Jump to content

Ստամոքսաղիքային արյունահոսություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ստամոքսաղիքային արյունահոսություն
Տեսակախտանիշ կամ նշան
ՀետևանքԱրյուն կղանքում
Բժշկական մասնագիտությունGastroenterology?
ՀՄԴ-10k92.2

Ստամոքսաղիքային արյունահոսություն, հայտնի է նաև որպես ստամոքսաղիքային հեմոռագիա, արյունահոսությունը ստամոքսաղիքային ուղու բոլոր հատվածներից՝ բերանի խոռոչից ուղիղ աղի[1]։ Երբ կարճ ժամանակում կորցվում է մեծ քանակությամբ արյուն, ապա ախտանիշերը ներառում են կարմիր արյամբ, սուրճի նստվածքի տեսքով փսխումը, կղանքում արյունը կամ ձյութանման կղանքը[2]։ Երկար ժամանակ քիչ քանակությամբ արյան կորուստը հանգեցնում է երկաթ պակասորդային սակավարյունության, որի արդյունքում էլ լինում է թուլության զգացողություն կամ սրտի հետ կապված կրծքավանդակի ցավ[2]։ Մյուս ախտանիշներն են որովայնային ցավը, դժվարաշնչությունը, գունատությունը, ուշագնացությունը[1][2]։ Երբեմն քիչ արյան կորստով պայմանավորված ախտանիշերը բացակայում են[2]։

Տարբերում են վերին և ստորին ստամոքսաղիքային ուղու արյունահոսություն[3]։ Վերին ստամոքսաղիքային ուղու արյունահոսությոան պատճառներն են խոցային հիվանդությունը, լյարդի ցիռոզի կամ քաղցկեղի հետևանքով զարգացած կերակրափողի լայնացած վարիկոզ երակները և այլն[4]։ Ստորին ստամոքսաղիքային ուղու արյունահոսության պատճառներն են թութքային հանգույցները, քաղցկեղը, աղիների բորբոքային հիվանդությունը և այլն[3]։ Ախտորոշումը սկսվում է բժշական պատմությամբ և ֆիզիկական հետազոտությամբ, արյան թեստերի հետ միասին[2]։ Քիչ քանակով արյունը հնարավոր է հայտնաբերել կղանքում թաքնված արյան հետազոտությամբ[2]։ Տեղակայումը ճշտելու նպատակով արվում է էնդոսկոպիա[2]։ Չպարզված դեպքերում օգտակար են ռադիոլոգիական հետազոտությունները[2]։

Առաջնային բուժումը ուղղված է հիվանդի կենսական ցուցանիշերը բարելավելուն։ Վերջինս ընդգրկում է ներերակային հեղուկներ և արյան փոխներարկում[5]։ Արյան փոխներարկումը խորհուրդ չի տրվում, չնայած հեմոգլոբինը ցածր է լինում 70-80գ/լ-ից[6][7]։ Բուժումը ներառում է պրոտոնային պոմպի ինհիբիտորներ, օկտրեոտիդ կամ հակաբիոտիկներ[8][9][10]։ Եթե վերոնշյալ միջոցառումները անարդյունք են, օգտագործվում է բալոնային դիլատացիայի եղանակը կերակրափողի վարիկոզ երակներից արյունահոսությունը կանխելու նպատակով[3]։ Կերակրափողի, ստամոքսի և 12-մատնյա աղու կամ հաստ աղու էնդոսկոպիան խորհուրդ է տրվում արյունահոսության առաջին 24 ժամում։ Ունի և՛ ախտորոշիչ, և՛ բուժիչ նշանակություն[5]։

Վերին ստամոքսաղիքային ուղու արյունահոսությունը ավելի հաճախ է հանդիպում[3]։ Վերջինս հանդիպում է 50-150։100000 հարաբերությամբ չափահասների մոտ տարեկան[11]։ Ստորին ուղու արյունահոսությունը համդիպում է 20-30։100000 տարեկան[3]։ ԱՄՆ-ում տարեկան 300000 մարդ հոսպիտալացվում է ստամոքսաղիքային արյունահոսության կապակցությամբ[2]։ Մահվան հավանականությունը 5-30 % Է[2][6]։ Հաճախ արյունահոսում են տղամարդիկ և հավանականությունը տարիքի հետ մեծանում է[3]։

