«Կապար»–ի խմբագրումների տարբերություն

82	Թալիում ← Կապար → Բիսմութ
	Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգ 82Pb
	; Ծանր արծաթափայլ, կապտավուն երանգով մետաղ է:
Ատոմի հատկություններ
Անվանում, սիմվոլ, կարգաթիվ	Կապար/ Plumbum (Pb), Pb, 82
Ատոմային զանգված ; (մոլային զանգված)	207,2(1) զ. ա. մ. (գ/մոլ)
Էլեկտրոնային կոնֆիգուրացիա	[Xe] 4f14 5d10 6s2 6p2
Ատոմի շառավիղ	175 պմ
Քիմիական հատկություններ
Կովալենտ շառավիղ	147 պմ
Իոնի շառավիղ	(+4e) 84 (+2e) 120 պմ
Էլեկտրաբացասականություն	1,8 (Պոլինգի սանդղակ)
Էլեկտրոդային պոտենցիալ	Pb←Pb2+ −0,126 В ; Pb←Pb4+ 0,80 В
Օքսիդացման աստիճաններ	4, 2, 0
Իոնացման էներգիա ; (առաջին էլեկտրոն)	715,2 (7,41) կՋ/մոլ (էՎ)
Պարզ նյութի թերմոդինամիկական հատկություններ
Հալման ջերմաստիճան	600,61 K (327,46 °C, 621,43 °F)
Եռման ջերմաստիճան	4,77 Կ
Մոլային ծավալ	18,3 սմ³/մոլ
Պարզ նյութի բյուրեղային ցանց
Բյուրեղացանցի կառուցվածք	խորանարդ
Բյուրեղացանցի տվյալներ	4,950
Դեբայի ջերմաստիճան	88,00 Կ
Այլ հատկություններ
Ջերմահաղորդականություն	(300 Կ) 0.27 Վտ/(մ·Կ)
CAS համար	CAS գրանցման համար?

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

17:02, 4 Հոկտեմբերի 2014-ի տարբերակ

82	Կապար
Pb 207,2
4f¹⁴5d¹⁰6s²6p²

Կապար (լատին․՝ Plumbum )քիմիական տարր է, որի նշանն է Pb և ատոմային թիվը՝ 82։ Դյուրահալ, արծաթափայլ մետաղ է։ Գտնվում է պարբերական համակարգի 4-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբում: Պարոինակում է պրոտոնների յուրահատուկ շարք: Կարող է հանդես գալ պարզ նյութի ձևով (CAS-համարը: 7439-92-1), զիջող, համեմատաբար ցածր հալման ջերմաստիճանով, արծաթագույն, սպիտակ մետաղ է: Դեռևս հայտնի է հնագույն ժամանակներից^[3]:

Ֆիզիկական հատկություններ

Կապարի առանձնահատկություններն են՝ բարձր խտությունը, փափկությունը, կռելիությունը և առաձգականությունը։ Մյուս մետաղների համեմատ ունի թույլ էլեկտրահաղորդականություն, կորոզիայի հանդեպ դիմացկունություն և օրգանական նյութերի հետ ռեակցիայի մեջ մտնելու ընդունակություն։

Այլ մետաղների չնչին քանակությունները նշանակալիորեն փոխում են կապարի հատկությունները՝ պղնձի ծարիրի փոքր քանակության ավելացումը մեծացնում է համաձուլվածքի ամրությունը և ծծմբաթթվից բարելավում է կորոզիայի հանդեպ դիմադրողականությունը։ Մի քանի այլ մետաղներ նույնպես բարելավում են միայն կարծրությունը, ինչպես, օրինակ, կադմիումը, անագը կամ թելուրը։ Այնպիսի մետաղներ, ինչպիսին են կալիումը կամ կալցիումը, նույնպես ունեն այդպիսի հատկություն, սակայն, նրանք թուլացնում են քիմիական կայունությունը։ Մյուս կողմից, կապարի պարունակությունը զգալիորեն վատացնում է նյութերի որակը, օրինակ՝ կապարի փոքր քանակությունը նվազեցնում է պողպատի առաձգականությունը։

**Կապարի խտությունը կախված ջերմաստիճանի փոփոխությունից**
Ջերմաստիճան, °С	Խտություն, գ/սմ³
327,6	10,686
450	10,536
650	10,302
850	10,078

Քիմիական հատկություններ

Էլեկտրոնային բանաձևն է՝ 5s²5p⁶5d¹⁰6s²6p², Իոնացման էներգիան՝ (Pb → Pb⁺ + e⁻) հավասար է 7,42 Էվ: Արտաքին էլեկտրոնային թաղանթում գտնվում է 4 էլեկտրոն (2 p- և 2 d- օրբիտալներ), ունի +2 և +4 օքսիդացման աստիճաններ:

Կապարի երկվալենտ աղերը փոխազդում են ալկալիների հետ, առաջացնելով կապարի (II).

