Մերիլենդի պատմություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մերիլենդի դրոշը

Մերիլենդի գրավոր պատմությունը սկիզբ է առել Եվրոպական ուսումնասիրությունների սկզբից՝ սկսած Ջnոն Կաբոտից, ով 1498 թվականին Անգլիայի թագավորության համար ուսումնասիրել է Հյուսիսային Ամերիկայի ափերը։ Այն բանից հետո, երբ եվրոպական բնակավայրերը ստեղծվեցին հարավում և հյուսիսում, գաղութային Մերիլենդ նահանգը թագավոր Չարլզ I-ին շնորհեց սըր Ջորջ Կալվերտին (1579-1632) բնակվելու համար՝ սկսած 1634 թվականի մարտից։ Այն ուշագրավ էր նրանով, որ հիմնադրվել էր Հռոմեական Կաթոլիկների համար կրոնական ազատության պահպանմամբ համար, քանի որ Կալվերտը նույնպես հետեևում էր այդ հավատքին[1][2][3]։

Ինչպես տարածաշրջանի այլ գաղութներում և բնակավայրերում, նրա տնտեսության աճը նույնպես հիմնված էր ծխախոտի վրա՝ որպես առևտրային բերք, որը բարձր էր գնահատվում անգլիացիների շրջանում, որը մշակվում էր հիմնականում աֆրիկյան ստրկատիրական աշխատանքով, չնայած վաղ տարիներին շատ երիտասարդներ գալիս էին Բրիտանիայից որպես վարձու ծառաներ կամ քրեական բանտարկյալներ։

1781 թվականին՝ ամերիկյան հեղափոխական պատերազմի ժամանակ (1775-1783), Մերիլենդը դարձավ Միացյալ Նահանգների յոթերորդ նահանգը, որը վավերացրեց Համադաշնության և հավերժական միության հոդվածները։ Դրանք կազմվել են Երկրորդ մայրցամաքային կոնգրեսի կոմիտեի կողմից (1775-1781), որը սկսվել է 1776 թվականի հուլիսին Անկախության Հռչակագրի ընդունումից անմիջապես հետո և շարունակվել մինչև 1778 թվականը։ Այս երկարատև գործընթացը հետաձգվեց երեք տարով՝ Մերիլենդի գլխավորած փոքր Նահանգների առարկությունների պատճառով, մինչև որոշ հարցեր և սկզբունքներ լուծվեցին Ապալաչյան լեռներից այն կողմ մինչև Միսիսիպի գետը արևմտյան հողերի վերաբերյալ։ Այս առարկությունները լուծվեցին, երբ ավելի մեծ Նահանգները համաձայնեցին զիջել իրենց տարբեր տարածքները դեպի արևմուտք բոլոր Նահանգները ներկայացնող Համադաշնության Նոր Կոնգրեսի իշխանությանը, որը պետք է անցկացվեր համատեղ՝ համատեղ պահվող դաշնային տարածքներից նոր Նահանգներ սահմանելու և կառուցելու համար։ Այնուհետև Մերիլենդը վերջապես համաձայնվեց միանալ ամերիկյան նոր համադաշնությանը՝ դառնալով վերջին նախկին գաղութներից մեկը, որը վավերացրեց վաղուց առաջարկված հոդվածները 1781 թվականին, երբ դրանք ուժի մեջ մտան։ Այդ տասնամյակում ավելի ուշ Մերիլենդը դարձավ յոթերորդ նահանգը, որը վավերացրեց ավելի ուժեղ կառավարական կառուցվածքը, որն առաջարկվել էր ԱՄՆ նոր Սահմանադրության մեջ 1788 թվականին։

Հեղափոխական պատերազմից հետո Մերիլենդցիներին հաջոզվեց ազատել իրենց ստրուկներին, քանի որ տնտեսությունը փոխվեց և էլ ավելի զարգացավ։ Բալթիմորը մեծացավ և դարձավ Արևելյան ափի ամենամեծ քաղաքներից մեկը և երկրի կարևոր տնտեսական ուժը։ Չնայած 1860 թ-ին Մերիլենդը դեռ ստրկատիրական պետություն էր, այդ ժամանակ աֆրոամերիկացի բնակչության գրեթե կեսն ազատ էր, հիմնականում ամերիկյան հեղափոխությունից հետո ազատագրումների շնորհիվ[4]։ Բալթիմորն ուներ ամենամեծ թվով ազատ մարդիկ Միացյալ Նահանգների բոլոր քաղաքներից։ Մերիլենդը Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմի (1861-1865) ընթացքում չորս բաժանված սահմանային նահանգներից մեկն էր, ընդ որում Մերիլենդի բնակիչների մեծ մասը պայքարում էր Միության բանակի համար, իսկ մյուս մասը Համադաշնության համար։ Որպես սահմանային պետություն՝ այն պաշտոնապես մնաց Միության կազմում պատերազմի ողջ ընթացքում։

Նախագաղութային պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թվում է, թե Մերիլենդ տարածքում առաջին մարդիկ ի հայտ են եկել Մ.թ.ա. տասներորդ հազարամյակում, մոտավորապես այն ժամանակ, երբ ավարտվեց վերջին սառցե դարաշրջանը։ Նրանք որսորդ-հավաքողներ էին, որոնք կազմակերպված էին կիսաքոչվոր խմբերում։ Նրանք հարմարվել են, քանի որ տարածաշրջանի միջավայրը փոխվում է՝ զարգացնելով նիզակը որսի համար, քանի որ եղջերուների նման փոքր կենդանիները ավելի տարածված են դարձել։ Մ.թ.ա. մոտ 1500 թվականին ոստրեները դարձան տարածաշրջանում սննդի կարևոր ռեսուրս։ Սննդի աղբյուրների բազմազանության ավելացման հետ մեկտեղ սկսեցին ի հայտ գալ բնիկ ամերիկացիների գյուղերն ու բնակավայրերը, և նրանց սոցիալական կառուցվածքները բարդացան։ Մ.թ.ա. մոտ 1000 թվականին սկսեցին պատրաստել կերամիկա։ Գյուղատնտեսության զարգացման հետ մեկտեղ ավելի շատ մշտական բնիկ ամերիկյան գյուղեր են կառուցվել։ Բայց նույնիսկ գյուղատնտեսության գալուստով որսորդությունն ու ձկնորսությունը դեռ կարևոր միջոցներ էին սնունդ ստանալու համար։ Աղեղն ու նետն առաջին անգամ օգտագործվել են այդ տարածքում որսի համար մոտ 800 թվականին։ Նրանք ուտում էին այն, ինչ կարող էին սպանել, աճեցնել կամ բռնել գետերում և այլ ջրային ուղիներում։

Մերիլենդի Պատմական բնիկ ցեղերից մի քանիսը

Մինչև Մ.թ.ա․ 1000 թվականը ներկայիս նահանգում կար մոտ 8000 բնիկ ամերիկացի, բոլորը ալգոնկին էին խոսում, 40 տարբեր գյուղերում։ 17-րդ դարում նահանգը բնակեցված էր իրոկեզական և ալգոնկինյան ժողովուրդների խառնուրդով։ Ջոն Սմիթը Տուսկարորային նշանակեց որպես Կուսկարավոկ 1606 թվականի վաղ քարտեզի վրա, բայց կարճ ժամանակ անց նրանք շարժվեցին դեպի արևմուտք՝ միանալու Վիրջինիայի Մեհերինին և Նոթովեյին[5]։ Միևնույն ժամանակ, տոկվոգները, հնարավոր է, տեղափոխվել են Նյու Յորք կամ ապաստան են ստացել սուսկուհաննոկներից։ Նրանք հայտնի են որպես ահրակովաէտոնոններ և տրակվաերոնոններ, որոնք, ըստ երևույթին, նման են տոկվոգներին։ Այնուամենայնիվ, 17-րդ դարի վերջին նրանք վերացան որպես ժողովուրդ[6]։

Ջոն Սմիթի կողմից կազմված Չեսապիկ շրջանի քարտեզը

Երբ եվրոպացիները սկսեցին բնակություն հաստատել Մերիլենդում 17-րդ դարի սկզբին, հիմնական ցեղերն էին Արևելյան ափի նանտիկոկները և իրոկեզախոս սուսկուհանոկները։ Եվրոպական նոր հիվանդություններով վաղ վարակումը զանգվածային մահվան պատճառ դարձավ բնիկ ամերիկացիների շրջանում, քանի որ նրանք անձեռնմխելիություն չունեին դրանց նկատմամբ։ Նման կորուստները ավերել են համայնքները։ Ավելին, իսպանացի առաջին հետազոտողները արդեն սխալմամբ համարվում էին վայրենիներ և մարդակերներ, լայնածավալ քայլեր ձեռնարկեցին՝ վերահսկելու տեղական առևտուրը Չեսապիկ ծովածոցի տարածքում առաջին շվեդ, հոլանդացի և անգլիացի վերաբնակիչների հետ։ Մեկ դար շարունակ սասկուհանոկները ներքաշվել են կավային պատերազմների, հարևան Լենապեի հետ պատերազմի, հոլանդացիների հետ պատերազմի, անգլիացիների հետ պատերազմի և Մերիլենդի գաղութային կառավարության հետ մի շարք պատերազմների մեջ։ Հողի նկատմամբ գաղութային պահանջների պատճառով Սասկուհաննոկի ճշգրիտ տարածքը սկզբում սահմանափակվում էր Սասկուհաննա գետին տարածքով, սակայն հնագիտությունը հայտնաբերել է նրանց բնակավայրերը, որոնք թվագրվում են 14-րդ և 15-րդ դարերով, Մերիլենդի և Արևմտյան Վիրջինիայի սահմանի շրջակայքում և դրանից դուրս։ Ընդհանուր առմամբ, կարելի է ենթադրել, որ Մերիլենդի հարավային սահմանի մեծ մասն անցնում է իրենց սեփական հողի սահմաններով։ Այս բոլոր պատերազմները, հիվանդությունների հետ միասին, ոչնչացրեցին ցեղը, և շուտով նրանց վերջին մարդիկ ապաստան խնդրեցին հյուսիսում գտնվող իրոկեզ Համադաշնությունից[7]։

Նրանց ամենամոտ կենդանի լեզուն մոհակաի և տուսկառոռա-ի լեզուներն են, որոնք ժամանակին ապրում էին անմիջապես նրանցից հյուսիս և հարավ։ Բրիտանացիներն ու հոլանդացիները սկսեցին նրանց անվանել մինկուա՝ լենապեից, որը մինկվեից թարգմանաբար նշանակում է կնոջ նման։ Ինչ վերաբերում է, թե երբ են նրանք ժամանել, որոշ վաղ գրառումներ, որոնք մանրամասնում են նրանց բանավոր պատմությունը, կարծես թե մատնանշում են այն փաստը, որ նրանք սերում են մի խումբ ցեղերից, որոնք նվաճել էին Օհայոն դարեր առաջ, բայց կրկին հետ էին մղվել դեպի արևելք սիուանների և ալգոնկինների թշնամիների կողմից։ Ընթացքում նրանք նաև նվաճեցին և կլանեցին այլ անհայտ խմբեր, ինչը, հավանաբար, բացատրում է, թե ինչպես են տուսկարորի նման լեզուները այդքան տարբերվում իրոկեզյան մյուս լեզուներից[8][9]։

Նանտիկոկները, ըստ երևույթին, հիմնականում ապրում էր բնիկ ամերիկյան քաղաքներով[10], բայց ավելի ուշ տեղափոխվել է Նյու Յորք 1778 թվականին։ Հետագայում նրանք բաժանվեցին[11][12]։

Բացի այդ, քանի որնրանք սկսել էին լքել իր արևմտյան տարածքի մեծ մասը սեփական դժվարությունների պատճառով, խմբերըբաժանվեց և կարճ ժամանակով տեղափոխվեց Մերիլենդի և Փենսիլվանիայի արևմտյան շրջաններ[13]։ Այդ ժամանակ նրանք համեմատաբար փոքր էին, բայց, ի վերջո, հասան Օհայո գետ, գաղթեցին Օհայո նահանգ և այնտեղ միաձուլվեցին այլ ժողովուրդների հետ՝ դառնալով հզոր ռազմական ուժ և հայտնի էին 18-րդ և 19-րդ դարերում։

Վաղ Եվրոպական ուսումնասիրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1498 թվականին առաջին եվրոպացի հետազոտողները նավարկեցին Ժամանակակից Վուսթեր կոմսության Արևելյան ափի երկայնքով։ 1524 թվականին Ջովանի դա Վերացանոն, որը լողում էր ֆրանսիական դրոշի ներքո, անցավ Չեզապիկ ծովածոցը։ 1608 թվականին Ջոն Սմիթը մտավ ծովախորշ[14] և մանրակրկիտ ուսումնասիրեց այն։ Նրա քարտեզները պահպանվել են մինչև մեր օրերը։ Չնայած տեխնիկապես կոպիտ են, դրանք զարմանալիորեն ճշգրիտ են՝ հաշվի առնելով ժամանակի տեխնոլոգիան (քարտեզները զարդարված են, բայց կոպիտ են ժամանակակից տեխնիկական չափանիշներով)։

