Ֆելիքս Կլայն

Ֆելիքս Կլայն; Felix Klein
Ծնվել է	ապրիլի 26, 1849 կամ ապրիլի 25, 1849; Դյուսելդորֆ, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի թագավորություն
Մահացել է	հունիսի 22, 1925 (76 տարեկանում); Գյոթինգեն, Վայմարյան Հանրապետություն
Գերեզման	Գյոտինգենի քաղաքի գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Գերմանական միություն; Գերմանական կայսրություն; Վայմարյան Հանրապետություն
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս, մաթեմատիկայի պատմաբան, համալսարանի պրոֆեսոր և քաղաքական գործիչ
Հաստատություն(ներ)	Էրլանգեն-Նյուրնբերգի համալսարան, Մյունխենի տեխնիկական համալսարան, Լայպցիգի համալսարան, Գյոթինգենի համալսարան և Բեռլինի տեխնիկական համալսարան
Գործունեության ոլորտ	դիֆերենցիալ երկրաչափություն, խմբերի տեսություն և երկրաչափություն
Պաշտոն(ներ)	Պրուսիայի Կալվածատիրոջ տան անդամ
Անդամակցություն	Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Նիդեռլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Լինչեի ազգային ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Թուրինի Գիտությունների Ակադեմիա և ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա
Ալմա մատեր	Բոննի համալսարան և Հումբոլդտի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն
Գիտական ղեկավար	Յուլիուս Պլյուկեր և Rudolf Lipschitz?
Եղել է գիտական ղեկավար	Ֆերդինանդ ֆոն Լինդերման, Կառլ Գուստավ Ակսել Հարնակ, Ludwig Bieberbach?, Ադոլֆ Հուրվից, Grace Chisholm Young?, Maxime Bôcher?, Oskar Bolza?, Max Brückner?, Frank Nelson Cole?, Friedrich Dingeldey?, Friedrich Engel?, Էռնստ Ֆիեդլեր, Henry Burchard Fine?, Otto Fischer?, Ավգուստ Օտտո Ֆյոպպլ, Erwin Finlay-Freundlich?, Robert Fricke?, Ֆիլիպ Ֆյուրտվանգլեր, Georg Helm?, Edward Kasner?, Conrad Heinrich Müller?, Alexander Ostrowski?, Erwin Papperitz?, Julio Rey Pastor?, Hermann Rothe?, Friedrich Schilling?, Victor Schlegel?, Virgil Snyder?, Otto Staude?, Walther von Dyck?, Adolf Weiler?, Max Winkelmann?, Alexander Witting?, Karl Rohn?, Henry Seely White? և Edward Burr Van Vleck?
Հայտնի աշակերտներ	Ernesto Pascal?, Walther von Dyck? և Theodor Molien?
Պարգևներ	Կոպլիի մեդալ Արվեստի և գիտության ոլորտում ունեցած վաստակի շքանշան Դե Մորգանի մեդալ Աքերման-Թոյբների հիշատակի մրցանակ և Գիտության և արվեստի Բաբարիական Մաքսիմիլիանի շքանշան
	Felix Klein Վիքիպահեստում

Ֆելիքս Կլայն (գերմ.՝ Felix Christian Klein), ապրիլի 24, 1849, Դյուսելդորֆ - հունիսի 22, 1925, Գյոթինգեն), գերմանացի մաթեմատիկոս, Բեռլինի ԳԱ թղթանդամ (1913 թվական), Բոննի համալսարանի փիլիսոփայության դոկտոր (1868 թվական)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1872 թվականից՝ Էրլանգենի համալսարանի, 1875 թվականից՝ Մյունխենի դպրոցի, 1880 թվականից՝ Լայպցիգի, 1886-1913 թվականներին՝ Գյոթինգենի համալսարանների մաթեմատիկայի պրոֆեսոր։ Հիմնական աշխատանքները վերաբերում են ոչ էվկլիդեսյան երկրաչափությանը, անընդհատ խմբերի, հանրահաշվական հավասարումների, էլիպտիկ և ավտոմորֆ ֆունկցիաների տեսություններին։ Երկրաչափության վերաբերյալ իր գաղափարները Կլայնը շարադրել է «Երկրաչափական նոր հետազոտությունների համեմատական քննարկում» աշխատությունում (1872 թվական), որը հայտնի է «էրլանգենյան ծրագիր» անունով։

