Արդարության լեդի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Արդարության լեդի կամ Յուստիցիա

Արդարության լեդի կամ Յուստիցիա, դատական համակարգերում բարոյական ուժի այլաբանական անձնավորումն է[1][2]։ Նրա աչքերը հիմնականում կապված են լինում, ձեռքերում նա հիմնականում բռնած է ունենում կշեռք և սուր։ Հաճախ հանդես է գալիս Պրուդենսիայի հետ միասին։ Արդարության լեդին ծագում է անտիկ հռոմեական արվեստի մեջ արդարության մարմնավորում Յուստիցիայից (նաև՝ Ջուստիտիա, Իվստիտիա կամ Իուստիտիա, լատիներեն՝ Iustitia, անգլ.՝ Justice)[3], որը հունական դիցարանում համարժեք է Դիկեին։

Յուստիցիա աստվածուհի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արդարության լեդին ծագում է Յուստիցիայից, որը հռոմեական դիցաբանության մեջ արդարության աստվածուհին էր։ Յուստիցիան ներկայացվել է Օգոստոս կայսեր կողմից, և հետևաբար հռոմեական դիցարանում շատ հին աստվածություն չէ։ Յուստիցիան դարձել էր արդադատության առաքինության սիմվոլ, իսկ Տիբերիոս կայսեր կողմից կառուցվեց Յուստիցիայի տաճարը Հռոմում[3]։ Այս ամենի արդյունքում ցանկացած կայսր ցանկանում էր իր իշխանությունը ասոցացնել նրա աստվածության հետ․ Վեսպասիանոս կայսրը հատել է դրամներ, որոնց վրա պատկերված էր գահի վրա նստած աստվածուհին, իսկ դրամի վրա գրված էր «Iustitia Augusta»։ Նրանից հետո շատ այլ կայսրեր նույնպես օգտագործեցին այս պատկերը՝ իրենց արդարության պահապաններ ներկայացնելու համար։ Չնայած նրան, որ այն պաշտոնապես համարվում էր աստվածուհի և ուներ իր սեփական տաճարը և պաշտամունքի սրբավայրը Հռոմում, թվում է, որ ի սկզբանե այն ավելի շատ եղել է գեղարվեստական խորհրդանշական մարմնավորում, քան կրոնական իրական աստվածություն[3]։

Հատկանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հին եգիպտական Մահացածների գրքում պատկերվում է մի տեսարան, որտեղ մահացած մարդու սիրտը կշռվում է ճշմարտության հոր առջև:

Կշեռքի միջոցով արդարություն հաստատելը որպես արդարության մարմնավորում թվագրվում է դեռևս Մաաթ աստվածուհու ժամանակներով[4], իսկ ավելի ուշ՝ հին Եգիպտոսից Իսիդայի ժամանակներով։ Հելլենիստական աստվածությունները Ֆեմիդան և Դիկեն հետագայում դարձել են արդարության աստվածուհի։ Ֆեմիդան աստվածային կարգի, օրենքի, սովորույթի և օրենքի աստվածային արդարության մարմնացումն էր։

Կշեռք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արդարության լեդին հաճախ պատկերված է մի շարք կշեռքներով, որոնք նա բռնել է մի ձեռքով և որոնց վրա նա չափում է գործի թեր և դեմ կողմերը։ Հունական Դիկե աստվածուհի հաճախ պատկերվում է իր ձեռքում խահած մի քանի կշեռք։ Կշեռքները ներկայացնում են ապացույցների «կշռումը»։ Կշեռքները նաև չունեն հիմք, ինչը ցույց է տալիս, որ ապացույցները պիտի արդար «կշռվեն»։

Կապված աչքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արդարության լեդի, 18-րդ դար, Կաստելանիա

Սկսած 16-րդ դարից Արդարության լեդին հաճախ պատկերված է եղել կապած աչքերով։ Աչքի կապածությունը խորհրդանշում է անկողմնակալությունը, իդեալը, որի համաձայն արդարադատությունը պետք է կիրառվի անկախ հարստությունից, իշխանությունից կամ այլ կարգավիճակից։ Ամենավաղ հռոմեական մետաղադրամների վրա Յուստիցիան պատկերված էր մի ձեռքին սուր, իսկ մյուսին՝ կշեռք, բայց բաց աչքերով[5]։ Յուստիցիան միայն 16-րդ դարի կեսերից սկսած է սովորաբար ներկայացվում էր որպես կույր։ Կույր Յուստիցիայի առաջին հայտնի պատկերումը Հանս Գիենգի կողմից 1543 թվականին ստեղծված Հերեխթիգքեյթսբրունենի (Արդարության շատրվան) արձանն է, որը գտնվում է Բեռնում[6]։

Յանուսի մոտեցումն օգտագործելու փոխարեն շատ քանդակագործներ ուղղակի աչքերը թողել են չկապված։ Օրինակ Արդարության լեդիի՝ Օլդ Բեյլիում գտնվող արձանի աչքերը բաց են[7]․ դատարանի շենքի բրոշյուրներում բացատրվում է, որ դա կապված է այն բանի հետ, որ Արդարության լեդին ի սկզբանե կապկպված չի եղել, ինչպես նաև այն բանի հետ, որ նրա «նազելի ձևը» պետք է երաշխավորի նրա անաչառությունը, ինչը ավելորդ է դարձնում աչքերի կապվածությունը[8]։ Արդարության լեդիի մեկ այլ պատկերման ձև է նաև, երբ նրան ներկայացնում են իբրև կենդանի կշեռք։ Այս տարբերակում աստվածուհու յուրաքանչյուր ձեռք պահում է կշեռքի մի նժար։ Սրա օրինակը կարելի է տեսնել Թենեսիում՝ Մեմֆիսի Շելբի շրջանի դատարանի շենքում[9]։