Տարածաշրջանը պատկերված է Էստևաո Գոմեսի և Դիեգո Գուտիերեսի ավելի վաղ քարտեզի վրա, որը կազմվել է 1562 թվականին՝ 16-րդ դարի իսպանական Այական առաքելության համատեքստում[15]։

Գաղութային Մերիլենդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մերիլենդն անվանվել է թագուհի Հենրիետա Մարիամի անունով, ով Անգլիայի թագավոր Չարլզ I-ի կինն էր:
Մերիլենդի գաղութի քարտեզը

Հաստատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջորջ Կալվերտը՝ Բալթիմորի 1-ին Բարոնը, դիմեց Չարլզ I-ին՝ Թագավորական վկայական ստանալու համար, թե ինչ պետք է դառնար Մերիլենդ նահանգը։ 1632 թվականի ապրիլին Կալվերտի մահից հետո "շՄերիլենդի գաղութի կանոնադրությունը տրվեց նրա որդուն՝ Սեսիլիուս Կալվերտին, 2-րդ Բարոն Բալթիմորին, 1632 թվականի հունիսի 20-ին։ Որոշ պատմաբաններ դա դիտում էին որպես փոխհատուցում այն բանի համար, որ նրա հայրը զրկվեց պետքարտուղարի կոչումից 1625 թվականին այն բանից հետո, երբ հայտարարեց կաթոլիկություն անցնելու մասին։

Պաշտոնապես ենթադրվում է, որ գաղութն անվանվել է Չարլզ I թագավորի կնոջ՝ Հենրիետա Մարիամի անունով[16]։ Որոշ կաթոլիկ գիտնականներ կարծում են, որ Ջորջ Կալվերտը նահանգն անվանել է Հիսուսի մոր՝ Մարիամի անունով։ Անգլերեն անունը նախընտրելի էր իսպանացի ճիզվիտ Խուան դե Մարիանայի հետ ամուսնության անցանկալի ասոցիացիաների պատճառով, որոնք կապված էին ինկվիզիցիայի հետ[17]։

Մերիլենդի հիմնադրումը (1634) պատկերում է գաղութարարների հանդիպումը Մերիլենդ նահանգի Սենթ Մերի Սիթի քաղաքում գտնվող Piscataway ցեղի հնդկացիների մասնաճյուղի ներկայացուցիչների հետ, Մերիլենդի առաջին գաղութային բնակավայրի տեղում: Նկարը ներկայացնում է Մերիլենդի հիմնադրման դարավոր պատմվածքի ավանդական տարրերը, թեև որոշ մանրամասներ, ինչպիսիք են տեղացիների կրած հագուստը, պարտադիր չէ, որ ճշգրիտ լինեն: Ներկայացումը առասպելական պատկեր է և ներկայացնում է Մերիլենդի հիմնադրման մասին ավանդական պատմությունների հավաքածու: Ենթադրվում է, որ Հայրը՝ Էնդրյու Ուայթը, ճիզվիտ միսիոներ է, գտնվում է ձախ կողմում, այլ տարրերը կարող են լինել հետևյալը. նրա դիմաց Լեոնարդ Կալվերտը՝ գաղութարարների առաջնորդը և Բալթիմորի առաջին Տիրոջ որդին, սեղմում է գերագույն առաջնորդ Յաոկոմիկոյի ձեռքը։ Նոր գաղութարարներին առաջարկվող սննդի նվերները առաջին պլանում են: Աջ ֆոնի վրա խարսխված են Տապան և աղավնի առագաստանավերը, որոնք առաջին գաղութարարն են բերել Մերիլենդ։

Ինչպես մյուս գաղութները, այս դեպքում Մերիլենդն օգտագործեց համակարգը՝ մարդկանց խրախուսելու և նոր վերաբնակիչների ընդունել։ Սեսիլ Կալվերտի կրտսեր եղբայր Լեոնարդ Կալվերտի գլխավորությամբ, առաջին վերաբնակիչները նավարկեցին Քաուզից, Ուայթ կղզում, 1633 թվականի նոյեմբերի 22-ին, երկու փոքր նավերով։ Նրանց վայրէջքը 1634 թվականի մարտի 25-ին Մերիլենդի հարավային մասում գտնվող Սուրբ Կլեմենտ կղզում նահանգի կողմից ամեն տարի նշվում է որպես Մերիլենդի օր։ Այստեղ տեղի ունեցավ գաղութներում առաջին կաթոլիկ պատարագը, որը ղեկավարում էր Հայր Էնդրյու Ուայթը։ Գաղութարարների առաջին խումբը բաղկացած էր 17 ջենթլմեններից և նրանց կանանցից և մոտ երկու հարյուր այլ մարդկանցից, հիմնականում վարձու ծառաներից[18]։

Յաոկոմիկո հնդկացիներից հող գնելուց և Սենտ Մերի քաղաքը հիմնելուց հետո Լեոնարդը, հետևելով եղբոր ցուցումներին, փորձեց կառավարել երկիրը ֆեոդալական օրենքներով։ Դիմադրության հանդիպելով՝ 1635 թվականի փետրվարին նա գումարեց գաղութային ժողով։ 1638 թվականին Վեհաժողովը ստիպեց նրան իշխել Անգլիայի օրենքներին համապատասխան։ Օրենսդրական նախաձեռնության իրավունքն անցավ վեհաժողովին։

1638 թվականին Կալվերտը գրավեց Քենթ կղզու առևտրի կետը, որը հիմնադրվել է Վիրջինիա Ուիլյամ Քլեյբորնի կողմից։ 1644 թվականին Քլեյբորնը ղեկավարեց Մերիլենդի բողոքականների ապստամբությունը։ Կալվերտը ստիպված էր փախչել Վիրջինիա, բայց 1646 թվականին նա վերադարձավ զինված ուժերով և վերականգնեց տիրապետող իշխանությունը։

Մերիլենդի հանդուրժողականության վերաբերյալ օրենքի մեծ մասը

Մերիլենդը շուտով դարձավ Հյուսիսային Ամերիկայի անգլիական գաղութների մի քանի հիմնականում կաթոլիկ շրջաններից մեկը։ Մերիլենդը նաև այն հիմնական նպատակակետերից մեկն էր, որտեղ կառավարությունը ուղարկեց տասնյակ հազարավոր անգլիացի բանտարկյալների, որոնք դատապարտվել էին ազատազրկման։ Նման պատիժը պահպանվեց մինչև հեղափոխական պատերազմը։

Մերիլենդի կրոնական հանդուրժողականության մասին օրենքը, որը թողարկվել է 1649 թվականին, առաջին օրենքներից մեկն էր, որը հստակ սահմանում էր հանդուրժողականությունը քրիստոնեության տեսակների նկատմամբ։

Բողոքական ապստամբություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծխախոտը գաղութային դարաշրջանում արտահանման հիմնական մշակույթն էր։ Այն պահանջում էր մեծ քանակությամբ ձեռքի աշխատանք, որը սովորաբար կատարվում էր ստրկացված աֆրիկացիների կողմից, ինչպես ցույց է տրված այստեղ Վիրջինիայի 1670 թվականի նկարում։

Սենթ Մերի Սիթին Մերիլենդի ամենամեծ բնակավայրն էր և գաղութային կառավարության նստավայրը մինչև 1695 թվականը։ Քանի որ անգլիկանիզմը դարձավ պաշտոնական կրոն Վիրջինիայում, պուրիտանների խումբը 1642 թվականին մեկնեց Մերիլենդ,նրանք հիմնեցին Պրովիդենսը (այժմ կոչվում է Աննապոլիս)[19]։ 1650 թվականին պուրիտանները ապստամբեցին սեփականատիրական կառավարության դեմ։ Նրանք ստեղծեցին նոր կառավարություն, որն արգելեց ինչպես կաթոլիկությունը, այնպես էլ անգլիկանությունը։ 1655 թվականի մարտին 2-րդ Բարոն Բալթիմորը բանակ ուղարկեց նահանգապետ Ուիլյամ Սթոունի հրամանատարությամբ՝ ճնշելու այս ապստամբությունը։ Աննապոլիսի մոտակայքում Նրա հռոմեական կաթոլիկ բանակը սևերնայի ճակատամարտում վճռական պարտություն կրեց պուրիտանական բանակից։ Պուրիտանական ապստամբությունը շարունակվեց մինչև 1658 թվականը, երբ Կալվերտի ընտանիքը վերականգնեց վերահսկողությունը և կրկին ուժի մեջ մտավ կրոնական հանդուրժողականության մասին օրենքը[20]։

1689 թվականին, Անգլիայում բողոքական միապետության հաստատումից հետո, Մերիլենդում կաթոլիկ ռեժիմի դեմ ապստամբները տապալեցին կառավարությունը և ստանձնեցին իշխանությունը։ Լորդ Բալթիմորը զրկվեց նահանգը կառավարելու իրավունքից, բայց ոչ տարածքային իրավունքներից։ Մերիլենդը հռչակվեց թագավորական նահանգ, որի թագը ղեկավարում էր նշանակված նահանգապետերի միջոցով մինչև 1715 թվականը։ Այդ ժամանակ Բենեդիկտ Կալվերտը՝ Բալթիմորի 4-րդ Բարոնը, որը տեղափոխվեց անգլիկանություն, վերականգնվեց իր սեփականության իրավունքը[21]։

Բողոքական հեղափոխական կառավարությունն իր կառավարման ընթացքում հետապնդում էր Մերիլենդի կաթոլիկներին։ Բազմությունը այրել է Հարավային Մերիլենդի բոլոր բնօրինակ կաթոլիկ եկեղեցիները։ Անգլիկան եկեղեցին դարձավ գաղութի պաշտոնական եկեղեցին։ 1695 թվականին Թագավորական նահանգապետ Ֆրենսիս Նիկոլսոնը կառավարության նստավայրը տեղափոխեց էն Արունդել քաղաք՝ էն Արունդել կոմսությունում և այն վերանվանեց Աննապոլիս՝ ի պատիվ արքայադուստր Աննայի, որը հետագայում դարձավ Մեծ Բրիտանիայի թագուհին[22]։ Աննապոլիսը շարունակում է մնալ Մերիլենդի մայրաքաղաքը։ Սուրբ Մերի Սիթին ներկայումս հնագիտական վայր է, որն ունի փոքր զբոսաշրջային կենտրոն։ Այն գտնվում է քաղաքի կենտրոնում։

Ճիշտ այնպես, ինչպես Սենթ Մերի քաղաքի քաղաքային հատակագիծը արտացոլում էր հիմնադիրների իդեալները, Աննապոլիսի քաղաքային հատակագիծը արտացոլում էր նրանց, ովքեր իշխանության էին 18-րդ դարի վերջին։ Աննապոլիսի հատակագիծը տարածվում է քաղաքի կենտրոնում գտնվող երկու շրջանակներից.մեկը ներառում է Պետական խորհրդի շենքը, իսկ մյուսը՝ հիմնադրված Անգլիկան Սուրբ Աննա եկեղեցին (այժմ՝ եպիսկոպոսական)։ Պլանն արտացոլում էր եկեղեցու և պետության միջև ավելի սերտ հարաբերությունները, ինչպես նաև գաղութային կառավարության ավելի սերտ համագործակցությունը բողոքական եկեղեցիների հետ։ Ամբողջ Բրիտանական Ամերիկա ներգաղթի վերաբերյալ Բրիտանական ընդհանուր քաղաքականությունը լայնորեն կարտացոլվեր 1740 թվականի պլանտացիոն ակտում։

Սխալ քարտեզի հիման վրա Սկզբնական թագավորական կանոնադրությունը Մերիլենդին տրամադրեց Պոտոմակ գետը և տարածքը դեպի հյուսիս մինչև քառասուներորդ զուգահեռ։ Սա ապացուցեց, որ խնդիր է, քանի որ հյուսիսային սահմանը Ֆիլադելֆիան՝ Փենսիլվանիայի խոշոր քաղաքը, կդներ Մերիլենդի սահմաններում։ Կալվերտի ընտանիքը, որը վերահսկում էր Մերիլենդը, և Փեն ընտանիքը, որը վերահսկում էր Փենսիլվանիան, որոշեցին 1750 թվականին վարձել երկու հողագրողների Չարլզ Մեյսոնին և Ռերեմի Դիքսոնին՝ գաղութների միջև սահման հաստատելու համար։

