Կողբի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Տավուշի մարզ)

Այս հոդվածը ներկայացնում է Տավուշի մարզի Կողբ գյուղի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկը, որը 2002 թ․ հաստատվել է Հայաստանի կառավարության կողմից^[1]։ Ցանկում ներառված է ընդամենը 72 հուշարձան (23 միավոր)։

հուշարձան	կառուցված	վայր, հասցե	կոորդ	համարանիշ	նշան.	հավելյալ նշումներ	պատկեր
Ամրոց	8-10 դդ.	գյուղից 8 կմ հվ-ամ, «Տվարաեղցի» գյուղատեղիից 2 կմ հվ-ամ, «Բերդատեղ» վայրում	—	10.41/1	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի	8-10 դդ.		—	10.41/1.1	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Ամրոց «Բերդաղ» («Բերդաթաղ», «Պարսպի մնացորդներ»)	Ք.ա. 2-1 հզ	գյուղից 1.5 կմ հվ-աե	—	10.41/2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բնակատեղի «Հարսոնց գյոլ»	Ք.ա. 2-1 հզ	ամրոցից 300 մ աե	—	10.41/2.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 1 հզ	ամրոցից 2-3 կմ աե, «Հարսնաքար» վայրում	—	10.41/2.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ամրոց «Դուրգանաձոր»	Ք.ա. 2-1 հզ	«Պատաշար» ամրոցից 2 կմ աե, նույնանուն կիրճում	—	10.41/3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Քարհանք		ամրոցի մոտ	—	10.41/3.1	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Ամրոց «Զիկատար»	Ք.ա. 2-1 հզ	գյուղից 5 կմ ամ, բարձր բլրի վրա	—	10.41/4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ամրոց «Կոզման»	Ք.ա. 2-1 հզ	գյուղից 10 կմ ամ, «Կոզմանի դաշտ» վայրում, բարձր բլրի վրա	—	10.41/5	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ամրոց «Կոնդոխավանք»	Ք.ա. 2-1 հզ	գյուղից 13 կմ հվ-ամ	—	10.41/6	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի «Կոնդոխավանք»	12-14 դդ.		—	10.41/6.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ամրոց «Պատաշար»	Ք.ա 1 հզ սկիզբ	գյուղից 6 -7 կմ հվ-աե	—	10.41/7	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բնակատեղի «Հորերի դոշ»	Ք.ա. 1 հզ սկիզբ.	ամրոցից հս	—	10.41/7.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հզ	«Մչիքինդ» վայրում	—	10.41/7.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բնակելի տուն	19 դ.	գյուղի մեջ	—	10.41/8	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	5-20 դդ.	գյուղից 1 կմ հվ	—	10.41/9	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի	12-13 դդ.	գերեզմանոցում	—	10.41/9.1	Հ	քանդված են ծածկը, ամ պատը և հվ պատի մի մասը	Լուսանկար վերբեռնել
Կոթող	6-7 դդ.	ագուցված է եկեղեցու հս-աե անկյունում	—	10.41/9.1.1	Հ	Ադամի ու Եվայի քանդակներով	Լուսանկար վերբեռնել
Կոթող	6-7 դդ.	ագուցված է եկեղեցու հվ պատին	—	10.41/9.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Կոթող	6-7 դդ.	ագուցված է եկեղեցու հս-ամ անկյունում	—	10.41/9.1.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Կոթող	6-7 դդ.	ագուցված է եկեղեցու հս պատին	—	10.41/9.1.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1245 թ.	գերեզմանոցում, մատուռի մոտ	—	10.41/9.2	Հ	կանգնեցված է բարձր պատվանդանի վրա, հարավայինն է	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1872 թ.	գերեզմանոցի կենտրոնական մասում	—	10.41/9.3	Հ	ընկած է գետնին, երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Սարգիս քահանայի	1245 թ.	գերեզմանոցում, մատուռի մոտ	—	10.41/9.4	Հ	կանգնեցված է բարձր պատվանդանի վրա, հյուսիսայինն է	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	12-13 դդ.	եկեղեցուց 10 մ հվ	—	10.41/9.5	Հ	պահպանվել է խորանի հատվածը	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց «Խեչքար»	5-20 դդ.	գյուղից 1.5 կմ ամ, նույնանուն վայրում	—	10.41/10	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Սարգսի	1658 թ.	գերեզմանոցում	—	10.41/10.1	Հ	կանգնեցված է գետնի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Կոթող	6-7 դդ.	գերեզմանոցում, մատուռի մոտ	—	10.41/10.2	Հ	քառանիստ բեկոր է, խաղողի զարդամոտիվով	Լուսանկար վերբեռնել
Կոթող	6-7 դդ.	նախորդի մոտ	—	10.41/10.3	Հ	քառանիստ բեկոր է, Աստվածամոր քանդակով	Լուսանկար վերբեռնել