\mathrm {Pb^{2+}} +\mathrm {2OH^{-}} =\mathrm {Pb(OH)_{2}}

\mathrm {Pb(OH)_{2}+2OH^{-}=[Pb(OH)_{4}]^{2-}}

Փոխազդում է հիմքերի և աղերի հետ.

\mathrm {Pb+2NaOH+2{H_{2}}O=Na_{2}[Pb(OH)_{4}]+H_{2}\uparrow }

\mathrm {Pb+2HCl=PbCl_{2}+H_{2}\uparrow }

Կիրառում

Կապարը թունավոր մետաղ է և մի շարք միջազգային կազմակերպությունների, այդ թվում` Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության, ՄԱԿ-ի Շրջակա միջավայրի ծրագրի, Թունավոր նյութերի և հիվանդությունների վերահսկման ամերիկյան գործակալության և տարբեր երկրներում նմանատիպ այլ պետական կազմակերպությունների կողմից դասվում է առաջնային աղտոտող նյութերի շարքին: Կապարի լայն կիրառումն աշխարհի շատ մասերում հանգեցրել է բնապահպանական և առողջապահական լուրջ խնդիրների: Շրջակա միջավայրի աղտոտման կարևոր աղբյուրներից են, մասնավորապես, կապարի երկրորդային հումքի արդյունահանումը, հալումը, արդյունաբերական արտադրությունը և վերամշակումը: Որոշ երկրներում դեռևս շարունակվում է կապար պարունակող ներկերի և էթիլացված բենզինի կիրառումը: Բենզինը մշակման ընթացքում հարստացնում են կապարով, քանի որ այն նպաստում է մարտկոցի լավ աշխատանքին: 70-80-ական թվականներին այդ խնդիրը սկսվեց շոշափվել ամբողջ աշխարհում: Նկատի ունենալով այն, որ կապարը լուրջ հետևանքներ է ունենում մարդու առողջության, բնական միջավայրի և կենդանական աշխարհի վրա, որոշվեց դադարեցնել բենզինը կապարով հարստացնելու գործընթացը: Հայաստանի կառավարությունը 2000թ.-ին որոշում կայացրեց հանրապետություն ներմուծել միայն կապար չպարունակող բենզին: Կապարն ամենից շատ օգտագործվում է շարժիչային փոխադրամիջոցների համար կապարաթթվային մարտկոցների արտադրությունում: Այն կիրառվում է նաև այնպիսի ապրանքների արտադրությունում, ինչպիսիք են գունանյութերը, ներկանյութերը, գունավոր ապակին, բյուրեղապակյա սպասքը, ռազմական տեխնիկան, կերամիկական ջնարակը, զոդանյութերը, ոսկերչական իրերը, խաղալիքները, որոշ կոսմետիկական միջոցներ և այլն: Խմելու ջուրը, 2 որը հոսում է կապարե խողովակների կամ կապար պարունակող զոդանյութով եռակցված խողովակների միջով, նույնպես կարող է պարունակել կապար:

Աղյուսակում բերված է բնության մեջ կապարի տարածվածության որոշ պարամետրեր ըստ Ա. Պ. Վինոգրադովի ^[4]:

Породы	Каменные метеориты	Дуниты и др.	Базальты и др.	Диориты и др.	Граниты и др.	Глины и др.	Земная кора
Содержание, вес.%	62×10⁻⁵	31×10⁻⁵	38×10⁻⁴	31,5×10⁻³	32×10⁻³	32×10⁻³	1,6×10⁻³

Объекты	Живое вещество Земли	Литосфера	Почва1	Растения (в золе)	Вода океанов (мг/л)
Содержание, вес.%	85×10⁻⁵	20,0016	10,001	50,001	60,00003

Обобщённые концентрации элементов в минералах приведены в таблице, в скобках — количества минералов, по которым рассчитаны средние содержания компонентов^[5].

