Սանդրո Բոտիչելլի
Սանդրո Բոտիչելլի իտալ.՝ Sandro Botticelli | |
|---|---|
 | |
| Ի ծնե | իտալ.՝ Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi |
| Կեղծանուն | di Mariano Filipepi, Alessandro |
| Ծնվել է | մոտ 1445[1][2] |
| Ծննդավայր | Ֆլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն[1][2] |
| Վախճանվել է | մայիսի 17, 1510[3][4][5][…] |
| Մահվան վայր | Ֆլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն[6][7][2] |
| Ազգություն | իտալացի |
| Քաղաքացիություն | Իտալիա |
| Դավանանք | Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի |
| Մասնագիտություն | նկարիչ, գծանկարիչ, գծագրող և fresco painter |
| Ոճ | Վաղ Վերածնունդ[1] և Ֆլորենցիայի դպրոց[1] |
| Ժանր | դիմապատկեր[8][7], պատմական գեղանկարչություն[8][7], կրոնական նկարչություն[8], այլաբանություն[7], դիցաբանական գեղանկարչություն[7] և հոգևոր արվեստ[7] |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | Վեներայի ծնունդը, Մոգերի երկրպագություն, Գարուն և Fortitude? |
| Մեկենասներ | Լորենցո Մեդիչի |
| Ուսուցիչ | Ֆրա Ֆիլիպպո Լիպպի[9] և Անդրեա դել Վեռոկկիո |
| Աշակերտներ | Ֆիլիպինո Լիպպի[10] |
 Sandro Botticelli Վիքիպահեստում | |
Սանդրո Բոտիչելլի կամ Ալեսսանդրո դի Մարիա Ֆիլիպեպի (իտալ.՝ Sandro Botticelli կամ Alessandro di Mariano Filipepi, մոտ 1445[1][2], Ֆլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն[1][2] - մայիսի 17, 1510[3][4][5][…], Ֆլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն[6][7][2]), վաղ վերածննդի իտալացի գեղանկարիչ և գրաֆիկ։
Սանդրո Բոտիչելլին Վաղ Վերածննդի ամենավառ ներկայացուցիչներից մեկն է։ Լեոնարդո դա Վինչիի հասակակից այս նկարիչը ճակատագրի սիրելին էր՝ նրան ընդունում էին Մեդիչիները, նրանով հիացած էր Ֆլորենցիայի բարձր հասարակությունը։
Բոտիչելլին ստեղծել է կրոնական թեմատիկայով շատ գլուխգործոցներ, և առաջինն էր ով հետաքրքրվեց անտիկ առասպելներով, իսկ իր աշխատանքներում հաճախակի դիմել այլաբանության։ Հենց Բոտիչելլին նվիրեց աշխարհին կնոջ գեղեցկության իդեալներից մեկը։ Մասամբ նրա շնորհիվ հնարավոր եղավ 19-րդ դարի երկրորդ կեսին այնպիսի ուղղության և անգլիական կշակութային կյանքի առաջացմանը ինչպիսին էր պրեռաֆաելիտները։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բոտիչելլիի կյանքի մասին առաջին վկայությունները հանդիպում են Ջիորջիո Վազարիի 1550 թվականի կենսագրությունների հավաքածուում։ Ծննդյան ստույգ տարեթիվը հայտնի չէ. Բոտիչելլին ծնվել է 1445 թվականի մարտի 1-ի և 1445 թվականի մարտի 1-ի միջև[11][12] Ֆլորենցիայի Օգնիսանտի թաղամասում։ Հայրը տակառագործ էր։ Բոտիչելլի կեղծանունն առաջին անգամ տղային անցել է իր ավագ եղբայր Ջիովաննից, որն այդ մականունն ստացել էր գիրության պատճառով։ Այդ անունը ծագում է իտալերեն botticello-ից, որ թարգմանաբար նշանակում է «փոքրիկ տակառ»։ Բոտիչելլին չորս հինգ եղբայրներից ամենակրտսերն էր։ Բոտիչելիի ընտանիքը ապրում էր համեստ, բայց ոչ աղքատ, քանի որ հայրը հմուտ արհեստավոր էր։ Տասնհինգ տարեկանում Բոտիչելին աշխատանքի է անցնում Ֆրա Ֆիլիպպո Լիպպիի արվեստանոցում, որը ճանաչված վարպետ էր Ֆլորենցիայում։ Այնտեղ Բոտիչելլին աշխատում է Անտոնիո դել Պոլաիուոլոյի և Անդրեա դել Վերոչիոյի հետ։ Այդ շրջանում նա սովորում է փորագրություն, որը մեծապես ազդում է նրա նկարչության ոճի և ուղղվածության վրա։ 1470 թվականին Բոտիչելլին բացում է իր սեփական արվեստանցը և ստանում է առաջին հասարակական պատվերը։ Ֆլորենցիայի առևտրային դատարանի այս պատվերը իրենից ներկայացնում էր ուժը պատկերող ալեգորիայի (այլաբանություն) պաննո։
Ուղղու սկիզբը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բոտիչելլին ծնվել է 1445 թվականին ֆլորենցիայում և ընտանիքի ամենափոքր որդին էր։ Նրա ծնողները՝ Մարիանո Ֆիլիպեպին և նրա կին Սմերալդան ունեչն չորս երեխա, Ջովանին, Անտոնիոն, Սիմոնը և Ալեսսանդրոն՝ ում հետագայում աշխարհը ճանաչեց Սանդրո Բոտիչելլի անվամբ։ Մարիանոն իր ապրուստը վաստակում էր որպես կաշվեգործ բանվոր։ Ընտանիքը անկյուն էր վարձել Սանտա Մարիա Նովելլա թաղամասում՝ Վիա Նուովայի վրա: Ֆիլիպեպին այնտեղ ուներ իր սեփական արհեստանոցը, որը սակայն մեծ եկամուտ չէր բերում։
Այսպիսով նկարչի իրական անունն էր Ալեսսանդրո դի Մարիանո Ֆիլիպեպի։ «Սանդրո» կրճատ իրական անունից էր վերցված, իսկ «Բոտիչելլին» բնավ ազգանուն չէ, այլ պարզապես մականուն։ Սանդրոյի մեծ եղբայր Ջովանին, ձգտում էր առնվազն թեթևացնել հոր կյանքը, դրա համար շատ ժամանակ էր անց կացնում փոքրիկ Սանդրոյի հետ։ Ջովանին հարուստ ֆոնդային բրոքեր էր, ում ընկերները «Բոտիչելլի» մականունն էին տվել թարգմանված նշանակում է «տակառ»: Երևի երիտասարդն այս անճոռնի մականունն ստացել է իր ավելորդ քաշի պատճառով, կամ գուցե գինուց կախվածությունն է եղել: Այսպես թե այնպես, այս մականունը տարածվեց մյուս եղբայրների վրա։
