Գոշի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Տավուշի մարզ)

Այս հոդվածը ներկայացնում է Տավուշի մարզի Գոշ գյուղի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկը, որը 2002 թ․ հաստատվել է Հայաստանի կառավարության կողմից^[1]։ Ցանկում ներառված է ընդամենը 78 հուշարձան (14 միավոր)։

հուշարձան	կառուցված	վայր, հասցե	կոորդ	համարանիշ	նշան.	հավելյալ նշումներ	պատկեր
Գերեզմանոց	10-13 դդ., 20 դ.	գյուղի հս-ամ մասում, Գոշավանքից 150 մ հս-ամ, բլրալանջին	—	10.23/1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Սբ. Գրիգոր	13 դ.		—	10.23/1.1	Հ	երկատված, քարգործ` Հովհաննես	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-20 դդ.	Գոշավանքից 250 մ հվ-ամ, բլրակի գագաթին	—	10.23/2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարան Մխիթար Գոշի (մատուռ-դամբարան Սբ. Համբարձման)	13 դ. սկիզբ		—	10.23/2.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.	ագուցված է դամբարանի հս պատին, արտաքուստ	—	10.23/2.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	դամբարանի մոտ	—	10.23/2.2	Հ	կանգնեցված է պատանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1234 թ.	դամբարանի մուտքի մոտ	—	10.23/2.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	դամբարանի հվ կողմում	—	10.23/2.4	Հ	կանգնեցված է արձանագիր բարձր պատվանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	դամբարանի հվ-աե կողմում	—	10.23/2.5	Հ	երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	դամբարանից 5 մ հվ	—	10.23/2.6	Հ	կանգնեցված է գետնի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	դամբարանից 5 մ հվ	—	10.23/2.7	Հ	կանգնեցված է գետնի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	դամբարանից հվ-աե	—	10.23/2.8	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	դամբարանից հվ-աե	—	10.23/2.9	Հ	կանգնեցված է ցածր պատվանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	դամբարանից հվ-աե	—	10.23/2.10	Հ	կանգնեցված է պատանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	դամբարանից հվ-աե	—	10.23/2.11	Հ	կանգնեցված է պատանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	դամբարանից հվ-աե	—	10.23/2.12	Հ	երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	դամբարանից հվ-աե	—	10.23/2.13	Հ	արձանագիր, երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	դամբարանից հվ-աե	—	10.23/2.14	Հ	երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Հուշակոթող Մխիթար Գոշին	1958 թ.	դամբարանի մոտ	—	10.23/2.15	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Աթանի	13 դ.	դամբարանի ամ մասում, մուտքի մոտ	—	10.23/2.16	Հ	հարթ	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Գրիգոր քահանայի	13 դ.	դամբարանի ամ մասում, մուտքի մոտ	—	10.23/2.17	Հ	հարթ	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի	12-15 դդ.	գյուղից 3 կմ ամ, անտառի «Չոբան-օղլի» բացատում	—	10.23/3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	12-15 դդ.	գյուղատեղիի հվ-աե մասում	—	10.23/3.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	10.23/3.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Գեղատեղ»	10-17 դդ.	գյուղից 2 կմ հվ-ամ, անտառի բացատում	—	10.23/4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-17 դդ.		—	10.23/4.1	Հ	ընկած է գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչաքանդակներ ժայռակերտ	13-14 դդ.		—	10.23/4.1.1	Տ	Գեղարդավանքի օրինակով	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	10.23/4.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	10.23/4.1.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	10.23/4.1.4	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	10.23/4.1.5	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Թալու դար»	14-17 դդ.	գյուղից 1 կմ հվ-աե, անտառի բացատում	—	10.23/5	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	10.23/5.1	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Կարճ հողեր» («Գյոդակ ֆողեր»)	12-14 դդ.	գյուղից 2 կմ հս, խոզաբուծարանի մոտ	—	10.23/6	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	12-14 դդ.	գյուղատեղիի հվ եզրին, բլրի վրա	—	10.23/6.1	Տ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.		—	10.23/6.1.1	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	12-13 դդ.		—	10.23/6.1.2	Տ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	10.23/6.2	Տ	արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Տզրկածով»	10-17 դդ.	գյուղից 2 կմ հվ-աե, «Գյոլի թալա» վայրում, անտառի մեջ	—	10.23/7	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-17 դդ.	գյուղատեղիի կենտրոնում	—	10.23/7.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի	16-17 դդ.		—	10.23/7.1.1	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15 դ.		—	10.23/7.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հզ	գյուղից 3 կմ ամ, Պարզ լիճ տանող ճանապարհի երկու կողմում	—	10.23/8	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Գևորգ	1251-1255 թթ.	