Минерал	Свинец (общ)	Уран	Торий
2Настуран	14,750 (308)	58,87 (242)	2,264 (108)
2Монацит	10,6134 (143)	0,2619 (160)	6,567 (150)
3Ортит	10,0907 (90)	0,1154 (88)	6,197 (88)
3Циркон	10,0293 (203)	0,1012 (290)	0,1471 (194)
Сфен (Титанит)	10,0158 (12)	0,0511 (14)	0,0295 (21)

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

↑ Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)(անգլ.) // Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Т. 85. — № 5. — С. 1047-1078. — doi:10.1351/PAC-REP-13-03-02
↑ «Lead: physical properties» (անգլերեն). WebElements. Վերցված է 2013-08-20-ին.
↑ «Pb — свинец». РХТУ. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-24-ին. Վերցված է 2013-08-20-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 3 (օգնություն)
↑ Войткевич Г. В., Мирошников А. Е., Поваренных А. С., Прохоров В. Г. Краткий справочник по геохимии. — М.: Недра, 1970.
↑ Макаров В. П. Некоторые методологические проблемы геохронологии. Мат-лы XI научного семинара «Система планета Земля». М.: РОО «Гармония строения Земли и планет». 2003, С.71- 95.

Սա գիտության Քիմիա բնագավառի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։

Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link GA

[iupac_atomic_weights-1] Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)(անգլ.) // Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Т. 85. — № 5. — С. 1047-1078. — doi:10.1351/PAC-REP-13-03-02

[WebElements-2] «Lead: physical properties» (անգլերեն). WebElements. Վերցված է 2013-08-20-ին.

[3] «Pb — свинец». РХТУ. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-24-ին. Վերցված է 2013-08-20-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 3 (օգնություն)

[кларк-4] Войткевич Г. В., Мирошников А. Е., Поваренных А. С., Прохоров В. Г. Краткий справочник по геохимии. — М.: Недра, 1970.

