Վիքիպեդիա:Կերպարվեստի բառարան

1. Արվեստի թեմայով թարգմանությունները հեշտացնելու համար բառարանում ներկայացված են մոտ հարյուր բառի կամ եզրի՝ հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն տարբերակները և համառոտ բացատրություն։
2. Հայերեն բառեր ըստ այբբենական կարգի են։ Ռուսերեն ու անգլերեն եզրերը գտնելու համար կարող եք հավաքել Ctrl+F և հայտնված պատուհանում տեղադրել որոնվող բառը։
3. Հայերենում եզրի կամ բառի առաջին օրինակը առավել շատ օգտագործվող տարբերակն է։

հայերեն	անգլերեն	ռուսերեն	բացատրություն
աբստրակցիոնիզմ	Abstract art	Абстракционизм	Հոսանք կերպարվեստում
1․ աբրիս 2․ եզրագծագիր	abriss	абрис	Առարկայի, ֆիգուրայի կամ տեսարանի եզրագծային գծագրական պատկերը
ածխամատիտ	charcoal, fusain	уголь	Բարակ ձողիկի տեսքով նկարչական նյութ
ածխանկար	charcoal	уголь	Աշխամատիտով արված ստեղծագործություն, նկար
ամպիր	empire style	ампир	Բարձր կլասիցիզմի անվանումը Ֆրանսիայում 19-րդ դարիա առաջին երեսուն տարիներին
այլաբանություն	alegory	аллегория	Կերպարվեստում վերացական հասկացության արտահայտությունն առարկայական կերպարի և պատկանելիքների օգնությամբ
1․ անդրադարձություն, 2․ ռեֆլեքս	reflection	рефлекс	Կերպարվեստում լույսի անդրադարձըբնօրինակի կամ արդեն պատկերված օբյեկտի վրա։
1․ անիմալիստական ժանր 2․ կենդանապատկերման ժանր	animal art	aнималистика aнималистический жанр	Կերպարվեստի ժանր, որ պատկերում է կենդանիներ
ապլիկացիա	appliqué	аппликация	Գունավոր թղթի կամ գործվածքի կտորտանքներով հարթության կամ զգեստի վրա ամրացված նախշ, պատկեր։
արխաիկա	archaic	архаика	Տերմինը գլխավորապես կիրառվում է արվեստաբանության մեջ՝ հին հունական արվեստի վաղ շրջանի (մ․ թ․ ա․ VII-VI դարեր) համար։
1․ արծն, 2․ արծնապակի, 3․ էմալ	vitreous enamel	эмаль	Սպիտակ կամ գունավոր, ապակեկերպ դյուրահալ ծածկույթ, որով պատում են մետաղները կոռոզիայից պաշտպանելու և գեղեցիկ տեսք տալու համար։
1․ արձան, 2․ անդրի	statue	статуя	Մետաղից, փայտից, կավից, գիպսից, մոմից կերտված մարդու կամ կենդանու պատկեր, որն ունի լրիվ եռաչափ ծավալ և բնականին մոտ կամ գերազանցող մեծություն
արձանիկ	Figurine	статуэтка	Մարդու, կենդանու կամ երևակայական էակի փոքր քանդակ
բազիլիկ	basilica	базилика	Ձգված ուղղանկյուն հատակագծով կառույց, որ ծածկը կրող սյունաշարերով (մույթաշարերով) ներքուստ բաժանված է 3 կամ 5 երկայնական մասերի՝ այսպես կոչված նավերի։
բազմագունություն	polychrome	полихромия	Կերպարվեստում ստեղծագործության բազմագունությունը
բազմածալ պատկեր	polyptych	полиптих	1․ Բազմափեղկ ծալկվածք, ամեն փեղկում ունի նկարչական կամ հարթաքանդակային պատկեր 2․ Նկարների շարք
1․ բարձրաքանդակ, 2․ հորելիեֆ	relief	горельеф	Քանդակագործության տեսակ, բարձր քանդակ, որի ուռուցիկ մասի ծավալի կեսից ավելին դուրս է ցցված ֆոնի հարթությունից, երբեմն քանդակապատկերը միայն հպվում է ֆոնին, իսկ որոշ դեպքերում նրանից անջատվում է մանրամասներով։
բարոկկո	Baroque	Барокко	16-րդ դարի վերջի և 18-րդ դարի կեսի եվրոպական արվեստում իշխող ոճ։
