Կոնրադ Լորենց
Կոնրադ Լորենց (1903, նոյեմբերի 7, Վիեննա - 1989, փետրվարի 27, Վիեննա), ավստրիացի գիտնական, էթոլոգիայի՝ կենդանիների վարքագիծն ուսումնասիրող գիտության հիմնադիրներից, բնազդն ուսումնասիրող առաջին գիտնականներից, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր[9] (1973)։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է բժիշկ Ադոլֆ Լորենցի ընտանիքում։ 1922 թ. ընդունվել է Կոլումբիայի համալսարանը, 1923 թվականից ուսումը շարունակել է Վիեննայի համալսարանում՝ 1928 թ. ստանալով բժշկագիտության դոկտորի կոչում։ 1933 թ. ավարտում է ասպիրանտուրան՝ բնագիտական որակավորմամբ։ Եղել է Զեևիզենի (Գերմանիա) համեմատական ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտի տնօրեն։ 1938 թվականին Գերմանիայի կողմից Ավստրիայի անշլյուսից հետո կամավոր անդամագրվել է Նացիոնալ-սոցիալիստական գերմանական բանվորական կուսակցությանը։
Նրան վերագրվում են հետևյալ տողերը[10]․
«Բնական ընտրությունը ի օգուտ հասարակության պետք է իրականացվի որոշակի հասարակական կառույցի միջոցով, եթե մարդկությունը չի ցանկանում ոչնչանալ դրդված այլասերման արդյունքում։ Ռասսայական գաղափարախոսությունը՝ որպես պետության հիմք, թույլ կտա մեծ բաների հասնել այս ասպարեզում։ Մենք կարող ենք ու մենք պետք է վստահենք մեր լավագույն քաղաքացիների բնական բնազդներին՝ ձերբազատվելու բնակչության այն տարրերից, որոնց կրում ենք իրենց մեջ կեղտ»։ Հետագայում նա պնդել է, որ նկատի չի ունեցել մարդկանց ֆիզիական ոչնչացում։ Իսկ ուսումնասիրողները ենթադրում են, որ նա կարող էր նկատի ունենալ պարտադիր ստերջացումը, որը մինչ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը տարածված էր գիտական շրջանակներում[11]։
1941 թ. պրոֆեսորին զորակոչեցին վերմախտի շարքերը։ 1942 թ. պրոֆեսորը հայտնվում է արևելյան ճակատի թիկունքային հոսպիտալներից մեկի նյարդային բաժանմունքի կրտսեր բժշկի պաշտոնում։ Աշխատանքից ազատ ժամանակ Լորենցը ուսումնասիրել է մարդկային հոգեբանության պաթոլոգիաները։ 1944 թ. Լորենցին տեղափոխել են Վիտեբսկի դաշտային հոսպիտալ։ Կարմիր բանակի հարձակման ժամանակ Կոնրադը վիրավոր վիճակում գերի է ընկնում։ Սկզբում հայտնվում է Սմոլենսկում, ապա որպես ռազմագերի տեղափոխվում Հայաստան՝ Սևանում ռազմագերիների ճամբար։ Նա հիշվել է ժամապահներին նրանով ու ազատ ժամանակ որսում էր կարիճների ու հում վիճակում ուտում դրանք։ Նշվում է, որ նա նաև ժամանակ էր գտնում ուսումնասիրելու շրջակա տարածքի կենդանական աշխարհը, հետևել կենդանիների պահվածքը։
Պատերազմի ավարտից հետո Լորենցը նամակով դիմում է ակադեմիկոս Լևոն Օրբելուն՝ խնդրելով միջնորդել Ստալինի մոտ՝ իրեն գերությունից ազատելու։ Օրբելին օգնում է Լորենցին[12]։
1950-ական թվականներին Կոնրադ Լորենցը ցույց է տվել, որ սագի ճուտիկները ձվերից դուրս գալուց հետո առաջին 16 ժամերի ընթացքում հետևում են իրենց տեսած բոլոր առարկաներին, ինչը բնածին վարքի դրսևորում է, իսկ որ հետագայում գնում են միայն որոշակի առարկայի հետևից՝ ձեռքբերովի վարքի տարր է։
Անդամակցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Նացիոնալ-սոցիալիստական գերմանական բանվորական կուսակցություն
- Ամերիկյան և դանիական թռչնաբանական ընկերությունների անդամ
- Հնդկաստանի կենդանաբանական ակադեմիայի անդամ
- Շվեյցարիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամ
- ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի անդամ
Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1964 թ. Գիտության և արվեստի Ավստրիայի շքանշան