Նրանք ուսումնասիրեցին այն, ինչը հայտնի դարձավ որպես Մեյսոն-Դիքսոն գիծ, որը դարձավ սահման երկու գաղութների միջև[23]։

Horse racing and gentry values[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չեսապիկ հասարակության մեջ (այսինքն՝ գաղութային Վիրջինիայում և Մերիլենդում) սպորտը մեծ ուշադրություն էր դարձնում սոցիալական բոլոր մակարդակներում։ Ձիարշավները հովանավորվում էին հարուստ տնկարկների սեփականատերերի կողմից և գրավում էին հասարակ ֆերմերներին որպես հանդիսատես և խաղացող։ Ընտրված ստրուկները հաճախ դառնում էին ձիերի որակավորված մարզիչներ։ Ձիարշավը հատկապես կարևոր էր ազնվականության համախմբման համար։ Ձիարշավը խոշոր սոցիալական իրադարձություն էր, որը կոչված էր աշխարհին ցույց տալու ազնվականության բարձր սոցիալական կարգավիճակը ձիերի թանկարժեք բուծման և վերապատրաստման, պարծենկոտության և խաղամոլության միջոցով, և հատկապես հաղթելով հենց ձիարշավներին[24]։ Պատմաբան Թիմոթի Բրինը բացատրում է, որ ձիարշավներն ու բարձր խաղադրույքները անհրաժեշտ էին կարգավիճակը պահպանելու համար։ Երբ նրանք հրապարակայնորեն իրենց հարստության զգալի մասը դնում էին իրենց սիրելի ձիու վրա, նրանք արտահայտում էին մրցունակությունը, անհատականությունը և նյութապաշտությունը՝ որպես կարևոր արժեք[25]։

Հեղափոխական շրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մերիլենդը սկզբում հավանություն չտվեց Մեծ Բրիտանիայից անկախությանը և համապատասխան ցուցումներ տվեց Երկրորդ մայրցամաքային Կոնգրեսում իր պատվիրակներին։ Հեղափոխական շրջանի այս սկզբնական փուլում Մերիլենդը ղեկավարվում էր ազատ մարդկանց ասամբլեայի մի շարք կոնվենցիաներով։ Համագումարի առաջին համագումարը տևեց չորս օր՝ 1774 թվականի հունիսի 22-ից 25-ը։ Այն ժամանակ գոյություն ունեցող բոլոր տասնվեց շրջանները ներկայացված էին ընդհանուր առմամբ 92 անդամներով նախագահ ընտրվեց Մեթյու Թիլգմանը։

Թոմաս Ջոնսոն, Մերիլենդի առաջին ընտրված նահանգապետը 1776 թվականի Սահմանադրությամբ

Ութերորդ նստաշրջանը որոշեց, որ կոնվենցիայով ժամանակավոր կառավարության պահպանումը լավ մեխանիզմ չէ մարզի բոլոր խնդիրները լուծելու համար։ Անհրաժեշտ է ավելի մշտական և կառուցվածքային կառավարություն։ Այսպիսով, 1776 թվականի հուլիսի 3-ին նրանք որոշեցին, որ կընտրվի նոր կոնվենցիա, որը պատասխանատու կլինի իրենց առաջին պետական սահմանադրության մշակման համար, որը չի նշի խորհրդարան կամ թագավոր, բայց կունենա կառավարություն։ Այն բանից հետո, երբ նրանք նշանակեցին ամսաթվերը և պատրաստեցին շրջանների ծանուցումները, նրանք հայտարարեցին ընդմիջում։ Օգոստոսի 1-ին սեփականություն ունեցող բոլոր ազատ մարդիկ պատվիրակներ ընտրեցին վերջին համագումարի համար։ Իններորդ և վերջին համագումարը հայտնի էր նաև որպես 1776 թվականի սահմանադրական համագումար։ Նրանք մշակեցին Սահմանադրությունը, և երբ նոյեմբերի 11-ին ընդմիջում հայտարարեցին, նրանք այլևս չէին պատրաստվում։ Համագումարները փոխարինվեցին նահանգի նոր կառավարությամբ, որը ստեղծվել էր Մերիլենդի 1776 թվականի Սահմանադրությամբ։ Թոմաս Ջոնսոնը դարձավ նահանգի առաջին ընտրված նահանգապետը։

1781 թվականի մարտի 1-ին Համադաշնության և հավերժական միության հոդվածները վավերացվեցին և ուժի մեջ մտան Ֆիլադելֆիայում Մերիլենդի երկու պատվիրակների կողմից հոդվածների ստորագրումը հաստատելուց հետո։ Հոդվածներն ի սկզբանե ներկայացվել են Նահանգներին 1777 թվականի նոյեմբերի 17-ին, սակայն վավերացման գործընթացը ձգձգվել է մի քանի տարի, որը դադարեցվել է միջպետական վեճի պատճառով՝ Ապալաչյան կղզիներից դեպի Միսիսիպի գետ արևմուտք գտնվող ոչ գաղութացված հողերի պահանջների պատճառով։ Մերիլենդը վերջինն էր, ով պահում էր, այն մերժվեց վավերացնել այնքան ժամանակ, քանի դեռ Վիրջինիայի և Նյու Յորքի նման ավելի մեծ Նահանգները չէին համաձայնվում չեղարկել իրենց պահանջները հողերի նկատմամբ, որոնք դարձել էին հին հյուսիսարևմտյան տարածք և հարավ-արևմտյան տարածք։ ԱՄՆ-ում Ֆրանսիայի դեսպանը կարծում էր, որ հոդվածները կօգնեն ամրապնդել ամերիկյան կառավարությունը։ 1780 թ.-ին, երբ Մերիլենդը խնդրեց Ֆրանսիային Չեսապիկ ծովածոցում ռազմածովային ուժեր տրամադրել բրիտանացիներից պաշտպանվելու համար (որոնք արշավանքներ էին իրականացնում ծոցի ստորին մասում), նա նշեց, որ ֆրանսիացի ծովակալ Դեսթուշը կանի ամեն ինչ, ինչ կարող է, բայց Լա Լյուցերնը նաև կտրուկ ճնշում գործադրեց Մերիլենդի վրա՝ վավերացնելու հոդվածները՝ դրանով իսկ առաջարկելով, որ Մերիլենդը պետք է վավերացնի այդ հոդվածները[26]։ 1781 թվականի փետրվարի 2-ին Աննապոլիսում Մերիլենդի Գլխավոր ասամբլեան ընդունեց երկար սպասված որոշումը[27]։ Որպես օրվա նստաշրջանի օրակարգի վերջին կետ՝ քննարկված օրինագծերի շարքում ստորագրվեց և կնքվեց նահանգապետ Թոմաս Սիմ Լիի կողմից Սենատի նիստերի դահլիճում՝ երկու պալատների անդամների ներկայությամբ, որը Կոնգրեսում այդ պետության պատվիրակներին լիազորում է ստորագրել և վավերացնել Համադաշնության և պետությունների միջև հավերժ միության հոդվածները։ Այնուհետև Սենատը հայտարարեց ընդմիջում մինչև հաջորդ օգոստոսի առաջին երկուշաբթի։ Այս հոդվածները վավերացնելու Մերիլենդի որոշումը զեկուցվել է մայրցամաքային Կոնգրեսին 1781 թվականի փետրվարի 12-ին:

Մերիլենդ Ջոն Հանսոնը (մոտ 1765-1770) առաջին մարդն էր, ով ծառայեց որպես Միացյալ Նահանգների նախագահ Կոնգրեսում՝ համաձայն Համադաշնության և հավերժական միության հոդվածների, որոնք օգտագործվել են 1781-1789 թվականներին։

ԱՄՆ Անկախության պատերազմի ժամանակ (1775-1783) Մերիլենդում նշանակալի մարտեր տեղի չունեցան։ Այնուամենայնիվ, դա չի խանգարել, որ նահանգի զինվորները աչքի ընկնեն իրենց ծառայության ընթացքում։ Գեներալ Ջորջ Վաշինգտոնը տպավորված էր Մերիլենդի կանոնավոր զորքերով (Մերիլենդի գիծ), որոնք կռվում էին մայրցամաքային բանակում, և մի ավանդույթի համաձայն, դա նրան դրդեց Մերիլենդին տալ «հին գծի նահանգ» անվանումը։ Այսօր «Old Line» նահանգը Մերիլենդի երկու պաշտոնական մականուններից մեկն է[28]։

Երկրորդ մայրցամաքային Կոնգրեսը հակիրճ հավաքվեց Բալթիմորում 1776 թվականի դեկտեմբերի 20-ից մինչև 1777 թվականի մարտի 4-ը հին հյուրանոցում, որը հետագայում վերանվանվեց կոնգրեսի դահլիճ, գտնվում է Ուեսթ Մարկեթ փողոցի (այժմ՝ Բալթիմոր փողոց) Հարավ-արևմտյան անկյունում և Շարփ փողոց/Ազատության փողոցում։ Մերիլենդ Ջոն Հանսոնը ծառայել է որպես մայրցամաքային կոնգրեսի նախագահ 1781-1782 թվականներին։ Հանսոնը առաջին մարդն էր, ով ծառայեց ամբողջ ժամկետով՝ Միացյալ Նահանգների նախագահը հավաքված Կոնգրեսում կոչումով։

Աննապոլիսը ծառայել է որպես Միացյալ Նահանգների ժամանակավոր մայրաքաղաք 1783 թվականի նոյեմբերի 26-ից մինչև 1784 թվականի հունիսի 3-ը, իսկ Համադաշնության Կոնգրեսը հանդիպում էր Մերիլենդի նորակառույց շենքում։ Աննապոլիսը նոր երկրի մշտական մայրաքաղաք դառնալու թեկնածու էր, նույնիսկ նախքան Պոտոմակ գետի երկայնքով գտնվող հատվածը ընտրվեց DC-ի համար։ Սենատի հին դահլիճում էր, որ գեներալ Ջորջ Վաշինգտոնը հայտնի կերպով հրաժարական տվեց մայրցամաքային բանակի գլխավոր հրամանատարի պաշտոնից 1783 թվականի դեկտեմբերի 23-ին։ Հենց այնտեղ էր, որ 1784 թվականի հունվարի 14-ին Կոնգրեսը վավերացրեց 1783 թվականի Փարիզի խաղաղության պայմանագիրը, որը վերջ դրեց Հեղափոխական պատերազմին։

Գեներալ-մայոր Ուիլյամ Սմոլվուդը, որը ծառայում էր գեներալ Ջորջ Վաշինգտոնի օրոք հեղափոխական պատերազմի ժամանակ, իսկ ավելի ուշ՝ մայրցամաքային բանակի գլխավոր հրամանատարը, դարձավ Մերիլենդի չորրորդ ամերիկյան նահանգապետը։ 1787 թվականին նահանգապետ Ուիլյամ Սմոլվուդը հրավիրեց նահանգային համագումար՝ որոշելու, թե արդյոք 1788 թվականին պետք է վավերացվի ԱՄՆ առաջարկվող Սահմանադրությունը։ Համագումարի ձայների մեծամասնությունը կողմ էր վավերացմանը, և Մերիլենդը դարձավ յոթերորդ նահանգը, որը վավերացրեց Սահմանադրությունը։

Մերիլենդ, 1789-1849[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տնտեսական զարգացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամերիկյան հեղափոխությունը խթանեց ցորենի և երկաթի հանքաքարի ներքին շուկան, իսկ Բալթիմորում ավելացավ ալյուրի արտադրությունը։ Երկաթի հանքաքարի տեղափոխումը զգալիորեն ամրապնդեց տեղական տնտեսությունը։ 1800 թվականին Բալթիմորը դարձավ նոր հանրապետության ամենամեծ քաղաքներից մեկը։ 1812 թվականի պատերազմի ընթացքում բրիտանական ծովային շրջափակումը վնաս հասցրեց Բալթիմորի նավարկությանը, բայց նաև վաճառականներին ազատեց Բրիտանական պարտքերից, ինչը Բրիտանական առևտրային նավերի գրավման հետ մեկտեղ նպաստեց քաղաքի տնտեսական աճին։