բեմանկարչություն	scenography	сценография	Դեկորացիոն արվեստ։ Ներառում է դեկորների, զգեստների, բուտաֆորական իրերի ձևավորումը, գրիմավորումը և լուսավորումը
բիսկվիտ	biscuit_porcelain	бисквит	Սպիտակ չջնարակված, փայլատ ճենապակի
1. գծանկարչություն, 2․ գրաֆիկա	graphics	графика	Կկերպարվեստի տեսակ, որը ընդգրկում է գծանկարը, տպագիր գեղարվեստական ստեղծագործությունները (փորագրություն, վիմագրություն, օֆորտ և այլն)։
գրիզայլ	grisaille	гризайл	Որևէ մեկ գույնի (հաճախ գորշ) տարբեր երանգներով կատարված դեկորատիվ գեղանկարչության տեսակ։
գրոտեսկ	Grotesque	гротеск	1․ Կերպարվեստի մոտիվների արտառոց, ֆանտաստիկ զուգորդումներով ստեղծված զարդապատկեր։ 2․ Գեղարվեստական պատկերավորման տեսակ (կերպար, ոճ, ժանր), որ հիմնված է ֆանտաստիկայի, հիպերբոլի, երևակայականի և իրականի, գեղեցիկի և տգեղի, ողբերգականի և կատակերգականի, ճշմարտացի և ծաղրանկարայինի արտառոց զուգորդման ու հակադրության վրա։
1․ գունափոշի, 2․ պիգմենտ	pigment	пигмент	Գունավոր նյութ, փոշի, որը ներկերի բոլոր տարատեսակների կարևորագույն բաղկացուցիչ մասն է կազմում՝ որոշելով նրա գունային հատկանիշները։
գուաշ	gouache	гуашь	Սոսնձի ու հանքային սպիտականերկերի խառնուրդներով ջրի մեջ տրորված-բացված ներկ
գունաբիծ		цветовое пятно	կտավի վրա վրձնի թողած գունային հետքը
1. գունախիճ, 2․ զմալտո	cobalt glass	смальта	Խճանկարում անթափանցիկ գունավոր ապակու կտրտանքներ, որոնգ գունավոր մարմարի հետ օգտագործվում է, որպես հիմնական գեղարվեստական նյութ։
դաջվածք	Woodblock printing_on_textiles	набойка	Դեկորատիվ արվեստի տեխնիկա, ձեռքով ռելիեֆային մակերեսներին
դիզայն	design	дизайн	Շրջապատող առարկայական աշխարհի կառուցվածքային և գեղարվեստական նախագծման եղանակ։
1․ դիմահայաց, 2․ անֆաս	front view	анфас	Դեմքի կամ առարկայի տեսքը ուղիղ դիմացից
1․ դիմապատկեր, 2․ դիմանկար, 3․ դիմաքանդակ	portrait	портрет	Դիմապատկեր գեղանկարչության մեջ, գրաֆիկայում՝ դիմանկար, քանդակագործության մեջ՝ դիմաքանդակ՝ կոնկրետ մարդու կամ մի խումբ մարդկանց պատկեր
դոլմեն	dolmen	дольмен	Հնագույն դամբարանային կառույց է։ Կառուցված են վիթխարի քարերից մինչև մի քանի տոննա։ Ծածկված են մեկ կամ մի քանի սալաքարերով։
1․ դրվագ, 2․ ֆրագմենտ	fragment	фрагмент	Արվեստի ստեղծագործության մի որևէ մաս, հատված։
1.դրվագամեդալ, 2․ պլակետկա	plaquette	плакета	Բազմանկյուն դեկորատիվ կամ հուշամեդալ։
1․ եզրազարդ, 2․ ֆրիզ	frieze	фриз	դեկորատիվ քանդակագործության և գեղանկարչության մեջ՝ հորիզոնական շերտի տեսքով դեկորատիվ կամ նախշազարդային տեսքով կոմպոզիցիա, որը գտմվում է օատի վերին եզրում։
Էկլեկտիզմ	Eclecticism	Эклектизм	Երբ մի աշխատանքի մեջ օգտագործված տարբեր պատմական ոճեր։ Այն հիմնականում մեծ կիրառություն ունի ճարտարապետությունում և դեկորատիվ արվեստում։
1․ էսքիզ 2․ նախապատկեր,	sketch	набросок	Գեղարվեստական ստեղծագործության (նկարի, քանդակի, ճարտարապետական նախագծի, թատերական կամ կինոյի դեկորացիայի և այլն) կամ դրա որևէ մանրամասնի մտահղացման նախապատրաստական ուրվապատկեր։
