Նայադա (արբանյակ)

; Նայադա; (S/1989 N 6; Նեպտուն III); հին հունարեն՝ Ναϊάς
	Նայադան կամ Տալասան, լուսանկարը թույլ չի տալիս ճշգրտել
Հիմնական տվյալներ
Հայտնաբերվել է	սեպտեմբեր 1989 թ. թ. (Վոյաջերի լուսանկարների վերլուծության թիմի կողմից)
Բացարձակ մեծություն (H)	23,9
Հեռավորությունը Նեպտուն	48 227 ± 1 կմ
Ուղեծրային տվյալներ
Մեծ կիսաառանցք	48 227 ± 1 կմ
Էքսցենտրիսիտետ	0,0004 ± 0,0003
Սիդերիկ պարբերություն	0,2943958 ± 0,0000002 օր
Թեքվածություն	4,75 ± 0,03° (Նեպտունի հասարակածի նկատմամբ); 4,75° (տեղի Լապլասի հարթության նկատմամբ)
Ֆիզիկական հատկանիշներ
Շառավիղ	96×60×52 կմ
Հասարակածային շառավիղ	33 ± 3 կմ
Ծավալ	~1,5×105կմ³
Զանգված	~1,9×1017 կգ
Միջին խտություն	~1,3 գ/սմ³ ենթադրված
Հասարակածային մակերևութային ձգողություն	~0,012 մ/վ²
2-րդ տիեզերական արագություն	~0,028 կմ/վ
Պտույտի պարբերություն	Սինքրոն
Առանցքի թեքում	0
Ալբեդո	0,07
Մթնոլորտային տվյալներ
Մթնոլորտի ջերմաստիճան	~51 Կ միջին ենթադրված

Նայադա (հին հունարեն՝ Ναϊάς), նույնպես հայտնի է որպես Նեպտուն III, Նեպտուն մոլորակին ամենամոտ գտնվող ներքին բնական արբանյակն է։ Արբանյակը անվանվել է Հունական Նայադաների անունով^[6]։

Նայադան հայտնաբերվել է 1989 թվականի սեպտեմբերի սկզբին Վոյաջեր-2 ԱՄԿ-ից ստացված լուսանկարների վրա։ Այս արբանյակը վերջինն էր, որը հայտնավերվեց կայանի անցման ընթացքում, այն ստացավ S/1989 N 6 ժամանակավոր նշանակում^[7]։ Հայտնաբերման մասին հայտարարվեց (IAUC 4867) 1989 թվականի սեպտեմբերի 29-ին, ըստ հայտարարության տեքստի, եղել են "25 դիտարկումներ 11 օրվա ընթացքում", հետևաբար հայտնաբերման մոտավոր օրը կարող է լինել սեպտեմբերի 18-ից առաջ։ Արբանյակի անվանումը տրվել է 1991 թվականի սեպտեմբերի 16-ին^[8]։

Արբանյակը ունի անկանոն ձև, նրա վրա չեն հայտնաբերվել երկրաբանական ակտիվության հետքեր։ Հավանական է, որ Տալասան, ինչպես և Նեպտունի այլ ներքին արբանյակները, առաջացել է Նեպտունի կողմից Տրիտոնի որսալու ընթացքում առաջացած բեկորների իրար միանալուց։ Տրիտոնի ուղեծիրը որսալու սկզբնական ժամանակահատվածում չափազանց էքսցենտրիկ էր, և այն հավանաբար առաջացրել է քաոտիկ փոփոխություններ Նեպտունի նախկինում ունեցած ներքին արբանյակների մեջ, ստիպելով նրանց բախվել իրար և տրոհվել մասնիկների, առաջացնելով բեկորների սկավառակ^[9]։ Միայն Տրիտոնի ուղեծրի շրջանաձև դառնալուց հետո այս մասնիկների սկավառակից առաջացել են այժմյան ներքին արբանյակները^[10]։

Նայադան Նեպտունի ուղեծրում, համակարգչային մոդելավորում

Նայադան պտտվում է մոլորակի շուրջ ընդամենը 23 500 կմ հեռավորության վրա նրա ամպերից։ Քանի որ Նայադայի ուղեծիրը ընկնում է Նեպտունի սինքրոն ուղեծրի շառավղից ներքև, այն դանդաղ, պարորաձև մոտենում է մոլորակին մակընթացային ուժերի ազդեցության տակ պտույտի արագության նվազման պատճառով և ի վերջո այն կմտնի Նեպտունի մթնոլորտ, կամ հասնելով Ռոշի սահմանին կքանդվի և կառաջացնի ևս մի օղակ։ Նայադան պտտվում է Նեպտունին բավականին մոտ, և ենթադրվում է որ այն արդեն շատ մոտ է Ռոշի սահմանին։