Transportation initiatives[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքն ուներ խորը ծովային նավահանգիստ։ 19-րդ դարի սկզբին Մերիլենդում բիզնեսի շատ ղեկավարներ նայում էին դեպի արևմուտք՝ դեպի արևմտյան սահմանը՝ փնտրելով տնտեսական աճի ներուժ։ Խնդիրն այն էր, որ ապրանքների և մարդկանց տեղափոխման հուսալի միջոց մշակվի։ Ազգային ճանապարհի և մասնավոր պատնեշների շինարարությունն ավարտվեց ամբողջ նահանգում, բայց անհրաժեշտ էին լրացուցիչ երթուղիներ և թողունակություն։ Հյուսիսարևելյան Նահանգներում Էրի ջրանցքի (կառուցվել է 1817-25 թվականներին) և նմանատիպ ջրանցքների հաջողությունից հետո Մերիլենդի ղեկավարները նույնպես ծրագրեր են մշակել ջրանցքների կառուցման համար։ Վաշինգտոնի տարածքում ջրանցքի մի քանի անհաջող նախագծերից հետո 1828 թվականին այնտեղ սկսվեց Չիզփեյք և Օհիո (C&O) ջրանցքի շինարարությունը։ Բալթիմորի բիզնես համայնքը նախագիծը դիտում էր որպես մրցակցության սպառնալիք։ Բալթիմորի շրջանի աշխարհագրությունը անիրագործելի էր դարձնում արևմուտքում նմանատիպ ջրանցքի կառուցումը, բայց երկաթուղիների կառուցման գաղափարը սկսեց աջակցություն ստանալ 1820-ականներին։

1827 թվականին քաղաքային իշխանությունները Մերիլենդի Գլխավոր ասամբլեայից թույլտվություն ստացան դեպի Օհայո գետ երկաթուղի կառուցելու համար[29]։

Բալթիմոր և Օհայո երկաթուղին (B&O) դարձավ Միացյալ Նահանգների առաջին վարձակալված երկաթուղին և բացեց իր առաջին կանոնավոր շահագործման արահետի հատվածը 1830 թվականին՝ Բալթիմորի և Էլիկոթ Սիթիի միջև։ Նա դարձավ առաջին ընկերությունը, որը շահագործեց Ամերիկայում կառուցված լոկոմոտիվը։ B&O-ն երկաթուղային գիծ է կառուցել դեպի Վաշինգտոն, 1835 թվականին։ 184 դեպի արևմուտք մայրուղին հասավ Քամբերլենդ 1842 թվականին՝ այնտեղ ութ տարի շրջանցելով ալիքը, և երկաթուղին շարունակեց շինարարությունը դեպի արևմուտք։ 1852 թվականին այն դարձավ առաջին երկաթուղային գիծը, որը հասավ Օհայո գետ արևելյան ափից։ Այլ երկաթուղիներ կառուցվել են դարասկզբին և մինչև դարի կեսերը Բալթիմորի միջով, հիմնականում Հյուսիսային Կենտրոնում, Ֆիլադելֆիա, Ուիլմինգթոն և Բալթիմոր,ինչպես նաև Պոտոմակ։ (Նրանք բոլորն անցել են Փենսիլվանիայի երկաթուղու վերահսկողության տակ)։

Արդյունաբերական հեղափոխություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բալթիմորի ծովային նավահանգիստը և լավ երկաթուղային հաղորդակցությունը նպաստեցին զգալի աճին 19-րդ դարի արդյունաբերական հեղափոխության ժամանակ։ Քաղաքացիական պատերազմից հետո Բալթիմորում և նրա շրջակայքում ստեղծվեցին բազմաթիվ արտադրական ձեռնարկություններ։

Քամբերլենդը 19-րդ դարում Մերիլենդի մեծությամբ երկրորդ քաղաքն էր՝ մոտակայքում գտնվող ածուխի, երկաթի հանքաքարի և փայտի հսկայական պաշարներով։ Այս ռեսուրսները, երկաթուղիների, ազգային ճանապարհի և C&O ալիքի հետ միասին, նպաստել են դրա աճին։ Քաղաքը խոշոր արտադրական կենտրոն էր՝ ապակու, գարեջրի գործարանների, գործվածքների և թիթեղների արտադրությամբ։

Փենսիլվանիայի պողպատե ընկերությունը 1887 թվականին Բալթիմորի Սպարրոու Փոյնթում հիմնել է պողպատի գործարան։ Գործարանը ձեռք է բերվել Bethlehem Steel-ի կողմից 1916 թվականին, և 20-րդ դարի կեսերին այն դարձել է աշխարհի ամենամեծ պողպատե գործարանը, որտեղ աշխատում էին տասնյակ հազարավոր աշխատողներ[30]։

1807 թվականին Մերիլենդի բժշկական քոլեջը (հետագայում՝ Մերիլենդի համալսարանի բժշկական դպրոց) դարձավ Միացյալ Նահանգների յոթերորդ բժշկական դպրոցը։

1840 թվականին Մերիլենդի Օրենսդիր ժողովի հրամանով Սենթ Մերի Սիթիում հիմնադրվեց Սուրբ Մարիամի ոչ կրոնական կանանց ճեմարանը[31]։ Հետագայում նա դարձավ Մերիլենդի Սուրբ Մարիամի քոլեջ, պետական գերազանցության քոլեջ։ Միացյալ Նահանգների ռազմածովային ակադեմիան հիմնադրվել է Աննապոլիսում 1845 թվականին, իսկ Մերիլենդի գյուղատնտեսական քոլեջը վարձակալվել է 1856 թվականին՝ Ժամանակի ընթացքում դառնալով Մերիլենդի համալսարան։

Ներգաղթ և կրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հակակաթոլիկ օրենքների վերացումից հետո 1830-ականների սկզբին կաթոլիկ բնակչության թիվը զգալիորեն աճեց։ Մերիլենդի կաթոլիկ բնակչությունը սկսեց իր վերածնունդը իռլանդացի կաթոլիկների ներգաղթի Մեծ ալիքներով, որոնք առաջացել էին մեծ սովից (1845-49), այնուհետև շարունակվեց 20-րդ դարի առաջին կեսին[32]։ Իտալացի ներգաղթյալները[33] և լեհական ներգաղթյալները ույնպես համալրեց Մերիլենդի կաթոլիկ բնակչությունը[33]։ Բալթիմորը այս ժամանակահատվածի մեծ մասի համար արևելյան ափին եվրոպական ներգաղթյալների մուտքի երրորդ ամենամեծ կետն էր[32]։ Չնայած զգալի աճին, կաթոլիկ բնակչությունը երբեք մեծամասնություն չդարձավ նահանգում։

1812 թվականի պատերազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեղափոխությունից հետո Միացյալ Նահանգների Կոնգրեսը հավանություն տվեց վեց ծանր ֆրեգատների կառուցմանը, որոնք կկազմեն Միացյալ Նահանգների ռազմածովային ուժերի առանցքը։ Առաջին երեքից մեկը՝ USS Constellation-ը, կառուցվել է Բալթիմորում։ Constellation-ը դարձավ ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի առաջին պաշտոնական նավը, որը դուրս եկավ ծով և տեղակայվեց Կարիբյան ծովում՝ մասնակցելու Ֆրանսիայի դեմ պատերազմին։

1812 թվականի պատերազմի ժամանակ բրիտանացիները արշավեցին քաղաքներ Չեսապիկ ծովածոցի երկայնքով մինչև Հավր դե Գրաս։ Նահանգում տեղի ունեցան երկու նշանավոր մարտեր. Առաջինը Բլեյդենսբերգի ճակատամարտն էր 1814 թվականի օգոստոսի 24-ին՝ երկրի մայրաքաղաք Վաշինգտոնի մոտակայքում։ Բրիտանական բանակը ջախջախեց ամերիկացի աշխարհազորայիններին, որոնք շփոթված փախան և շարունակեցին գրավել Վաշինգտոնը։ Նրանք այրեցին և թալանեցին հիմնական հասարակական շենքերը՝ ստիպելով նախագահ Ջեյմս Մեդիսոնին փախչել Բրուքվիլ, Մերիլենդ։

Այնուհետև բրիտանացիները երթով շարժվեցին դեպի Բալթիմոր, որտեղ նրանք հույս ունեին ջախջախիչ հարված հասցնել բարոյալքված ամերիկացիներին։ Բալթիմորը ոչ միայն զբաղված նավահանգիստ էր, այլև կասկածվում էր բրիտանական նավերը թալանող բազմաթիվ կապարների պատսպարելու մեջ։ Քաղաքի պաշտպանությունը գտնվում էր Մերիլենդ նահանգի միլիցիայի սպա և հրամանատար, Միացյալ Նահանգների սենատոր գեներալ-մայոր Սամուել Սմիթի հրամանատարության ներքո։ Բալթիմորը լավ ամրապնդվեց գերազանց պաշարներով և մոտավորապես 15,000 ռազմական անձնակազմով։ Մերիլենդի միլիցիան վճռական գործողություններ ձեռնարկեց Հյուսիսային Փոյնթի ճակատամարտում ուշացման համար, որի ընթացքում Մերիլենդի միլիցիայի հրաձիգը գնդակահարեց բրիտանացի հրամանատար գեներալ-մայոր Ռոբերտ Ռոսին։ Ճակատամարտը բավական ժամանակ շահեց Բալթիմորի պաշտպանությունն ամրապնդելու համար։

Առաջ շարժվելով դեպի ամերիկյան պաշտպանության եզրը շ՝ բրիտանացիները դադարեցին իրենց առաջխաղացումը և նահանջեցին։ Ցամաքային հարձակման ձախողմամբ ծովային ճակատամարտը անտեղի դարձավ, և բրիտանացիները նահանջեցին։

Ֆորտ Մաքհենրիում մայոր Ջորջ Արմիստեդի հրամանատարությամբ մոտ 1000 զինվոր ռմբակոծության էր սպասում Բրիտանական նավատորմից։ Նրանց պաշտպանությունն ամրապնդվեց Բալթիմորի նավահանգստի մոտակա մուտքի մոտ ամերիկյան մի շարք առևտրային նավերի խորտակմամբ՝ բրիտանական նավերի անցումը կանխելու համար։ Հարձակումը սկսվեց սեպտեմբերի 13-ի առավոտյան, երբ բրիտանական նավատորմը, որը բաղկացած էր մոտ տասնինը նավերից, սկսեց հրթիռներով և ականանետային արկերով հրետակոծել ամրոցը։ Նախնական փոխհրաձգությունից հետո բրիտանական նավատորմը տեղափոխվեց Ֆորտ Մաքհենրիի թնդանոթների շառավղից մի փոքր ավելի հեռու՝ 1,5 մղոն (2,4 կմ)։ Հաջորդ 25 ժամվա ընթացքում նրանք գնդակոծեցին ավելի բարձր ամերիկացիներին։ Սեպտեմբերի 14-ի առավոտյան Ֆորտ Մաքհենրիի վրա ծածանվեց ամերիկյան հսկայական դրոշը, որը բարձրացվեց մինչև լուսաբաց։ Բրիտանացիները գիտեին, որ հաղթանակը խուսափում էր իրենցից։ Ֆորտի ռմբակոծությունը ոգեշնչեց Ֆրենսիս Սքոթ Քիին Ֆրեդերիկին և նա գրեց «Աստղային գծավոր դրոշը»՝ որպես հարձակման վկա։ Ավելի ուշ այն դարձավ երկրի ազգային օրհներգը։

Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մերիլենդի երկիմաստ համակրանքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մերիլենդը սահմանային նահանգ էր, որը բաժանում էր հյուսիսն ու հարավը։ Ինչպես Վիրջինիայում և Դելավերում, Մերիլենդի որոշ տնկարկներ ազատեցին իրենց ստրուկներին Հեղափոխական պատերազմին հաջորդող տարիներին։ 1860 թվականին Մերիլենդի ազատ սևամորթ բնակչությունը կազմում էր նահանգի ընդհանուր աֆրոամերիկացիների 49,1%-ը։

1859 թ.-ին Ջոն Բրաունի արշավանքից հետո, Վիրջինիա նահանգի Հարպերս Ֆերրի քաղաքում, ստրկատիրական թաղամասերի որոշ քաղաքացիներ սկսեցին ստեղծել տեղական միլիցիաներ պաշտպանության համար։ Մերիլենդի 687,000 բնակիչներից, ովքեր ապրում էին 1860 թվականին, մոտ 60,000-ը միացան միությանը և մոտ 25,000-ը պայքարեցին Համադաշնության համար։ Ստրկատերերը և հարավի հետ առևտրի մեջ ներգրավված մարդիկ, ամենայն հավանականությամբ, կաջակցեն Համադաշնության գործին, իսկ խոշոր քաղաքներից և Արևմտյան Մերիլենդից դուրս գտնվող փոքր ֆերմերներն ու առևտրականները դաշնակցում էին Միության հետ։ 1860 թվականի ընտրություններում Լինքոլնը ստացավ միայն մեկ ձայն Փրինս Ջորջ շրջանում՝ խոշոր տնկարկների կենտրոնում[34]։

Պատերազմի սկիզբը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիքսի Նահանգապետ

