Ջին (խմիչք)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ջին (այլ կիրառումներ)
| Ջին | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | ալկոհոլային թունդ խմիչքներ |
| Ենթատեսակ | jenever? |
| Բաղադրամասեր | Գարի կամ այլ հացահատիկ, գիհի |
| Ալկոհոլի պարունակություն | 37,5 % (V/V) |
| Ծագման երկիր | Իտալիա |
| Անվանված է | jenever? |
| Գույն | թափանցիկ |
 Gin Վիքիպահեստում | |
Ջին, թունդ ալկոհոլային խմիչք է՝ հացահատիկային հումքի եռակի թորմամբ և գիհիի կոնապտղի հավելումով։
Ջինը ծագել է որպես բուժիչ խմիչք, որը պատրաստում էին Եվրոպայի վանականներ ու ալքիմիկներ։ Լայն տարածում է ունեցել հարավային Ֆրանսիայում, Ֆլանդրիայում և Նիդերլանդներում։ Այն հետագայում դարձավ ոգելից խմիչքների արտադրության տեսակ։ Ջինը հայտնվել է Անգլիայում հոլանդական և բելգիական ծագում ունեցող Ջենեվեր խմիչքի տարածումից հետո, որը հիմնականում բժշկական նպատակներով էր օգտագործվում։ Թեև ջինի արտադրությունը զարգանում էր դեռևս 17-րդ դարասկզբին, այն մեծ ճանաչում ձեռք բերեց Վիլհելմ Օրանացու օրոք՝ 1688 թվականի Պանծալի հեղափոխությունից և Ֆրանսիական կոնյակի ներմուծման սահմանափակումներից հետո։
Ջինն այսօր բազմաթիվ տարբերակներով արտադրվում է մի շարք բուսական բաղադրիչներից՝ հավելելով հստակ ոճերի և ապրանքանիշների թիվը։ Գիհիի փոխարեն այժմ առավել հաճախ օգտագործվում են բուսական ծագման, համեմունքային, ծաղկային կամ մրգային հումքեր, հաճախ նաև դրանց համադրությունները։ Այն առավել հաճախ օգտագործվում է տոնիկ ջրի հետ։ Ջինը հաճախ օգտագործվում է նաև որպես հիմք այլ ալկոհոլային խմիչքների, մասնավորապես՝ լիկյորների արտադրությունում, հիմնականում մրգերի, շաքարի կամ ծաղկային հումքի հավելումով։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ժենեվերի մասին ամենավաղ գրառությունները հանդիպում են 13-րդ դարի հանրագիտարանային "Der Naturen Bloeme" (Բրյուգգե) աշխատությունում, իսկ դրա բաղադրության ամենավաղ տպագիր տարբերակը լույս է տեսել 16-րդ դարում "Een Constelijck Distileerboec" (Անտվերպեն) աշխատությունում։
Ջինի արմատները գալիս են դեռևս 11-րդ դարից, Իտալիայի հարավում գտնվող Սալեռնո քաղաքի Բենեդիկտյան միաբանությունից, որոնց մենաստանը շրջապատված էր գիհիի ծառերով։ Այս վանականները օգտագործում էին կարապի վզի նմանվող թորման սարք, որը հիմնվել էր Աբու Մուսա Ջաբիր իբն Հայյանի կողմից Բաղդադում 700-ականների վերջերում։ Վանականները թորում էին սուր ալկոհոլային տոնիկներ, որոնցից մեկը թորվել էր գիհիի հատիկներից թրմված գինուց։ Գիհիի հատիկները ունեն բուժիչ հատկություններ, այդ պատճառով դրանք դարեր շարունակ եղել են բժիշկների դեղամիջոցների անբաժան մասը։ Հռոմեացիները այրում էին գիհիի ճյուղերը օդի մաքրման համար, իսկ միջնադարյան ժանտախտի ժամանակ բժիշկները գիհիի հատիկներով էին լցնում իրենց սև դիմակների կտուցները՝ Սև մահից պաշտպանվելու համար։ Ողջ Եվրոպայում Գիհիից պատրաստված գինիները օգտագործվում էին որպես դեղամիջոց հազի, մրսածության, ցավերի, լարվածության կամ կտրվածքների դեմ։ Այս դեղամիջոցը խիստ տարածված էր, ոմանց կարծիքով այն անգամ սիրվել էր ժողովրդի կողմից, քանի որ ավելի շատ էր օգտագործվում, քան անհրաժեշտ էր[1]։