Ալեսանդրոյի, ինչպես նաև Ֆլորենցիայի այլ արվեստագետների առաջին հիշատակումը մի փաստաթղթում է, որտեղ արձանագրվել են բոլոր տեղի ընտանիքների եկամուտները և նրանցից գանձվող հարկերը: Ալեսանդրոն և նրա եղբայրները իրենց նախնական կրթությունը ստացել են Սանտա Մարիա Նովելլա դոմինիկյան վանքում, որի համար նրանք հետագայում կատարեցին մի շարք պատվերներ։ Դրանից հետո երիտասարդ Բոտիչելլին որպես աշակերտ աշխատեց իր եղբոր՝ Անտոնիոյի ոսկերչական արհեստանոցում։ Կարելի է ասել որ այդ ժամանակ ոսկերիչները հարուստ ու հարգված մարդիկ էին։ Մարիանո Ֆիլիպեպին հույս ուներ որ իր որդիները կդառնան հոյակապ ոսկերիչներ և ընտանիքում վերջապես գումար կհայտնվի, որը միշտ չէր բավարարում։
Ոսկերչական գործով զբաղվելուց Բոտիչչելին շատ բան սովորեց։ Նա անընդհատ զարդերի էսքիզներ էր նկարում, և շուտով երիտասարդը սկսեց լրջորեն հետաքրքրվել նկարչությամբ, որին որոշեց նվիրել իր ողջ կյանքը։ Արդյունքում Բոտիչելլին հաճախ էր օգտագործում գիտելիքները որոնք ստացել էր դեռևս եղբոր արհեստանոցում։ Այդտեղից է եկել նրա գծերի հստակությունը, և սերը ոսկու նկատմամբ, որը նկարիչը հաճախ էր խառնում ներկերին կամ օգտագործում էր մաքուր վիճակում։
Երկու տարի Ալեսսանդրոն աշխատեց Անտոնիոյի մոտ։ 1462 թվականին Բոտիչելլին ընդունվեց Ֆրա Ֆիլիպպո Լիպպիի արհեստանոց Կարմինեի վանքից, իր ժամանակների մեծագույն նկարիչներից մեկը։ Դասընթացը անց էր կացվում Պրատոյում, ոչ մեծ քաղաքում, որը գտնվում էր Ֆլորենցիայից քսան կիլոմետր հեռավորության վրա։ Լիպպին կարմելիտ վանական էր և, ավաղ, բացի իր նկարներից նա հայտնի դարձավ նաև երիտասարդ սկսնակ Լուկրետիա Բուտիի հետ ունեցած սիրավեպով։ Եկեղեցական տոնի ժամանակ Ֆիլիպպոն գողացավ Լուկրետիային կանացի վանքից։ Արդյունքում նրանք ունեցան որդի՝ Ֆիլիպպինոյին։ Ֆիլիպպինոն հետագայում գեղանկարչություն սովորեց Բոտիչելլիի մոտ և արդյունքում ևս դարձավ Վերածննդի նկարիչներից մեկը։
Հինգ տարի Բոտիչելլին քրտնաջան աշխատեց, սովորելով գեղանկարչության արվեստը։ Միևնույն ժամանակ և՛ ուսուցիչը, և՛ աշակերտը լավ հարաբերությունների մեջ էին միմյանց հետ։ Ֆիլիպո Լիպիի ոճը հսկայական ազդեցություն է թողել Բոտիչելիի վրա. դեմքերը երեք քառորդով շրջվել են դեպի դիտողը, դեկորատիվ շղարշներ և դետալների նկատմամբ հակում, ինչպես նաև փափուկ, սպիտակեցված գույներ և «մոմանման» փայլ, որը մենք տեսնում ենք գրեթե բոլոր կտավներում:
Լիպիի Սպոլետո մեկնելու և նրա հետագա մահվան կապակցությամբ Սանդրոն, ով ցանկանում էր ամեն գնով շարունակել իր ուսումը, տեղափոխվեց Անդրեա դել Վերոկկիոյի արհեստանոցը, որը հիանալի արհեստավոր, քանդակագործ, նկարիչ և ոսկերիչ էր, ով պատրաստել էր շատ հրաշալի, տաղանդավոր երիտասարդ նկարիչների։ այդ ժամանակ Վերրոկիոյի մոտ էր սովորում նաև Լեոնարդո դա Վինչին, ով նոր նոր էր անում իր առաջին քայլերը, որոնք նրան պետք է հասցնեին դեպի փառքը։ Վերոկկիոն նկարչությանը մոտենում էր վերլուծական կերպով՝ փորձելով անատոմիականորեն ճշգրիտ պատկերել մարդկային ֆիգուրները՝ ինչպես ստատիկ, այնպես էլ շարժման մեջ։ Այնուամենայնիվ, չնայած իր ողջ բծախնդիրությանը, նա օտար չէր փորձերին:
Բոտիչելլին արագ հասկացավ որ իրեն այնքանել չի գրավում լուսաստվերի խաղը։ Այսպիսով ցանկանալով պատկերել այս կամ այն ձևը, նա ակցենտավորում էր ուրվագծերի մանրակրկիտ մշակումը։ Երբեմն նա ույլ էր տալիս սխալներ անատոմիական տեսանկյունից, բայց նրա սխալները բացատրվում են ոչ թե նրա գիտելիքի պակասով այլ չափից դուրս արտահայտչականությամբ։ Առաջին հերթին նկարիչը ձգտում էր պատկերել իր երազանքների և պատկերացումների աշխարհը, այլ ոչ թե նյութական իրերի աշխարհը։
Ուշադրությամբ ծանոթանալով ֆլորենցիական գեղանկարչական դպրոցի հետ, երիտասարդ նկարիչը արդյունքում մշակեց իր սեփական ոճը, ինչից հետո արդեն չէր ձգտում ամեն ինչի մեջ պահպանել հեռանկարի կանոնները։
Այս ժամանակաշրջանին են պատկանում նրա առաջին աշխատանքները՝ «Մադոննան վարդերի պարտեզում» (1470), «Մադոննան նորածնի և երկու հրեշտակների հետ» (1468-1469) և «Մադոննան նորածնի և հրեշտակի հետ» (մոտ 1470)։
«Մադոննան նորածնի և հրեշտակի հետ» աշխատանքում մեր առջև տենում ենք Մարիային, ում ծնկներին նստած է նորածին-փրկիչը․ Աստվածամոր գլուխը թեթևակի թեքված է, հայացքը մտածկոտ է, և դժվար է ասել թե կոնկրետ ուր է նա նայում։ Աջ ձեռքով նա դիպչում է հացին, որը խաղողի հետ միասին սկուտեղի վրա հրեշտակը մատուցում է նորածնին։ Այս նվերները Հաղորդության նշանն են, Տիրոջ ապագա տառապանքի: Պատկերված կերպարները մտածկոտ են։ Այսպիսի ազդեցության նկարիչը հասել է լուսավորության միջոցով որը հավասար է ցրվածի լույսի ինչից համարյա ստվերներ չեն առաջանում։ Այսպիսով թափանցիկ լույսը, որը այդքան շատ էր սիրում Բոտիչելլին՝ չի նպաստում էմոցիոնալ մտերմությանը և հաղորդակցությանը:
«Մադոննան վարդերի պարտեզում» նկարը Բոտիչելիին բնորոշ սովորական նկար է։ Այստեղ պատկերված է Մարիամ Աստվածածինը Մանկանը գրկին. Մայրն ու Որդին են կազմում հորինվածքի կենտրոնը՝ շրջանակված ամառանոցի կամարներով։ Աստվածածնի հետևի հատվածում երևում է վարդերի պարտեզ։ Փափուկ, թավշյա, հագեցած գույները տալիս են մտածկոտության տպավորություն։ Տեղ կա և՛ քնարականության, և՛ հանգստության համար։ Սակայն դա վերաբերում է բազմաթիվ Մադոննաներին, որոնք նկարել է երիտասարդ վարպետն այն ժամանակ։
Մարիամ աստվածածնի պատկերում նկարիչը օրգանապես համատեղում է Ֆիլիպպո Լիպիի և Անդրեա դե Վերոկկիոյի հերոսուհիների դիմագծերը։ Այսպիսով իր ստեղծագործական ուղղու սկզբում Բոտիչելլին օգտագործում է իրեն բնորոշ նրբագեղ գծեր։
Վաղ ստեղծագործությունները և ծաղկումը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1469 թվականից Սանդրոն աշխատում էր հոր տանը։ Նա արդեն դարձել էր իսկական վարպետ, և նրան սկում են դիմել պատվիրատուները։ Ֆիլիպեպիի որդիները սկսում են աշխատել ոչ այնքան փոքր գումար, և 1470 թվականին Սանդրոն նույնիսկ բացում է իր սեփական արվեստանոցը։ Աստիճանաբար Բոտիչելլիի նկարչական ձևը դառնում է շատ ավելի նրբագեղ, և նրա կերպարները ստանում են զարմանալիորեն նուրբ զգացմունքային գունավորում։
1472 թվականին Բոտիչելլին դառնում է Սուրբ Լուկի գիլդիայի անդամ, որը այդ ժամանակ միավորում էր նկարիչներին։ Նրա անունը հայտնվում է Կարմիր գրքում, ինչի հիման վրա նկարիչը օրինական թույլտվություն է ստանում աշակերտներ վերցնել։
Հիմնական պատվերները նկարիչը ստանում էր Ֆլորենցիայից։ Նրա ամենահիասքանչ նկարնեից մեկը «Սուրբ Սեբաստյանը» կատարված է քաղաքի ամենահին եկեղեցու՝ Սանտա Մարիյա Մաջորեի համար։ Այնուամենայնիվ Բոտիչելլին կարողանում է աշխատել Պիզայում՝ Կամպոսանտոյի որմնանկարների վրա։ Պատվիրատուները ցանկանալով հասկանալ որքան մեծ է երիտասարդ Սանդրոյի վարպետութունը, հրամայեցին նրան պատկերել զոհասեղանի պատկեր «Մարիամի մահը»։ Այնուամենայնիվ այդ աշխատանքը այդպես էլ անավարտ մնաց։ Բայց մեծաքանակ պատվերները նշանակում էին որ նկարչի համբավը անցել է հայրենի քաղաքի սահմաներից։
Բոտիչելլիին ընդունում են ամենուր, այդ թվում նաև արիստոկրատական տներում։ Հենց այս ժամանակ նա սկսում է շփվել Մեդիչիների ընտանիքի հետ, ովքեր այդ ժամանակ իշխում էին Ֆլորենցիայում։ Այս ժամանակը համարվում է Բոտիչելիի արվետսի ծաղկումը։ Նա շատ էր շփվում պոետների, գրողների, փիլիսոփաների և նկարիչների հետ Մեդիչիների բակում։ Նկարչին մնում էր միայն ոգեշնչում գտնել և ստեղծագործել։ Նրա աշխատանքները դուր էին գալիս Լորենցո Հոյակապին, նա հրամայեց նկարչին զարդարել իր վիլլան։
Կարծիք կա, որ նկարչի «Մոգերի երկրպագությունը» (1475) նկարի որոշ կերպարներում կարելի է ճանաչել այդ ազգանվան անդամներին։
Երկրորդ նկարը «Մոգերի երկրպագությունը» թեմայով կատարվել է 1478-1482 թվականներին։ Սյուժեն վերցված է Ավետարանից. երեք իմաստուններ արևելքից ժամանում են Բեթղեհեմ՝ երկրպագելու նորածին Փրկչին: Հետևելով երկնքում դեռևս նոր յահտնված աստղին, նրանք գտնում են ներածնին և Մարիամին և մատուցում են նրանց հարուստ ընծաներ՝ ոսկի, խունկ և զմուռս։
Մասնագետները կարծում են որ Բոտիչելլին այս նկարում պատկերել է իր ժամանակակիցներից ոմանց։
Կոմպոզիցիան մեզ տանում է դեպի կտավի խերքերը։ Այս ազդեցությանը Բոտիչելլին հասել է կերպարներին տեղադրելով կտավի կենտրենական հատվածին մոտ։
Արվեստագետների համար մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում նաև «Կոզիմո Մեդիչի ավագի մեդալով անհայտի դիմանկարը»։ Մասնագետները միչև հիմա չեն կարողանում գտնել թե ով է պատկերված այդ դիմանկարում։ Հնարավոր է դա Մեդիչիների ընտանիքի անդամներից է։ Այս ամենի հետ միասին երիտասարդի հագուստը շատ պարզ է, ուստի հնարավոր է որ չի պատկանում այս ընտանիքին։ Ոմանք ենթադրում են, որ նկարում պատկերված է հենց ինքը Բոտիչելլին։ Այլ արվեստագետներ կարծում են որ նկարում Բոտիչելլին պատկերել է իր ոսկեգործ եղբորը Անտոնիո Բոտիչելլիին։
Դիմանկարներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դեռևս երիտասարդ տարիքում Բոտիչելլին ձեռք էր բերել դիմանկարների պատկերման մեծ փորձ։ Իրականում դիմանկարները երբեք չէին հետաքրքրել վարպետին, քանի որ դրանցում շատ քիչ գործողություններ կարելի է կատարել, իսկ Սանդրոն սիրում էր նկարչության միջոցով կյանքի կոչել սեփական ֆանտազիաները։ Նկարչի համար բարդ էր զսպել երևակայությունը, իսկ իսկ կիսանդրու դիմանկարները, որոնք այն ժամանակ մոդայիկ էին, չափազանց ստատիկ էին և բառացիորեն ոչնչացնում էին շարժունակության ցանկացած գաղափար։
