Jump to content

Ֆրից Կրեյսլեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Ֆ. Կրեյսլերից)
Ֆրից Կրեյսլեր
Բնօրինակ անունգերմ.՝ Fritz Kreisler
Ծնվել էփետրվարի 2, 1875(1875-02-02)[1][2][3][…]
Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[4][5][6][…]
Երկիր Ավստրիա,  Ավստրո-Հունգարիա և  ԱՄՆ
Մահացել էհունվարի 29, 1962(1962-01-29)[4][1][2][…] (86 տարեկան)
Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4]
ԳերեզմանՎուդլոն
Ժանրերօպերա և դասական երաժշտություն
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր և ջութակահար
Գործիքներջութակ
ԼեյբլRCA Victor
ԿրթությունՎիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարան
Պարգևներ
Ստորագրություն
Ստորագրություն
 Fritz Kreisler Վիքիպահեստում

Ֆրից Կրեյսլեր (գերմ.՝ Fritz Kreisler, փետրվարի 2, 1875(1875-02-02)[1][2][3][…], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[4][5][6][…] - հունվարի 29, 1962(1962-01-29)[4][1][2][…], Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4]), ավստրիացի ջութակահար և կոմպոզիտոր։

Համարվում է 20-րդ դարի առաջին կեսի խոշորագույն ջութակահարներից մեկը։ Նրա կատարումն առանձնանում է տեխնիկական անթերիությամբ, ճշգրիտ ֆրազավորմամբ, էլեգանտ և ջերմ ձայնային հնչեղությամբ, աշխույժ ռիթմով։ «Վիբրատոյի» տեխնիկան, որն ըստ Կրեյսերի նա փոխ է առել Հենրիկ Վենյավսկուց, նույնպես նրա կատարման առանձնահատուկ գծերից էր։

Պահպանվել է նրա ձայնագրությունների բավականին մեծ թիվ, որոնք վերաբերում են հիմնականում 1920 - 1930-ական թվականներին, որոնց թվում՝ Բախի, Մոցարտի, Բեթհովենի, Պագանինիի, Մենդելսոնի կոնցերտները, Շուբերտի և Գրիգի ջութակի սոնատները (Սերգեյ Ռախմանինովի հետ) և այլն։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրից Կրեյսլերը ծնվել է բժշկի ընտանիքում։ Նրա ծնողները հրեաներ էին։ Մկրտվել է 12 տարեկան հասակում։ Չորս տարեկանում Ֆրիցն արդեն ջութակ էր նվագում Ժակ Օբերի մոտ և բավականին արագ հասավ զգալի հաջողությունների։ Յոթ տարեկանում իրավունք ստացավ բացառության կարգով սովորելու Վիեննայի կոնսերվատորիայում (այժմ՝ Վիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարան)՝ դառնալով պատմության մեջ ամենաերիտասարդ ուսանողը, քանի որ ըստ գործող կարգի կոնսերվատորիա էին ընդունվում 14 տարեկանից ոչ պակաս անձինք։ Ջութակ նվագել սովորել է Յոզեֆ Հելմեսբերգերի դասարանում, իսկ երաժշտության տեսություն՝ Անտոն Բրուքների մոտ։ Ինը տարեկանում Կրեյսլերն իր առաջին հրապարակային ելույթն է ունեցել, իսկ մեկ տարի անց կոնսերվատորիան ավարտել է ոսկե մեդալով։ Շարունակել է կատարելագործվել Փարիզի կոնսերվատորիայում Լամբեր Ժոզեֆ Մասսարի (ջութակ) և Լեո Դելիբի (տեսություն և կոմպոզիցիա) մոտ։ 1887 թվականին Կրեյսլերը ավարտական քննության ժամանակ ստացել է առաջին մրցանակ, որից հետո որոշել է ինքնուրույն սկսել իր ստեղծագործական կարիերան։

1889-1890 թվականներին Կրեյսլերը համերգային շրջագայություն է կատարել ԱՄՆ-ում դաշնակահար Մորից Ռոզենտալի հետ, սակայն հասարակությունը նրան շատ զուսպ է ընդունում։ Վերադառնալով Վիեննա՝ ընդունվել է գիմնազիա, այնուհետև երկու տարի սովորել համալսարանի բժշկական բաժնում, որից հետո ծառայել է բանակում։ 1896 թվականին Կրեյսլերը փորձել է ընդունվել Վիեննայի պալատական օպերայի նվագախումբ, բայց մրցույթով չի անցել, ինչը չի խանգարել նրա մենահամերգային կարիերա սկսելուն։ Երկու տարի անց համերգ է տվել Վիեննայի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ, որը ճակատագրի բերումով կազմված էր այն երաժիշտներից, որոնք նրան չընդունեցին։ Ջութակահարը իսկական միջազգային ճանաչում է ստացել 1899 թվականին, երբ առաջին անգամ ելույթ է ունեցել Բեռլինի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ, որը ղեկավարում էր Արթուր Նիկիշը։ Հաջորդ տարի (1900-1901) Կրեյսլերը շրջագայել է ԱՄՆ-ում, 1902 թվականի մայիսի 12-ին Լոնդոնում տվել է իր առաջին համերգը։ Անգլիական երաժշտական հասարակությունը խանդավառությամբ է ընդունել ջութակահարին, 1904 թվականին նրան շնորհվել է Լոնդոնի ֆիլհարմոնիկ ընկերության ոսկե մեդալ, իսկ կոմպոզիտոր Էդուարդ Էլգարը Ֆրիցին է նվիրում իր Ջութակի կոնցերտը, որը Կրեյսլերն առաջին անգամ կատարել է 1910 թվականի նոյեմբերի 10-ին՝ հեղինակի ղեկավարությամբ։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելուց Կրեյսլերը մեկնել է ռազմաճակատ ավստրիական բանակի կազմում, սակայն վիրավորվելուց հետո 1914 թվականի հոկտեմբերին զորացրվել է և շուտով մեկնել ԱՄՆ։ 1924 թվականին ջութակահարը վերադարձել է Եվրոպա, նախ բնակվել Բեռլինում, այնուհետև՝ Ֆրանսիայում։