17-րդ դարի կեսերին ջինի ստեղծումը սխալմամբ վերագրվում էր բժիշկ Ֆրանցիսկուս Սիլվիուսին[2], չնայած որ ջենեվերի գոյությունը հաստատված էր դեռևս Ֆիլիպ Մեսսիննգերի "Միլանի դուքսը" (1623) պիեսում, երբ Սիլվիուսը կլիներ մոտ ինը տարեկան։ Հետագայում եզրակացվել է, որ անգլիացի զինվորները, ովքեր աջակցություն էին ցուցաբերում Անտվերպենում իսպանացիների դեմ 1585 թվականին, Ութսունամյա պատերազմի ժամանակ արդեն իսկ օգտագործում էին ջենեվեր՝ մարտից առաջ հանգստանալու նպատակով։ Ենթադրվում է, որ այստեղից է ծագել Հոլանդական քաջություն տերմինը[3]։ Համաձայն որոշ անհստակ աղբյուրների՝ ջինը ծագել է Իտալիայում[4]։
17-րդ դարի կեսերին բազմաթիվ հոլանդացի և ֆլամանդացի գինեգործներ տարածեցին ածիկի ու գարու և գինու վերաթորումը գիհիի, անիսոնի, քիմիոնի, գինձի և այլնի հետ[5], որոնք վաճառվում էին դեղատներում և օգտագործվում էին այնպիսի առողջական խնդիրների լուծման համար, ինչպիսիք էին երիկամների հիվանդությունները, մեջքի ցավերը, ստամոքսային հիվանդությունները, լեղապարկի հիվանդությունները և հոդատապը։ Ջինը տարածվեց Անգլիայում տարբեր տեսակներով 17-րդ դարի սկզբերին, և Ստյուարտների վերականգնման ժամանակ կարճ վերածնունդ ապրեց։ Այն մեծապես հանրաճանաչ դարձավ որպես կոնյակի այլընտրանք, երբ Վիլհելմ Օրանացին և Մերի II-ը Պանծալի հեղափոխության արդյունքում դարձել էին Անգլիայի, Շոտլանդիայի և Իռլանդիայի համակառավարիչներ[6]։ Մասնավորապես ստորադաս խավի ներկայացուցիչները ամենայն հավանականությամբ օգտագործում էին ջինը տերպենտինով համեմված[7]։ Պատմաբան Անժելա Մաքշեյնը նկարագրել է այն որպես "Բողոքական խմիչք", քանի որ դրա տարածումը տեղի է ունեցել բողոքական արքաների օրոք, որոնք պայքարում էին կաթոլիկ իռլանդացիների և ֆրանսիացիների դեմ[8]։
Ջինի օգտագործումը Անգլիայում մեծացավ, երբ կառավարությունը թույլատրեց ոչ լիցենզավորված ջինի արտադրությունը, միևնույն ժամանակ բարձրացնելով ներմուծվող ոգելից խմիչքների համար տուրքերը։ Անորակ գարին, որը պիտանի չէր գարեջրի արտադրության համար, ձեռք բերեց լայն շուկա, և 1695-1735 թվականներին հազարավոր ջինի խանութներ տարածվեցին Անգլիայում։ Այս շրջանը հայտնի է որպես Լոնդոնյան Ջինոմանիա[9]։ Քանի որ ջինը համեմատաբար էժան էր նույն ժամանակաշրջանում և տարածաշրջանում հայտնի այլ խմիչքներից, այն սովորաբար սպառվում էր աղքատների կողմից[10]։ Լոնդոնի 15000 խմիչքի խանութների կեսից շատը, չհաշված սուրճի և տաք շոկոլադի խանութները, ջինի խանութներ էին։ Գարեջուրը դրական համբավ ուներ, քանի որ ավելի անվտանգ էր եփած ալյուր խմելը քան ոչ մաքուր պարզ ջուր[11]։ Ջինը մեղադրվում էր տարբեր սոցիալական խնդիրներում, և այն կարող էր նաև պատճառ հանդիսանալ մահացության թվի աճին, որը կայունացրեց Լոնդոնի նախկինում աճող բնակչությունը։ Երկու խմիչքների հեղինակությունը պատկերվել է Ուիլյամ Հոգարթի կողմից իր "Գարեջրի փողոց և ջինի նրբանցք" փորագրությունում։ Այդ նկարը BBC-ի կողմից ճանաչվել է որպես "ամենալավ հակաթմրամոլային պաստառը երբևէ"[12]։
Ջինի մասին 1736 թվականի օրենքը՝ բարձր հարկերի սահմանումը մանրածախ վաճառականնների վրա առաջացրին անկարգություններ փողոցներում։ Հարկը հետզհետե նվազեց, և, ի վերջո, վերացավ 1742 թվականին։ Այնուամենայնիվ, 1751 թվականին լույս տեսած ջինի մասին օրենքը առավել հաջող էր․ այն պարտադրում էր արտադրողներին վաճառել խմիչքը միայն լիցենզավորված վաճառականներին և ջինի խանութները անցան տեղական մագիստրատների հսկողության տակ։ 18-րդ դարում ջինը արտադրվում էր անոթներում, և առավել քաղցր էր, քան այժմյան Լոնդոնյան ջինը։