Վոյաջեր-2-ի անցումից հետո Նեպտունի համակարգը բավականին լայնածավալ հետազոտվել է Երկրի վրա գտնվող աստղադիտակներով և Հաբլ տիեզերական աստղադիտակով։ 2002–03 թվականներին Կեկի աստղադիտարանի աստղադիտակներով դիտարկվել է մոլորակի համակարգը օգտագործելով ադապտացված օպտիկա։ Այս դիտարկումները թույլ տվեցին հայտնաբերել չորս արտաքին արբանյակները։ Տալասան նույնպես գտնվեց, սակայն Նայադան չհաջողվեց գտնել^[11]։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Հաբլ աստղադիտակով կարելի է դիտարկել բոլոր Արեգակնային համակարգի արբանյակները, այն ունի ավելի մեծ հնարավորություններ քան Վոյաջեր-2-ը, սակայն, Նայադան դեռևս չի դիտարկվել։ Կարծիք կա, որ դրա պատճառն է Նայադայի ուղեծրի գնահատման զգալի սխալանքը^[12]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ՌՇԼ (2011-07-21)։ «Մոլորակների արբանյակների հայտնաբերման տվյալները»։ Ռեակտիվ Շարժման Լաբորատորիա։ Վերցված է 2011-10-24
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 «Մոլորակների արբանյակների ֆիզիկական պարամետրները»։ ՌՇԼ (Արեգակնային համակարգի դինամիկան)։ 2010-10-18։ Վերցված է 2011-10-11
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Ջակոբսոն Ռ. Ա., Օուեն Մ. Մ., Կր. (2004)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների ուղեծրերը Վոյաջերի, Երկրի վրայի աստղադիտարանների և Հաբլ աստղադիտակի տվյալներով»։ Աստղագիտական ամսագիր 128 (3): 1412–1417։ Bibcode:2004AJ....128.1412J։ doi:10.1086/423037
↑ ^4,0 ^4,1 Կարկոշկա Էրիխ (2003)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների չափերը, ձևերը և ալբեդոները»։ Իկարուս 162 (2): 400–407։ Bibcode:2003Icar..162..400K։ doi:10.1016/S0019-1035(03)00002-2
↑ Ուիլյամս Դևիդ Ռ. (2008-01-22)։ «Նեպտունի արբանյակների փաստերը»։ ՆԱՍԱ (Ազգային տիեզերական գիտությունների տվյալների կենտրոն)։ Վերցված է 2011-11-03
↑ «Մոլորակների և արբանյակների անունները և հայտնաբերողները»։ Մոլորակների անվանումների լրատու։ ԱՄՆԱՇ Աստղաերկրաբանություն։ 21 հուլիսի 2006։ Վերցված է 2006-08-05
↑ Գրին Դենիել Վ. Ե. (29 սեպտեմբերի 1989)։ «Նեպտուն»։ ՄԱՄ թերթիկ 4867։ Վերցված է 2011-10-26
↑ Մարսդեն Բրայան Ջ. (16 սեպտեմբերի 1991)։ «Սատուրնի և Նեպտունի արբանյակները»։ ՄԱՄ թերթիկ 5347։ Վերցված է 2011-10-26
↑ Գոլդրիչ Պ.; Մյուրեյ, Ն.; Լոնգարետի, Պ. Յ.; Բանֆիլդ, Դ. (1989)։ «Նեպտունի պատմությունը»։ Սայենս 245 (4917): 500–504։ Bibcode:1989Sci...245..500G։ PMID 17750259։ doi:10.1126/science.245.4917.500
↑ Բանֆիլդ Դոն, Մյուրեյ Նորմ (հոկտեմբեր 1992)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների շարժման պատմությունը»։ Իկարուս 99 (2): 390–401։ Bibcode:1992Icar...99..390B։ doi:10.1016/0019-1035(92)90155-Z
↑ Մարչիս Ֆ., Ուրատա Ռ., դե Պատեր Ի., Գիբարդ Ս., Հեմել Հ. Բ., Բարթիեր Ջ. (մայիս 2004)։ «Կեկի աստղադիտակնեով դիտարկված Նեպտունի արբանյակները»։ էջ 860։ Վերցված է 2006-08-05
↑ Շոուոլտեր Մ. Ռ., Լիսաուեր Ջ. Ջ., դե Պատեր Ի. (օգոստոս 2005)։ «Նեպտունի և Ուրանի օղակները դիտարկված Հաբլ աստղադիտակով»։ էջ 772։ Վերցված է 2006-08-05