Եվրոպայում նացիստական տրամադրությունների ամրապնդումից հետո Կրեյսլերը 1938 թվականին նորից մեկնել է ԱՄՆ, որտեղ 1943 թվականին ընդունել է ամերիկյան քաղաքացիություն։ Չնայած 1941 թվականին տեղի ունեցած ծանր ավտովթարին, նա շուտով կարողացել է վերադառնալ ակտիվ համերգային գործունեության։ Կրեյսլերի վերջին հանրային ելույթը կայացել է 1947 թվականի նոյեմբերի 1-ին Քարնեգի Հոլում. հետագա մի քանի տարիներին նա դեռևս ելույթ էր ունենում հեռուստատեսությամբ, բայց շուտով վերջնականապես որոշում է ավարտել երաժիշտի կարիերան աստիճանաբար սաստկացող կուրության և խուլության պատճառով (ավտովթարի հետևանքները )։ 18-րդ դարի իր ջութակների յուրահատուկ հավաքածուն Կրեյսլերը վաճառել է՝ իրեն թողնելով 1860 թվականին Ժան Վիյոմի կողմից պատրաստված միակ գործիքը։

Ֆրից Կրեյսլերի կանքի վերջին տարիներն անցել են Նյու Յորքում։

Ստեղծագործություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կրեյսլերը 20-րդ դարի առաջին կեսի խոշորագույն ջութակահարներից մեկն էր։ Նրա կատարումը առանձնանում էր տեխնիկական անբասիրությամբ, ճշգրիտ ֆրազավորմամբ, էլեգանտ և ջերմ հնչեղությամբ, կենդանի ռիթմով։ Վիբրատո տեխնիկան («ֆրանսիական» վիբրատո), որը Կրեյսլերը ընդօրինակել է Հենրիկ Վենյավսկուց, նրա խաղի առանձնահատուկ գծերից մեկն էր։ Պահպանվել են հիմնականում 1920-1930-ական թվականներին վերաբերվող նրա բավականին մեծ թվով ձայնագրություններ, այդ թվում Բախի, Մոցարտի, Բեթհովենի, Պագանինիի, Մենդելսոնի, կոնցերտները, Շուբերտի և Գրիգի ջութակի սոնատները (Սերգեյ Ռախմանինովի հետ) և այլն։

Կրեյսլերը տաղանդավոր կոմպոզիտոր էր, նրա ստեղծագործություններից են լարային քառյակը, օպերետները («Խնձորենու ծաղիկները» - 1919, «Սիսսի» - 1932), ինչպես նաև ստեղծագործություններ ջութակի համար, կադենցիաներ Բրամսի և Բեթհովենի համերգների և Տարտինիի «Սատանայական գեղգեղանքներ» սոլ մինոր սոնատի համար, բազմաթիվ պիեսներ, որոնք հաճախ կատարվում են մեր ժամանակներում «Չինական դափեր», «Փոքրիկ վիեննական քայլերգ», «Հրաշալի խնկունի», «Սիրո տառապանքները», «Սիրո բերկրանքը» և բազմաթիվ այլ երաժշտական ստեղծագործություններ։

Գործիքների հավաքածու

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրից Կրեյսլերն ուներ մի քանի անտիկվար ջութակներ, որոնք պատրաստվել էին հայտնի ջութակագործ վարպետների կողմից (այդ թվում` Անտոնիո Ստրադիվարիի, Պյետրո և Ջուզեպե Գվարներիի, Կարլո Բերգոնցիի), որոնցից շատերը, իվերջո սկսեցին կրել նրա անունը։ Կրեյսլերն երկար ժամանակ նվագում էր Գվարների «Դել-Ջեզու» ջութակի վրա, սակայն այն ստիպված էր նվիրաբերել Կոնգրեսի գրադարանին ԱՄՆ-ի հարկային ծառայությանը ունեցած պարտքերի կարգավորման նպատակով[7]։ Դրանից հետո ավելի քան տասը տարի ջութակահարը որպես առաջին ջութակ օգտագործում էր Կարլո Բերգոնցիի պատրաստած գործիքը, որպես երկրորդ գործիք Ֆրից Կրեյսլերը հաճախ օգտագործում էր Ժան Բատիստ Վիյոմի (1860) ջութակը, միակը, որը թողել էր իրեն, ամբողջ հավաքածուն վաճառելուց հետո։

Մատենագիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Крейcлер, Фриц // Корзинка - Кукунор. - М. : Советская энциклопедия, 1953. - С. 315. - (Большая советская энциклопедия : [в 51 т.] / гл. ред. Б. А. Введенский ; 1949-1958, т. 23).
  • Ямпольский И. Фриц Крейслер. Жизнь и творчество. - М.: Музыка, 1975

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 Discogs — 2000.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Крейслер Фриц // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/austriaviennaphotos.htm
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  7. ↑ «Carlo Bergonzi Violin» (անգլերեն). Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 10-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրից Կրեյսլեր» հոդվածին։
 ⛭ 
  Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 675)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆրից_Կրեյսլեր&oldid=9483814» էջից