18-րդ դարասկզբին Լոնդոնում ջինի արտադրությունը բնակելի տներում օրինական էր, և հիմնականում այն թորվում էր տերպենտինով՝ գիհիից բացի որոշակի փայտի խեժի համային երանգ առաջացնելու նպատակով[13]։ Արդեն 1913 թվականին, Ուեբստերի բառարանում գրված էր՝ "սովորական ջին - հիմնականում թորվում է տերպենտինից"։
Մեկ այլ տարածված մեթոդ էր թորումը ծծմբական թթվի օգտագործմամբ։ Չնայած թթուն չի թորվում, այն ջինին տալիս է դիէթիլ էթերի յուրահատուկ բուրմունք։ Ծծմբական թթուն միանում է մեկ ջրի մոլեկուլի էթանոլի երկու մոլեկուլներից դիէթիլ էթեր առաջացնելու նպատակով, որը միևնույն ժամանակ առաջացնում է նաև ազեոտրոպ խառնուրդ էթանոլի հետ, հետևաբար թորվում է դրա հետ։ Արդյունքը քաղցր ոգելից խմիչքն է։
Հոլանդական կամ բելգիական ջինը, որը հայտնի է նաև որպես ջենեվեր կամ ժենեվեր, զարգացել է ածիկի գինուց և էապես տարբերվում է ժամանակակից ջինի ոճերից։ Շխիդամը, քաղաք Հարավային Հոլանդիայում, հայտնի է իր ջենեվերի արտադրության պատմությամբ։ Նույնը նաև Հասելտի մասին Բելգիայի Լիմբուրգ նահանգում։ Ջենեվերի հին ոճը լայն տարածված էր 19-րդ դարում, որը ներկայացվում էր որպես Հոլանդական ջին ամերիկացիբարմենների կողմից[14]։
18-րդ դարում զարգացում ապրեց ջինի ոճերից Հին Թոմի ջինը ("Old Tom gin"), որը համեմատաբար մեղմ և քաղցր ջինի տեսակ է, հաճախ պարունակում է շաքար։ Հին Թոմի ջինը իր տարածվածությունը կորցրեց 20-րդ դարասկզբին։
Թորման սյան ստեղծումն ու զարգացումը[15](1826 և 1831 թվականներին) չեզոք խմիչքների թորումը դարձրեց գործնականում տարածված, հնարավորություն տալով ստեղծել "Լոնդոնյան չոր" ("London dry") ոճը, որը տարածվեց ուշ 19-րդ դարում։
Հասելտում և Շխիդամում կան Ազգային Ջենեվերի Թանգարաններ։
2013 թվականից սկսած ջինը կրկին համբավ է ձեռք բերում[16]։ Ստեղծվել են բազմաթիվ նոր ապրանքանիշեր և արտադրողներ, որոնք բերում են ջինի արտադրության աճին, փոփոխություններին և նորարարությանը։ Վերջերս առավել տարածված են ջինի հիմքով լիկյորները՝ տարածվելով ավանդական ջին խմողների շուկայից դուրս և ներառելով Վարդագույն Ջին[17], Խավարծիլի ջին, Մանուշակագույն ջին, Արնանարնջագուն ջին և Մամուխի ջին։ Հսկայական տարածվածությունը և մրցակցությունը հանգեցրել է նրան, որ սպառողները հաճախ խառնում են ջինը և ջինի լիկյորները։
Ստուգաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ջին (անգլ․՝ gin) անվանումը Անգլերեն genever-ի կրճատ տարբերակն է[18], կապված ֆրանսերեն genièvre և հոլանդերեն jenever բառերի հետ։ Բոլորի ծագումը գալիս է լատիներեն juniperus (գիհի) բառից[19]։
Արտադրության տարբերակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ժամանակակից ջինը կարելի է լայնորեն տարբերակել ըստ երեք հիմնական ոճերի՝
- Կաթսայով թորված ջինը ամենավաղ տեսակներից է, և ավանդաբար պատրաստվում է կաթսայում գարու կամ այլ հացահատիկի տրորման թորման միջոցով, այնուհետև այն վերամշակվում է բուրավետ բուսական նյութերով՝ յուրահատուկ համ և բուրմունք հաղորդելու նպատակով։ Կրկնակի ջինը կարող է արտադրվել նախնական ջինը ավելի շատ բույսերով թորելով։ Կաթսաների օգտագործումով պայմանավորված, ալկոհոլի պարունակությունը համեմատաբար ցածր է լինում՝ մոտ 68% ABV սովորական և 76% ABV կրկնակի ջինում։ Ջինի այս տեսակը հաճախ հնեցվում է փայտե տակառներում՝ պահպանելով իր ծանր, որոշակի աղիություն ունեցող համը։ Korenwijn (գարու գինի) կամ Հոլանդական ջինը այս տեսակի լավագույն ջիներն են[20]։
