Տալասա (արբանյակ)

; Տալասա; (S/1989 N 5; Նեպտուն IV); հին հունարեն՝ Θάλασσα
	Տալասան կամ Ներեիդան, լուսանկարը թույլ չի տալիս ճշգրտել
Հիմնական տվյալներ
Հայտնաբերվել է	սեպտեմբեր 1989 թ. թ. (Ռիչարդ Տերիլի և Վոյաջերի լուսանկարների վերլուծության թիմի կողմից)
Բացարձակ մեծություն (H)	23,3
Հեռավորությունը Նեպտուն	50 075 ± 1 կմ
Ուղեծրային տվյալներ
Մեծ կիսաառանցք	50 075 ± 1 կմ
Էքսցենտրիսիտետ	0,0002 ± 0,0002
Սիդերիկ պարբերություն	0,31148444 ± 0,00000006 օր
Թեքվածություն	0,21 ± 0,02° (Նեպտունի հասարակածի նկատմամբ); 0,21° (տեղի Լապլասի հարթության նկատմամբ)
Ֆիզիկական հատկանիշներ
Շառավիղ	108×100×52 կմ
Հասարակածային շառավիղ	41 ± 3 կմ
Ծավալ	~2,9×105 կմ³
Զանգված	~3,5×1017 կգ
Միջին խտություն	~1,2 գ/սմ³ ենթադրված
Պտույտի պարբերություն	Սինքրոն
Առանցքի թեքում	0
Ալբեդո	0,09
Մթնոլորտային տվյալներ
Մթնոլորտի ջերմաստիճան	~51 Կ միջին ենթադրված

Տալասա (հին հունարեն՝ Θάλασσα), նույնպես հայտնի է որպես Նեպտուն IV, Նեպտուն մոլորակից հեռավորությամբ երկրորդ ներքին բնական արբանյակն է։ Արբանյակը անվանվել է Հունական ծովային աստվածուհի Թալասայի անունով, ով հանդիսանում էր Եթերի և Հեմերայի դուստրը։ "Thalassa" հունարեն բառը նշանակում է "ծով":

Տալասան (1989 N5), Նայադան (1989 N6) և Դեսպինան (1989 N3) Վոյաջեր 2-ի լուսանկարի վրա

Տալասան հայտնաբերվել է 1989 թվականի սեպտեմբերի սկզբին Վոյաջեր-2 ԱՄԿ-ից ստացված լուսանկարների վրա։ Այն ստացավ S/1989 N 5 ժամանակավոր նշանակում^[7]։ Հայտնաբերման մասին հայտարարվեց (IAUC 4867) 1989 թվականի սեպտեմբերի 29-ին, ըստ հայտարարության տեքստի, եղել են "25 դիտարկումներ 11 օրվա ընթացքում", հետևաբար հայտնաբերման մոտավոր օրը կարող է լինել սեպտեմբերի 18-ից առաջ։ Արբանյակի անվանումը տրվել է 1991 թվականի սեպտեմբերի 16-ին^[8]։

Արբանյակը ունի անկանոն ձև, նրա վրա չեն հայտնաբերվել երկրաբանական ակտիվության հետքեր։ Հավանական է, որ Տալասան, ինչպես և Նեպտունի այլ ներքին արբանյակները, առաջացել է Նեպտունի կողմից Տրիտոնի որսալու ընթացքում առաջացած բեկորների իրար միանալուց։ Տրիտոնի ուղեծիրը որսալու սկզբնական ժամանակահատվածում չափազանց էքսցենտրիկ էր, և այն հավանաբար առաջացրել է քաոտիկ փոփոխություններ Նեպտունի նախկինում ունեցած ներքին արբանյակների մեջ, ստիպելով նրանց բախվել իրար և տրոհվել մասնիկների, առաջացնելով բեկորների սկավառակ^[9]։ Միայն Տրիտոնի ուղեծրի շրջանաձև դառնալուց հետո այս մասնիկների սկավառակից առաջացել են այժմյան ներքին արբանյակները^[10]։