Պատերազմի առաջին արյունահեղությունը տեղի ունեցավ Բալթիմորում, երբ Մասաչուսեթսի 6-րդ միլիցիան 1861 թվականի ապրիլի 19-ին երկաթուղային կայարանների միջև երթի ժամանակ կռվեց հարձակողական ամբոխի դեմ։ Դրանից հետո Բալթիմորի քաղաքապետ Ջորջ Ուիլյամ Բրաունը, Մարշալ Ջորջ Պ.Քեյնը և Ենոքի նախկին նահանգապետ Լուիս Լոուն պահանջեցին, որ Մերիլենդի նահանգապետ Թոմաս Հ. Հիքսը, արևելյան ափի ստրկատեր, այրի երկաթուղային կամուրջները և կտրի հեռագրական գծերը, որոնք տանում են դեպի Բալթիմոր, որպեսզի կանխեն զորքերի հետագա մուտքը պետություն։ Հաղորդվում է, որ Հիքսը հավանություն է տվել այդ առաջարկին։ Այս գործողությունները քննվել են դաշնային դատարանի հայտնի գործով։ Մերիլենդը մնաց Միության մաս քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ։ Նախագահ Աբրահամ Լինքոլնի վճռական ձեռքը, որը ճնշում էր Մերիլենդում բռնությունն ու այլախոհությունը, և նահանգապետ Հիքսի ուշացած օգնությունը կարևոր դեր խաղացին։ Հիքսը աշխատել է դաշնային պաշտոնյաների հետ՝ հետագա բռնությունները դադարեցնելու համար։

Լինքոլնը խոստացավ խուսափել Հյուսիսային պաշտպանների երթից Բալթիմորով, երբ նրանք գնում էին պաշտպանելու դաշնային մայրաքաղաքը, որը գտնվում էր լուրջ սպառնալիքի տակ։ Ուժերի մեծ մասը նավով դանդաղ երթուղի էին ընտրել։ Մասաչուսեթսի միլիցիայի գեներալ Բենջամին Ֆ. Բաթլերը օգտվեց ջրային ճանապարհից շ՝ իմանալով Բալթիմորում տեղի ունեցած անկարգությունների մասին։ Նա ղեկավարում էր P. W. & B. Harriet Lane երկաթուղային լաստանավը Սեսիլ կոմսության Պերիվիլի և Հարֆորդ կոմսության Հավր դե Գրեյսի միջև Սուսքուհաննա գետի հատման կետում։ Խուսափելով աշխույժ քաղաքից՝ նա շոգենավով իջավ Չեսապիկ ծովածոցով, որպեսզի գիշերը խարիսխ գցեր Անապոլիսի Սեվերն Փոյնթի Ռազմածովային ակադեմիայում։

Նա իջեցրեց Մասաչուսեթսի, Նյու Յորքի և Ռոդ Այլենդի միլիցիայի իր ջոկատները՝ ի հեճուկս նահանգապետ Թոմաս Հոլիդեյ Հիքսի (1798-1865) բողոքների։ Նա նրանց բարձել է ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի Կոնստիտյուշն ("Օլդ Իրոնսայդս") հին ուսումնական նավի վրա և ափից հեռացրել թեթև հարձակման հասանելիությունից դուրս։ Իր զինվորների մեջ հավաքելով մի քանի Երկաթուղայինների և կաթսայատան աշխատողներ՝ Բաթլերը հրամայեց նրանց փրկել երկաթուղային կայարաններում գտնվող մի փոքրիկ Լոկոմոտիվ և օգտագործել երկաթուղին Աննապոլիս գծով զինվորների վագոնները տեղափոխելու համար դեպի էլիկոթ Սիթիի մոտակայքում գտնվող ռելեային հանգույց, որտեղ նա միանում էր հիմնական գծին, որը գնում էր դեպի արևմուտք դեպի Հարպերս, Արևմտյան Վիրջինիա։ Բաթլերը նաև հրամայեց, որ իր զորքերը տեղափոխեն Վիրջինիա կամ հարավ՝ Վաշինգտոն։ Հյուսիսային գնդերն օգտագործում էին այս երթուղին երկաթուղային կայարան հասնելու համար (այժմ՝ Միացյալ Նահանգների Կապիտոլիումի հարևանությամբ)։ Այդ գիշեր նրանք ճամբար դրեցին Ռոտոնդայում, որը դեռ ավարտված չէր։ Լրացուցիչ ստորաբաժանումն ուղարկվել է Փենսիլվանիա պողոտա՝ Սպիտակ տունն ուժեղացնելու համար, որտեղ Նախագահը նրանց դիմավորել է թեթևացած։

Մերիլենդցիները, ովքեր համակրում էին հարավին, հեշտությամբ անցան Պոտոմակ գետը՝ միանալու Համադաշնությանը և պայքարելու դրա համար։ Աքսորյալները Հյուսիսային Վիրջինիայի բանակում կազմակերպեցին Մերիլենդյան գիծ, որը բաղկացած էր մեկ հետևակային գնդից, մեկ հետևակային գումարտակից, երկու հեծելազորային գումարտակից և չորս հրետանային գումարտակից։ Լավագույն պահպանված գրառումների համաձայն՝ Մերիլենդի մինչև 25,000 բնակիչ մեկնել է հարավ՝ պայքարելու Համադաշնության համար։ Մերիլենդի մոտ 60,000 բնակիչներ ծառայում էին Միության բոլոր ճյուղերում։ Ասում էին, որ Միության շատ զինծառայողներ զորակոչվել են բանակ՝ խոստանալով ծառայել տնային կայազորում։

Մերիլենդի ռազմածովային ներդրումը՝ USS Constellation-ի համեմատաբար նոր ռազմական նավը, 1859-1861 թվականներին եղել է ԱՄՆ Աֆրիկյան էսկադրիլիայի առաջատարը և շարունակել է կատարել այդ դերը պատերազմի ժամանակ։ Այս ժամանակահատվածում նա դադարեցրեց ստրկավաճառությունը Աֆրիկայում՝ ընդհատելով երեք ստրուկ նավեր և ազատ արձակելով բանտարկյալ ստրուկներին։ Նավերից վերջինը գրավվել է քաղաքացիական պատերազմի սկզբում. Կոնստելեյշն-ը Աֆրիկայի ափամերձ ջրերում ջախջախել է Տրիտոն ստրկավաճառական բրիգադը։ Constellation-ը պատերազմի մեծ մասն անցկացրել է որպես զսպող գործոն համադաշնային հածանավերի և Միջերկրական ծովում առևտրային ռեյդերների համար։

Բալթիմորի Օկուպացիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միության հրետանային կայազորը տեղակայվեց Federal Hill-ում՝ քաղաքը ոչնչացնելու հստակ հրամանով, եթե հարավի կողմնակիցները այնտեղ խախտեն օրենքն ու կարգը[35]։ 1861 թվականի ապստամբությունից հետո միության զորքերը գեներալ Բենջամին Ֆ.Բաթլերի հրամանատարությամբ գիշերվա կեսին գրավեցին Բլուրը։ Բաթլերը և նրա զորքերը կառուցեցին մի փոքրիկ ամրոց, որի թնդանոթներն ուղղված էին դեպի կենտրոնական բիզնես թաղամաս։ Նրանց նպատակն էր երաշխավորել Մերիլենդ քաղաքի և նահանգի հավատարմությունը դաշնային կառավարությանը՝ ուժի սպառնալիքի ներքո։ Այս ամրոցը և դաշնակիցների օկուպացիան պահպանվել են քաղաքացիական պատերազմի ողջ ընթացքում։ Բլրի պատմության այս շրջանի մասին են վկայում մեծ դրոշը, մի քանի թնդանոթներ և Հանրապետության Մեծ բանակի փոքրիկ հուշարձանը։

Ջոն Փենդլթոն Քենեդի, քաղաքական գործիչ, գրող, Քենեդին կարևոր դեր խաղաց Մերիլենդում ստրկությունը դադարեցնելու գործում։ 1850 թվականի լուսանկար

Քանի որ Մերիլենդը մնաց Միության կազմում, այն դուրս եկավ ազատագրման հռչակագրից։ 1864 թվականի սահմանադրական համագումարն ավարտվեց նույն թվականի նոյեմբերի 1-ին նահանգի նոր սահմանադրության ընդունմամբ։ Այս փաստաթղթի 24-րդ հոդվածը ստրկության պրակտիկան օրենքից դուրս էր հայտարարում։ Պետական քաղաքական գործիչ Ջոն Փենդլթոն Քենեդիի և այլոց արշավը ապահովեց Ստրկության վերացման ներառումը նոր փաստաթղթում, մի հարց, որը բուռն քննարկվում էր գրեթե մեկ տարի ամբողջ նահանգում։ Ի վերջո, ստրկության վերացումը հաստատվեց 1000 ձայնի առավելությամբ։ Ընտրելու իրավունքը ոչ սպիտակամորթ տղամարդկանց տրվել է Մերիլենդի 1867 թվականի Սահմանադրությամբ, որը գործում է մինչ օրս։

Պատերազմ Մերիլենդի տարածքում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անտիետամի ճակատամարտ, Կուրց և Էլիսոն

Նահանգում տեղի ունեցած ամենամեծ և ամենակարևոր ճակատամարտը Անտիետամի ճակատամարտն էր, որը տեղի ունեցավ 1862 թվականի սեպտեմբերի 17-ին Շարպսբուրգի Մոտակայքում։ Այս ճակատամարտը Ռոբերտ է. Լիի Մերիլենդյան արշավի գագաթնակետն էր, որի նպատակն էր ապահովել նոր առաքումներ, նոր զինվորներ հավաքագրել Մերիլենդում Համադաշնության նշանակալի աջակիցների խմբերից և ազդել հյուսիսում հասարակական կարծիքի վրա։ Այդ նպատակներով Հյուսիսային Վիրջինիայի Լիի բանակը, որը կազմում էր մոտ 40,000 մարդ, մտավ Մերիլենդ երկրորդ Բուլրանում իր վերջին հաղթանակից հետո։

Մինչ գեներալ-մայոր Ջորջ Բ.Մաքքլելանի Պոտոմակի 87,000 հոգանոց բանակը շարժվում էր Լին որսալու համար, Միության զինվորը հայտնաբերեց Լիի բանակի մանրամասն մարտական պլանների կորած պատճենը։ Հրամանում նշվում էր, որ Լին բաժանեց իր բանակը և տարածեց մասերը աշխարհագրորեն (մինչև Հարպերս Ֆերրի, Արևմտյան Վիրջինիա և Հագերսթաուն, Մերիլենդ), այդպիսով յուրաքանչյուրին ենթարկելով մեկուսացման և մանրամասն պարտության, եթե Մաքքլելանը կարողանա բավական արագ գործել։ Մաքքլելանը սպասեց մոտ 18 ժամ, Նախքան որոշեց օգտվել այդ հետախուզական տվյալներից և իր ուժերը տեղակայել դրանց հիման վրա՝ դրանով իսկ վտանգելով Լիին վճռական պարտություն պատճառելու հիանալի հնարավորությունը:

Մահացած Համադաշնության զինվորները Լուիզիանայի Սթարքի բրիգադից Հագերսթաուն մայրուղու վրա, Դանկեր եկեղեցուց հյուսիս

Բանակները հանդիպել են Շարպսբուրգ քաղաքի մոտ՝ Անտիտամ գետի մոտ։ Չնայած Մաքքլելանը ժամանել էր տարածք սեպտեմբերի 16-ին, նրա ստորագրության զգուշությունը հետաձգեց նրա հարձակումը Լիի վրա, ինչը դաշնակիցներին ավելի շատ ժամանակ տվեց պաշտպանական դիրքերը պատրաստելու համար և թույլ տվեց, որ Լոնգսթրիթի կորպուսը գա Հագերսթաունից։ McClellan-ի երկու-մեկ առավելությունը ճակատամարտում գրեթե ամբողջությամբ չեղյալ հայտարարվեց միության ուժերի համակարգման և կենտրոնացման բացակայության պատճառով, ինչը թույլ տվեց Լիին տեղափոխել իր պաշտպանական ուժերը՝ յուրաքանչյուր հարվածը հակադարձելու համար։

Ազգային մարտադաշտ ընդդեմ Իտամի

Չնայած մարտավարական ոչ-ոքիին, Էնթիթեմի ճակատամարտը համարվում էր Միության ռազմավարական հաղթանակը և պատերազմի շրջադարձային պահը։ Սա վերջ դրեց Լիի Հյուսիսային արշավանքին։ Այս հաղթանակը բավարար էր նաև նախագահ Լինքոլնին թույլ տալու համար թողարկել ազատագրման հռչակագիրը, որն ուժի մեջ է մտել 1863 թվականի հունվարի 1-ից։ Նախարարների կաբինետը նրան խորհուրդ տվեց այդ հայտարարությունն անել միության հաղթանակից հետո, որպեսզի խուսափի ցանկացած պատկերացումից, որ այն հրապարակվել է հուսահատությունից։ Անտիետամի ճակատամարտում միության հաղթանակը կարող էր նաև հուսահատեցնել Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի կառավարություններին ճանաչել համադաշնությունը։ Որոշ դիտորդներ կարծում էին, որ նրանք կարող են դա անել արհմիության հերթական պարտությունից հետո։