- Սյունով թորված ջին առաջացել է Քոֆֆեյի սյան ստեղծումից հետո, և արտադրվում է սկզբում բարձր տոկոսայնությամբ ալկոհոլի (մոտ 96% ABV) թորմամբ հացահատիկի հումքի հետ սյունաձև սարքում։ Այս պատրաստվում է գարուց, շաքարեղեգից, խաղողից, կարտոֆիլից, սովորական շաքարից կամ այլ նյութերից։ Թունդ խմիչքը այնուհետև կրկին թորվում է գիհիի հատիկների և այլ բուսական նյութերի հետ կաթսայում։ Հիմնականում, բույսերը տեղադրվում են հատուկ զամբյուղանման տարրայի մեջ, որը դրվում է անոթի վերին հատվածում։ Այդպես ալկոհոլի գոլորշիները բարձրանում են վերև և վերադառնում բույսերից ստացված բուրավետ բաղադրիչներ ներառելով[21]։ Այս մեթոդով արտադրվում է առավել թույլ ջին քան կաթսայով թորման ժամանակ, և նման տեսակին է պատկանում թորված ջինը կամ Լոնդոնյան չոր ջինը, կախված հիմնականում թե ինչպիսին է ստացվում խմիչքը։
- Բաղադրյալ ջինը սովորաբար ստացվում է չեզոք ալկոհոլը որոշակի եթերայուղերով կամ բուսական այլ նյութերով թողնելով․ պրոցեսը ընթանում է առանց թորման։
Գիհիից բացի այլ տարածված բուսական կամ մրգային բաղադրամասերը հաճախ պարունակում են ցիտրուսային տարրեր, օրինակ՝ կիտրոն։ Տարբեր հումքերի կիրառումը խմիչքի տարբեր համային երանգներով տեսակներ ստեղծելու հնարավորություն է տալիս։
Նշանավոր ապրանքանիշներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Aviation American Gin – Օրեգոն, ԱՄՆ, Նոր Արևմտյան ոճի հին տարբերակներից
- Beefeater – Անգլիա, առաջին անգամ ստեղծվել է 1820 թվականին
- BOLS Damrak – Նիդերլանդներ, ժենեվեր
- The Botanist – Շոտլանդիա, պատրաստված է 31 բուսանյութից
- Blackwood's – Շոտլանդիա
- Bombay Sapphire – Անգլիա, թորված 10 բուսանյութից
- Boodles British Gin – Անգլիա
- Booth's Gin – Անգլիա
- Broker's Gin – Անգլիա
- Catoctin Creek – օրգանական ջին Վիրջինիայից, ԱՄՆ
- Citadelle – Ֆրանսիա
- Cork Dry Gin – Իռլանդիա
- Gilbey's – Անգլիա
- Gilpin's Westmorland Extra Dry Gin – Անգլիա
- Ginebra San Miguel – Ֆիլիպիններ
- Gordon's– Շոտլանդիա, սկսած 1763 թվականից
- Greenall's – Անգլիա
- Hendrick's Gin – Շոտլանդիա
- Konig's Westphalian Gin – Գերմանիա
- Leopolds Gin – Կոլորադո, ԱՄՆ
- Masons Gin – Հյուսիսային Յորքշիր, Անգլիա
- Nicholson's – Անգլիա, արտադրվում է Լոնդոնում սկսած 1730 թվականից
- Plymouth – Անգլիա, սկսած 1793 թվականից
- Pickering's Gin – Շոտլանդիա, Էդինբուրգի ջինի գործարանում, 150 տարի
- Sacred Microdistillery – Անգլիա
- Seagram's – Կանադա
- Sipsmith – Անգլիա
- Smeets – Բելգիա, ժենեվեր
- Steinhäger – Գերմանիա
- St. George – Կալիֆորնիա, ԱՄՆ
- Taaka – Լուիզիանա, ԱՄՆ
- Tanqueray – ԱՆգլիա, սկսած 1830 թվականից
- Uganda Waragi – Ուգանդա
- Vickers – Հարավային Ավստրալիա
- Whitley Neill Gin – Անգլիա
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ The scandalous history of gin: the story behind everyone's favourite spirit, Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 1-ին
- ↑ Gin, tasteoftx.com, Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 16-ին, Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 5-ին
{{citation}}: More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (օգնություն); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (օգնություն) - ↑ Van Acker - Beittel, Veronique (2013 թ․ հունիս), Genever: 500 Years of History in a Bottle, Flemish Lion, ISBN 978-0-615-79585-0
