Լարիսսա (արբանյակ)

; Լարիսսա; (S/1981 N 1; S/1989 N 2; Նեպտուն VII); հին հունարեն՝ Λάρισα
	Լարիսսայի երկու լուսանկարներ կատարված «Վոյաջեր-2»-ից
Հիմնական տվյալներ
Հայտնաբերվել է	24 մայիսի 1981 թ. թ. (Հարոլդ Ռեյտսեմայի, Ուիլյամ Հաբարդի, Լարի Լեբոֆսկու և Դևիդ Տոլենի կողմից)
Բացարձակ մեծություն (H)	21,5
Հեռավորությունը Նեպտուն	73 548 ± 1 կմ
Ուղեծրային տվյալներ
Մեծ կիսաառանցք	73 548 ± 1 կմ
Էքսցենտրիսիտետ	0,001393 ± 0,00008
Սիդերիկ պարբերություն	0,55465332 ± 0,00000001 օր
Թեքվածություն	0,251 ± 0,009° (Նեպտունի հասարակածի նկատմամբ); 0,205° (տեղի Լապլասի հարթության նկատմամբ)
Ֆիզիկական հատկանիշներ
Շառավիղ	216×204×168 կմ (± ~10 կմ)
Հասարակածային շառավիղ	97 ± 3 կմ
Ծավալ	~3,5×106կմ³
Զանգված	~4,2×1018 կգ
Միջին խտություն	~1,2 գ/սմ³ ենթադրված
Հասարակածային մակերևութային ձգողություն	0,03 մ/վ²
2-րդ տիեզերական արագություն	0,076 կմ/վ
Պտույտի պարբերություն	Սինքրոն
Առանցքի թեքում	0
Ալբեդո	0,09
Մթնոլորտային տվյալներ
Մթնոլորտի ջերմաստիճան	~51 Կ միջին ենթադրված

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Լարիսսա

Լարիսսա (հին հունարեն՝ Λάρισσα), նույնպես հայտնի է որպես Նեպտուն VII, Նեպտուն մոլորակից հեռավորությամբ հինգերորդ ներքին բնական արբանյակն է։ Արբանյակը անվանվել է Հունական աստված Պոսեյդոնի սիրուհի Լարիսսայի անունով։

Հայտնաբերումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լարիսսան հայտնաբերվել է 1981 թ. մայիսի 24-ին, Հարոլդ Ռեյտսեմայի, Ուիլյամ Հաբարդի, Լարի Լեբոֆսկու և Դևիդ Տոլենի կողմից, արբանյակի աստղի ծածկման պատահական դիտարկման շնորհիվ^[7], և ստացել է S/1981 N 1 ժամանակավոր անվանում։ Այս մասին հայտարարվել է 1981 թ. մայիսի 29-ին^[8]։ Արբանյակի գոյությունը հաստատվեց Վոյաջեր-2 ԱՄԿ-ի Նեպտունի մոտով թռիչքի ժամանակ 1989 թվականին^[9], որից հետո այն ստացավ ևս մի անվանում՝ S/1989 N 2 1989 թ. օգոստոսի 2-ին^[10]։ 1991 թվականի սեպտեմբերի 16-ին արբանյակը վերանվանվեց Լարսիսսա^[11]։

Առանձնահատկությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լարիսսան մեծությամբ չորրորդն է Նեպտունի արբանյակների միջև։ Այն ունի անկանոն (ոչ-գնդաձև) ձև և մակերևույթը ամբողջությամբ ծածկված է խառնարաններով, առանց որևէ երկրաբանական ակտիվության հետքերի։ Լարիսայի մասին կան շատ քիչ հավելյալ տեղեկություններ։

Լարիսսայի ուղեծիրը շրջանաձև է, այն ընկնում է Նեպտունի սինքրոն ուղեծրի շառավղից ներքև, այսինքն այն դանդաղ, պարորաձև մոտենում է մոլորակին մակընթացային ուժերի ազդեցության տակ պտույտի արագության նվազման պատճառով և ի վերջո այն կմտնի Նեպտունի մթնոլորտ, կամ հասնելով Ռոշի սահմանին կքանդվի և կառաջացնի ևս մի օղակ։

Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավանական է, որ Լարիսսան, ինչպես և Նեպտունի այլ ներքին արբանյակները, առաջացել է Նեպտունի կողմից Տրիտոնի որսալու ընթացքում առաջացած բեկորների իրար միանալուց։ Տրիտոնի ուղեծիրը որսալու սկզբնական ժամանակահատվածում չափազանց էքսցենտրիկ էր, և այն հավանաբար առաջացրել է քաոտիկ փոփոխություններ Նեպտունի նախկինում ունեցած ներքին արբանյակների մեջ, ստիպելով նրանց բախվել իրար և տրոհվել մասնիկների, առաջացնելով բեկորների սկավառակ^[12]։ Միայն Տրիտոնի ուղեծրի շրջանաձև դառնալուց հետո այս մասնիկների սկավառակից առաջացել են այժմյան ներքին արբանյակները^[13]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ՌՇԼ (2011-07-21)։ «Մոլորակների արբանյակների հայտնաբերման տվյալները»։ Ռեակտիվ Շարժման Լաբորատորիա։ Վերցված է 2011-10-24
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 «Մոլորակների արբանյակների ֆիզիկական պարամետրները»։ ՌՇԼ (Արեգակնային համակարգի դինամիկան)։ 2010-10-18։ Վերցված է 2011-10-11
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Ջակոբսոն Ռ. Ա., Օուեն Մ. Մ., Կր. (2004)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների ուղեծրերը Վոյաջերի, Երկրի վրայի աստղադիտարանների և Հաբլ աստղադիտակի տվյալներով»։ Աստղագիտական ամսագիր 128 (3): 1412–1417։ Bibcode:2004AJ....128.1412J։ doi:10.1086/423037
↑ ^4,0 ^4,1 Կարկոշկա Էրիխ (2003)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների չափերը, ձևերը և ալբեդոները»։ Իկարուս 162 (2): 400–407։ Bibcode:2003Icar..162..400K։ doi:10.1016/S0019-1035(03)00002-2
↑ Ուիլյամս Դևիդ Ռ. (2008-01-22)։ «Նեպտունի արբանյակների փաստերը»։ ՆԱՍԱ (Ազգային տիեզերական գիտությունների տվյալների կենտրոն)։ Վերցված է 2011-11-03
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 Ստուկի Ֆիլիպ Ջ. (1994)։ «Լարիսայի և Պրոտեուսի մակերևույթը»։ Երկիրը, Լուսինը և մոլորակները 65 (1): 31–54։ Bibcode:1994EM&P...65...31S։ doi:10.1007/BF00572198
↑ Ռեյտսեմա Հ. Ջ., Հաբարդ Վ. Բ., Լեբոֆսկի Լ. Ա., Տոլեն Դ. Ջ. (1982)։ «Նեպտունի հնարավոր երրորդ արբանյակի օսկուլացիան»։ Սայենս 215 (4530): 289–291։ Bibcode:1982Sci...215..289R։ PMID 17784355։ doi:10.1126/science.215.4530.289
↑ Մարսդեն Բրայան Ջ. (29 մայիսի 1981)։ «S/1981 N 1»։ ՄԱՄ թերթիկ 3608։ Վերցված է 2011-10-26
↑ Սմիթ Բ. Ա., Սոդերբլոմ Լ. Ա., Բանֆիլդ Դ., Բարնետ Ս., Բազիլևսկի Ա. Տ., Բիբի Ռ. Ֆ., Բոլինգեր Կ., Բոյս Ջ. Մ., Բրահիչ Ա. (1989)։ «Վոյաջեր 2-ը Նեպտունի մոտ. Լուսանկարման արդյունքները»։ Սայենս 246 (4936): 1422–1449։ Bibcode:1989Sci...246.1422S։ PMID 17755997։ doi:10.1126/science.246.4936.1422
↑ Մարսդեն Բրայան Ջ. (2 օգոստոսի 1989)։ «Նեպտունի արբանյակները»։ ՄԱՄ թերթիկ 4824։ Վերցված է 2011-10-26
↑ Մարսդեն Բրայան Ջ. (16 սեպտեմբերի 1991)։ «Սատուրնի և Նեպտունի արբանյակները»։ ՄԱՄ թերթիկ 5347։ Վերցված է 2011-10-26
↑ Գոլդրիչ Պ.; Մյուրեյ, Ն.; Լոնգարետի, Պ. Յ.; Բանֆիլդ, Դ. (1989)։ «Նեպտունի պատմությունը»։ Սայենս 245 (4917): 500–504։ Bibcode:1989Sci...245..500G։ PMID 17750259։ doi:10.1126/science.245.4917.500
↑ Բանֆիլդ Դոն, Մյուրեյ Նորմ (հոկտեմբեր 1992)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների շարժման պատմությունը»։ Իկարուս 99 (2): 390–401։ Bibcode:1992Icar...99..390B։ doi:10.1016/0019-1035(92)90155-Z

