Կարլ Փոփեր

Կարլ Փոփեր; Karl Popper
Ծնվել է	հուլիսի 28, 1902[…] Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա
Մահացել է	սեպտեմբերի 17, 1994[…] (92 տարեկան) Քրոյդոն, Մեծ Լոնդոն
Գերեզման	mortuary Lainzer Friedhof
Բնակության վայր(եր)	Վիեննա
Քաղաքացիություն	Ավստրո-Հունգարիա, Առաջին Ավստրիական Հանրապետություն, Ավստրիայի դաշնային պետություն և Միացյալ Թագավորություն
Դավանանք	ագնոստիցիզմ
Ուղղություն	ազատականություն
Մասնագիտություն	փիլիսոփա, գիտության փիլիսոփա, գրող, համալսարանի դասախոս և սոցիոլոգ
Հաստատություն(ներ)	Քենթերբերիի համալսարան, Լոնդոնի տնտեսության և քաղաքական գիտությունների դպրոց, Լոնդոնի թագավորական քոլեջ և Լոնդոնի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	փիլիսոփայություն, իմացաբանություն, rationality?, Գիտության փիլիսոփայություն, Տրամաբանություն, քաղաքական փիլիսոփայություն, Սոցիալական փիլիսոփայություն, կյանքի ծագում և քվանտային մեխանիկա
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Բրիտանական ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Լինչեի ազգային ակադեմիա, «Մոն Պելերին» համայնք, Գիտության պատմության միջազգային ակադեմիա և ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա
Ալմա մատեր	Վիեննայի համալսարան, Քեմբրիջի համալսարան և Վիեննայի համալսարան (1928)
Կոչում	պրոֆեսոր և ակադեմիկոս
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայության դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն և Գերմաներեն լեզվի ավստրիական տարբերակ
Գիտական ղեկավար	Կարլ Բյուլեր և Մորից Շլիկ
Եղել է գիտական ղեկավար	A. I. Sabra? և Charles Leonard Hamblin?
Ազդվել է	Սոկրատես, Lycophron?, Արիստոտել, Ռենե Դեկարտ, Արթուր Շոպենհաուեր, Jakob Friedrich Fries?, Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգել, Սյորեն Կիերկեգոր, Ալբերտ Այնշտայն, Վիեննական խմբակ և Hans Vaihinger?
Պարգևներ	, , , , , , Վիեն քաղաքի պատվո մատանի, Օտտո Հանի անվան խաղաղության մեդալ (1993), Կատալոնիայի միջազգային մրցանակ (1989), Դոկտոր Լեոպոլդ Լուկասի մրցանակ (1981), Մոնտիոնի մրցանակ (2003), Գյոթեի մեդալ (1992), Վիեննայի համալսարանի պատվավոր դոկտոր (1977), Մադրիդի Կոմպլուտենսե համալսարանի պատվավոր դոկտոր (1991), Զալցբուրգի համալսարանի պատվավոր դոկտոր, Կիոտո մրցանակ արվեստի և փիլիսոփայության բնագավառում (1992), Բրիտանական ակադեմիայի անդամ, honorary doctor of the Catholic University of Eichstätt-Ingolstadt?, , Prix Alexis de Tocqueville? (1984) և Սոնինգի մրցանակ (1973)
Ամուսին(ներ)	Josefine Anna Henninger?
Հայր	Simon Siegmund Carl Popper?
Մայր	Jenny Popper?
Աշակերտներ	W. W. Bartley III?, Imre Lakatos?, Thomas Kuhn?, Paul Feyerabend?, Hubert Kiesewetter?, David Miller?, John W. N. Watkins?, Joseph Agassi? և Alan Musgrave?
	Ներշնչվել է
	Karl Popper Վիքիպահեստում

Սըր Կարլ Ռեյմունդ Փոփեր (գերմ.՝ Karl Raimund Popper, հուլիսի 28, 1902(1902-07-28)^[1]^[2]^[3]^[…], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա^[4]^[5] - սեպտեմբերի 17, 1994(1994-09-17)^[1]^[2]^[3]^[…], Քրոյդոն, Մեծ Լոնդոն^[5]), ավստրիացի և բրիտանացի փիլիսոփա և սոցիոլոգ։ XX դարի գիտության ամենաազդեցիկ փիլիսոփաներից մեկը։ Հայտնի է քաղաքական և սոցիալական փիլիսոփայությանը նվիրված իր աշխատություններով։ Քննադատել է գիտական մեթոդի դասական հասկացությունները, ինչպես նաև պաշտպանել է ժողովրդավարության ու սոցիալական կրիտիցիզմի սկզբունքները, որոնց նա առաջարկում էր հետևել «բաց հասարակության» կայացմանը հասնելու համար։

1934 թ.-ին լույս տեսած «Հետազոտության տրամաբանություն» գրքով հիմնադրել է քննադատական ռացիոնալիզմի փիլիսոփայական ուղղությունը, ըստ որի՝ վերջնական ճշմարտություններ չկան։ Մարդկային գիտելիքը զարգանում է քայլ առ քայլ հերքելով սխալ վարկածները։ «Բաց հասարակությունն ու նրա թշնամիները» դասական դարձած գրքում (թարգմանված է հայերեն^[15]^[16]), որը գրել է 1945 թ.-ին Նոր Զելանդիայում, ուր արտագաղթել էր նացիստական տիրապետության տակ գտնվող Ավստրիայից, Փոփերը քննադատության է ենթարկում բոլոր ամբողջատիրական համակարգերը։