1․ էքսպրեսիոնիզմ, 2․ արտահայտապաշտություն	Expressionism	Экспрессионизм	19-րդ դարի առաջին կեսի գրականության և արվեստի ուղղություն, որը միակ իրականությունը համարում է մարդու ենթակայական (սուբյեկտիվ) հոգեկան կյանքը, իսկ նրա արտահայտումը, կերպարավորումը դիտում է որպես արվեստի գլխավոր նպատակ։
1․ պուանտիլիզմ, 2. խազանկարչություն, 2․ իվիզիոնիզմ	pointillism	дивизионизм	Գեղանկարչական ոճ է, որում ամբողջական պատկերը ստանում են հիմնական գույներով նկարված առանձին-առանձին մանր կետերի բազմության միջոցով երկրորդական և միջանկյալ գույների տեսողական խաբկանք ստեղծելով։
ժայռապատկեր	petroglyph	петроглифы	Քարանձավների պատերին, առաստաղներին, ժայռերի և քարերի մակերեսներին արված հնագույն պատկերներ ու տեսարաններ։
խրիսոէլեֆանտինային_քանդակագործություն	chryselephantine sculpture	хрисоэлефантинная скульптура	Ոսկու և փղոսկրի կիրառմամբ քանդակագործություն։
1․ կիսանդրի, 2․ կիսարձան	portrait at bust length	бюст	Մարդու դեմքը, ինչպես նաև մինչև կուրծքը կամ գոտկատեղը պատկերող կլոր քանդակ։
կոթող	obelisk	обелиск	Ուղղաձիգ կանգնեցրած քարե քառանիստ, բազմանիստ, կլոր սյուն կամ տախտակ է, որն ունի հիմնականում հիշատակային նշանակություն։
կոյլանոգլիֆ	coilanaglyph	койланаглиф	Եգիպտական խորաքանդակի հատուկ տեսակ՝ հարթության վրա փորագրված ուրվապատկեր, որը շատ լավ հարմարեցված է վառ արևի տակ դիտելու համար։
կտավ	canva	холст	1. գեղանկարի համար նախատեսված կտավ 2. գեղարվեստական նկար
կրոմլեխ	cromlech	кромлех	Նեոլիթյան և հիմնականում բրոնզեդարյան մեգալիթյան կառույցի տեսակ է։
hախճապակի	faience	фаянс	Թափանցիկ կամ անթափանց ջնարակով պատած, հոծ, մանրածակոտկեն թրծազանգվածով (սովորաբար սպիտակ կավից` կաոլին) խեցեգործական կերտվածքներ
1․ hրակավ, 2․ շամոտ	grog, firesand chamotte	шамот	մինչև պլաստիկության կորուստն ու քիմիապես կապված ջրի հեռացումը թրծած ու այս կամ այն չափով եռակալած հրակայուն կավ կամ կաոչին
հովվերգություն	Idyll	пастораль	Անտիկ պոեզիայի ժանրերից, կյանքի երանելի վիճակ պատկերող ստեղծագործություններ
լրացնող մանրամաս	accessory	аксессуар	Կերպարվեստում կողմնակի իր, առարկա, որ լրացնում է կերպարի բնութագիրը
1․ հարթաքանդակ, 2․ բարելիեֆ	relief	барельеф	Քանդակագործության տեսակ, ցածր քանդակ, ռելիեֆ, որի ուռուցիկ պատկերը իր ծավալի կեսից ավելի դուրս չի ցցված ֆոնի հարթությունից։
1․ ճակատազարդ, 2․ ֆրոնտիսպիս	frontispiece	фронтиспис	1 Ճարտարապետության մեջ գլխավոր ժակատամաս։ 2 Գրքի գրաֆիկայում գծանկար կամ դիմանկար, որ զետեղվում է անվանաթերթի ձախ կողմի էջում։
ճաքճքվածք	craquelure	кракелюр	Գունանկարի կտավի հիմնաշերտի, գունաշերտի կամ լաքի ճաքճքվածությունը
ճենապակի	porcelain	фарфор	Խեցեգործական նուրբ արտադրանք, սովորաբար ունի առանց ծակոտիների, սպիտակ, գուղձավորված, բարակ շերտում լուսաթափանց, ջրի և գազի համար անթափանց թրծազանգված։