- 1969 թ. Գիտության մասսայականացման համար Կալինգա մրցանակ
- 1972 թ. Humboldt հասարակության Ոսկե Մեդալ
- 1973 թ. Նոբելյան մրցանակ ֆիզիոլոգիայից
- 1984 թ. Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության Խաչ և աստղ շքանշան
- 1984 թ. Գիտության և արվեստի Bavarian Maximilian մեդալ
Մեջբերումներ Կոնրադ Լորենցից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Մի՞թե էթոլոգը, որ նպատակադրել է կենդանիների մասին իմանալ ավելի շատ, քան հայտնի է որևէ մեկին, չպետք է մարդկանց հաղորդի կենդանիների ինտիմ կյանքի վերաբերյալ իր ունեցած գիտելիքները։ Վերջ ի վերջո, յուրաքանչյուր գիտնական իր պարտքը պետք է համարի հանրամատչելի ձևով լայն հասարակությանը պատմել այն մասին, ինչով զբաղվում է[13]։ | 
|
Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Լորենց Զ. Կոնրադ, «Սողոմոն թագավորի մատանին», Ե.: Հայաստան, 1982.-248էջ[14]
- «Մարդը գտնում է իր բարեկամին»
- «Քաղաքակիրթ մարդկության 8 մահացու մեղքերը»
- «Էթոլոգիայի ներածությունը»
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1973/lorenz-facts.html
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 3,0 3,1 Encyclopædia Britannica
- ↑ Лоренц Конрад // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Notable Names Database — 2002.
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
- ↑ http://www.fondation-del-duca.fr/prix-mondial
- ↑ http://www.kalingafoundationtrust.com/website/kalinga-prize-for-the-popularization-of-science.htm
- ↑ Լորենց, կենսագրական
- ↑ wpadmin։ «Библиотека — Владимир Августович Ефимов AKA dr.Vo» (ru-RU)։ Վերցված է 2020-08-06
- ↑ «Тайна "русской рукописи" Конрада Лоренца»։ Радио Свобода (ռուսերեն)։ Վերցված է 2020-08-06
- ↑ Նոբելյան մրցանակակիրը` Հայաստանում ռազմագերի
- ↑ [Կոնրադ Զ. Լորենց, «Սողոմոն թագավորի մատանին», Հայաստան, 1982]
- ↑ «Լորենց Զ. Կոնրադ, «Սողոմոն թագավորի մատանին»»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2015-03-26-ին։ Վերցված է 2014-12-01
| ||||||||||||||||
- Նոյեմբերի 7 ծնունդներ
- 1903 ծնունդներ
- Վիեննա քաղաքում ծնվածներ
- Փետրվարի 27 մահեր
- 1989 մահեր
- Վիեննա քաղաքում մահացածներ
- Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամներ
- Լեոպոլդինայի անդամներ
- Շվեդիայի գիտությունների թագավորական ակադեմիայի անդամներ
- ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամներ
- Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամներ
- Բավարիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամներ
- Կոլումբիայի համալսարանի շրջանավարտներ
- Վիեննայի համալսարանի շրջանավարտներ
- Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի բնագավառում Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ
- Արվեստի և գիտության ոլորտում ունեցած վաստակի շքանշանակիր
- Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամներ
- Գիտնականներ այբբենական կարգով
- Անձինք այբբենական կարգով
- Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ
- Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի մասնակիցներ
- Ավստրիացի գիտնականներ
- Փիլիսոփայական գիտությունների դոկտորներ
- Բժշկական գիտությունների դոկտորներ
- Կենդանաբաններ
- Ավստրիացի հոգեբաններ
- Ավստրիացի փիլիսոփաներ
- Ավստրիացի բժիշկներ
- ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիայի արտասահմանյան անդամներ