Ստամոքսաղիքային արյունահոսության քանակը տատանվում է շատ լայն սահմաններում։ Այն կարող է լինել անտեսանելի և միայն ախտորոշվել լաբորատոր կամ լինել մասիվ, մեծ քանականությամբ և հանգեցնել շոկի զարգացման։ Սուր արյունահոսության արդյունք կարող է լինել ուշագնացությունը[12]։

Մարսողական ուղով անցած արյան գույնը սև է, դրա արդյունքում փսխումը սուրճի նստվածքի տեսքով է, իսկ կղանքը ձյութանման (մելենա)[3]։

Մյուս ախտանիշներն են թուլությունը, գլխապտույտը, գունատությունը[12]։

Ստամոքսաղիքային արյունահոսության կլինիկայում տարբերում են երկու համախտանիշեր՝ վերին ստամոքսաղիքային ուղու արյունահոսություն և ստորին ստամոքսաղիքային ուղու արյունահոսություն[3]։ Դեպքերի 2/3-ում արյունահոսության աղբյուրը վերին է, իսկ 1/3-ում՝ստորին[13]։ Հիմնական պատճառներն են ինֆեկցիաները, քաղցկեղը, անոթային խանգարումները, դեղերի կողմնակի ազդեցությունները և արյան մակարդման խանգարումները[3]։ Երբ պատճառը անհայտ է անվանում են անհայտ ծագման արյունահոսություն։

Վերին ստամոքսաղիքային ուղու արյունահասություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղբյուրը տեղակայված է ըմպանից մինչ Տրեյցի կապան։ Վերին ուղու արյունահոսությանը բնորոշ է հեմատեմեզիսը (արյամբ փսխում) և մելենան (ձյութանման կղանք)։ ԴԵպքերի մոտ կեսի պատճառը խոցային հիվանդությունն է (ստամոքսի կամ 12-մատնյա աղու խոց)[4]։ Հաճախ հանդիպող մյուս պատճառներն են կերակրափողի բորբոքումը և էրոզիան[4]։ 50-60% դեպքերում արյունահոսության պատճառը կերակրափողի վարիկոզ լայնացած երակներն են լյարդի ցիռոզով պայմանավորված[4]։ Խոցային հիվանդությամբ հիվանդների մոտ կեսը ունեն H. pylori վարակը[4]։ Մյուս պատճառներն են Մելորի-Վեյսի համախտանիշը, քաղցկեղը և անգիոդիսպլազիան[3]։

Գոյություն ունեն մի շարք դեղամիջոցներ, որոնք հանգեցնում են վերին ստամոքսաղիքային արյունահոսության[14]։ ՈՍԲԴ կամ ՑՕԳ-2 պաշարիչները մեծացնում են հավանականությունը 4 անգամ[14]։ Սերոտոնինի հետզավթման սելեկտիվ պաշարիչները, կորտիկոստերոիդները և հակամակարդիչները նույնպես կարող են մեծացնել արյունահոսության հավանականությունը[14]։ Դաբիգատրինը ի համեմատ վարֆարինի 30%-ով ավելի է մեծացնում արյունահոսության ռիսկը[15]։

Ստորին ստամոքսաղիքային ուղու արյունահասություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստորին ստամոքսաղիքային ուղու արյունահասության աղբյուրը տեղակայված է հաստ, ուղիղ աղիքներում և հետանցքում[3]։ Հաճախ հանդիպող պատճառներն են թութքային հանգույցները, քաղցկեղը, անգիոդիսպլազիան, խոցային կոլիտը, Կրոնի հիվանդությունը և աորտաաղիքային խուղակը[3]։ Բնորոշ է թարմ արյունահոսությւնը ուղիղ աղիքից, հատկապես արյամբ փսխման բացակայությամբ։ Մելենայի աղբյուրը կարող է տեղակայվել ստամոքսի և հաստ աղու մոտակա հատվածների միջև ամենուր։