1․ ճեպանկար,, 2․ ճեպաքանդակ	croquis	кроки	Արագ, սահուն, արված բնորոշ շարժումը ցույց տվող ոչ մեծ գծանկար, գունանկար կամ քանդակ
մենհիր	menhir	менгир	Նախնադարյան համայնական դարաշրջանի պաշտամունքային հուշակոթողներ են՝ նվիրված նախնյաց հիշատակին։ Մենհիրները ուղղաձիգ դիրքով կանգնեցված հսկա քարեր են ։
մոմե տախտակ	wax tablet	восковая табличка	Գրելու համար նախատեսված տախտակներ, որոնց խորության մեջ հալված մոմ էր լցվում
յուղաներկ	oil	масло	Գեղանկարի կատարման նյութ` յուղով կամ ձեթով բաց արվող ներկ
շողյուն	lusterware	люстр	Խեցեղեն կերտվածքների ջնարակե մակերեսը զարդանկարելու գունանյութ, որը, վերաթրծումից հետո, մետաղական կամ սադափի փայլով ի հայտ է գալիս առարկայի մակերեսին և ոսկեփայլ, շագանակագույն-ձիթապտղագույն, պղնձակարմիր, մանուշակագույն և այլ տոների հարուստ գունաշարի շնորհիվ ուժեղացնում զարդի գեղանկարչական էֆեկտը։
ոսկեհատում	golden ratio	золотое сечение	Հարմոնիկ մասնահատում, համաչափական համակարգ,
1․ որմնանկար, 2․ ֆրեսկո	fresco	фреска	Թարմ, թաց կրասվաղի վրա, մաքուր ջրով կամ կրաջրով բացված ներկերով գեղանկարչական տեխնիկա
պալետ	palette	палетка	Բարձրաքանդակով բարակ քարե սալ, որը բնորոշ է հիմնականում Հին Եգիպտոսի արվեստին:
1․ պայմանանշան, 2․էմբլեմա	emblem	эмблема	Որևէ հասկացության, գաղափարի պայմանակն կամ խորհրդանշային պատկերը։
պատվանդան	pedestal	пьедестал	Հիմք, որի վրա կանգնեցվում է արձան (արձանախումբ, կիսանդրի) կամ սկահակ, սյուն, կոթող
պլեներ	en plein air	пленэр	Դրսում, բաց օդում նկարելը
1․ նախավերածնունդ, 2․ պրոտոռենեսանս	Proto-Renaissance	Проторенессанс	Իտալական մշակույթի պատմության փուլ, որը շատ բանով հող է նախապատրաստել Վերածննդի արվեստի համար։
ջնարակ	ceramic glaze	глазурь	Դեկորատիվ ապակենման բարակ շերտ, որվ պատվում է խեցղենի մակերեսը
ջրաներկ	watercolour	aкварель	Սոսնձային ներկ, որ բացվում է ջրով
ռակուրս	foreshorten	ракурс	Կերպարվեստում՝ պատկերված առարկաների հեռանկարային կրճատումը։
ռապպորտ	rapport	раппорт	Նկարի մոտիվի կամ նախշի կրկնվող մասը գործվածքի, ասեղնագործության, պաստառների վրա
ռոկոկո	Rococo	Рококо	Ոճ արվեստում, որը ծագել է Ֆրանսիայում 18-րդ դարի առաջին կեսին բարոկկո ոճի զարգացման արդյունքում։
սափորագրություն	vase painting	вязопись	Սափորների վրա հատուկ ներկերով արվող զարդանկարային կամ ֆիգուրատիվ նկարչություն։
1․ սևաներկ, 2․ տուշ	India ink	тушь	Սև ներկ, որն ի տարբերություն մյուսների, ժամանակի ընթացքում չի կորցնում սև գույնը։ Օգտագործվում է գծագրելու, նկարելու, գրելու համար։
սյուժե	Plot	сюжет	Ստեղծագործությունում պատկերված որոշակի դեպքն է, իրավիճակը, որ հաճախ երևում է գործի անվան մեջ։
ստելա	Stele	Стела	Ուղղաձիգ կանգնեցված սալաքար է արձանագրություններով կամ հարթաքանդակներով, հին աշխարհում
1․ ստվերապատկեր, 2․ սիլուետ	Silhouette	силуэт	Գծանկարի տեխնիկաներից մեկը,ֆիգուրների և առարկաների հարթապատկերային միատոն պատկերում։
