September 2010։ Bibcode:2010PLoSO...512496H։ PMC 2931696։ PMID 20824132։ doi:10.1371/journal.pone.0012496 
  59. ↑ Pattle SB, Farrell PJ (November 2006)։ «The role of Epstein-Barr virus in cancer.»։ Expert Opinion on Biological Therapy 6 (11): 1193–205։ PMID 17049016։ doi:10.1517/14712598.6.11.1193 
  60. ↑ «Compartmentalization and Transmission of Multiple Epstein-Barr Virus Strains in Asymptomatic Carriers»։ Journal of Virology 77 (3): 1840–1847։ February 2003։ PMC 140987։ PMID 12525618։ doi:10.1128/JVI.77.3.1840-1847.2003 
  61. ↑ «On the dynamics of acute EBV infection and the pathogenesis of infectious mononucleosis»։ Blood 111 (3): 1420–1427։ փետրվարի 1, 2008։ PMC 2214734։ PMID 17991806։ doi:10.1182/blood-2007-06-093278 
  62. ↑ Altschuler EL (սեպտեմբերի 1, 1999)։ «Antiquity of Epstein-Barr virus, Sjögren's syndrome, and Hodgkin's disease--historical concordance and discordance»։ Journal of the National Cancer Institute 91 (17): 1512–3։ PMID 10469761։ doi:10.1093/jnci/91.17.1512A։ Վերցված է հունիսի 17, 2013 
  63. ↑ 63,0 63,1 Evans AS (March 1974)։ «The history of infectious mononucleosis»։ The American Journal of the Medical Sciences 267 (3): 189–95։ PMID 4363554։ doi:10.1097/00000441-197403000-00006։ Վերցված է հունիսի 17, 2013 
  64. ↑ Н. Филатов: Лекции об острых инфекционных болезнях у детей [N. Filatov: Lektsii ob ostrikh infeksionnîkh boleznyakh u dietei]. 2 volumes. Moscow, A. Lang, 1887.
  65. ↑ E. Pfeiffer: Drüsenfieber. Jahrbuch für Kinderheilkunde und physische Erziehung, Wien, 1889, 29: 257–264.
  66. ↑ 66,0 66,1 Elsevier, Dorland's Illustrated Medical Dictionary, Elsevier, արխիվացված օրիգինալից 2014-01-11-ին, https://web.archive.org/web/20140111192614/http://dorlands.com/, վերցված է 2020-01-27. Headword "mononucleosis". 
  67. ↑ Sprunt TPV, Evans FA. Mononuclear leukocytosis in reaction to acute infection (infectious mononucleosis). Bulletin of the Johns Hopkins Hospital. Baltimore, 1920;31:410-417.
  68. ↑ «Historical Timeline | Yale School of Public Health»։ publichealth.yale.edu։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-06-19-ին։ Վերցված է 2019-01-04 
  69. ↑ Miller George (դեկտեմբերի 21, 2006)։ «Book Review: Epstein–Barr Virus»։ New England Journal of Medicine 355 (25): 2708–2709։ doi:10.1056/NEJMbkrev39523 
  70. ↑ «Relation of Burkitt's tumor-associated herpes-ytpe virus to infectious mononucleosis»։ Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 59 (1): 94–101։ January 1968։ Bibcode:1968PNAS...59...94H։ PMC 286007։ PMID 5242134։ doi:10.1073/pnas.59.1.94 
  71. ↑ Fountain Henry (1996-01-25)։ «Alfred S. Evans, 78, Expert On Origins of Mononucleosis»։ The New York Times (en-US)։ ISSN 0362-4331։ Վերցված է 2019-01-04 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Commons-logo.svg Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզ Վիքիպահեստում
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ինֆեկցիոն_մոնոնուկլեոզ&oldid=8668504» էջից