Մի շարք սննդամթերքներ և դեղամիջոցներ կարող են փոխել կղանքի գույն կարմիր կամ սև[3]։ Շատ թթվամարիչների կազմում գտնվող բիսմութը փոփոխում է կղանքի գույնը սև շնրհիվ ակտիվացրած ածխի[3]։ Հեշտոցային կամ միզային արյունահոսությունը հնարավոր է շփոթել կղանքում արյան հետ[3]։

Ախտորոշումը հիմնված է կղանքում կամ փսխման զանգվածներում արյան հայտնաբերմամբ։ Այն կարող է հաստատվել նաև կղանքում թաքնված արյան հայտնաբերամբ։ Վերին և ստորին ուղու արյունահոսությունների տարբերակումը որոշ դեպքերում դժվար է։ Արյունահոսության ծանրության մասին եզրակացնում են հիմնվելով Բլաչֆորդի[5] կամ Ռոքլի[14] սանդղակի վրա։ Վերջինս ավելի ճշգրիտ է[14]։ 2008 թվականից գույություն չունի որևէ օգտակար դասակարգում ստորին ստամոսաղիքային արյունահոսության համար[14]։

Նազոգաստրալ զոնդավորմամբ կատարում են ստամոքսի պարունակության ասպիրացիա կամ լավաժ և փորձում որոշել արյան առկայությունը ստամոքսում։ Բացասական արդյունքը չի բացառում վերին հատվածում արյունահոսության աղբյուրի տեղակայումը[16], բայց դրական արդյունքը օգտակար է արյունահոսության աղբյուրի հայտնաբերման համար[13]։ Կղանքում մակարդուկների առկայությունը վկայում է ստորին ստամոքսաղիքային արյունահոսության մասին, մինչդեռ մելենան՝ վերին[13]։

Անհրաժեշտ արյան լաբորատոր հետազոտություններն են՝ արյան համատեղելիության ստուգում, հեմոգլոբին, հեմատոկրիտ, թրոմբոցիտների քանակ, մակարդման ժամանակ և էլեկտրոլիտներ[5]։ Եթե միզանյութ/կրեատինին հարաբերությունը մեծ է 30-ից, ապա ամենայն հավանականությամբ աղբյուրը վերին հատվածում է[13]։

Ռադիոլոգիական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արյունահոսության տեղակայման ճշգրիտ ախտրոշման համար օգտագործվում է ՀՇ հետազոտություն[17]։ Կորիզային սցինտիգրաֆիան օգտակար է անհայտ ծագման արյունահոսության ժամանակ, երբ էնդոսկոպիկ մեթոդները անարդյունավետ են։ Անոթագրությունը հայտնաբերում է անոթի խցանումը (էմբոլիզացիա), բայց պահանջում է նվազագույնը 1մլ/ր արյան արագություն[17]։

Կանխարգելում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կերակրափողի վարիկոզ երակների կամ լյարդի ցիռոզի ժամանակ ոչ ընտրողական բետա ընկալիչների պաշարիչները նվազեցնում են արյունահոսության կրկնման հավանականությունը[10]։ Բետա պաշարիչները նվազեցնում են արյունահոսության բացարձակ ռիսկը 10%-ով՝ պահելով սրտի կծկումները 55 րոպեում[10]։ էնդոսկոպիկ լիգավորումը նույնպես արդյունավետ է արդյունքների բարելավման համար[10]։ Որպես առաջնային կանխարգելիչ միջոցառում օգտագործվում է կա՛մ բետա պաչարիչ, կա՛մ էնդոսկոպիկ լիգավորում[10]։ Նրանք ովքեր ունեցել են վարիկոզ երակներ, առաջարկվում է երկու բուժումներն էլ[10]։ Կան որոշ ապացույցներ իզոսորբիդ մոնոնիտրատի ավելացման վերաբերյալ[18]։ H. pylori-ով վարակված անձինք ենթակա են բուժման[14]։ Տրանսյուգուլար ներլյարդային պորտոհամակարգային շունտավորումը կարող է օգտագործվել կրկնակի արյունահոսած անձանց մոտ՝ արյունահոսությունը կանխարգելու համար[14]։

Առաջին հերթին կենսական ցուցումներով անհրաժեշտ է մաքրել շնչառական ուղիները և վերականգնել շրջանառող արյան ծավալը ներերակային հեղուկներով և արյամբ[5]։ Մի շարք դեղամիջոցներ կարող են բարելավել արդյունքները կախված արյունահոսության աղբյուրի տեղակայումից[5]։