Այդուհանդերձ, Բոտիչելլին ստիպված էր աշխատել նաև դիմանկարների վրա, թեև այս դեպքում նա միշտ փորձում էր հնարավորինս շատ կյանք և շարժում մտցնել դրանց մեջ։ «Անհայտ անձի դիմանկարը Կոզիմո դե Մեդիչի Ավագի շքանշանով» (մոտ 1475, Ֆլորենցիա, Ուֆիցի պատկերասրահ) հետաքրքիր չէ միայն այն ժամանակվա իր հիմնարար նոր կոմպոզիցիայի պատճառով (վարպետը լքեց պրոֆիլային դիմանկարները, ընդ որում դրանք նորաձև էին այն ժամանակ), բայց նաև, հավանաբար, առաջին դիմանկարներից է, որը պատկերում է ոչ միայն մարդու տեսքը, այլև արտահայտում է նրա հոգևոր աշխարհը։ Վարպետը նկարում է դիմանկարը երեք քարերդում և անցում է կատարում կրծքավանդակի երկարությամբ պատկերից մինչև գոտկատեղ, նա պատկերում է ձեռքեր (սա նորարարություն էր), իսկ չեզոք ֆոնը փոխարինում է լանդշաֆտով։
Ջուլիանո Մեդիչիի դիմանկարը, որը երիտասարդ Ջուլիանոյի դիմանկարների շարքից է, նկարչի կողմից պատկերված է 1478 և 1482 թվականներին։ Նկարի վրա աշխատանքի ընթացքում Բոտիչելլին օգտագործում է տեմպերա։ Այստեղ Բոտիչելլին փորձում է ճշգրտությամբ պատկերել ոչ միայն պատկերվողին այլև նրա ներքին աշխարհը։
1478 թվականին դավադրության արդյունքում Ֆրանչեսկո Պացցի կրտսեր Մեդիչիին սպանեցին քաղաքի տաճարում՝ պատարագի ժամանակ։ Նրա եղբայր Լորենցոյին հաջողվեց փախչել։Նրա հրամանով անմիջապես ձերբակալվել են Պացիի շրջապատի մարդկանց, որից հետո դժբախտ մարդկանց կախել են հենց Պալացցո Վեքիոյի-ի պատուհաններից։
Կարծիք կա որ հենց Բոտիչելլին է մաքսիմալ նման պատկերել Ջուլիանոյին, չնայած որ դիմանկարը պատկերվել է ողբերգալի դեպքերից անմիջապես հետո։ Այն փաստը որ պատկերվողը արդեն մահացել է, ցույց է տալիս նկարում չոր ճյուղի վրա նստած աղավնին և կիսաբաց դուռը՝ այս ամենը մահվան խորհրդանիշներն են։
Ներկայումս այս աշխատանքը պահպանվում է Վաշինգտոնի Արվեստի ազգային պատկերասրահում։
Սմերալդա անունով հայտնի տիկնոջ դիմանկարը ստեղծվել է Ֆլորենցիայում 1470 и 1480 թվականներին։ Նկարչի համար բնորդուհի է եղել Սմերալդա Բանդինելլին, Վիվիանո Բանդինելլիի կինը, և քանդակագործ Բաչչո Բանդինելլիի տատիկը։ Ազնվական տիկնոջ դիմանկարը, որը ստեղծված է դիմանկարի բոլոր կանոններին համապատասխան, իրականում միանգամայն սովորական էր։ Սմերալդան պատկերված է ամառային թեթև շորով։ Երիտասարդ կինը երևում է հանգիստ, գտնվում է իր տանը, նշանակում է զգում է իրեն մաքսիմալ հարմարավետ։
Ի դեպ որոշ մասնագետներ կարծում են, որ հենց Սմերալդան է պատկերված Բոտիչելիի ամենահայտնի ստեղծագործություններից մեկի վրա՝ «Գարուն», որը ևս մի իտալական վարպետի գլուխգործոցի՝ «Պալլադան և Կենտավրոս», պետք է զարդարեր Լորենցո դի Պիերֆրանչեսկո պալատի պատերը, որը պատկանում էր Մեդիչիների ընտանիքին։
Հայտնի է որ մոտավորապես 1540 թվականին նկարը տեղափոխեցին Կաստելլո վիլլա Բոտիչելիի մնացած նկարների հետ միասին։ Այն նաև նշված է 1638 և 1761 թվականների գույքագրման մեջ, Բոտիչելիի երկու այլ հայտնի ստեղծագործությունների հետ՝ «Գարուն» և «Վեներայի ծնունդը»:
Մոտ 1830 թվականին նկարը Ուֆֆիցի պատկերասրահից տեղափոխվել է Պիտտի պատկերասրահ և երկար ժամանակ հայտնվել պահեստում։ 1893 թվականից այն այնտեղ ցուցադրում էր թագավորական տներում։ Նկարը վերադարձել է Ուֆֆիցի պատկերասրահ 1922 թվականին։
Ուսումնասիրողները ենթադրում են որ «Պալլադան և Կենտավրոսը» նկարը 1483 թվականին պատվիրել է Լորենցո Մեդիչին, ցանկանալով իր զարմիկ Պիեռֆրանչեսկոյի հարսանիքին իրական թագավորական նվեր մատուցել, ով ամուսնանում էր Ջեյմս III դելի Ապիանի դ'Արագոնայի դստեր՝ Սեմիրամիսի վրա։ Ասում են որ այս ամուսնությունը կազմակերպել էր հենց ինքը Լորենցո Հոյակապը, ձգտելով դրանով հասնել քաղաքական և ֆինանսական օգուտի։
Նկարում մենք տեսնում ենք հմայիչ երիտասարդ կնոջ, ով բռնել է վախեցած կենտավրոսի մազերից։ Կինը նուրբ և փխրուն է, բայց նա առանց վախի ընտելացնում է կատաղի կենտավրոսին, իսկ ձեռքում պահում է ծանր հալբերդ, դրանում մենք տեսնում ենք ֆլորենցիական Վերածննդի գլխավոր սիմվոլներից մեկը՝ անցյալ դարերի պարզունակ ուժը նահանջում է հումանիստական գաղափարների մեղմ գրոհի տակ։
Բոտիչելլիի մեկ այլ հայտնի ստեղծագործություն է «Երիտասարդ կնոջ դիմանկարը», կամ, ինչպես նաև կոչվում է, «Սիմոնետա Վեսպուչիի դիմանկարը որպես նիմֆա» (1480-1485): Նկարում պատկերված է նրբագեղ երիտասարդ կին պրոֆիլում: Բարակ պարանոց, շիկահեր մազեր, գունատ մաշկ՝ նկարիչը ցանկանում է դիտողին ցույց տալ կանացի գեղեցկության իդեալը։ Աղջիկը երիտասարդ է, թարմ և իսկապես գեղեցիկ:
Ընդհանրապես ընդունված է, որ Բոտիչելլին նկարը հիմնել է ֆլորենցիացի գեղեցկուհի Սիմոնետտա Վեսպուչիի վրա՝ Ջուլիանո դե Մեդիչիի սիրելին՝ Ֆլորենցիայի տիրակալի կրտսեր եղբայրը։ Այդ մասին է վկայում գեղեցկուհու վիզը զարդարող մեդալիոնը։ Դատելով քարերից՝ այն պատկանել է Մեդիչիների ընտանիքին։ Սիմոնետտան այն ժամանակ համարվում էր Իտալիայի ամենափայլուն գեղեցկուհիներից մեկը։ Նրա ժամանակակիցներից մեկը նրա մասին այսպես խոսեց. «Մի պարզ և անմեղ տիկին, որը բնության այլ բացառիկ նվերների շարքում երբեք խանդի կամ սկանդալի տեղիք չի տվել, նա ուներ այնպիսի քաղցր և գրավիչ հաղորդակցման ձև, որ բոլոր նրանք, ովքեր սահմանում էին մտերիմ ծանոթություն նրա հետ, կամ նրանք, ում նա նույնիսկ աննշան ուշադրություն էր ցույց տալիս, զգում էին, որ նրա սիրո առարկան են:
Չկար մի կին, ով նախանձում էր նրան, և բոլորն այնքան էին գովում նրան, որ դա արտասովոր բան էր թվում այնքան տղամարդիկ սիրում էին նրան առանց հուզմունքի կամ խանդի, և այնքան շատ տիկիններ գովում էին նրան առանց չարության»։ Ավաղ, գեղեցկուհու ճակատագիրը տխուր էր՝ նա մահացավ 1476 թվականի ապրիլի 26-ին սպառումից՝ ապրելով ընդամենը քսաներեք տարի: Նրա սիրեցյալ Ջուլիանո դե Մեդիչին մահացավ Պացցի դավադիրների ձեռքով գեղեցկուհու մահից ուղիղ երկու տարի անց՝ 1478 թվականի ապրիլի 26-ին (այդ ժամանակ նա ընդամենը քսանհինգ տարեկան էր)։
Սանդրոն անկեղծորեն հիանում էր Սիմոնետայով և գովում նրա գեղեցկությունը։ Գեղեցկուհին, երևի, երբեք կեցվածք չի ընդունել վարպետի համար, բայց նրա կերպարն այնքան է տպավորել նկարչին, որ նա անընդհատ վերադառնում է դրան՝ նկարչությունից նկարչություն տեղափոխելով։
«Գարուն» և «Վեներայի ծնունդը»
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մեդիչիների ընտանիքի համար վարպետը շատ աշխատանքներ է պատկերում, բայց երկու ամենահայտնիները «Գարուն» (մոտ 1482) և «Վեներայի ծնունդը» (1486) նկարներն են։ Սա նկարչի կյանքի ամենաբեղմնավոր շրջանն էր, և այս շրջանում նրա կատարած աշխատանքները մեծ համբավ բերեցին։ Ներկայումս հանրահայտ «Գարուն»-ը պահպանվում է Ուֆֆիցի պատկերասրահում։ Հետաքրքիր է որ այս աշխատանքում պատկերված են հիսուն ամենատարբեր տեսակի ծաղիկներ, և բոլորը ֆոտոճշտությամբ։ Չնայած նկարի անվանմանը, ծաղիկների շրջանում կարելի է տեսնել այնպիսինները որոնք ծաղկում են ամռանը և իտալական մեղմ ձմռանը։ Կա նաև ենթադրություն, որ Բոտիրելլին պատկերել է Մեդիչի եղբայրների սիրելիներին։
Նկարում իրենց արտացոլումն են գտել ինչպես քրիստոնեական այնպես էլ այն ժամանակ նորաձև անտիկ մոտիվներ։ Մենք տեսնում ենք ծաղկած նարնջագույն այգի և ծաղիկներով սփռված բացատ, որտեղ զարգանում է գործողությունը: Նկարի աջ կողմում Զեֆիրը՝ արևմտյան տաք քամին, հետապնդում է Քլորիսին՝ դաշտերի և ծաղիկների հունական նիմֆային, ով վերածվում է մոտակայքում պատկերված Ֆլորային՝ հռոմեական գարնան աստվածուհուն՝ ողողելով երկիրը ծաղիկներով: Ձախ կողմում երեք գրացիաներն են, որոնք սառած են նրբագեղ պարի մեջ: Սա Ագլայան է («Փայլում»),Euphrosyne («Օրհնյալ») և Thalia («Ծաղկում»): Միջին գրացիան (հնարավոր է Եփրոսինե) նայում է Մերկուրիին, Կուպիդը, սավառնելով Վեներայի գլխի վերևում, ուղղված է ուղիղ նրա սրտին: Այս գրացիաների դիրքերը հիշեցնում են Սիքստինյան կապելլայում Բոտիչելլիի «Տեսարաններ Մովսեսի կյանքից» որմնանկարից Ջետրոի դուստրերի դիրքերը։ Մերկուրին, ցրելով ամպերը, կանգնած է նարնջագույն ծառերի ստվերի տակ։ Նկարիչը սուր է նվիրել Մերկուրիին, ով Հին Հռոմում հարգված էր որպես առևտրի հովանավոր աստված՝ դարձնելով նրան այս կախարդական այգու պահապանը:
Կոմպոզիցիայի կենտրոնում աստվածուհի Աֆրոդիտեն կամ ինչպես հին հռոմեացիներն էին նրան անվանում՝ Վեներան, մեղմ քայլում է խոտաբույսերի ու ծաղիկների գորգի վրայով։
Քրիստոնեական թեման, զարմանալիորեն, մարմնավորվել է հենց նրա կերպարում: Նկարիչն իր առաջնայնությունն ընդգծում է ոչ միայն կենտրոնական դիրքով, այլ նաև մրթենու տերևներով ձևավորված երկու լուսապսակներով և մրտենի թփի ու նարնջի ծառերի միջև եղած բացերով։
Ոմանք կարծում են, որ նկարի աջ կողմը դիտվում է որպես մարմնական սիրո այլաբանություն, ձախը՝ որպես մերձավորի հանդեպ սիրո այլաբանություն, կենտրոնում՝ ավելի բարձր սիրո, Աստծո հանդեպ սիրո այլաբանություն: Մեկ այլ վարկածի համաձայն՝ նկարում նկարիչը պատկերել է երկրային դրախտով անցած ճանապարհորդության այլաբանություն՝ մուտք աշխարհ, ճամփորդություն այգու միջով և ելք դեպի դրախտ:
Նկարում պատկերված բոլոր կերպարները համարյա չեն դիպչում գետնին, տպավորություն է որ սավառնում են դրա վրա։ Թեթևության զգացողությունը ավելի է ուժեղանում նկարի բարձր դիրքով։ Փորձագետները կարծում են, որ իտալացի մեծ վարպետը ոգեշնչվել է երկու դասական ստեղծագործություններից՝ հռոմեացի բանաստեղծ և փիլիսոփա Լուկրեցիուսի «Իրերի բնության մասին» պոեմից և հռոմեացի բանաստեղծ Օվիդիսի «Ֆաստի» պոեմից։ Գիտնականները մինչ օրս վիճում են այն մասին, թե իրականում ինչ է ցանկացել նկարիչը պատկերել նկարում: Ոմանք կարծում են, որ սա այլաբանական կտավ է, որտեղ Վեներան հայտնվում է որպես սիրո հովանավոր, ինչպես երկրային, այնպես էլ երկնային, Զեֆիրն ու Ֆլորան անձնավորում են մարդկային զգացմունքները, երեք գրացիաները ներկայացնում են բանականությունը, իսկ Մերկուրին ներկայացնում է հանգիստ խորհրդածություն, առանց որի իրական իմաստությունը անհնար է: Հետևաբար, պատահական չէ, որ Զեֆիրի շարժումներն ուղղված են դեպի ներքև, իսկ Մերկուրինը՝ վերև, այսպիսով, զգացմունքները մարդուն միշտ գրավում են դեպի երկիր, իսկ միտքը բարձրացնում է դեպի երկինք։