Վերածնունդ	Renaissance	Возрождение	Արևմտյան և Կենտրոնական Եվրոպայի երկրների մշակութային և գաղափարական զարգացման մի դարաշրջան, երբ միջնադարյան մշակույթից անցում է կատարվել նոր ժամանակի մշակույթին,
1․ վիտրաժ, 2․ ապակենկար	stained glass	витраж	Խճանկարի սկզբունքով ապակիներից կամ այլ թափանցիկ նյութերից հավաքված պատկեր
տեմպերա	tempera	темпера	Գեղանկարչություն այնպիսի ներկերով, որոնցում կապակցանյութը ջրից ու ձվի դեղնուցից ստացված, ինչպես և յուղի (կամ յուղի ու լաքի) հետ խառնված, ջրի մեջ լուծված բուսական կամ կենդանական սոսնձից պատրաստված էմուլսիաներն են։
1․ տրամապատկեր, 2․դիորամա	Diorama	Диорама	Գեղանկարչության տեսակ է, երբ պատկերը ստեղծվում է լուսաթափանցիկ, հատուկ լուսավորվող նյութի վրա։ Ժամանակակից իմաստով՝ գեղանկարչության տեսակ , երբ կտրվածքում կիսաշրջանաձև ենթաշրջանակի ներսակողմում ձգված ժապավենակերպ նկարը համադրվում է նրա առջև տեղադրված «առարկայական» պլանի հետ։
տրանսեպտ	transept	трансепт	Բազիլիկ և խաչաձև հատակագծով տաճարների լայնական նավը։
1․ ցուցադրանմուշ, 2․ ցուցանմուշ	exhibit	экспонат	Ցուցադրության հանված նմուշ կամ ստեղծագործություն, որը գտնվում է ցուցահնդեսում կամ թանգարանում։
ուխտի ընծաներ	votive offering	вотивные предметы	Տարբեր առարկաներ, որպես ընծա սրբատեղի բերելը։ Հնագույն ժամանակներից է տարածված։
ուրվագիծ	contour	контур	Կերպարվստում տեսարանի, ֆիգուրի կամ առարկայիձևը պատկերող գիծ։
ուրվանկար	sketch	зарисовка	Բնությունից կամ բնօրինակից արված նկար, որը սովորաբար նախորդում է մեծ նկարի վրա կատարվող աշխատանքներին։
փայլ	glare	блик	Լույսի ցոլք, փոքրիկ կետ գույնի վրա, որը նպաստում է լույսի և ստվերի խաղի արտահայտչականությանը
փոփ արտ	pop-art	поп-арт	Մեկնաբանվում է նորպես անգլ.՝ popular art-ի՝ հանրամատչելի արվեստի կրճատ ձև, նեոավանգարդիստական ուղղություն կերպարվեստում:
1․ փայտագրություն, 2․ քսիլոգրաֆիա	wood carving	резьба по дереву	փորագրություն փայտի վրա, քսիլոգրաֆիա, փորագրության առավել տարածված տեսակներից։
փարիան	parian	париан	Բիսկվիտի տեսակ, ունի մարմարի դեղնավուն երանգ
1․ օֆորտ, 2․ մետաղագրություն	Etching	офорт	Մետաղի վրա փորագրության տեսակ, երբ տպաձևի խորացված, փորված տարրերը ստեղծվում են թթուներով մետաղը խածատելու միջոցով։
ֆակտուրա	texture	фактура	Գեղանկարչության մեջ ֆակտուրայի գունաշերտի կերպն է, քանդակագործության և դեկորատիվ-կիրառական արվեստում՝ արձանի, ռելիեֆի, արհեստագործական ստեղծագործության ողորկ, անհարթ և այլ մակերեսը։
ֆոն	background	фон	Նկարի ետին տարածական պլանը կամ այլ ստեղծագործությունների ետին մակերեսը։
Ֆովիզմ	Fauvism	Фовизм	արվեստի մոդեռնիստական ուղղություն է, որը ձևավորվել է Ֆրանսիայում 19-րդ և 20-րդ դարերի սահմանագծին և դրսևորվել է գեղանկարչության և երաժշտության մեջ։
ֆորզաց	endpaper	форзац	գրքի գրաֆիկայում և պոլիգրաֆիայում գրքի բացվածքի լայնության թուղթ, որի կեսը սոսնձվում է գրքի կազմի ներսում։
1․ ֆուտուրիզմ, 2․ապագայապաշտություն	Futurism	Футуризм	Ավանգարդ արվեստի շարժում է։ Այն հղացել է իտալացի բանաստեղծ Ֆիլիպպո Տոմազզո Մարինետտին։