Գոշավանքի հիմնական հուշարձանախմբից 150 մ հվ-ամ	—	10.23/9	Հ	գմբեթավոր, կառուցել են Խաչատուր վարդապետը և Բարսեղը	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	13-17 դդ.	եկեղեցու շուրջը	—	10.23/9.1	Տ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	Սբ. Գևորգ եկեղեցու ամ մուտքի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/9.1.1	Հ	կանգնեցված է պատանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	Սբ. Գևորգ եկեղեցու ամ մուտքի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/9.1.2	Հ	ստորին կես	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչաքանդակներ ժայռակերտ	13 դ.	գյուղից 2 կմ հս-աե, ճանապարհի աջ եզրին, «Խաչ Քամանդ» վայրում	—	10.23/10	Տ	ծառայում է որպես սրբատեղի	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	գյուղի մեջ, Մխիթար Գոշի դամբարան տանող շքասանդուղքից աջ	—	10.23/11	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	գյուղից 2 կմ հվ-աե, «Գոմի դար» հանդամասում, բլրի վրա	—	10.23/12	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ Սբ. Սարգիս	14-15 դդ.	գյուղի հվ-աե մասում	—	10.23/13	Տ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14 դ.	մատուռի խորանում	—	10.23/13.1	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Վանական համալիր Նոր Գետիկ (Գոշավանք)	12-13 դդ.	գյուղի հս մասում	—	10.23/14	Հ	հիմնադրել է Մխիթար Գոշը	Լուսանկար վերբեռնել
Գավիթ	1197-1203 թթ.	կից Սբ. Աստվածածին եկեղեցուն ամ-ից	—	10.23/14.1	Հ	ճարտ.` Մխիթար Հյուսն	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	հենած է գավթի հվ պատին, ներքուստ	—	10.23/14.1.1	Տ	բեկորներ	Լուսանկար վերբեռնել
Գրատուն-զանգակատուն	13 դ.	գավթից հս	—	10.23/14.2	Հ	կառուցվել է մինչև 1241 թ., 1291 թ. որպես երկրորդ հարկ կառուցվել է Սբ Հրեշտակապետաց եկեղեցի-զանգակատունը	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին	1191-1196 թթ.		40°43′21″ հս․. լ. 45°00′12″ ավ. ե.^HGЯOL	10.23/14.3	Հ	գմբեթավոր դահլիճ, ճարտ.` Մխիթար Հյուսն	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.	ագուցված է հվ ավանդատան մուտքից վեր	—	10.23/14.3.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.	ագուցված է հս ավանդատան մուտքից վեր	—	10.23/14.3.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	հվ ավանդատան մուտքի մոտ	—	10.23/14.3.3		բեկոր	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Գրիգոր	1231 թ.	Սբ. Աստվածածին եկեղեցու հվ կողմում	—	10.23/14.4	Հ	գմբեթավոր դահլիճ, կառուցել են Մարտիրոս և Գրիգոր եղբայրները	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	ագուցված է հս ավանդատան մուտքից վեր	—	10.23/14.4.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ	1237-1241 թթ.	կից է գավթին հվ-ից	—	10.23/14.5	Հ	միանավ, թաղածածկ, կառուցել է Գրիգոր Տղա իշխանը	Լուսանկար վերբեռնել
Ժամատուն	մինչև 1241 թ.	կից է գրատանը ամ-ից	—	10.23/14.6	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.	գավթի մուտքի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/14.7	Հ	կանգնեցված է պատանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	գավթի մուտքի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/14.8	Հ	խաչքարը և պատվանդանը արձանագիր են	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1242 թ.	գավթի ամ պատի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/14.9	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1291 թ.	Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու ամ պատի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/14.10	Հ	արձանագիր պատվանդանի վրա, կազմող` Պողոս	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	գավթի մուտքի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/14.11	Հ	երկաստիճան պատվանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	գավթի մուտքի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/14.12	Հ	արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	Սբ. Գրիգոր եկեղեցու ամ պատի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/14.13	Հ	արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	Սբ. Գրիգոր եկեղեցու մուտքի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/14.14	Հ	կանգնեցված է պատանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	Սբ. Գրիգոր եկեղեցու մուտքի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/14.15	Հ	կանգնեցված է պատանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու աե պատի մոտ, արտաքուստ	—	10.23/14.16	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ Սբ. Առաքելոց	13 դ. սկիզբ	հուշարձանախմբի աե կողմում	—	10.23/14.17	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ Սբ. Հռիփսիմե	1208 թ.	կից է Սբ. Աստվածածին եկեղեցուն հվ-ից	—	10.23/14.18	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	կանգնեցված է մատուռի կտուրին	—	10.23/14.18.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Սեղանատուն	13 դ.	կից է գրատուն-զանգակատանը	—	10.23/14.19	Հ	կիսավեր	Լուսանկար վերբեռնել