Այլ փորձագետներ կարծում են, որ Բոտիչելլին նկարում պատկերել է Հեսպերիդների հիասքանչ այգին։
Հին Հունաստանում Հեսպերիդները կոչվում էին երեկոյան աստղ Հեսպերի և գիշերվա աստվածուհի Նյուկտայի դուստրերին: Ըստ լեգենդի՝ այս գեղեցիկ օրիորդները ապրում էին հեռու, հեռու, արտերկրում, նույն տարածաշրջանում, որտեղ ապրում էին սարսափելի հրեշները՝ Գորգոնները: Նաև որոշ փորձագետներ կարծում են, որ Բոտիչելին նկարում պատկերել է իր ժամանակակիցներին։ Իբր, Մերկուրին ոչ այլ ոք է, քան Լորենցո Հոյակապը, իսկ գեղեցիկ շնորհներն ու աստվածուհիները նրա սիրեկաններն են։ Այգին իրականում խորհրդանշում է Ֆլորենցիան, որը ծաղկել է Պացցի դավադիրների պատժից հետո, որոնք սպանել են Լորենցոյի եղբորը։
Ինչ էլ որ լինի, անկախ նրանից, թե վարպետն իրականում ինչ նշանակություն է տալիս իր գործին, մի բան հաստատ է՝ մեր առջև, իհարկե, գլուխգործոց է։ Եվ հիմա դժվար է պատկերացնել, որ փառքը այս փայլուն գործին հասել է միայն 20-րդ դարում։
Վեներայի ծնունդը ստեղծվել է հատուկ Լորենցո դի Պիերֆրանչեսկո դե Մեդիչիի համար՝ Լորենցո Հոյակապի զարմիկ և Բոտիչելլիի գլխավոր հովանավոր։
Նկարում պատկերված է ծովի փրփուրից ծնված Ուրանի դստեր՝ Վեներայի աստվածուհու ժամանումը Կրետե կղզու ափեր։ Մեր առջև հայտնվում է առավոտյան ծովը, կղզու կանաչ ափերը, նարնջագույն ծառերը՝ թեքված դեպի գեղեցկուհին։ Խեցու մեջ կանգնած մերկ աստվածուհուն շոյում է Զեֆիրի շունչը՝ արևմտյան քամին։ Ափին աստվածուհուն դիմավորում է տարվա եղանակների նիմֆաներից մեկը՝ Օրան։ Նա պատրաստ է Վեներային ծածկել վերմակով, իսկ Զեֆիրը, ով կնոջ՝ Քլորիսի գրկում է, շրջապատում է նրան ծաղիկներով։
Վեներայի մարմնի կորերն ու նրա մաքուր ժեստերը մեզ հիշեցնում են հունական դասական քանդակները: Երևի նկարիչն իր Վեներան նկարել է հմայիչ Սիմոնետա Վեսպուչիից:
Նկարիչը օգտագործում է սառը, գրեթե թափանցիկ, բաց գույներ՝ պահի տրամադրությունը փոխանցելու համար: Հետաքրքիրն այն է, որ Բոտիչելլին առաջինն է օգտագործել կտավը նման աշխատանքի համար։ Իսկ կտավի ավելի մեծ պահպանման համար այն պատել է հատուկ լաքով։
Կրոնը և Բոտիչելլին
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1481 թվականին Բոտիչելլին այցելում է Հռոմ՝ Հռոմի IV պապի հրավերով, ով նկարչին առաջարկեց մասնակցել նորակառույց Սիքստինյան կապելլայի նկարազարդման աշխատանքներին։ պապը ցանկանում էր որ այն նկարազարդեն լավագույն նկարիչները իրենց որմնանկարներով։ Սանդրոն «Քրիստոսի գայթակղությունը», «Մովսեսի երիտասարդությունը» և «Ապստամբ ղևտացիների պատիժը»։ Երեք որմնանկարներում նա հմտորեն և պարզ «լեզվով» ներկայացրել է աստվածաշնչյան բարդ պատմություններ՝ հիանալի մշակելով կոմպոզիցիան։ Որմնանկարներն ավարտվել են ընդամենը տասնմեկ ամսում, ինչը շատ կարճ ժամանակահատված է նման բարդ աշխատանքի համար: Բացի մատուռը նկարելուց, նկարիչը այդ պահին ստեղծել է Պապի տասնմեկ դիմանկարներ: Այնուամենայնիվ, նկարիչը շուտով ստիպված եղավ վերադառնալ Ֆլորենցիա՝ նրա հայրը մահացել էր: Ողբերգություն ապրելուց հետո՝ Սանդրոն նորից աշխատանքի է անցնում։ Այնքան պատվերներ են գալիս, որ նա այլևս չի կարողանում միայնակ գլուխ հանել։ Արդյունքում, նա ստիպված էր վարձել մի քանի աշկերտների, ովքեր լավ ընդօրինակում էին վարպետի ոճը և կատարում էին նրա համար որոշակի տեսակի աշխատանքներ, մինչդեռ ինքը՝ Բոտիչելլին, այժմ ընդունում էր միայն բարդ և հեղինակավոր պատվերներ։ Բոտիչելլին ստեղծում է մի շարք մեծ նկարներ կրոնական թեմաներով։ Դրանցից են մի քանի թոնդոներ, որոնցում նկարիչը փոխանցում է իր զգացողությունները՝ որոշակի կերպ տեղադրելով ֆիգուրներ։ Տոնդոները նախատեսված էին Ֆլորենցիայի ազնվականների բնակարանները կամ արվեստի հավաքածուները զարդարելու համար։ Այդպիսի տոնդոն է Մոգերի երկրպագությունը, որը կարող էր ծառայել որպես սեղանի ծածկ Պուչիի տանը:
Հաջորդ տասնամյակի սկզբին կյանքը Ֆլորենցիայում մեծապես փոխվեց, և դրա հետ մեկտեղ փոխվեց նաև Բոտիչելիի կյանքը։ Լորենցո Հիասքանչը մահացել է 1492 թ.։ Դրան հաջորդեց նրա չափազանց նուրբ որդու՝ Պիեռոյի անհաջող թագավորությունը, որին ի վերջո քշեցին քաղաքից։ Հենց այդ ժամանակ իշխանության եկավ կատաղած Սավոնարոլան՝ արհամարհելով շքեղության հակված Մեդիչիներին։
