Ուռուցքաբանություն
 Կորոնար Համակարգչային շերտագրություն, որը թոքերի պատի հյուսվածքում արձանագրում է չարորակ մեզոտելիոմայի առկայությունը (նշված աստղանիշով և սլաքներով) | |
| Մասնագիտություն | |
|---|---|
| Բժշկական | |
| Նկարագրություն | |
Կապված մասնագիտություններ | ուռուցքաբան, ուռուցքաբան-վիրաբույժ |
Ուռուցքաբանություն կամ օնկոլոգիա (հուն․՝ όγκος — զանգված, հավելուկ, ուռուցք և λόγος — գիտություն), բժշկագիտության ճյուղ, ուսումնասիրում է ուռուցքների առաջացման պատճառները, զարգացման մեխանիզմները, կլինիկական ընթացքը, մշակում բուժման ու կանխարգելման մեթոդներ։ Ուռուցքաբանության զարգացումը պայմանավորված է կենսաբանության (առանձնապես բջջաբանության և գենետիկայի), քիմիայի (մասնավորապես կենսաքիմիայի) և բնական այլ գիտությունների, տեսական բժշկության (ախտաբանություն) և կլինիկական (վիրաբուժություն, ճառագայթաբանություն, գինեկոլոգիա և այլն) ճյուղերի հաջողություններով։
Որպես ինքնուրույն բժշկության ճյուղ ուռուցքաբանությունը ձևավորվել է 20-րդ դարում, չնայած ուռուցքները մարդկությանը հայտնի են եղել շատ վաղուց։ Ուռուցքաբանության ձևավորմանը նպաստել է փորձառական ուռուցքաբանության զարգացումը, որի հիմնադիր Մստիսլավ Նովինսկին առաջինն էր աշխարհում, ով շների վրա կատարեց չարորակ ուռուցքի փոխպատվաստոում(1876)[1]։
1930-ական թվականներին ապացուցվեց արոմատիկ ածխաջրածինների (մասնավորապես բենզապիրենի), էստրոգենների և իոնացնող ճառագայթների որոշ տեսակների քաղցկեղածին ներգործությունը։ 1903 թվականին ֆրանսիացի Ա․ Բորելն առաջարկեց ուռուցքների վիրուսային ծագման հիպոթեզը[2]։ Այնուհետև փորձնական և տեսական ուռուցքաբանության բնագավառում հանդես եկան 3 հիմնական ուղղություններ՝ քիմիական, վիրուսային և ճառագայթային։ Կլինիկական ուռուցքաբանության արագ զարգացումը կապված է վիրաբուժության և ճառագայթաբանության հաջողությունների հետ, որոնք հանգեցրին չարորակ նորագոյացությունների բուժման և ախտորոշման մեթոդների կատարելագործմանը։
Ախտորոշում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ուռուցքների ախտորոշման արդյունավետ միջոցը սքրինինգներն են, որոնք հնարավորություն են տալիս ախտորոշել և՛ չարորակ(քաղցկեղ), և՛ բարորակ ուռուցքները:
Ախտորոշման մեթոդները ներառում են.
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Կենսազննում(բիոպսիա) կամ մանահատում(ռեզեկցիա) - սրանք միջոցներ են, որոնք հնարավորություն են տալիս վերցնել նմուշ կասկածելի նորագոյացությունունից և գնահատել ախտաբանի կողմից՝ տեսակը որոշելու համար[3]:
- Էնդոսկոպիա, ցիստոսկոպիա, բրոնխոսկոպիա կամ նազենդոսկոպիա - հնարավորություն են տալիս տեղայնացնել առաջացած նորագոյացությունները[4]:
- Մամոգրաֆիա (կրծքագեղձի քաղցկեղի հայտնաբերման համար)[5], ՀՇ և ՄՌՇ հետազոտություններ:
Բացի ախտորոշումներից, այս մեթոդները (հատկապես համակարգչային շերտագրությունը) հաճախ օգտագործվում է բուժման պլանը կազմելու համար, այսինքն՝ հնարավոր է օրինակ վիրաբուժական ճանապարհով ուռուցքն ամբողջությամբ հեռացնել և այլն:
Բուժում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կախված հայտնաբերված ուռուցքի տեսակիս, իրականացվում է հսկողություն և պալիատիվ խնամք: Որոշ քաղցկեղների (օր.՝ սուր լիմֆոբլաստային լեյկեմիա, սուր միելոյիդ լեյկեմիա) դեպքում անհրաժեշտ է անհապաղ հոսպիտալացում և քիմիաթերապիա:
Հաճախ, հնարավոր է լինում վիրահատական ճանապարհով հեռացնել ուռուցքը, մնացած դեպքերում (երբ կան մետաստազներ) վիրահատության փորձ չի կատարվում:
Քիմիաթերապիան և ճառագայթային թերապիան օգտագործվում են որպես հաճախ կիրառվող բուժման մեթոդներ: Այն ժամանակ, երբ հիվանդությունն ակնհայտորեն անբուժելի է, այս մեթոդները կիրառվում են վիճակի կայունացման, կյանքի երկարաձգման համար:
Կրծքագեղձի քաղցկեղի բուժման համար կիրառվում է հորմոնալ բուժում՝ մանիպուլյացիա:
Էթիկական խնդիրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ուռուցքաբանական պրակտիկայում կան մի շարք էթիկական խնդիրներ, օրինակ.
- ինչ տեղեկատվություն տալ հիվանդին հիվանդության աստիճանի, ընթացքի մասին,
- կլինիկական փորձարկումներ կատարելը (հիմնականում մահացու հիվանդների դեպքում),
- բուժման դադարեցում
- «Մի վերակենդանացրեք»(անգլ.՝ "Do not resuscitate") հրամանը և այլն:
Խնդիրները հիմնականում կապված են հիվանդի ընտանեկան, կրոնական և մշակութային կյանքի հետ:
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Mello Martins, M.I.; de Souza, F. Ferreira; Gobello, C. (2005). «Canine transmissible venereal tumor: Etiology, pathology, diagnosis and treatment». Recent Advances in Small Animal Reproduction. Վերցված է 2006 թ․ մայիսի 25-ին.
- ↑ «Cancer Virus Theories: Focus of Research Debate». JSTOR.org/. 1972.
- ↑ «How biopsy procedures are used to diagnose cancer». Mayo Clinic (անգլերեն). Վերցված է 2024-09-04-ին.
- ↑ Endoscopy (1990). British Medical Association Complete Family Health Encyclopedia. Dorling Kindersley Limited.
- ↑ «Cancer.am | Մամոգրաֆիա». cancer.am. Վերցված է 2024-09-04-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուռուցքաբանություն» հոդվածին։ |
| ||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|