Արյունահոսության ժամանակ շատ արդյունավետ են կրիստալոիդները և կոլոիդները[5]։ Պրոտոնային պոմպի պաշարիչները նվազեցնում են մահացությունը հիվանդության ծանր վիճակներում, հատկապես կրկնակի արյունահոսության հավանականությունը և վիրահատության անհրաժեշտությունը[8]։ Ներերակային և ներքին ընդունման միջոցները կարող են ունենալ համարժեք ազդեցություն[19]։ Քիչ ծանր դեպքերում և երբ էնդոսկոպիան հասանելի է օգտագործմանը, հիվանդները ունեն քիչ անհապաղ կլինիկական կարևորություն[20]։ Ապացուցված է տրանեքսամաթթվի կարևոր դերը մակարդման պրոցեսում[21]։ Սոմատոստատինը և օկտրեոտիդը օգտագործվում են վարիկոզ լայնացած երակների դեպքում։ Չկան տվյալներ նրանց արդյունավետության մասին ոչ վարիկոզ լայնացած երակների համար[5]։ Էնդոսկոպիկ եղանակով սուր արյունահոսությունը բուժելուց հետո տրվում է պրոտոնային պոմպի պաշարիչ օրական մեկ անգամ ներքին ընդունման, որը քիչ ծախսատար է կամ ներերակային[22]։

Վարիկոզ լայնացած երակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լյարդի ցիռոզով հիվանդներին հեղուկի փոխարինման համար նախրնտրությունը տրվում է կոլոիդներին և ալբումին[5]։ Դեղամիջոցներից օգտագործվում է օկտրեոտիդը։ Վերջինիս բացակայության դեպքում օգտագործվում է վազոպրեսին և նիտրոգլիցերին, որոնք նվազեցնում են դռներակային ճնշումը[10]։ Տեռլիպրեսինը ավելի արդյունավետ է ի համեմատ օկտրեոտիդի, բայց այն քիչ հասանելի է աշխարհի տարբեր հատվածներում[14][23]։ Սա միակ դեղամիջոցն է, որն նվազեցնում է մահացությունը վարիկոզ լայանացած երակների դեպքում[23]։ Տեռլիպրեսինը օգտագործվում է էնդոսկոպիկ լիգավորման մեջ կամ սկլերոթերապիայում վարիկոզ լայնացած երակների դեպքում[10]։ Եթե դա անբավարար է, ապա կրկնակի արյունահոսությունը կանխելւ համար օգտագործվում է բետա պաշարիչ կամ նիտրատ[10]։ Այս ամենից հետո արյունահոսության շարունակման դեպքում կիրառում են մեխանիկական կոմպրեսիա Բլեկմորի զոնդով կամ Մինեսոտայի զոնդով[10]։ Սա կարող է հետևել տրանսյուգուլար ներլյարդայինպորտոհամակարգային շունտավորմանը[10]։ Ցիռոզվ հիվանդների մոտ հակաբիոտիկները իջեցնում են կրկնակի արյունահոսւթյան ռիսկը, հիվանդանոցում մնալու օրերի տևողությունը և մահացությունը[9]։ Օկտրեոտիդը նվազեցնում է արյան փոխներարկման անհրաժեշտությունը[24] և հնարավոր է նաև մահացությունը[25]։ Վիտամին K-ի վերաբերյալ ոչ մի հետազոտություն չի կատարվել[26]։

Արյան բաղադրամասեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապացույցները արյան փոխներարկման անհրաժեշտությոան ստամոքսաղիքային արյունահոսության ժամանակ քիչ են[11]։ Միևնույն ժամանակ շոկի դեպքում խորհուրդ է տրվում O-բացասական էրիթրոցիտային զանգվածի ներարկում[3]։ Եթե օգտագործվել է թրոմբոցիտային զանգված և թարմ սառեցված արյան պլազմա, ապա պետք է միջոցառումներ տարվեն կանխարգելու կոագուլոպաթիան[5]։ Ալկոհոլիկներին թարմ սառեցված պլազմայի ներարկումից առաջ խորհուրդ է տրվում հաստատել կոագուլոպաթիան․ պայմանավորված ենթադրվող մակարդման խնդիրներով[3]։ Տարբեր հետազոտությունների հավաստմամբ արյան փոխներարկումր շարունակվում է 7-8 գ/դլ հեմոգլոբին ունեցողների, չափավոր արյունահոսության դեպքում, ինչպես նաև պսակաձև զարկերակների հիվանդություն ունեցողների մոտ[6][7]։