Բոտիչելլիի համար սա շատ դժվար շրջան է, հատկապես, որ նա կորցնում է ավագ եղբորը՝ Ջովանիին։ Այժմ Սանդրոն ուրիշ ոչ ոքի չունի, ում աջակցում է: Նկարչի ոճը մեծապես փոխվում է և մասամբ գտնվում է նոր բռնապետի ազդեցության տակ։ Այժմ Բոտիչելլին ավելի ու ավելի մեծ ուշադրություն է դարձնում կրոնական թեմաներին։ Սանդրոն պատրաստ է ընդունել Սավոնարոլայի քարոզները։ Այնուամենայնիվ, Բոտիչելլին միշտ շատ լուրջ էր վերաբերվում բարոյականության և կրոնի հարցերին, ինչն արդեն ակնհայտ էր առեղծվածային «Հաղորդության Մադոննայի» ստեղծման մեջ: Սավոնարոլայի թագավորությունը կարճ տևեց։ 1498-ին նա գահընկեց արվեց, հեռացվեց և հրապարակայնորեն մահապատժի ենթարկվեց: 1485 թվականին Բոտիչելին նկարել է «Ավետում» կտավը՝ նվիրված աստվածաշնչյան հայտնի պատմությանը։ Նկարի վրա աշխատելիս նկարիչը օգտագործել է տեմպերա և ոսկի, որոնք քսել է փայտե պանելին։ Կոմպոզիցիան կառուցված է այնպես, որ Գաբրիել հրեշտակապետը և Մարիամ Աստվածածինը բաժանված են սյուներով։ Գաբրիելը կարծես դեռ լողում է օդում, դա երևում է նրա թևերից և սպիտակ թռչող գնացքից: Նրա ամբողջ կազմվածքը շարժման մեջ է։ Մարիան, ընդհակառակը, քարացավ՝ մի ծնկի վրա կռանալով՝ սպասելով սուրհանդակին։ Ֆիգուրները գտնվում են միմյանց նկատմամբ գրեթե հայելային պատկերով: Նկարիչը նախապատվությունը տալիս է խորը գույներին, որոնք, այնուամենայնիվ, դառնում են գալիս օդային և թափանցիկ։ Բոտիչելլին այնքան նուրբ էր զգում գույնը, որ նկարում կան սպիտակի մի շարք երանգներ՝ հրեշտակի հագուստ և թևեր, վարագույրներ, սյուներ, վարագույր Մարիամի գլխին:
Բոտիչելլին կրկին դիմեց դիցաբանական թեմաներին 1485 թվականին և նկարեց «Վեներա և Մարս» կտավը։ Մեր առջև Վեներան է՝ սիրո և գեղեցկության հնագույն աստվածուհին, ուշադրությամբ նայում է խորը քնած Մարսին՝ պատերազմի աստծուն: Զվարճալի ֆաունները, որոնք ավանդաբար պատկերված են այծի ոտքերով, եղջյուրներով գլխներին, խաղում են Մարսի զենքերի հետ։ Ըստ էության, պատերազմի աստվածը զինաթափված է։ Եվ ահա մենք գալիս ենք նկարի հիմնական գաղափարին. Վեներան սերն է, որը զինաթափեց պատերազմը: Կտավի վրա տիրում է ներդաշնակությունը, համաձայնությունն ու փոխըմբռնումը։ Գործողությունները տեղի են ունենում մրթենի պուրակում, և, ինչպես գիտեք, միրտենը Վեներայի բույս է։ Ենթադրվում է, որ նկարը նախատեսված է եղել Վեսպուչիի տան համար, ինչի մասին վկայում են վերին աջ անկյունում գտնվող մեղուները, որոնք համարվում են ընտանիքի խորհրդանիշներից մեկը։ Նկարը մեծ հաջողություն ունեցավ և հետագայում հաճախ կրկնօրինակվեց այլ նկարիչների կողմից: Բոտիչելլին դիմում է «Մոգերի երկրպագությունը» (1470-1475) ավետարանական թեմային: Այնուհետև նա ստեղծում է ևս մի քանի նկար նույն թեմայով։ Վարպետը հստակ գծերով փոխանցում է ընդհանուր տրամադրությունը՝ հատուկ, ծավալուն տարածություն ստեղծելով Մարիամի ու Մանկան շուրջ։ Մարդիկ, ովքեր եկել էին Քրիստոսին երկրպագելու, բառացիորեն ուրախություն են հաղորդում: Եվ խորհրդանշականորեն խարխուլ հնագույն տաճարը վկայում է նոր կրոնի ծնունդի մասին։ Հիացմունքի արժանի է, թե որքան հմտորեն է Բոտիչելլին պատկերում շրջակա բնապատկերը՝ բառացիորեն հեռուստադիտողին ներգրավելով տեղի ունեցողի մեջ։ Նկարն այժմ պահվում է Լոնդոնի ազգային պատկերասրահում 1475-1480 թվականներին Բոտիչելին նկարել է «Սուրբ Ֆրանցիսկոսը հրեշտակների հետ», որը պետք է զարդարեր Սանտա Մարիա դի Մոնտիչելլիի վանքի ննջասենյակը: Ստորագրության պատճառով երկար ժամանակ համարվում էր, որ նկարը պատկանում է Ֆիլիպինո Լիպիին։ Սակայն հետագայում հնարավոր եղավ հաստատել, որ այն գրել է Բոտիչելլին։ Նկարիչը «Մադոննան գրքով» նկարել է 15-րդ դարի 80-ականների սկզբին։ Այստեղ Բոտիչելլին հետևեց Մադոննաների հետ իր վաղ աշխատանքին բնորոշ օրինաչափությանը։ Այս անգամ վարպետը Մարիային պատկերում է գրքի առաջ. Պարզ չէ՝ Աստվածածինը նստած է, թե՞ նոր է ոտքի կանգնել, և անհարմար է թվում այն դիրքը, որում երեխան պառկած է նրա գրկում։
Նկարը լի է սիրով և քնքշությամբ, պարզապես պետք է ուշադրություն դարձնել, թե որքան փոքր է Հիսուսն իր ձեռքերով դիպչում մոր ձեռքերին և որքան քնքուշ է նայում նրան։ Բայց Մադոննայի դեմքը տխուր է, երեխայի դաստակին փշե պսակը և ձեռքերում պահած եղունգները ցույց են տալիս նրա ապագա տառապանքն ու նահատակությունը: Ենթադրվում է, որ Մադոննայի առջև ընկած գիրքը Մարիամի Ժամերի Գիրքն է, որը խորհրդանշում է եկեղեցական ուսմունքի հեղինակությունը: «Չորս տեսարան Սուրբ Զենոբիուսի վաղ կյանքից» (1500) կտավը պատկանում է «Սուրբ Զենոբիուսի կյանքը» շարքին։ Նկարների այս շարքը Բոտիչելիի վերջին աշխատանքն է, որը նվիրված է Ֆլորենցիայի հովանավոր սուրբ Զենոբիուսի կյանքին։ Այդ օրերին արվեստագետը սուրբի պես ամբողջությամբ նվիրվեց հայրենի քաղաքի գործերին։ Վահանակը պատկերում է չորս տեսարան. Առաջինը պատմում է Զինովին հրաժարվելու ամուսնանալ աղջկա հետ, ում ծնողները սիրաշահում են։ Երկրորդում մենք տեսնում ենք սուրբի մկրտությունը. Հաջորդը գալիս է նրա մոր՝ Սոֆիայի մկրտության դրվագը։ Իսկ պատկերը լրացվում է Զինովիի եպիսկոպոսական աստիճանի ձեռնադրմամբ հատվածով։ Այս աշխատանքը ներկայումս ցուցադրվում է Լոնդոնի ազգային պատկերասրահում։ Մեկ այլ նկար ցիկլից, երրորդը «Տեսարաններ Սուրբ Զենոբիոսի կյանքից» (1500-1510) շարքում։ Դրա վրա նկարիչը պատկերում է միանգամից երեք տեսարան, որոնք անցնում են ձախից աջ։ Նախ դիտողը տեսնում է, թե ինչպես է սուրբը հարություն տալիս երիտասարդին։ Հաջորդ հրաշքը Զինովի կողմից ձիուց ընկած մարդու բուժումն է: Վերջին դրվագը պատմում է Եվգենի սարկավագի հարության մասին։ Բոլոր տեսարանները լի են դրամատիզմով, և այս էֆեկտն ուժեղանում է նկարչի ընտրած հարուստ, հակապատկեր գույներով: «Առեղծվածային ծնունդ» կտավը թողարկվել է 1501 թվականին, երբ Իտալիան տենդի մեջ էր Լորենցո Հոյակապի մահից հետո։ Սա նկարչի վերջին աշխատանքներից է։ Այս նկարը մոռացության մեջ մնաց դարեր շարունակ, մինչև որ Պրառաֆայելիտները վերագտնեցին այն հանրության համար: Այն իր ներկայիս անվանմանը պարտական է անգլիացի գրող և նկարիչ Ջոն Ռասկինին։ Այնուհետև այն գնել է Լոնդոնի ազգային պատկերասրահը, որտեղ նկարը պահվում է մինչ օրս։ Նկարիչը ստեղծում է բարդ քառաստիճան կոմպոզիցիա։ Նա վերևում ավելացնում է մի մակագրություն, որում խոսում է Իտալիայում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին. Սուրբ Հովհաննեսի IX գլուխը և Ապոկալիպսիսի երկրորդ հայտնությունը կատարվեցին երկրի վրա երեք ու կես տարի: Այս ժամանակահատվածն անցնելուց հետո սատանան նորից շղթայված կլինի, և մենք կտեսնենք նրան գցված, ինչպես այս նկարում է»: Նկարի սյուժեն մեզ վերաբերում է 1494 թվականին Սավոնարոլայի Սուրբ Ծննդյան քարոզին, որտեղ նա կոչ էր անում ֆլորենցիացիներին իրենց հայրենի քաղաքը վերածել նոր Նազարեթի։ Խրճիթի տանիքին երեք հրեշտակներ են՝ հագած սպիտակ, կարմիր և կանաչ: Այս գույները ներկայացնում են շնորհքը, ճշմարտությունը և արդարությունը, որոնք հաճախ են հայտնվում Սավոնարոլայի ելույթներում։ Դրանց ներքեւում նկարչի համար ժամանակակից հագուստով մարդիկ նշում են Սուրբ Ծնունդը։ Իսկ փոքրիկ դևերն ավելի հավանական է, որ շտապեն թաքնվել հողի բացերում: Խաղաղության և հանգստության թեման գերիշխում է տեսարանում, որն ընդգծված է կերպարներին ուղեկցող ձիթենու ծաղկեպսակների և ճյուղերի խորհրդանիշով: Ձիթապտղի ճյուղերը պահվում են խրճիթի վերևում պտտվող հրեշտակների ձեռքերում, մի առարկա, որը վերցված է եկեղեցիների զարդարանքից սուրբ ներկայացումների համար, որը կիրառվում էր Բրունելեսկիի ժամանակներից:
Վերջին տարիները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կյանքի վերջին տարիներին նկարիչը մնում է լրիվ միայնակ։ Նրա համբավը խամրեց։ Նրա զգացմունքները չկորցրեցին սրությունը, սակայն, նա սկսում է շատ բծախնդիր լինել խղճի ու բարոյականության հարցերում։ Բոտիչելլիին աշխարհը կոռումպացված է թվում: Այնուամենայնիվ, Ռեֆորմացիայի հետևորդները, որոնք շուտով ցնցելու են Եվրոպան, կհամաձայնեն նրա հետ:
Բոտիչելլին հեռացավ աշխատանքից, շատ թուլացավ և ծերացավ։ Աղքատությունը դարձել է նրա հավատարիմ ընկերը։ Նա երբեք կին ու երեխաներ չի ունեցել։ Մեծ վարպետը վախճանվել է բոլորի կողմից մոռացված 1510 թվականին վաթսունհինգ տարեկանում և թաղվել Սանտա Մարիա Նովելլա վանքի մոտ։
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Մեդալիոնով երիտասարդը -
Մարիամը երեխայով և երգող հրեշտակներով (1487) -
Վեներայի ծնունդը, (1486) -
Վեներայի թագավորությունը (մոտ 1478/1482) -
-
«Մադոննան վարդերի պարտեզում» (1470) -
Սուրբ Սեբաստյան -
Մոգերի երկրպագությունը -
Գարուն
_9533.jpg)
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 https://www.britannica.com/biography/Sandro-Botticelli
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 https://doi.org/10.1093/gao/9781884446054.article.T010385
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Artnet — 1998.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 AGORHA (ֆր.) — 2009.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Vasari G. Vasari's "Lives of the Most Excellent Painters, etc" in Deutsch / F. Schillmann — 1948.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Union List of Artist Names — 2018.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 https://rkd.nl/explore/artists/11286
- ↑ 8,0 8,1 8,2 http://vocab.getty.edu/page/ulan/500015254
- ↑ Schumacher A. Florence and its Painters: From Giotto to Leonardo da Vinci, Florenz und seine Maler: Von Giotto bis Leonardo da Vinci — P. 20.
- ↑ Florence and its Painters: From Giotto to Leonardo da Vinci, Florenz und seine Maler: Von Giotto bis Leonardo da Vinci — P. 21.
- ↑ Barbara Deimling (directeur de la Syracuse University à Florence), Sandro Botticelli, 1444/45-1510, Taschen, 2000, 3 8228 5992 3
- ↑ L'année commençant à Florence dans cette période en mars.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Սեյրանուհի Գեղամյան - «Փոքրիկ պատմություններ մեծ արվեստագետների մասին»։ Երևան, «Գրաբեր» հրատարակչություն, 2007 թվական
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սանդրո Բոտիչելլի» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 525)։ 
|