Մեզիրե

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Քաղաք
Մեզիրե
Վարչական տարածքԱրևմտյան Հայաստան
ՎիլայեթԽարբերդի վիլայեթ
ԳավառԽարբերդի գավառ
Այլ անվանումներԱղավաթ-Մազասար, Էլ Ազիզ, Էլյազըգ, Էլյազըկ, Էլյազըղ, Խարբերդ Նոր
Մակերես2221 կմ²
ԲԾՄ1067±1 մետր
Պաշտոնական լեզուՀայերեն
Բնակչություն421 726 մարդ (2018)
Ազգային կազմՀայեր (մինչև Մեծ եղեռնը)
Ժամային գոտիUTC+3
Հեռախոսային կոդ0424
Փոստային ինդեքսներ23000
Պաշտոնական կայքelazig.bel.tr(թուրքերեն)
Մեզիրե (Աշխարհ)##
Մեզիրե (Աշխարհ)

Մեզիրե, քաղաք (անցյալում ավան, գյուղ) Արևմտյան Հայաստանում, պատմական Խարբերդի վիլայեթի Խարբերդի գավառում[1]։ Գտնվում էր Խարբերդ քաղաքից 5 կմ հարավ-արևմուտք։ Այժմ կոչվում է Էլյազըղ (թուրքերեն՝ Elâzığ), Թուրքիայի Էլազըղի մարզի վարչական կենտրոնն է։

Անվան ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ Ն. Ադոնցի բնակավայրի անվանումը ծագում է արաբերեն մեզրե բառից, որը նշանակում է արտ։ Հ. Հյուբշմանը անվանումը կապում է հին Մազարա անվան հետ։

Անվանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակավայրն ունեցել է հետևյալ անվանումները. Աղավաթ-Մազասար, Էլ Ազիզ, Էլյազըգ, Էլյազըկ, Էլյազըղ, Խարբերդ Նոր, Մամուրեթյուլ Ազիզ, Մամուրեթ ուլ Ազիզ, Մարմուրաթ յուլ Ազիզ, Մամուրեթ յուլ Ազիզ, Մեզերե, Մեզիրա, Մեզրաա, Մեզրե, Մեմուրեթյուլազիգ, Մոմուրեթ ուլ Ազիզ, Միզիրա, Նոր քաղաք։ Ներկայիս անվանումը ստացել է 1937 թվականին։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակավայրը հիմնադրվել է 1617 թվականին Խարբերդից տեղափոխված հայերի կողմից և ստացել է Նոր Խարբերդ անվանումը։ Խարբերդի բերդից մինչև Մեզիրե կար ստորգետնյա ճանապարհ։ Մեզիրեի կառավարական շենքերը կառուցվել էին Խարբերդի բերդի քարերով։

1878 թվականից Մեզիրեն հանդիսանում էր Խարբերդ նահանգի վարչական կենտրոն։ 1866 թվականից քաղաքի պաշտոնական անվանումը Մամուրեթյուլ Ազիզ էր, որն արաբերեն նշանակում է «Ազիզի կողմից բարգավաճ դարձված»։

Հայ բնակիչները բռնությամբ տեղահանվել են 1915 թվականի Մեծ եղեռնի ժամանակ։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1800-1830-ական թվականներին քաղաքն ուներ 3000 բնակիչ, որից 2000-ը՝ հայեր, 1850-ական թվականներին՝ 2000 բնակիչ, որից 1000-ը՝ հայեր, իսկ 1914 թվականին՝ 16 000 բնակիչ, որից կեսը՝ հայեր։ 1888 թվականին Մեզիրեի Քեսիրիկ, Եղեգի և Սուրսուրու արվարձաններում բնակվում էին 9546 բնակիչ, որից 7620-ը՝ հայեր, իսկ 1926-ը՝ թուրքեր։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1969 թվականին Գրիգոր Իփեկճյանը քաղաքում հիմնադրել է մետաքսի գործարան, որի արտադրանքն արտահանվել է Մերձավոր Արևելքի շատ քաղաքներ։

Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեզիրեն ուներ Ս. Սարգիս (1832 թ.), Ս. Աստվածածին (1870 թ.), հայ բողոքականների (1887 թ.) և հայ կաթոլիկների (1889 թ.) եկեղեցիներ։

Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքում գործում էր Ազգային Կեդրոնական վարժարան (հիմնադրված 1892 թ.), աղջկանց վարժարան, հայկական ճեմարան (1911 թ.), ֆրանսիական (1911 թ.), գերմանական (1897 թ.) քոլեջներ, նախակրթարաններ, մանկապարտեզներ։

Անվանի մարդիկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեզիրեում է ծնվել Վահան Թոթովենցը[2]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. «Խարբերդի նահանգի Խարբերդի գավառ». Վերցված է 2015 ապրիլի 14-ին.
  2. «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ 3, էջ 754

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]