[Макаров-5] Макаров В. П. Некоторые методологические проблемы геохронологии. Мат-лы XI научного семинара «Система планета Земля». М.: РОО «Гармония строения Земли и планет». 2003, С.71- 95.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Տող 83. / Տող 83. @@
 '''Կապար''' ({{lang-la|Plumbum}} )[[քիմիական տարր]] է, որի նշանն է '''Pb''' և ատոմային թիվը՝ 82։ Դյուրահալ, արծաթափայլ մետաղ է։ Գտնվում է պարբերական համակարգի 4-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբում: Պարոինակում է պրոտոնների յուրահատուկ շարք: Կարող է հանդես գալ պարզ նյութի ձևով (CAS-համարը: 7439-92-1), զիջող, համեմատաբար ցածր հալման ջերմաստիճանով, արծաթագույն, սպիտակ մետաղ է: Դեռևս հայտնի է հնագույն ժամանակներից<ref>{{cite web|url=http://onx.distant.ru/elements/82-pb.htm|title=Pb — свинец|publisher=РХТУ|accessdate=2013-08-20|archiveurl=http://www.webcitation.org/6J71FBx1s|archivedate=2013-08-24}}</ref>:
+== Ֆիզիկական հատկություններ==
-== Հատկությունները ==
 Կապարի առանձնահատկություններն են՝ բարձր [[խտություն]]ը, փափկությունը, կռելիությունը և առաձգականությունը։ Մյուս [[մետաղ]]ների համեմատ ունի թույլ [[էլեկտրահաղորդականություն]], կորոզիայի հանդեպ դիմացկունություն և օրգանական նյութերի հետ ռեակցիայի մեջ մտնելու ընդունակություն։
 Այլ մետաղների չնչին քանակությունները նշանակալիորեն փոխում են կապարի հատկությունները՝ պղնձի ծարիրի փոքր քանակության ավելացումը մեծացնում է [[համաձուլվածքներ|համաձուլվածք]]ի ամրությունը և ծծմբաթթվից բարելավում է կորոզիայի հանդեպ դիմադրողականությունը։ Մի քանի այլ մետաղներ նույնպես բարելավում են միայն կարծրությունը, ինչպես, օրինակ, [[կադմիում]]ը, [[անագ]]ը կամ [[Տելուր|թելուր]]ը։ Այնպիսի մետաղներ, ինչպիսին են [[կալիում]]ը կամ [[կալցիում]]ը, նույնպես ունեն այդպիսի հատկություն, սակայն, նրանք թուլացնում են քիմիական կայունությունը։
 Մյուս կողմից, կապարի պարունակությունը զգալիորեն վատացնում է նյութերի որակը, օրինակ՝ կապարի փոքր քանակությունը նվազեցնում է [[պողպատ]]ի առաձգականությունը։
+{| class="toccolours sortable" border=1 cellspacing=0 cellpadding=2 style="text-align: center; border-collapse:collapse;" width=60%
+|+ '''Կապարի խտությունը կախված ջերմաստիճանի փոփոխությունից'''
+|-
+! Ջերմաստիճան, °С
+! Խտություն, գ/սմ<sup>3</sup>
+|-
+| 327,6
+| 10,686
+|-
+| 450
+| 10,536
+|-
+| 650
+| 10,302
+|-
+| 850
+| 10,078
+|}
+== Քիմիական հատկություններ ==
+Էլեկտրոնային բանաձևն է՝  5s<sup>2</sup>5p<sup>6</sup>5d<sup>10</sup>6s<sup>2</sup>6p<sup>2</sup>, Իոնացման էներգիան՝ {{nobr|(Pb → Pb<sup>+</sup> + e<sup>−</sup>)}} հավասար է 7,42 Էվ: Արտաքին էլեկտրոնային թաղանթում գտնվում է 4 էլեկտրոն (2 p- և 2 d- օրբիտալներ), ունի +2 և +4 օքսիդացման աստիճաններ:
+* Կապարի երկվալենտ աղերը փոխազդում են ալկալիների հետ, առաջացնելով կապարի (II).
+: <math>\mathrm {Pb^{2+}} + \mathrm {2OH^-}= \mathrm {Pb(OH)_2}</math>
+: <math>\mathrm {Pb(OH)_2 + 2OH^- = [Pb(OH)_4]^{2-}}</math>
+* Փոխազդում է հիմքերի և աղերի հետ.
+: <math>\mathrm {Pb + 2NaOH + 2{H_2}O = Na_2[Pb(OH)_4]+ H_2 \uparrow}</math>
+: <math>\mathrm {Pb + 2HCl = PbCl_2 + H_2\uparrow}</math>
+== Կիրառում ==
+Կապարը թունավոր մետաղ է և մի շարք միջազգային կազմակերպությունների, այդ թվում` Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության, ՄԱԿ-ի
+Շրջակա միջավայրի ծրագրի, Թունավոր նյութերի և հիվանդությունների վերահսկման ամերիկյան գործակալության և տարբեր երկրներում նմանատիպ այլ
+պետական կազմակերպությունների կողմից դասվում է առաջնային աղտոտող նյութերի շարքին: Կապարի լայն կիրառումն աշխարհի շատ մասերում հանգեցրել է