Տալասայի ուղեծիրը մոտ է Դեսպինայի ուղեծրին, սակայն նրանից դուրս է ընկած և գտնվում է Լևերյեի օղակից ներս։ Քանի որ այս արբանյակի ուղեծիրը ընկնում է Նեպտունի սինքրոն ուղեծրի շառավղից ներքև, այն դանդաղ, պարորաձև մոտենում է մոլորակին մակընթացային ուժերի ազդեցության տակ պտույտի արագության նվազման պատճառով և ի վերջո այն կմտնի Նեպտունի մթնոլորտ, կամ հասնելով Ռոշի սահմանին կքանդվի և կառաջացնի ևս մի օղակ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ՌՇԼ (2011-07-21)։ «Մոլորակների արբանյակների հայտնաբերման տվյալները»։ Ռեակտիվ Շարժման Լաբորատորիա։ Վերցված է 2011-10-24
↑ Նեպտուն մոլորակի տվյալները
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 «Մոլորակների արբանյակների ֆիզիկական պարամետրները»։ ՌՇԼ (Արեգակնային համակարգի դինամիկան)։ 2010-10-18։ Վերցված է 2011-10-11
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Ջակոբսոն Ռ. Ա., Օուեն Մ. Մ., Կր. (2004)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների ուղեծրերը Վոյաջերի, Երկրի վրայի աստղադիտարանների և Հաբլ աստղադիտակի տվյալներով»։ Աստղագիտական ամսագիր 128 (3): 1412–1417։ Bibcode:2004AJ....128.1412J։ doi:10.1086/423037
↑ ^5,0 ^5,1 Կարկոշկա Էրիխ (2003)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների չափերը, ձևերը և ալբեդոները»։ Իկարուս 162 (2): 400–407։ Bibcode:2003Icar..162..400K։ doi:10.1016/S0019-1035(03)00002-2
↑ Ուիլյամս Դևիդ Ռ. (2008-01-22)։ «Նեպտունի արբանյակների փաստերը»։ ՆԱՍԱ (Ազգային տիեզերական գիտությունների տվյալների կենտրոն)։ Վերցված է 2011-11-03
↑ Գրին Դենիել Վ. Ե. (29 սեպտեմբերի 1989)։ «Նեպտուն»։ ՄԱՄ թերթիկ 4867։ Վերցված է 2011-10-26
↑ Մարսդեն Բրայան Ջ. (16 սեպտեմբերի 1991)։ «Սատուրնի և Նեպտունի արբանյակները»։ ՄԱՄ թերթիկ 5347։ Վերցված է 2011-10-26
↑ Գոլդրիչ Պ.; Մյուրեյ, Ն.; Լոնգարետի, Պ. Յ.; Բանֆիլդ, Դ. (1989)։ «Նեպտունի պատմությունը»։ Սայենս 245 (4917): 500–504։ Bibcode:1989Sci...245..500G։ PMID 17750259։ doi:10.1126/science.245.4917.500
↑ Բանֆիլդ Դոն, Մյուրեյ Նորմ (հոկտեմբեր 1992)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների շարժման պատմությունը»։ Իկարուս 99 (2): 390–401։ Bibcode:1992Icar...99..390B։ doi:10.1016/0019-1035(92)90155-Z

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տալասայի տվյալները Archived 2007-08-01 at the Wayback Machine. ՆԱՍԱ-ի Արեգակնային համակարգի հետազոտություների կայքում
Նեպտունի հայտնի արբանյակները (Սքոթ Շեփարդ)

[JPL-Discoverers-1] ՌՇԼ (2011-07-21)։ «Մոլորակների արբանյակների հայտնաբերման տվյալները»։ Ռեակտիվ Շարժման Լաբորատորիա։ Վերցված է 2011-10-24

[Willman-Neptune-2] Նեպտուն մոլորակի տվյալները

[jplssd-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 «Մոլորակների արբանյակների ֆիզիկական պարամետրները»։ ՌՇԼ (Արեգակնային համակարգի դինամիկան)։ 2010-10-18։ Վերցված է 2011-10-11

[Jacobson2004-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Ջակոբսոն Ռ. Ա., Օուեն Մ. Մ., Կր. (2004)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների ուղեծրերը Վոյաջերի, Երկրի վրայի աստղադիտարանների և Հաբլ աստղադիտակի տվյալներով»։ Աստղագիտական ամսագիր 128 (3): 1412–1417։ Bibcode:2004AJ....128.1412J։ doi:10.1086/423037

[Karkoschka2003-5] 5,0 ^5,1 Կարկոշկա Էրիխ (2003)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների չափերը, ձևերը և ալբեդոները»։ Իկարուս 162 (2): 400–407։ Bibcode:2003Icar..162..400K։ doi:10.1016/S0019-1035(03)00002-2

[Williams2008-nssdc-6] Ուիլյամս Դևիդ Ռ. (2008-01-22)։ «Նեպտունի արբանյակների փաստերը»։ ՆԱՍԱ (Ազգային տիեզերական գիտությունների տվյալների կենտրոն)։ Վերցված է 2011-11-03

[IAUC_4867-7] Գրին Դենիել Վ. Ե. (29 սեպտեմբերի 1989)։ «Նեպտուն»։ ՄԱՄ թերթիկ 4867։ Վերցված է 2011-10-26

[IAUC_5347-8] Մարսդեն Բրայան Ջ. (16 սեպտեմբերի 1991)։ «Սատուրնի և Նեպտունի արբանյակները»։ ՄԱՄ թերթիկ 5347։ Վերցված է 2011-10-26

[Goldreich1989-9] Գոլդրիչ Պ.; Մյուրեյ, Ն.; Լոնգարետի, Պ. Յ.; Բանֆիլդ, Դ. (1989)։ «Նեպտունի պատմությունը»։ Սայենս 245 (4917): 500–504։ Bibcode:1989Sci...245..500G։ PMID 17750259։ doi:10.1126/science.245.4917.500

[BanfieldMurray1992-10] Բանֆիլդ Դոն, Մյուրեյ Նորմ (հոկտեմբեր 1992)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների շարժման պատմությունը»։ Իկարուս 99 (2): 390–401։ Bibcode:1992Icar...99..390B։ doi:10.1016/0019-1035(92)90155-Z

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]