Կոթող	6-7 դդ.	նախորդի մոտ	—	10.41/10.4	Հ	քառանիստ բեկոր է, սիրամարգի քանդակով	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	12-13 դդ.	գերեզմանոցի կենտրոնում	—	10.41/10.5	Հ	պահպանվել են պատերը` 1.5 մ բարձրությամբ	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Ագեղցի»	17-18 դդ.	գյուղից 1 կմ հվ-ամ	—	10.41/11	Հ	խիստ ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի «Ագեղցի»	վերակառ. 17 դ.		—	10.41/11.1	Հ	քանդված են թաղը և հվ պատը, խորանում ագուցված են խաչքարերի բեկորներ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	10.41/11.2	Հ	տեղահանված	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Կոզման»		գյուղից 6 կմ հվ-ամ, «Կոզման» հանդամասում	—	10.41/12	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	15-19 դդ.		—	10.41/12.1	Տ	կիսավեր	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Վարդգեղ»	17-18 դդ.	գյուղից 3 կմ հս-ամ, հանդամիջյան ճանապարհից աջ, սարալանջին	—	10.41/13	Տ	կիսավեր	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	17-18 դդ.	գյուղատեղիի կենտրոնական մասում	—	10.41/13.1	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Ազիզի	1651 թ.	գերեզմանոցում, մատուռից 30 մ հվ-ամ	—	10.41/13.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	17-18 դդ.	գյուղատեղիի կենտրոնական մասում	—	10.41/13.2	Տ	պահպանվել են պատերը` 1.5 մ բարձրությամբ	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Տվարաեղցի» («Տվարագեղցի»)	միջնադար	գյուղից 2.5-3 կմ հվ-ամ	—	10.41/14	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	միջնադար		—	10.41/14.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի	6-7 դդ.		—	10.41/14.2	Հ	եռանավ բազիլիկ, կիսավեր, վերակառուցվել է 1258 թ.	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	10-12 դդ.	գյուղատեղիից 0.5 կմ հս, սարի գագաթին	—	10.41/14.3	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	1-5 դդ.	գյուղից 2.5 կմ հվ-ամ, Կողբ-Կոզման ճանապարհի աջ եզրին, «Տվարաեղցի» Գյուղատեղիից ոչ հեռու	—	10.41/15	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Գևորգ	14-15 դդ	գյուղից 3 կմ հս-աե	—	10.41/16	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի «Վարդապետի»	7 դ.	գյուղի մեջ, հրապարակից 300 մ հս-ամ, տնամերձ հողամասում	—	10.41/17	Հ	պահպանվել են հիմքերը	Լուսանկար վերբեռնել
Կոթող	7 դ.	եկեղեցու մեջ	—	10.41/17.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Հանքախորշ	19 դ.	գյուղի հվ-ամ բարձունքին, «Մաղարա» վայրում	—	10.41/18	Հ	ըստ տեղացիների աշխատեցրել են ֆրանսիացիները	Լուսանկար վերբեռնել
Հանքախորշ	19 դ.	գյուղից 7-8 կմ հվ-աե, «Միսխանա» վայրում	—	10.41/19	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Հուշակոթող «Կողբ»	1968 թ.	գյուղի մեջ, ակումբի մոտ	—	10.41/20	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	10.41/20.1	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Հուշարձան Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին	1970-ական թթ.	գյուղի մեջ	—	10.41/21	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Շենք դպրոցի (Ջ. Կարախանյանի անվան)	1928 թ.	գյուղի մեջ	—	10.41/22	Տ	շենքի երկրորդ հարկը կառուցվելէ գյուղի կենտրոնի 1936 թ. քանդված միջնադարյան եկեղեցու քարերով	Լուսանկար վերբեռնել
Կիսանդրի Ջ. Կարախանյանի	1965 թ.	դպրոցի բակում	—	10.41/22.1	Հ	Հեղինակ՝ Ադիբեկ Գրիգորյան	Լուսանկար վերբեռնել
Վանական համալիր Մշկավանք (Մշակավանք)	12-13 դդ.	գյուղից 3-4 կմ հվ-ամ, անտառապատ սարավանդի վրա	—	10.41/23	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գավիթ	12-13 դդ.		—	10.41/23.1	Հ	խաչվող կամարներով	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1291 թ.		—	10.41/23.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1291 թ.		—	10.41/23.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	10.41/23.1.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1652 թ.		—	10.41/23.1.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	12-16 դդ.	վանքից 500 մ հվ-աե	—	10.41/23.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	10.41/23.2.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	10.41/23.2.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	10.41/23.2.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	10.41/23.2.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	10.41/23.2.5	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	10.41/23.2.6	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14 դ.		—	10.41/23.2.7	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	10.41/23.2.8	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին	12 դ.		—	10.41/23.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ-դամբարան	12-13 դդ.	վանքից 300-400 մ հս	—	10.41/23.4	Հ	կիսավեր	Լուսանկար վերբեռնել