Եթե միջազգային նորմալիզացված հարաբերությունը մեծ է 1,5-1,8-ից, ապա թարմ արյան պլազմայի կամ պրոթրոմբինային կոմպլեքսի կիրառումը կարող են նվազեցնել մահացությունը[5]։ Ռեկոմբինանտ ակտիվացած 8-րդ գործոնի մասին տեղեկւթյունները լյարդի հիվանդությունների կամ ստամոքսաղիքային արյունահոսությունների դեպքում անորոշ են[27]։ Արյան փոխներարկման համար անհրաժեշտ է փոխներարկման ուղեցույց, բայց դրա կիրառման համար առկա հետազոտությունները անբավարար են[14]։

Միջամտություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նազոգաստրալ զոնդավորման առավելությունները ստամոսքաղիքային արյունահոսության դեպքում սահմանված չեն[5]։ Առաջին 24 ժամերին խորհուրդ է տրվում էնդոսկոպիան[5], ի հավելումն բժշկական գործելակերպի[28]։ Մի շարք էնդոսկոպիկ բուժման եղանակներ կարող են կիրառվել, այնպիսիք ինչպիսիք են ադրենալինի ներարկումը, լիգավորումը, սկլերոթերապիան և ֆիբրինային սոսնձի կիրառումը[3]։ Էնդոսկոպիայից առաջ պրոկինետիկ դեղորայքի օգտագործումը (էրիթրոմիցին) կարող է նվազեցնել արյան քանակը ստամոքսում, որն էլ կբարելավի էնդոսկոպիկ պատկերի տեսանելիությունը[5]։ Դրանք նվազեցնում են նաև պահանջվող փոխներարկվող արյան քանակը[29]։ Վաղ էնդոսկոպիան նվազեցնում է հիվանդանոցային օրերի քանակը[5]։ Որոշ դեպքերում օրվա ընթացքում խորհուրդ է տրվում երկրորդ էնդոսկոպիկ հետազոտությունը[14], բայց յուրահատուկ իրավիճակներում[30]։ Կրկնվելու բարձր հավանականւթյան դեպքում օգտագործվում են պրոտոնային պոմպի պաշարիչներ, եթե դրանք չեն օգտագործվել մինչ այդ[5]։ Վերջինիս բարձր և ցածր դոզաները համարժեք են այս դեպքում[31]։ Բարձր արյունահոսության ռիսկով հիվանդներին խորհուրդ է տրվում պահել հիվանդանոցում գոնե 72 ժամ[5]։ Ցածր կրկնակի արյունահոսության ռիսկով հիվանդները կարող են ուտել էնդոսկոպիայից հետո 24 ժամվա ընթացքում[5]։ Եթե վերոնշյալ միջոցները անարդյունավետ են, կարող է օգտագործվել բալոնային տամպոնադան[3]։ Չնայած վերջինիս 90% դեպքերում գրանցվում է դրական ելք, առկա են կյանքին վտանգ սպառնացող բարդություններ՝ ասպիրացիան կամ կերակրափողի թափածակումը[3]։

Կոլոնոսկոպիան օգտակար է ստորին ստամոքսաղիքային ուղու արյունահոսությունը ախտորոշելու և բուժելու համար[3]։ Վերջինիս միջոցով կատարվում են բազմաթիվ միջամտություններ՝ կլիպավորում, կաթետերիզացիա և սկլերոթերապիա[3]։ Կոլոնոսկոպիայի անցկացումը պահանջում է նվազագույնը 6 ժամ[32]։ Վիրաբուժական միջամտությունը, ի տարբերություն վերին ուղու արյունահոսության, լայնորեն օգտագործվում է ստորին ուղու արյունահոսության դեպքում՝ հեռացնելով աղիքները, որտեղ տեղակայված է արյունահոսության աղբյուրը[3]։ Անգիոգրաֆիկ էմբոլիզացիան կարող է օգտագործվել և՛ վերին, և՛ ստորին ուղու արյունահոսության դեպքում[3]։ Տրանյուգուլար ներլյարդային պորտոհամակարգային հետազոտությունը նույնպես կարող է օգտագործվել[14]։