Սուր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուրը մարմնավորում էր իշխանությունը հին ժամանակներում և փոխանցում էր այն գաղափարը, որ արդարադատությունը կարող է լինել արագ և վերջնական[10]։

Տոգա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հունահռոմեական հագուստը խորհրդանշում է արդարությունը մարմնավորող փիլիսոփայական կեցվածքի կարգավիճակը[10]։

Համակարգչային համակրգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Unicode 4.1.0-ի տարբերակը սահմանել է U+2696 կոդային խորհրդանիշը, որը կարող է օգտագործվել արդարադատության կշեռքը ներկայացնելու համար (արդյունք՝ ⚖)[11]:

Արվեստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կտավներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Որմնանկար Sala di Costantino դահլիճում, Ռաֆայելի սենյակ, Ռաֆայել, մոտ 1520 թվական

    Որմնանկար Sala di Costantino դահլիճում, Ռաֆայելի սենյակ, Ռաֆայել, մոտ 1520 թվական

  • Լուկա Ջորդանո, Պալացո Մեդիչի Ռիկարդի, Ֆլորենցիա, 1684-1686 թվականներ

    Լուկա Ջորդանո, Պալացո Մեդիչի Ռիկարդի, Ֆլորենցիա, 1684-1686 թվականներ

  • Լուկաս Կրանախ Ավագ, 1537 թվական

    Լուկաս Կրանախ Ավագ, 1537 թվական

Զինանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արդարության լեդին և նրա այլ սիմվոլներ օգտագործվում են զինանշանների վրա, հատկապես՝ իրավական պետական հաստատությունների զինանշանների վրա։

  • Ջուստիտան Իլսհոֆենի զինանշանի վրա, Բադեն-Վյուրթեմբերգ

    Ջուստիտան Իլսհոֆենի զինանշանի վրա, Բադեն-Վյուրթեմբերգ

  • Կշեռքներ և սուր Շվեդիայի դատարանի զինանշանի վրա

    Կշեռքներ և սուր Շվեդիայի դատարանի զինանշանի վրա

  • Կշեռքներ, որոնք հավասարակշռում են սուրը Հորբիի զինանշանի վրա

    Կշեռքներ, որոնք հավասարակշռում են սուրը Հորբիի զինանշանի վրա

  • Պրուդենսիան և Ջուստիտան, որպես Լանդսկրոնայի զինանշանը պահողներ

    Պրուդենսիան և Ջուստիտան, որպես Լանդսկրոնայի զինանշանը պահողներ

Դրամագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Արդարադատության կշեռքներ, 0․50 ԱՄՆ դոլար կոտորակային արժույթով

    Արդարադատության կշեռքներ, 0․50 ԱՄՆ դոլար կոտորակային արժույթով

  • Հռոմեական մետաղադրամ, 222-231 թվականների միջակայք

    Հռոմեական մետաղադրամ, 222-231 թվականների միջակայք

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Hamilton, Marci. God vs. the Gavel Archived 2011-10-27 at the Wayback Machine., page 296 (Cambridge University Press 2005): "The symbol of the judicial system, seen in courtrooms throughout the United States, is blindfolded Lady Justice."
  2. ↑ Fabri, The challenge of change for judicial systems, page 137 (IOS Press 2000): "the judicial system is intended to be apolitical, its symbol being that of a blindfolded Lady Justice holding a balanced scales."
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 «IUSTITIA»։ treccani.it 
  4. ↑ «Apendix D: Legal Symbols of the Anglo-American Legal Tradition»։ The Guide to American Law : Everyone's Legal Encyclopedia. 11։ West Publishing Company.։ St. Paul [Minn.]: West Pub. Co։ 1983։ էջ 687։ ISBN 0314732241։ OCLC 9196541 
  5. ↑ See "The Scales of Justice as Represented in Engravings, Emblems, Reliefs and Sculptures of Early Modern Europe" in G. Lamoine, ed., Images et representations de la justice du XVie au XIXe siècle (Toulouse: University of Toulose-Le Mirail, 1983)" at page 8.
  6. ↑ Image of Lady Justice in Berne.
  7. ↑ Image of Lady Justice in London.
  8. ↑ Colomb, Gregory. Designs on Truth, p. 50 (Penn State Press, 1992).
  9. ↑ Image of Lady Justice in Memphis.
  10. ↑ 10,0 10,1 Brent T. Edwards։ «Symbolism of Lady Justice»։ Վերցված է 24 February 2017 
  11. ↑ «Unicode Data-4.1.0»։ Վերցված է 2020-09-28 
  12. ↑ «Statues of Lady Justice in Hungary: Representation of Justitia in town halls, courthouses, and other public spaces»։ Széchenyi István University։

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արդարության լեդի Վիքիպահեստում
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արդարության_լեդի&oldid=8111722» էջից