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1937-1946 թվականներին եղել է համալսարանի դասախոս Նոր Զելանդիայում, 1946-1949 թվականներին՝ Լոնդոնի համալսարանի տնտեսագիտության դպրոցի դասախոս, 1949 թվականից՝ Լոնդոնի համալսարանի պրոֆեսոր, բնագիտության զարգացմանը նպաստող թագավորական ընկերության անդամ։ Իր ուսմունքը Պոպպեր անվանում է քննադատական ռացիոնալիզմ՝ ի հակադրություն հյումիզմից սերող տրամաբանական էմպիրիզմի և շեշտելով իր հարազատությունը Ի․ Կանտի գիտաբանական գաղափարներին։ Մեթոդաբանության մեջ Պոպպերը առաջադրել է ֆալսիֆիկացման սկզբունքը, գիտության էվոլյուցիոն զարգացման տեսակետը, ճանաչող սուբյեկտից օտարված օբյեկտիվ գիտելիքի («երրորդ աշխարհի») գաղափարը։ Գիտության զարգացումը Պոպպերը ներկայացնում է որպես միմյանց անընդհատ հաջորդափոխող տեսությունների շարք։

Տեսությունը փորձի ընդհանրացում չէ, այլ հիպոթեզ է, որը լուծում է որոշակի պրոբլեմ և «բաց է» քննադատության ու հերքման համար, էմպիրիկ գիտություններում՝ փորձնական հերքման համար։ Գիտելիքի բովանդակության այս չափանիշներով Պոպպերը պահպանում է ընդհանրական օրենքներն ու տեսությունները, բայց մերժում է «ամեն ինչ բացատրող» տեսական ուսմունքները(օրինակ՝ մարքսիզմը)։ Պոպպերը ժխտում է պատմականության սկզբունքը՝ գտնելով, որ այն բնության և հասարակության զարգացումը ներկայացնում է իբրև կանխորոշված ընթացք։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 RKDartists (նիդերլ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Поппер Карл Раймунд (ռուս.) / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 ^5,7 https://www.britannica.com/biography/Karl-Popper
↑ Notable Names Database — 2002.
↑ http://popper-prior.nz/home
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 ^8,6 ^8,7 ^8,8 https://plato.stanford.edu/entries/popper/
↑ https://iep.utm.edu/popp-pol/
↑ ^10,0 ^10,1 ^10,2 Mathematics Genealogy Project — 1997.
↑ https://histsci.fas.harvard.edu/ai-sabra
↑ ^12,0 ^12,1 ^12,2 https://iep.utm.edu/cr-ratio/
↑ ^13,0 ^13,1 ^13,2 https://www.jstor.org/stable/3654350
↑ ^14,0 ^14,1 https://www.famousscientists.org/karl-popper/
↑ Կառլ Ռեյմունդ Պոպեր, Բաց հասարակությունն ու դրա թշնամիները, Հատոր 1-Պլատոնը, Երևան, «Հայաստան» հրատարակչություն,2001 թ., 431 էջ։
↑ Կառլ Ռեյմունդ Պոպեր, Բաց հասարակությունն ու դրա թշնամիները, Հատոր 2, Երևան, «Հայաստան» հրատարակչություն,2006 թ., 408 էջ։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 381)։

[_c22273f2b291c3ff-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_c2b64bf74c8a8c1a-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica

[_330c5bbaeb3691e9-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 RKDartists (նիդերլ.)

[_b0b818b34766c224-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Поппер Карл Раймунд (ռուս.) / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_58c750a29ebcc5bb-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 ^5,7 https://www.britannica.com/biography/Karl-Popper

[_c29b135efb150d3a-6] Notable Names Database — 2002.

[_01568e4d774efefb-7] ttp://popper-prior.nz/home

[_9ac973cc00e4e0b9-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 ^8,6 ^8,7 ^8,8 https://plato.stanford.edu/entries/popper/

[_ae830f36b0ed33e3-9] ttps://iep.utm.edu/popp-pol/

[_f3a6540e8ca3e7ee-10] 10,0 ^10,1 ^10,2 Mathematics Genealogy Project — 1997.

[_06180d4d798c93e5-11] ttps://histsci.fas.harvard.edu/ai-sabra

[_49ff28dc894c8083-12] 12,0 ^12,1 ^12,2 https://iep.utm.edu/cr-ratio/

[_d02365a9c77898b9-13] 13,0 ^13,1 ^13,2 https://www.jstor.org/stable/3654350

[_da7cd163d279e287-14] 14,0 ^14,1 https://www.famousscientists.org/karl-popper/

[15] Կառլ Ռեյմունդ Պոպեր, Բաց հասարակությունն ու դրա թշնամիները, Հատոր 1-Պլատոնը, Երևան, «Հայաստան» հրատարակչություն,2001 թ., 431 էջ։

[16] Կառլ Ռեյմունդ Պոպեր, Բաց հասարակությունն ու դրա թշնամիները, Հատոր 2, Երևան, «Հայաստան» հրատարակչություն,2006 թ., 408 էջ։

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]