Jump to content

Ռոբինզոնադա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հովարդ Պայլ, «Անմարդաբնակ կղզում ափ իջեցված ծովահենը»

Ռոբինզոնադա, արկածային գրականության և կինոյի ենթաժանր, որը Դանիել Դեֆոյի «Ռոբինզոն Կրուզո» (1719) վեպի օրինակով ներկայացնում է մեկ կամ մի քանի մարդու կյանքն անմարդաբնակ կղզում։

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամենահայտնի ռոբինզոնադաներից մեկը պաստոր Յոհան Դավիդ Վիսի կողմից երեխաների համար գրված «Շվեյցարացի Ռոբինզոնը» (1812) վեպն է

Լուսավորության դարաշրջանում Դանիել Դեֆոյի վեպի վայելած ժողովրդականության մասին է վկայում այն հանգամանքը, որ միայն գերմաներենով 1760 թվականի դրությամբ մատենագիր Կոխը հաշվել է առնվազն քառասուն ռոբինզոնադա[1]։ Տերմինն առաջին անգամ օգտագործել է Յոհան Գոթֆրիդ Շնաբելը «Ֆելզենբուրգ կղզին» (1731) փիլիսոփայական ուտոպիայի նախաբանում։

Անմարդաբնակ կղզում մարդու ապրելու թեման համաշխարհային գրականության մեջ արծարծվել է Դանիել Դեֆոյի վեպի հրատարակումից առաջ։ Հին եգիպտական «Հեքիաթ նավաբեկության ենթարկվածի մասին» երկում (շուրջ մ.թ.ա. 20-17-րդ դարեր) պատմվում է նավաբեկությունից հետո կղզի ընկած հերոսի արկածների մասին։ Այդ ստեղծագործությունն ընկած է համաշխարհային գրականության բախտախնդրական, արկածային ժանրի հիմքում[2]։ Արաբ հեղինակ Իբն Տուֆեյլը 12-րդ դարում նկարագրել է ծննդից ի վեր վայրի կղզում ապրած մարդու կյանքը։ Նմանատիպ դեպքեր են ներկայացված Լուկիանոսի «Ճշմարիտ պատմություն» և Վիլյամ Շեքսպիրի «Փոթորիկ» ստեղծագործություններում[1]։

Ավելի լայն իմաստով՝ ռոբինզանադա են այն բոոր ստեղծագործությունները, որոնցում պատկերված է «հասարակությունից դուրս առանձին մարդու» կյանքն ու արկածները[1]։ Այդպիսի մոտեցման դեպքում ռոբինզանադա են նաև «ջունգլիների երեխաների»՝ Մաուգլիի ու Տարզանի մասին պատմությունները[1], ինչպես նաև, օրինակ, Ալեքսիս Կիվիի «Յոթ եղբայրները» և Կնուտ Համսունի «Պանը»։

Ստեղծագործությունների օրինակներ.

Գիտաֆանտաստիկական ստեղծագործությունների շարքում գոյություն ունի «տիեզերական ռոբինզոնադա» ենթաժանրը.

Կինեմատոգրաֆիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կինոմատոգրաֆիստներն ակտիվորեն օգտագործում են ռոբինզանադայի թեման՝ էկրանավորելով գրական ստեղծագործությունները կամ ստեղծեով նոր սցենարներ։ Նոր ժամանակներում ռոբինզոնադայի թեմայի նկատմամբ հետաքրքրության վկայությունն է «Կորուսյալները» սերիալը։

Իրական ռոբինզոնադաներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոբինզոն Կրուզոն ունեցել է իրական նախատիպ՝ Ալեքսանդր Սելկիրկը, որն ստիպված է եղել ապրել անմարդաբնակ կղզում։

Ճապոնացի կապրալ Սյուիտի Յոկոին, որ չի ճանաչել Ճապոնիայի կապիտուլյացիան, ութ տարի միայնակ ապրել է Գուամ կղզում։

1772 թվականին Պետերբուրգում գերմաներենից ռուսերեն թարգմանությամբ հրատարակվել է Պիեռ Լուի Լերուայի գիրքը՝ հիմնված 1743-1749 թվականներին Գրումանտ կղզում ապրած պոմորների ռոբինզոնադայի վրա, որը կոչվել է «Փոթորկի կողմից դեպի Օստ Շպիցբերգենի կղզի քշված չորս ռուս նավաստիների արկածները, որտեղ նրանք ապրել են վեց տարի և երեք ամիս» (ռուս.՝ «Приключения четырёх российских матрозов к острову Ост-Шпицбергену бурею принесённых, где они шесть лет и три месяца прожили»)։ Գիրքը վայելել է մեծ ժողովրդականություն Եվրոպայում և հրատարակվել նաև ֆրանսերեն, հոլանդերեն, իտալերեն և անգլերեն։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Аникст А. Робинзонада. — Литературная энциклопедия: В 11 т. 1929—1939. — М.: ОГИЗ РСФСР, Гос. ин-т. «Советская Энциклопедия», 1935. — Т. 9.
  2. Синило Галина История мировой литературы. Древний Ближний Восток. — Минск: Вышэйшая школа, 2014. — 456 с. — ISBN 9789850624123
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռոբինզոնադա» հոդվածին։