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նայադայի տվյալները Archived 2007-08-01 at the Wayback Machine. ՆԱՍԱ-ի Արեգակնային համակարգի հետազոտություների կայքում
Նեպտունի հայտնի արբանյակները (Սքոթ Շեփարդ)

[JPL-Discoverers-1] ՌՇԼ (2011-07-21)։ «Մոլորակների արբանյակների հայտնաբերման տվյալները»։ Ռեակտիվ Շարժման Լաբորատորիա։ Վերցված է 2011-10-24

[jplssd-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 «Մոլորակների արբանյակների ֆիզիկական պարամետրները»։ ՌՇԼ (Արեգակնային համակարգի դինամիկան)։ 2010-10-18։ Վերցված է 2011-10-11

[Jacobson2004-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Ջակոբսոն Ռ. Ա., Օուեն Մ. Մ., Կր. (2004)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների ուղեծրերը Վոյաջերի, Երկրի վրայի աստղադիտարանների և Հաբլ աստղադիտակի տվյալներով»։ Աստղագիտական ամսագիր 128 (3): 1412–1417։ Bibcode:2004AJ....128.1412J։ doi:10.1086/423037

[Karkoschka2003-4] 4,0 ^4,1 Կարկոշկա Էրիխ (2003)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների չափերը, ձևերը և ալբեդոները»։ Իկարուս 162 (2): 400–407։ Bibcode:2003Icar..162..400K։ doi:10.1016/S0019-1035(03)00002-2

[Williams2008-nssdc-5] Ուիլյամս Դևիդ Ռ. (2008-01-22)։ «Նեպտունի արբանյակների փաստերը»։ ՆԱՍԱ (Ազգային տիեզերական գիտությունների տվյալների կենտրոն)։ Վերցված է 2011-11-03

[USGS-Gazetteer-6] «Մոլորակների և արբանյակների անունները և հայտնաբերողները»։ Մոլորակների անվանումների լրատու։ ԱՄՆԱՇ Աստղաերկրաբանություն։ 21 հուլիսի 2006։ Վերցված է 2006-08-05

[IAUC_4867-7] Գրին Դենիել Վ. Ե. (29 սեպտեմբերի 1989)։ «Նեպտուն»։ ՄԱՄ թերթիկ 4867։ Վերցված է 2011-10-26

[IAUC_5347-8] Մարսդեն Բրայան Ջ. (16 սեպտեմբերի 1991)։ «Սատուրնի և Նեպտունի արբանյակները»։ ՄԱՄ թերթիկ 5347։ Վերցված է 2011-10-26

[Goldreich1989-9] Գոլդրիչ Պ.; Մյուրեյ, Ն.; Լոնգարետի, Պ. Յ.; Բանֆիլդ, Դ. (1989)։ «Նեպտունի պատմությունը»։ Սայենս 245 (4917): 500–504։ Bibcode:1989Sci...245..500G։ PMID 17750259։ doi:10.1126/science.245.4917.500

[BanfieldMurray1992-10] Բանֆիլդ Դոն, Մյուրեյ Նորմ (հոկտեմբեր 1992)։ «Նեպտունի ներքին արբանյակների շարժման պատմությունը»։ Իկարուս 99 (2): 390–401։ Bibcode:1992Icar...99..390B։ doi:10.1016/0019-1035(92)90155-Z

[Marchis2004May-AAS-11] Մարչիս Ֆ., Ուրատա Ռ., դե Պատեր Ի., Գիբարդ Ս., Հեմել Հ. Բ., Բարթիեր Ջ. (մայիս 2004)։ «Կեկի աստղադիտակնեով դիտարկված Նեպտունի արբանյակները»։ էջ 860։ Վերցված է 2006-08-05

[Showalter2005Aug-AAS-12] Շոուոլտեր Մ. Ռ., Լիսաուեր Ջ. Ջ., դե Պատեր Ի. (օգոստոս 2005)։ «Նեպտունի և Ուրանի օղակները դիտարկված Հաբլ աստղադիտակով»։ էջ 772։ Վերցված է 2006-08-05

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]