+բնապահպանական և առողջապահական լուրջ խնդիրների: Շրջակա միջավայրի աղտոտման կարևոր աղբյուրներից են, մասնավորապես, կապարի երկրորդային հումքի արդյունահանումը, հալումը, արդյունաբերական արտադրությունը և վերամշակումը: Որոշ երկրներում դեռևս շարունակվում է կապար պարունակող ներկերի և
+էթիլացված բենզինի կիրառումը: Բենզինը մշակման ընթացքում հարստացնում են կապարով, քանի որ այն նպաստում է մարտկոցի լավ աշխատանքին: 70-80-ական
+թվականներին այդ խնդիրը սկսվեց շոշափվել ամբողջ աշխարհում: Նկատի ունենալով այն, որ կապարը լուրջ հետևանքներ է ունենում մարդու առողջության,
+բնական միջավայրի և կենդանական աշխարհի վրա, որոշվեց դադարեցնել բենզինը կապարով հարստացնելու գործընթացը: Հայաստանի կառավարությունը 2000թ.-ին
+որոշում կայացրեց հանրապետություն ներմուծել միայն կապար չպարունակող
+բենզին: Կապարն ամենից շատ օգտագործվում է շարժիչային փոխադրամիջոցների համար կապարաթթվային մարտկոցների արտադրությունում: Այն կիրառվում է նաև
+այնպիսի ապրանքների արտադրությունում, ինչպիսիք են գունանյութերը, ներկանյութերը, գունավոր ապակին, բյուրեղապակյա սպասքը,
+ռազմական տեխնիկան, կերամիկական ջնարակը, զոդանյութերը, ոսկերչական իրերը, խաղալիքները, որոշ կոսմետիկական միջոցներ և այլն: Խմելու ջուրը, 2
+որը հոսում է կապարե խողովակների կամ կապար պարունակող զոդանյութով եռակցված խողովակների միջով, նույնպես կարող է պարունակել կապար:
+Աղյուսակում բերված է բնության մեջ կապարի տարածվածության որոշ պարամետրեր ըստ Ա. Պ. Վինոգրադովի <ref name="кларк">''Войткевич Г. В., Мирошников А. Е., Поваренных А. С., Прохоров В. Г.'' Краткий справочник по геохимии. — {{М}}: Недра, 1970.</ref>:
+{|class="wikitable"
+!|Породы||Каменные [[метеорит]]ы||[[Дунит]]ы и др.||[[Базальт]]ы и др.||[[Диорит]]ы и др.||[[Гранит]]ы и др.||[[Глины]] и др.||[[Земная кора]]
+|-
+|Содержание, вес.%||{{0|6}}2×10<sup>−5</sup>||{{0|3}}1×10<sup>−5</sup>||{{0|3}}8×10<sup>−4</sup>||{{0|3}}1,5×10<sup>−3</sup>||{{0|3}}2×10<sup>−3</sup>||{{0|3}}2×10<sup>−3</sup>||1,6×10<sup>−3</sup>
+|-
+|}
+{|class=wikitable
+!Объекты||Живое вещество [[Земля|Земли]]||[[Литосфера]]||[[Почва]]{{0|1}}||[[Растения]] (в [[зола|золе]])||Вода [[океан]]ов (мг/л)
+|-
+|Содержание, вес.%||{{0|8}}5×10<sup>−5</sup>||{{0|2}}0,0016||{{0|1}}0,001||{{0|5}}0,001||{{0|6}}0,00003
+|-
+|}
+Обобщённые концентрации элементов в минералах приведены в таблице, в скобках — количества минералов, по которым рассчитаны средние содержания компонентов<ref name="Макаров">Макаров В. П. Некоторые методологические проблемы геохронологии. Мат-лы XI научного семинара «Система планета Земля». М.: РОО «Гармония строения Земли и планет». 2003, С.71- 95.</ref>.
+{|class=standard align="center"
+!Минерал||Свинец (общ)||Уран||Торий
+|-
+|{{0|2}}[[Настуран]]||{{0|1}}4,750 (308)||58,87 (242)||2,264 (108)
+|-
+|{{0|2}}[[Монацит]]||{{0|1}}0,6134 (143)||0,2619 (160)||6,567 (150)
+|-
+|{{0|3}}[[Ортит]]||{{0|1}}0,0907 (90)||0,1154 (88)||6,197 (88)
+|-
+|{{0|3}}[[Циркон]]||{{0|1}}0,0293 (203)||0,1012 (290)||0,1471 (194)
+|-
+|[[Сфен]] ([[Титанит]])||{{0|1}}0,0158 (12)||0,0511 (14)||0,0295 (21)
+|}
 ==Տես նաև ==
 * [[Պարբերական աղյուսակ]]

դ ք խ Պարբերական աղյուսակ
H																															He
Li	Be																									B	C	N	O	F	Ne
Na	Mg																									Al	Si	P	S	Cl	Ar
K	Ca															Sc	Ti	V	Cr	Mn	Fe	Co	Ni	Cu	Zn	Ga	Ge	As	Se	Br	Kr
Rb	Sr															Y	Zr	Nb	Mo	Tc	Ru	Rh	Pd	Ag	Cd	In	Sn	Sb	Te	I	Xe
Cs	Ba	La	Ce	Pr	Nd	Pm	Sm	Eu	Gd	Tb	Dy	Ho	Er	Tm	Yb	Lu	Hf	Ta	W	Re	Os	Ir	Pt	Au	Hg	Tl	Pb	Bi	Po	At	Rn
Fr	Ra	Ac	Th	Pa	U	Np	Pu	Am	Cm	Bk	Cf	Es	Fm	Md	No	Lr	Rf	Db	Sg	Bh	Hs	Mt	Ds	Rg	Cn	Nh	Fl	Mc	Lv	Ts	Og