Մերիլենդ, 1865-1920[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքական զարգացումներ քաղաքացիական պատերազմից հետո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քանի որ Մերիլենդը մնաց Միության կազմում քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ, պետությունը չէր մտածում վերակառուցման մասին օրենքի վրա, ինչպես նախկին Համադաշնության Նահանգները։ Պատերազմից հետո Մերիլենդի շատ սպիտակամորթներ պայքարում էին սպիտակամորթների գերակայությունը ազատականների և նախկինում ազատ սևամորթների նկատմամբ վերականգնելու համար, և ռասայական լարվածությունն աճեց։ Նահանգում խորը տարաձայնություններ կային Հյուսիսայինի համար կռվողների և Հարավի համար կռվողների միջև։

1860-ականների վերջին դեմոկրատական կուսակցության սպիտակամորթ տղամարդիկ արագորեն վերականգնեցին իշխանությունը նահանգում և փոխարինեցին պատերազմի ժամանակ ընտրված կամ նշանակված հանրապետականներին։ 1864 թվականի Սահմանադրության աջակցությունն ավարտվեց, և դեմոկրատները այն փոխարինեցին Մերիլենդի 1867 թվականի Սահմանադրությամբ։ Այս փաստաթուղթը, որը մինչ այժմ գործում է, ավելի շատ հիշեցնում էր 1851 թվականի Սահմանադրությունը, քան դրա անմիջական նախորդը, և հաստատվել է նահանգի արական բնակչության 54,1%-ի կողմից։ Այն նախատեսում էր օրենսդիր իշխանության վերաբաշխում ըստ բնակչության, այլ ոչ թե շրջանների, ինչը ավելի մեծ քաղաքական ուժ էր տալիս ավելի բնակեցված քաղաքային շրջաններին (և, որպես արդյունք, ազատներին), բայց նոր Սահմանադրությունը աֆրոամերիկացիներին զրկեց 1864 թվականի փաստաթղթով նախատեսված որոշ երաշխիքներից։ 1896 թվականին երկռասայական Հանրապետական կոալիցիան հասավ Լլոյդ Լաունդս կրտսերի նահանգապետ ընտրվելուն, ինչպես նաև որոշ հանրապետական կոնգրեսականների, այդ թվում՝ Սիդնեյ Էմանուել Մադդի ընտրությանը՝ դեմոկրատների գերիշխանությունից հետո[36]։

Թոմաս Սուան, Մերիլենդի միակ նահանգապետը, որն ընտրվել է 1864 թվականի նահանգի Սահմանադրությամբ
Օսթին Լեյն Քրոթերսը, 46-րդ նահանգապետը, աջակցեց սևամորթ ընտրողների և աղքատ սպիտակամորթների իրավունքներին

Հաջորդ մի քանի տասնամյակների ընթացքում աֆրոամերիկացի բնակչությունը պայքարում էր խտրականության դեմ։ Տղամարդկանց օրենսդիր մարմինը, որտեղ գերակշռում էին դեմոկրատները, 1905, 1907 և 1911 թվականներին փորձեց ընդունել ընտրական իրավունքի օրինագծեր, բայց ամեն անգամ մերժվեց՝ հիմնականում սևամորթների ընդդիմության և ուժի պատճառով։ Սևամորթ տղամարդիկ կազմում էին ընտրազանգվածի 20% -ը և բնակություն հաստատեցին մի քանի քաղաքներում, որտեղ նրանք համեմատաբար անվտանգ էին։ Բացի այդ, ներգաղթյալ տղամարդիկ կազմում էին քվեարկող բնակչության 15% -ը և դեմ էին այդ միջոցառումներին։ Օրենսդիր մարմինը դժվարություններ ունեցավ սևամորթների նկատմամբ պահանջներ մշակելու հարցում, որոնք նույնպես ներգաղթյալներին անբարենպաստ վիճակում չէին դնի[36]։

1910 թվականին օրենսդիր մարմինն առաջարկեց դիգեսի փոփոխությունը նահանգի Սահմանադրության մեջ։ Նա կօգտագործեր գույքային պահանջները՝ արդյունավետորեն զրկելու բազմաթիվ աֆրոամերիկացիներից, ինչպես նաև շատ աղքատ սպիտակամորթներից (ներառյալ նոր ներգաղթյալները), մի մեթոդ, որն օգտագործվել է Հարավային այլ նահանգների կողմից 1890-1910 թվականներին՝ սկսած Միսիսիպիի նոր Սահմանադրությունից։ Մերիլենդ նահանգի Գլխավոր ասամբլեան օրինագիծ է ընդունել, որին աջակցել է Օսթինի նահանգապետ Լեյն Քրոթերսը։ Նախքան միջոցը համաժողովրդական քվեարկության դնելը, առաջարկվեց մի օրինագիծ, որն իրականում կապահովեր Դիգեսի փոփոխության պահանջների ընդունումը որպես օրենք։ Հասարակական լայն ընդդիմության պատճառով այս միջոցը ձախողվեց, և փոփոխությունը նույնպես մերժվեց Մերիլենդի ընտրողների կողմից։

Ազգային մակարդակում Մերիլենդի քաղաքացիները հասել են սևամորթներին ընտրական իրավունքներից զրկող փոփոխության առավել ակնհայտ մերժմանը։ Նմանատիպ միջոցառումներ նախկինում առաջարկվել էին Մերիլենդում, բայց դրանք նույնպես չեն ընդունվել (Պոյի փոփոխությունը 1905 թվականին և ջայլամի փոփոխությունը 1909 թվականին)։ Սևամորթ տղամարդկանց ազդեցությունը քվեատուփերում և տնտեսապես օգնեց նրանց դիմակայել այս օրինագծերին և իրավունքներից զրկելու ջանքերին։

Գործարարներ Ջոն Հոփքինսը, Ենոք Պրատը, Ջորջ Փիբոդին և Հենրի Ուոլթերսը 19-րդ դարի Բալթիմորի բարերարներ էին,նրանք քաղաքում հիմնել են հայտնի կրթական, առողջապահական և մշակութային հաստատություններ։ Դրանք ներառում են համալսարան, անվճար քաղաքային գրադարան, երաժշտական և արվեստի դպրոց և արվեստի թանգարան։

Առաջադեմ դարաշրջանի բարեփոխումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

20-րդ դարի սկզբին ի հայտ եկավ քաղաքական բարեփոխումների շարժում, որի կենտրոնը աճող նոր միջին խավն էր։ Նրանց հիմնական նպատակներից մեկը ոչ թե հովանավորչության, այլ արժանիքների հիման վրա Պետական պաշտոններ տալն էր, Այլ փոփոխությունները նպատակ ունեին նվազեցնել քաղաքական ղեկավարների և մեքենաների ուժը, ինչը նրանց հաջողվեց հաջողության հասնել։

1892-ից 1908 թվականներին ընդունված մի շարք օրենքներում բարեփոխիչները օգտագործում էին ստանդարտ պետական նմուշի քվեաթերթիկներ (այլ ոչ թե այն քվեաթերթիկները, որոնք բաշխվում և նախապես պիտակավորվում էին կուսակցությունների կողմից); հասել են փակ քվեախցիկների, որպեսզի կուսակցական աշխատողները չկարողանան օգնել ընտրողներին, նախաձեռնել են առաջնային ընտրություններ, որպեսզի կուսակցության ղեկավարները չընտրեն թեկնածուներին. և ունեին թեկնածուները նշված էին առանց կուսակցական խորհրդանիշների, ինչը խանգարում էր անգրագետների որսին մասնակցել ընտրություններին։ Չնայած այս փոփոխությունները գովազդվում էին որպես ժողովրդավարական բարեփոխումներ, միջին խավը այլ արդյունքներ ունեցավ։ Նրանք խոչընդոտում էին ցածր խավերի և անգրագետ ընտրողների մասնակցությանը։ Քվեարկությանը մասնակցությունը նվազել է 1890-ականների քվեարկելու իրավունք ունեցողների մոտ 82%-ից մինչև 1920-ականների մոտ 49%։

Այլ օրենքներ կարգավորում էին աշխատանքային պայմանները։ Օրինակ՝ 1902 թվականին ընդունված մի շարք օրենքներում պետությունը կարգավորում էր հանքերում աշխատանքային պայմանները,օրենքից դուրս հայտարարեց մինչև 12 տարեկան երեխաներին. մտցրեց պարտադիր դպրոց հաճախելը և ուժի մեջ դրեց երկրում աշխատողների վարձատրության մասին առաջին օրենքը։ Աշխատողների վարձատրության մասին օրենքը վերացվեց դատարաններում, բայց վերամշակվեց և վերջնականապես ընդունվեց 1910 թվականին։ Մի քանի տասնամյակ անց այս օրենքը մոդել դարձավ ազգային օրենսդրության համար։

Ալկոհոլի արգելքի շուրջ բանավեճը՝ մեկ այլ առաջադեմ բարեփոխում, հանգեցրեց նրան, որ Մերիլենդը ստացավ իր երկրորդ մականունը։ Թերթի ծաղրական առաջամարտիկը Մերիլենդն անվանել է ազատ նահանգ՝ ալկոհոլը թույլատրելու համար[16][28]։

1904 թվականի Բալթիմորի մեծ հրդեհի հետևանքները

1904 թվականի Բալթիմորի մեծ հրդեհը նշանակալի իրադարձություն էր Մերիլենդի ամենամեծ քաղաքի և ընդհանուր առմամբ նահանգի համար։ Բալթիմորում հրդեհը մոլեգնում էր կիրակի, փետրվարի 7-ի առավոտյան ժամը 10:48-ից մինչև 1904 թվականի փետրվարի 8-ի երկուշաբթի երեկոյան ժամը 17:00-ն: Ավելի քան 1231 հրշեջներ աշխատել են կրակը վերահսկողության տակ վերցնելու համար։

Հրդեհի տեւողության պատճառներից մեկը եղել է հակահրդեհային սարքավորումների ոլորտում ազգային ստանդարտների բացակայությունը։ Չնայած մոտակա քաղաքների հրշեջ մեքենաները (ինչպիսիք են Ֆիլադելֆիան և Վաշինգտոնը, ինչպես նաև Նյու Յորքի, Ուիլմինգթոնի և Ատլանտիկ Սիթիի ստորաբաժանումները) արձագանքեցին, շատերն անօգուտ էին, քանի որ նրանց գուլպաների զույգերը չէին տեղավորվում Բալթիմորի հիդրանտների մոտ։ Արդյունքում հրդեհը շարունակվել է ավելի քան 30 ժամ՝ ոչնչացնելով 1526 շենք և ընդգրկելով 70 քաղաքային թաղամաս։

Արդյունքում 35 000 մարդ մնացել է առանց աշխատանքի։ Հրդեհից հետո քաղաքը վերականգնվել է՝ օգտագործելով ավելի Հրակայուն նյութեր, ինչպիսիք են Գրանիտե սալահատակները։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի դարաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին համաշխարհային պատերազմին միանալը փոփոխություններ բերեց Մերիլենդ։

Մերիլենդը դարձավ նոր ռազմաբազաների գտնվելու վայրը, ինչպիսիք են Քեմփ Միդը (այժմ՝ Ֆորտ Միդ), Աբերդինի փորձադաշտը, որը ստեղծվել է 1917 թվականին, և Էջվուդի զինանոցը, որը հիմնադրվել է հաջորդ տարի։ Գոյություն ունեցող այլ հարմարություններ, ներառյալ Ֆորտ Մաքհենրին, զգալիորեն ընդլայնվել են։

Ռազմական գործողությունները համակարգելու համար, ինչպիսիք են դաշնային օբյեկտների ընդլայնումը, գլխավոր ասամբլեան ստեղծեց պաշտպանության խորհուրդ։ 126 տեղամասային ընտրական հանձնաժողով է ստեղծվել Ում կողմից նշանակումը։ Խորհուրդը, որն ուներ գրեթե անսահմանափակ բյուջե, հանձնարարվեց պաշտպանել պետությունը, վերահսկել զորակոչը, պահպանել աշխատավարձերի և գների վերահսկողությունը, ապահովել պատերազմի հետ կապված բիզնեսները բնակարաններով և աջակցել պատերազմին։ Քաղաքացիներին խորհուրդ է տրվել աճեցնել իրենց սեփական հաղթանակի այգիները և պահպանել դիետիկ օրենքները։ Նրանց նաև ստիպել են աշխատել այն բանից հետո, երբ օրենսդիր մարմինը պաշտպանության խորհրդի աջակցությամբ ընդունել է պարտադիր աշխատանքի մասին օրենքը։