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լարիսայի տվյալները Archived 2007-08-01 at the Wayback Machine. ՆԱՍԱ-ի Արեգակնային համակարգի հետազոտություների կայքում
Նեպտունի հայտնի արբանյակները (Սքոթ Շեփարդ)

[JPL-Discoverers-1] ՌՇԼ (2011-07-21)։ «Մոլորակների արբանյակների հայտնաբերման տվյալները»։ Ռեակտիվ Շարժման Լաբորատորիա։ Վերցված է 2011-10-24

[jplssd-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 «Մոլորակների արբանյակների ֆիզիկական պարամետրները»։ ՌՇԼ (Արեգակնային համակարգի դինամիկան)։ 2010-10-18։ Վերցված է 2011-10-11

[Jacobson2004-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Ջակոբսոն Ռ. Ա., Օուեն Մ. Մ., Կր. (2004)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների ուղեծրերը Վոյաջերի, Երկրի վրայի աստղադիտարանների և Հաբլ աստղադիտակի տվյալներով»։ Աստղագիտական ամսագիր 128 (3): 1412–1417։ Bibcode:2004AJ....128.1412J։ doi:10.1086/423037

[Karkoschka2003-4] 4,0 ^4,1 Կարկոշկա Էրիխ (2003)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների չափերը, ձևերը և ալբեդոները»։ Իկարուս 162 (2): 400–407։ Bibcode:2003Icar..162..400K։ doi:10.1016/S0019-1035(03)00002-2

[Williams2008-nssdc-5] Ուիլյամս Դևիդ Ռ. (2008-01-22)։ «Նեպտունի արբանյակների փաստերը»։ ՆԱՍԱ (Ազգային տիեզերական գիտությունների տվյալների կենտրոն)։ Վերցված է 2011-11-03

[Stooke1994-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 Ստուկի Ֆիլիպ Ջ. (1994)։ «Լարիսայի և Պրոտեուսի մակերևույթը»։ Երկիրը, Լուսինը և մոլորակները 65 (1): 31–54։ Bibcode:1994EM&P...65...31S։ doi:10.1007/BF00572198

[Reitsema1982-7] Ռեյտսեմա Հ. Ջ., Հաբարդ Վ. Բ., Լեբոֆսկի Լ. Ա., Տոլեն Դ. Ջ. (1982)։ «Նեպտունի հնարավոր երրորդ արբանյակի օսկուլացիան»։ Սայենս 215 (4530): 289–291։ Bibcode:1982Sci...215..289R։ PMID 17784355։ doi:10.1126/science.215.4530.289

[IAUC_3608-8] Մարսդեն Բրայան Ջ. (29 մայիսի 1981)։ «S/1981 N 1»։ ՄԱՄ թերթիկ 3608։ Վերցված է 2011-10-26

[SmithSoderblom1989-9] Սմիթ Բ. Ա., Սոդերբլոմ Լ. Ա., Բանֆիլդ Դ., Բարնետ Ս., Բազիլևսկի Ա. Տ., Բիբի Ռ. Ֆ., Բոլինգեր Կ., Բոյս Ջ. Մ., Բրահիչ Ա. (1989)։ «Վոյաջեր 2-ը Նեպտունի մոտ. Լուսանկարման արդյունքները»։ Սայենս 246 (4936): 1422–1449։ Bibcode:1989Sci...246.1422S։ PMID 17755997։ doi:10.1126/science.246.4936.1422

[IAUC_4824-10] Մարսդեն Բրայան Ջ. (2 օգոստոսի 1989)։ «Նեպտունի արբանյակները»։ ՄԱՄ թերթիկ 4824։ Վերցված է 2011-10-26

[IAUC_5347-11] Մարսդեն Բրայան Ջ. (16 սեպտեմբերի 1991)։ «Սատուրնի և Նեպտունի արբանյակները»։ ՄԱՄ թերթիկ 5347։ Վերցված է 2011-10-26

[Goldreich1989-12] Գոլդրիչ Պ.; Մյուրեյ, Ն.; Լոնգարետի, Պ. Յ.; Բանֆիլդ, Դ. (1989)։ «Նեպտունի պատմությունը»։ Սայենս 245 (4917): 500–504։ Bibcode:1989Sci...245..500G։ PMID 17750259։ doi:10.1126/science.245.4917.500

[BanfieldMurray1992-13] Բանֆիլդ Դոն, Մյուրեյ Նորմ (հոկտեմբեր 1992)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների շարժման պատմությունը»։ Իկարուս 99 (2): 390–401։ Bibcode:1992Icar...99..390B։ doi:10.1016/0019-1035(92)90155-Z

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]