Կլայնի շիշը

Բացահայտումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլայնը ձգտել է բացահայտել մաթեմատիկայի առանձին ճյուղերի, ինչպես նաև մաթեմատիկայի և ֆիզիկայի ու տեխնիկայի ներքին կապերը։ 1910-1923 թվականներին Ա. Զոմմերֆեչդի աշխատակցությամբ գրել է «Հոլի տեսություն» քառահատոր աշխատությունը։ Զբաղվել է մաթեմատիկայի կրթության հարցերով։

Աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոդվածներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Felix Klein, Gesammelte mathematische Abhandlungen, 3 Bde.
Felix Klein, Vergleichende Betrachtungen über geometrische Forschungen, Erlanger Programm 1872

Դասախոսություններ երկրաչափական ֆունկցիայի տեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Felix Klein, Դասախոսություններ երկրաչափական ֆունկցիայի տեսություն

Конспект: Einleitung in die geometrische Funktionentheorie.
Издание: Felix Klein, Funktionentheorie in geometrischer Behandlungsweise. Leipzig: Teubner, 1987

Felix Klein, Über Riemanns Theorie der algebraischen Funktionen
Felix Klein, Theorie der elliptischen Modulfunktionen, mit Robert Fricke.
Felix Klein, Ausgewaehlte Kapitel aus der Theorie der linearen Differentialgleichungen zweiter Ordnung. Bd. 1, Bd. 2
Felix Klein, Ueber lineare differentialgleichungen der zweiten ordnung.
Felix Klein Vorlesungen über die hypergeometrische Funktion

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Выгодский М. Я. Феликс Клейн и его историческая работа. См. в книге։ Клейн Ф. Лекции о развитии математики в XIX столетии. Том I. М.-Л., ГОНТИ, 1937, 432 с.
Гиндикин С. Феликс Клейн. «Квант», 1975, № 12.
Колмогоров А. Н., Юшкевич А. П. (ред.) Математика XIX века. М.։ Наука.

Феликс Клейн на Math.ru.
Яглом И. М. Феликс Клейн и Софус Ли. — М.։ Знание, 1977.
Klein’s Web Pages.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #11856286X // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>
↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Клейн Феликс // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ KNAW Past Members
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21491701"></a>
↑ Բրոքհաուզի հանրագիտարան
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ http://www.universalis.fr/encyclopedie/felix-klein/
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 472)։

[_14b46fb3be1cd089-1] German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #11856286X // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[_ae62823bd794dc9e-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[_91a1ac4712fccf77-3] 3,0 ^3,1 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>

[_d471c47fa428a826-4] 4,0 ^4,1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>

[_8ba94a932aaab13b-5] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[_cdc7dcb5b151a482-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Клейн Феликс // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[_49b85eee7b70527e-7] KNAW Past Members
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21491701"></a>

[_dd0fbfe2a732520f-8] Բրոքհաուզի հանրագիտարան
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[_32145404e9584dc8-9] ttp://www.universalis.fr/encyclopedie/felix-klein/

[_36ebaad1c94806a5-10] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_e5ea1cf68ee1ea11-11] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_52ab57424723303c-12] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_72a40ac42bea9c75-13] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_2dd944de7b573f07-14] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_1fc67d5849f69b4b-15] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_445f5d665ff35f4c-16] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_f607d9c3dbe3da7e-17] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_c9286acaebe71da1-18] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_052f749a31fb419c-19] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_fdb85d09e9a3dbb2-20] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_f781c720576428d7-21] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_e45f02e65f08f3fe-22] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_a5d2b4da2bb30196-23] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_a1b20df73e17a2b8-24] Award winners : Copley Medal — Royal Society.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]