Culture[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հ. լ. Մենկենը 1932 թվականին

Հ.լ. Մենկենը (1880-1956) պետական գրող էր և մտավոր նորաձևության օրենսդիրանդամ։ 1922 թ.-ին Բալթիմորի իմաստունը գովաբանեց նահանգը իր բացառիկ և բազմազան գեղեցկության համար՝ Չեսապիկ գետի հոյակապ գետաբերաններից մինչև Կապույտ լեռնաշղթայի գագաթները։ Նա ուրախությամբ հայտնեց, որ նախախնամությունը Մերիլենդին ազատել է այլ նահանգների դաժան եղանակից, անկումից, անլուծելի սոցիալական խնդիրներից։ Վիճակագրորեն, Մերիլենդը ամուր կանգնած էր միջին մակարդակի վրա՝ բնակչության թվաքանակի, արտադրողների արժեքի, Սպիտակ բնիկների տոկոսի, կաթոլիկների մասնաբաժնի և առաջին և վերջին տարեկան ցրտահարության առումով։ Ուր էլ որ նայեր, մեջտեղում գտավ Մերիլենդը։ Ազգային քաղաքականության մեջ դա երբեմն աշխատում էր հյուսիսից հանրապետականների, երբեմն հարավից դեմոկրատների հետ։ Այս միջին որակը, հավանաբար, ներկայացնում էր ազգային իդեալը, որին ձգտում էին այլ պետություններ։ Այնուամենայնիվ, Մենկենը զգաց, որ ինչ-որ բան այն չէ։ Գաղափարները կասկածելի են։ Ոչ ոք երջանիկ տեսք չունի։ Կյանքը ձանձրալի է[37]:։

Մերիլենդ, 20-րդ դարի սկզբի կես[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռիչիի Վարչակազմը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալբերտ ք. Ռիչին, ով ընտրվել է 1918 թվականին իր հինգ ժամկետներից առաջինը, հավանաբար նահանգի պատմության մեջ ամենահայտնի նահանգապետն է:

1918 թվականին Մերիլենդը նահանգապետ ընտրեց դեմոկրատ Ալբերտ ք. Ռիչիին։ Նա վերընտրվել է չորս անգամ՝ զբաղեցնելով այդ պաշտոնը 1919-1934 թվականներին։ Ռիչին գեղեցիկ էր, արիստոկրատ և բիզնեսի շատ կողմնակից։ Նա վարձեց կառավարման ընկերություն՝ Կառավարության գործունեությունը օպտիմալացնելու համար և ստեղծեց բյուջետային գործընթաց, որը հիմնականում վերահսկվում էր տնտեսագետների կողմից։ Այն նաև հաստատեց քաղաքացիական ծառայության համակարգը, որը երկար ժամանակ փնտրում էին բարեփոխիչները, ովքեր ցանկանում էին, որ պաշտոնները տրվեն ոչ թե հովանավորության, այլ արժանիքների հիման վրա, կրճատեց Նահանգների ընտրությունների քանակը՝ երկարացնելով օրենսդիրների պաշտոնավարման ժամկետը երկուսից չորս տարի և նշանակեց քաղաքացիական հանձնաժողովներ՝ խորհրդակցելու կառավարության գործունեության գրեթե բոլոր ասպեկտների վերաբերյալ։ Ռիչիի օրոք պետական գույքի հարկերը կտրուկ նվազել են, բայց նույնը տեղի է ունեցել պետական ծառայությունների հետ։ Ֆիլմերի գրաքննության հզոր խորհուրդը խանգարող գաղափարները հեռու էր պահում զանգվածներից։ Երեք անգամ, ներառյալ 1924 և 1932 թվականներին, Ռիչին առաջադրվեց որպես Միացյալ Նահանգների նախագահի թեկնածու՝ պնդելով, որ նախագահներ Քուլիջը և Հուվերը անհույս վատնողներ են[38]։ Ռիչին կորցրեց դեմոկրատական կուսակցության նախագահի թեկնածու առաջադրվելու իր հայտը 1932 թվականին։ Չնայած համագումարում աջակցության լայն ցուցադրությանը, Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտը առաջադրվեց որպես թեկնածու և հաղթեց ընտրություններում։ Ռիչին շարունակեց զբաղեցնել նահանգապետի պաշտոնը մինչև 1935 թվականը[39]։

Մեծ դեպրեսիան և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անաղբյուր բաժին Այս բաժինը աղբյուրներ չունի։
Դուք կարող եք մասնակցել նախագծին, ավելացնել աղբյուրներ։։

Մերիլենդի քաղաքային և գյուղական համայնքները տարբեր կերպ են ապրել Մեծ դեպրեսիայի ժամանակաշրջանում։ 1932 թվականին բանակը երթով անցավ նահանգով դեպի Վաշինգտոն։ Բացի նախագահ Ռուզվելտի նոր գործարքի համազգային բարեփոխումներից, որոնք մարդկանց ստիպեցին աշխատել ճանապարհների և զբոսայգիների կառուցման վրա, Մերիլենդը նաև քայլեր ձեռնարկեց դժվար ժամանակները հաղթահարելու համար։ Օրինակ՝ 1937 թ-վականին պետությունը ներդրեց իր առաջին եկամտահարկը՝ դպրոցների և սոցիալական ապահովության համար եկամուտ ստանալու համար։

Պետությունը որոշակի հաջողությունների է հասել քաղաքացիական իրավունքների ոլորտում։ 1935 թվականին գործը հանգեցրեց Բալթիմորի քաղաքային դատարանի որոշմանը, որը որոշեց միավորել Մերիլենդի համալսարանի իրավաբանական դպրոցը։ Հայցվորն այս գործում ներկայացնում էր NAACP-ի երիտասարդ իրավաբան և Բալթիմորի բնակիչ Թուրգուդ Մարշալը։ Երբ դիմել են Վերաքննիչ դատարան, նա հաստատել է այդ որոշումը։ Ֆերգյուսոն, Գերագույն դատարանի 1896 թվականի որոշումը, որը թույլ էր տալիս կալանքի առանձին, բայց հավասար պայմաններ։ Չնայած այս որոշումը բարոյական նախադեպ էր, այն ուժ չուներ Մերիլենդի սահմաններից դուրս։

1933 թվականին փոթորիկը ստեղծեց «Ocean City»-ի «Sinepuxent Bay»-ը՝ այն ժամանակվա փոքր քաղաքը գրավիչ դարձնելով սիրողական ձկնորսության համար։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում նահանգում ստեղծվեցին լրացուցիչ խոշոր պաշտպանական օբյեկտներ, ինչպիսիք են Էնդրյուսի ռազմաօդային բազան, Պատաքսենտ գետի ռազմածովային ավիաբազան և Գլեն Մարտինի խոշոր ավիակայանը Բալթիմորից արևելք։

20-րդ դարի կեսեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1952 թվականին Մերիլենդի Արևելյան և արևմտյան կեսերն առաջին անգամ միացվեցին Չեսապիկ ծովածոցի վրայով երկար կամրջով, որը փոխարինեց մոտակա լաստանավային ծառայությանը[40]։ Այս կամուրջը (և դրա հետագա զուգահեռ թռիչքը) մեծացրեց զբոսաշրջային հոսքը դեպի Ocean City, որը շինարարական բում էր ապրում։ Դրանից անմիջապես հետո Բալթիմոր Հարբորի թունելը թույլ տվեց միջպետական միջքաղաքային վարորդներին շրջել Բալթիմորի կենտրոնում, մինչդեռ ավելի վաղ Հարի Վ.Նայսի հուշահամալիրի կամուրջը նրանց թույլ տվեց շրջել Վաշինգտոնում, Երկու Օղակաձև մայրուղիներ՝ I-695 և I-495, կառուցվել են Բալթիմորի և Վաշինգտոնի շուրջ, մինչդեռ I-70-ը, I-270-ը և ավելի ուշ I-68-ը Կենտրոնական Մերիլենդը կապել են արևմտյան Մերիլենդի հետ, Իսկ I-97-ը բալթիմորը կապել է Աննապոլիսի հետ։ Ուղևորատար և բեռնափոխադրող շոգենավերը, որոնք նախկինում շատ կարևոր էին ամբողջ Չեսապիկ ծովածոցում և նրա բազմաթիվ վտակներում, դադարեցվեցին դարի կեսերին։

Մերիլենդ, 20-րդ դարի վերջ և մինչև մեր օրերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1980 թ.-ին «Harborplace»-ի և «Baltimore Aquarium»-ի բացումը քաղաքը դարձրեց կարևոր զբոսաշրջային վայր, մինչդեռ Չարլզ կենտրոնը, Համաշխարհային առևտրի կենտրոնը և Հանրաճանաչ Քեմդեն Յարդս բեյսբոլի մարզադաշտը կառուցվեցին քաղաքի կենտրոնում։ «Fells Point»-ը նույնպես հայտնի դարձավ։ Անապոլիսի Պատմական առափնյա շրջանը, որը նախկինում եղել է բանվոր դասակարգի ձկնորսական նավահանգիստ, նույնպես դարձել է ազնվացված և զբոսաշրջային վայր։ Բալթիմորի ամենամեծ գործատուն՝ Բեթղեհեմի պողպատե գործարանը «Sparrose point»-ում, կրճատվեց, և «General Motors»-ի գործարանը փակվեց, մինչդեռ Sոնս Հոփքինսի համալսարանը և առողջապահական համակարգը Բեթղեհեմի տեղը գրավեցին որպես Բալթիմորի ամենամեծ գործատու։ Նահանգում կան ավելի քան 350 կենսատեխնոլոգիական ընկերություններ[41]։ Սոցիալական Ապահովության, վարչություն-առողջապահության, ֆինանսավորման գրասենյակը, ստանդարտների Բյուրոն, ԱՄՆ Մարդահամարի բյուրոն, առողջապահության ազգային ինստիտուտները, ազգային անվտանգության գործակալությունը և հանրային առողջության ծառայությունը ունեն իրենց կենտրոնակայանը նահանգում։ Մետրոպոլիտենի գծերը կառուցվել են Մոնտգոմերի և Պրինս Ջորջ շրջաններում, մինչդեռ Բալթիմորը բացել է իր սեփական 20 մղոն (32 կմ) մետրոն, ինչպես նաև Բալթիմորի Հյուսիս–Հարավ երկաթուղային համակարգը։