- ↑ Origins of Gin, Bluecoat American Dry Gin, Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 13-ին, Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 5-ին
{{citation}}: More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (օգնություն); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (օգնություն) - ↑ Forbes, R. J. (1997). A Short History of the Art of Distillation from the Beginnings up to the Death of Cellier Blumenthal. Brill Academic Publishers.
- ↑ Brownlee, Nick (2002). «3 – History». This is alcohol. Sanctuary Publishing. էջեր 84–93. ISBN 978-1-86074-422-8.
- ↑ «Gin (definition)». Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
- ↑ BRAGG, MELVYN. TILLOTSON, SIMON. (2018). IN OUR TIME : the companion. [Place of publication not identified]: SIMON & SCHUSTER LTD. էջ 16. ISBN 978-1-4711-7449-0. OCLC 1019622766.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ «The Gin Craze, In Our Time - BBC Radio 4». BBC.
- ↑ Defoe, Daniel (1727). The Complete English Tradesman: In Familiar Letters; Directing Him in All the Several Parts and Progressions of Trade ... Calculated for the Instruction of Our Inland Tradesmen; and Especially of Young Beginners (անգլերեն). Charles Rivington. «... the Distillers have found out a way to hit the palate of the Poor, by their new fashion'd compound Waters called Geneva»
- ↑ White, Matthew. «Health, Hygiene and the Rise of 'Mother Gin' in the 18th Century». Georgian Britain. British Library. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 6-ին.
- ↑ Finlo Rohrer (2014 թ․ հուլիսի 28). «When gin was full of sulphuric acid and turpentine». Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 28-ին.
- ↑ «Distil my beating heart». The Guardian. London. 2002 թ․ հունիսի 1. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 3-ին.
- ↑ Johnson, Harry; "Harry Johnson's New and Improved Bartender's Manual; 1900.";
- ↑ «Coffey still – Patent Still – Column Still: a continuous distillation». StillCooker & Friends. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 29-ին.
- ↑ «Google Trends». Google Trends. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 24-ին.
- ↑ Naylor, Tony (2018 թ․ դեկտեմբերի 6). «Pink gin is booming – but here's why many purists loathe it». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 24-ին.
- ↑ Կաղապար:Oxford Dictionaries
- ↑ For etymology of genever, see Կաղապար:Oxford Dictionaries. For genièvre, see «Genièvre». Ortolang (ֆրանսերեն). CNRTL. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.. For jenever, see De Vries, Jan (1997). «Jenever». Nederlands Etymologisch Woordenboek (հոլանդերեն). Brill. էջ 286. ISBN 978-90-04-08392-9. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 13-ին..
- ↑ Buglass, Alan J. (2011), «3.4», Handbook of Alcoholic Beverages: Technical, Analytical and Nutritional Aspects, John Wiley & Sons, Ltd., ISBN 978-0-470-51202-9
- ↑ «Home Distillation of Alcohol (Homemade Alcohol to Drink)». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջին (խմիչք)» հոդվածին։ |
| ||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 514)։ 
|