Բացի արվարձանների ընդհանուր աճից, առաջացել են հատուկ պլանավորված նոր բնակավայրեր, մասնավորապես՝ Կոլումբիան, բայց նաև Մոնտգոմերի գյուղը, Բելեյր ԱԹ Բոուին, Սենթ Չարլզը, Քրոսս Քիզը և Ջոպատոունը, ինչպես նաև բազմաթիվ առևտրի կենտրոններ, նահանգի երեք ամենամեծ առևտրի կենտրոններն են՝ «Annapolis Mall»-ը, «Arundel Mills»-ը և «Towson Town Center»-ը։ Համայնքային քոլեջներ ստեղծվել են Մերիլենդի գրեթե յուրաքանչյուր շրջանում։ Լայնածավալ մեքենայացված թռչնաֆաբրիկաները տարածում են գտել ստորին արևելյան ափին՝ ոռոգվող բանջարաբուծության հետ միասին։ Հարավային Մերիլենդում ծխախոտի մշակումը գրեթե անհետացել էր դարի վերջին՝ արվարձաններում բնակարանների կառուցման և ծխախոտի վաճառքի խթանման պետական ծրագրի պատճառով։ Արդյունաբերության, երկաթուղիների և ածուխի արդյունաբերության աշխատատեղերի թիվը նվազել է ամենաարևմտյան չորս շրջաններում, սակայն տարածքի տնտեսությանը օգնել են բացօթյա հանգստի զբոսաշրջության ընդլայնումը և նոր տեխնոլոգիական աշխատատեղերն ու արդյունաբերությունները:[փաւստոս] 21-րդ դարի լուսաբացին Մերիլենդը միացավ հարևան Նահանգներին՝ Չեսապիկ ծովածոցի առողջությունը փրկելու նոր նախաձեռնությամբ, որի ջրային բուսական և կենդանական աշխարհը և ծովամթերքի արդյունաբերությոանը սպառնում են ափամերձ բնակելի շենքերով, ինչպես նաև պարարտանյութերի և անասունների թափոնների մուտք գործմամբ, հատկապես Փենսիլվանիայի Սասքուհաննա գետից[42][43]։ Բացի այդ, Մերիլենդի ափերի մոտ 580 ակր (230 հա) ամեն տարի ենթարկվում է էրոզիայի՝ հողի անկման և ծովի մակարդակի բարձրացման պատճառով[44]։ 2013 թվականին Մերիլենդը վերացրեց մահապատիժը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Greenwell, Megan. "Religious Freedom Byway Would Recognize Maryland's Historic Role", Washington Post, August 21, 2008.
  2. ↑ Calvert, Cecilius. "Instructions to the Colonists by Lord Baltimore, (1633)", Narratives of Early Maryland, 1633–1684 (Clayton Coleman Hall, ed.), (NY: Charles Scribner's Sons, 1910), 11–23.
  3. ↑ «Reconstructing the Brick Chapel of 1667» (PDF). էջ 1. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
  4. ↑ Kolchin, Peter. American Slavery: 1619–1877, New York: Hill and Wang, 1993, pp. 81–82
  5. ↑ See John Smith's map of Virginia on Wikimedia Commons.
  6. ↑ John Steckley, "The Early Map "Novvelle France": A Linguistic Analysis Արխիվացված 2023-04-06 Wayback Machine", Ontario Archaeology 51, 1990.
  7. ↑ «Susquehannocks – The vanquished tribe | Our Cecil». cecildaily.com. 2014 թ․ մայիսի 17. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 27-ին.
  8. ↑ Nichols, John & Nyholm, Earl "The Concise Dictionary of Minnesota Ojibwe." 1994
  9. ↑ «On the Susquehannocks: Natives having used Baltimore County as hunting grounds | The Historical Society of Baltimore County». Hsobc.org. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 27-ին.
  10. ↑ «Restore Handsell – History of Handsell in the Chicone Indiantown, Dorchester County, Maryland». Restorehandsell.org. 2017 թ․ ապրիլի 30. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 27-ին.
  11. ↑ Pritzker 441
  12. ↑ Durham, Raymond (2012 թ․ փետրվարի 29). «References to Native Americans of Delmarva on the internet» (PDF). Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 27-ին.
  13. ↑ Carrie Hunter Willis and Etta Belle Walker, Legends of the Skyline Drive and the Great Valley of Virginia, 1937, pp. 15–16; this account also appears in T.K. Cartmell's 1909 Shenandoah Valley Pioneers and Their Descendants p. 41.
  14. ↑ Maryland State Archives, Annapolis, MD (2013). "Maryland Historical Chronology: 10,000 B.C. – 1599." Maryland Manual On-Line.
  15. ↑ "The Charter of Maryland : 1632", The Avalon Project, Lillian Goldman Law Library, Yale School of Law
  16. ↑ 16,0 16,1 «Maryland at a Glance: Name». Maryland State Archives. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 7-ին.
  17. ↑ Stewart, George R. (1967) [1945]. Names on the Land: A Historical Account of Place-Naming in the United States (Sentry edition (3rd) ed.). Houghton Mifflin. էջեր 42–43.
  18. ↑ «MD History». Maryland Historical Society. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 2-ին.
  19. ↑ Owen M. Taylor, History of Annapolis (1872) p 5 online
  20. ↑ Daniel R. Randall, A Puritan Colony in Maryland; Johns Hopkins University Studies in History and Political Science, ed. Herbert B. Adams, Fourth Series, issue VI; Baltimore: N. Murray for Johns Hopkins University, June 1886.
  21. ↑ Mereness (1901), pp. 37–43.
  22. ↑ Chapelle, S. E.; Russo, J.B. (2018). Maryland: A History (2nd ed.). Baltimore: Johns Hopkins Univ. Press. էջ 23. ISBN 978-1-4214-2622-8.
  23. ↑ Anderson, David (2016 թ․ մայիսի 20). «Travel back in time 250 years with Mason-Dixon Line marker in northern Harford». The Baltimore Sun. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 13-ին.
  24. ↑ Nancy L. Struna, "The Formalizing of Sport and the Formation of an Elite: The Chesapeake Gentry, 1650–1720s." Journal of Sport History 13#3 (1986). online Արխիվացված Օգոստոս 22, 2017 Wayback Machine
  25. ↑ Timothy H. Breen, "Horses and gentlemen: The cultural significance of gambling among the gentry of Virginia." William and Mary Quarterly (1977) 34#2 pp: 239-257. online
  26. ↑ Sioussat, St. George L. (1936 թ․ հոկտեմբեր). «THE CHEVALIER DE LA LUZERNE AND THE RATIFICATION OF THE ARTICLES OF CONFEDERATION BY MARYLAND, 1780–1781 With Accompanying Documents». The Pennsylvania Magazine of History and Biography. 60 (4): 391–418. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 19-ին.
  27. ↑ «An ACT to empower the delegates». Laws of Maryland, 1781. 1781 թ․ փետրվարի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 23-ին.
  28. ↑ 28,0 28,1 Montgomery, Lori (2000 թ․ մարտի 14). «Two-Bit Identity Crisis; Imprint Befuddles the Free—Make That 'Old Line'—State». The Washington Post. gwpapers.virginia.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  29. ↑ Stover, John F. (1987). History of the Baltimore and Ohio Railroad. West Lafayette, IN: Purdue University Press. ISBN 0-911198-81-4.
  30. ↑ Reutter, Mark (2004). Making Steel: Sparrows Point And The Rise And Ruin Of American Industrial Might. Champaign, IL: University of Illinois Press. էջ 7. ISBN 978-0-252-07233-8.
  31. ↑ «The Earliest North American Medical Schools: Chronological List of Founding Dates». Essay::Health Sciences Library. Upstate Medical University, Syracuse, N.Y. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 30-ին.
  32. ↑ 32,0 32,1 "Irish Immigrants in Baltimore: Introduction", Teaching American History in Maryland, Maryland State Archives, http://teaching.msa.maryland.gov/000001/000000/000131/html/t131.html
  33. ↑ 33,0 33,1 "Italian Jesuits in Maryland : a clash of theological cultures (2007)", McKevitt, Gerald, Volume: v.39 no.1, pages 50, 51, 52; Publisher: St. Louis, MO : Seminar on Jesuit Spirituality, Call number: BX3701.S88x, Digitizing sponsor: Boston Library Consortium Member Libraries https://archive.org/details/italianjesuitsin391mcke
  34. ↑ Cleveland, J. F. (1861). The Tribune Almanac and Political Register, Volume 1861. New York: Tribune Association. էջ 49.
  35. ↑ Nevins, Allan (1959). The War for the Union: The Improvised War, 1861–1862. New York: Charles Scribner's Sons. էջ 87.
  36. ↑ 36,0 36,1 STEPHEN TUCK, "Democratization and the Disfranchisement of African Americans in the US South during the Late 19th Century" (pdf) Արխիվացված 2014-02-23 Wayback Machine, Spring 2013, reading for "Challenges of Democratization", by Brandon Kendhammer, Ohio University
  37. ↑ Brugger, Robert J. (1996). Maryland, A Middle Temperament: 1634–1980. Johns Hopkins U.P. էջ 427. ISBN 9780801854651.
  38. ↑ Joseph B. Chepaitis, "Albert C. Ritchie in Power: 1920–1927". Maryland Historical Magazine (1973) 68(4): 383–404
  39. ↑ Dorothy Brown, "The Election of 1934: the 'New Deal' in Maryland," Maryland Historical Magazine (1973) 68(4): 405–421
  40. ↑ «William Preston Lane Jr. Memorial Bay Bridge – History». baybridge.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 5-ին.
  41. ↑ «Business in Maryland: Biosciences». Maryland Department of Business & Economic Development. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
  42. ↑ Goodman, Peter S. (1999 թ․ օգոստոսի 1). «An Unsavory Byproduct: Runoff and Pollution». The Washington Post. էջ A1.
  43. ↑ Horton, Tom (1999 թ․ հունվարի 1). «Hog farms' waste poses a threat». Baltimore Sun. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 22-ին.
  44. ↑ Fahrenthold, David A. (2010 թ․ հոկտեմբերի 25). «Losing Battle Against the Bay». The Washington Post.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Timeline of Maryland: Federal Writers' Project (1940). «Chronology». Maryland: a Guide to the Old Line State. American Guide Series. NY: Oxford University Press. hdl:2027/mdp.39015054402659 – via HathiTrust.
  • Brugger, Robert J. Maryland, A Middle Temperament: 1634–1980 (1996) full scale history
  • Chappelle, Suzanne. Jean H. Baker, Dean R. Esslinger, and Whitman H. Ridgeway. Maryland: A History of its People (1986)
  • Arson, Steven, "Yeoman Farmers in a Planters' Republic: Socioeconomic Conditions and Relations in Early National Prince George's County, Maryland," Journal of the Early Republic, 29 (Spring 2009), 63–99.
  • Brackett; Jeffrey R. The Negro in Maryland: A Study of the Institution of Slavery (1969) online edition(չաշխատող հղում)
  • Browne, Gary Lawson. Baltimore in the Nation, 1789–1861 (1980)
  • Carr, Lois Green, Philip D. Morgan, Jean Burrell Russo, eds. Colonial Chesapeake Society (1991)
  • Craven, Avery. Soil Exhaustion as a Factor in the Agricultural History of Virginia and Maryland, 1606–1860 (1925; reprinted 2006)
  • Curran, Robert Emmett, ed. Shaping American Catholicism: Maryland and New York, 1805–1915 (2012) excerpt and text search
  • Curran, Robert Emmett. Papist Devils: Catholics in British America, 1574–1783 (2014)
  • Fields, Barbara. Slavery and Freedom on the Middle Ground: Maryland During the Nineteenth Century (1987)
  • Hoffman, Ronald. Princes of Ireland, Planters of Maryland: A Carroll Saga, 1500–1782 (2000) 429pp 0-8078-2556-5.
  • Hoffman, Ronald. A Spirit of Dissension: Economics, Politics, and the Revolution in Maryland (1973)
  • Kulikoff, Allan. Tobacco and Slaves: The Development of Southern Cultures in the Chesapeake, 1680–1800 (1988)
  • Main, Gloria L. Tobacco Colony: Life in Early Maryland, 1650–1720 (1983)
  • Mereness, Newton Dennison. Maryland as a Proprietary Province. New York: Macmillan, 1901.
  • Middleton, Arthur Pierce. Tobacco Coast: A Maritime History of Chesapeake Bay in the Colonial Era (1984) online edition Արխիվացված 2010-05-23 Wayback Machine
  • Risjord; Norman K. Chesapeake Politics, 1781–1800 (1978) online edition(չաշխատող հղում)
  • Steiner; Bernard C. Maryland under the Commonwealth: A Chronicle of the Years 1649–1658 1911
  • Tate, Thad W. ed. The Chesapeake in the seventeenth century: Essays on Anglo-American society (1979), scholarly studies

Սկսած 1860 թվականից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Anderson, Alan D. The Origin and Resolution of an Urban Crisis: Baltimore, 1890–1930 (1977)
  • Argersinger, Jo Ann E. Toward a New Deal in Baltimore: People and Government in the Great Depression (1988)
  • Durr, Kenneth D. Behind the Backlash: White Working-Class Politics in Baltimore, 1940–1980 University of North Carolina Press, 2003 online edition(չաշխատող հղում)
  • Ellis; John Tracy The Life of James Cardinal Gibbons: Archbishop of Baltimore, 1834–1921 2 vol 1952 online edition v.1(չաշխատող հղում); online ed. v.2(չաշխատող հղում)
  • Fein, Isaac M. The Making of an American Jewish Community: The History of Baltimore Jewry from 1773 to 1920 1971 online edition(չաշխատող հղում)
  • Wennersten, John R. Maryland's Eastern Shore: A Journey in Time and Place (1992)
  • Clayton Colman Hall, ed. Narratives of Early Maryland, 1633–1684 (1910) 460 pp. online edition(չաշխատող հղում)
  • David Hein, editor. Religion and Politics in Maryland on the Eve of the Civil War: The Letters of W. Wilkins Davis. 1988; revised ed., Eugene, OR: Wipf & Stock, 2009.
  • Maryland State Archives (September 16, 2004).Historical Chronology Արխիվացված 2006-04-25 Wayback Machine.
  • Whitman H. Ridgway. Maryland Humanities Council (2001). "(Maryland) Politics and Law"
  • Maryland State Archives. (October 29, 2004).Maryland Manual On-Line: A Guide to Maryland Government Արխիվացված 2021-10-20 Wayback Machine. Retrieved June 1, 2005.
  • "Maryland". The Catholic Encyclopedia. Retrieved May 22, 2005.
  • "Maryland". The Jewish Encyclopedia. Retrieved May 22, 2005.
  • Dennis C. Curry (2001). "Native Maryland, 9000 B.C.–1600 A.D.".
  • Whitman H. Ridgway. Maryland Humanities Council (2001). "(Maryland in) the Nineteenth Century".
  • George H. Callcott. Maryland Humanities Council (2001). "(Maryland in) the Twentieth Century".

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մերիլենդի_պատմություն&oldid=9724702» էջից