Բլեկմորի զոնդը օգտագործվում է կերակրափողից արյունահոսությունը կանգնեցնելու նպատակով, երբ բոլոր միջոցները սպառված են

Մահացությունը պայմանավորված է այլ հիվանդություններով, որոնք հանգեցրել են արյունահոսության (քաղցկեղ, ցիռոզ)[3]։ Հոսպիտալիզացվածների շրջանում մահացւթյունը կազմում է 7%[14]։ Կրկնակի արյունահոսությունը կազմում է 7-16% վերին ստամոքսաղիքային արյունահոսության դեպքում[4]։ Կերակրափողի վարիկոզ լայնացած երակների դեպքում արյունահոսում են 5-15% տարեկան։ Վերջինիս կրկնակի արյունահոսության հաջորդ 6 շաբաթներում հիվանդները ունենում են արյունահոսության բարձր ռիսկ[10]։ H. pylori ախտորոշումը և բուժումը կարող է կանխել պեպտիկ խոցերի ժամանակ կրկնակի արյունահոսությունը[5]։ Եթե ասպիրինը անհրաժեշտ է սիրտանոթային հիվանդությունները կանխարգելելու համար, ապա այն պետք է սկսել 7 օրերի ընթացքում պրոտոնային պոմպի պաշարիչնեի հետ համատեղ։ Վերջինս կիրառելի է ոչ վարիկոզ լայնացած երակների դեպքում[30]։

Համաճարակաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերին ստամոքսաղիքային արյունահոսությունը հանդիպում է 50-150։100000 տարեկան[11]։ Այն ավելի հաճախ է հանդիպում ի համեմատ ստորին ստամոքսաղիքային ուղու արյունահոսության։ Վերջինս հանդիպում է 20-30։100000 տարեկան[3]։ Տղամարդիկ ավելի հակված են ստամոքսաղիքային արյունահոսության։ Տարիքի հետ բարձրանում է արյունահոսության հավանականությունը[3]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 «Bleeding in the Digestive Tract». The National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. 2014 թ․ սեպտեմբերի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 6-ին.
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Kim, BS; Li, BT; Engel, A; Samra, JS; Clarke, S; Norton, ID; Li, AE (2014 թ․ նոյեմբերի 15). «Diagnosis of gastrointestinal bleeding: A practical guide for clinicians». World Journal of Gastrointestinal Pathophysiology. 5 (4): 467–78. doi:10.4291/wjgp.v5.i4.467. PMC 4231512. PMID 25400991.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 3,21 3,22 3,23 3,24 3,25 3,26 Westhoff, John (2004 թ․ մարտ). «Gastrointestinal Bleeding: An Evidence-Based ED Approach To Risk Stratification». Emergency Medicine Practice. 6 (3). Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 22-ին.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 van Leerdam, ME (2008). «Epidemiology of acute upper gastrointestinal bleeding». Best Practice & Research. Clinical Gastroenterology. 22 (2): 209–24. doi:10.1016/j.bpg.2007.10.011. PMID 18346679.
  5. 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 Jairath, V; Barkun, AN (2011 թ․ հոկտեմբեր). «The overall approach to the management of upper gastrointestinal bleeding». Gastrointestinal Endoscopy Clinics of North America. 21 (4): 657–70. doi:10.1016/j.giec.2011.07.001. PMID 21944416.
  6. 6,0 6,1 6,2 Wang, J; Bao, YX; Bai, M; Zhang, YG; Xu, WD; Qi, XS (2013 թ․ հոկտեմբերի 28). «Restrictive vs liberal transfusion for upper gastrointestinal bleeding: a meta-analysis of randomized controlled trials». World Journal of Gastroenterology. 19 (40): 6919–27. doi:10.3748/wjg.v19.i40.6919. PMC 3812494. PMID 24187470.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  7. 7,0 7,1 Salpeter, SR; Buckley, JS; Chatterjee, S (2014 թ․ փետրվար). «Impact of more restrictive blood transfusion strategies on clinical outcomes: a meta-analysis and systematic review». The American Journal of Medicine. 127 (2): 124–131.e3. doi:10.1016/j.amjmed.2013.09.017. PMID 24331453.
  8. 8,0 8,1 Leontiadis, GI; Sreedharan, A; Dorward, S; Barton, P; Delaney, B; Howden, CW; Orhewere, M; Gisbert, J; Sharma, VK; Rostom, A; Moayyedi, P; Forman, D (2007 թ․ դեկտեմբեր). «Systematic reviews of the clinical effectiveness and cost-effectiveness of proton pump inhibitors in acute upper gastrointestinal bleeding». Health Technology Assessment (Winchester, England). 11 (51): iii–iv, 1–164. doi:10.3310/hta11510. PMID 18021578.
  9. 9,0 9,1 Chavez-Tapia, NC; Barrientos-Gutierrez, T; Tellez-Avila, F; Soares-Weiser, K; Mendez-Sanchez, N; Gluud, C; Uribe, M (2011 թ․ սեպտեմբեր). «Meta-analysis: antibiotic prophylaxis for cirrhotic patients with upper gastrointestinal bleeding – an updated Cochrane review». Alimentary Pharmacology & Therapeutics. 34 (5): 509–18. doi:10.1111/j.1365-2036.2011.04746.x. PMID 21707680.
  10. 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 Cat, TB; Liu-DeRyke, X (2010 թ․ սեպտեմբեր). «Medical management of variceal hemorrhage». Critical Care Nursing Clinics of North America. 22 (3): 381–93. doi:10.1016/j.ccell.2010.02.004. PMID 20691388.
  11. 11,0 11,1 11,2 Jairath, V; Hearnshaw, S; Brunskill, SJ; Doree, C; Hopewell, S; Hyde, C; Travis, S; Murphy, MF (2010 թ․ սեպտեմբերի 8). Jairath, Vipul (ed.). «Red cell transfusion for the management of upper gastrointestinal haemorrhage». Cochrane Database of Systematic Reviews (9): CD006613. doi:10.1002/14651858.CD006613.pub3. PMID 20824851.
  12. 12,0 12,1 Prasad Kerlin, Meeta; Tokar, Jeffrey L. (2013 թ․ օգոստոսի 6). «Acute Gastrointestinal Bleeding». Annals of Internal Medicine. 159 (3): ITC2–1, ITC2–2, ITC2–3, ITC2–4, ITC2–5, ITC2–6, ITC2–7, ITC2–8, ITC2–9, ITC2–10, ITC2–11, ITC2–12, ITC2–13, ITC2–14, ITC2–15, quiz ITC2–16. doi:10.7326/0003-4819-159-3-201308060-01002. PMID 23922080.
  13. 13,0 13,1 13,2 13,3 Srygley FD, Gerardo CJ, Tran T, Fisher DA (2012 թ․ մարտ). «Does this patient have a severe upper gastrointestinal bleed?». JAMA. 307 (10): 1072–9. doi:10.1001/jama.2012.253. PMID 22416103.
  14. 14,00 14,01 14,02 14,03 14,04 14,05 14,06 14,07 14,08 14,09 14,10 14,11 14,12 Palmer, K; Nairn, M; Guideline Development, Group (2008 թ․ հոկտեմբերի 10). «Management of acute gastrointestinal blood loss: summary of SIGN guidelines» (PDF). BMJ (Clinical Research Ed.). 337: a1832. doi:10.1136/bmj.a1832. PMID 18849311. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 18-ին.
  15. Coleman, CI; Sobieraj, DM; Winkler, S; Cutting, P; Mediouni, M; Alikhanov, S; Kluger, J (2012 թ․ հունվար). «Effect of pharmacological therapies for stroke prevention on major gastrointestinal bleeding in patients with atrial fibrillation». International Journal of Clinical Practice. 66 (1): 53–63. doi:10.1111/j.1742-1241.2011.02809.x. PMID 22093613.
  16. Palamidessi, N; Sinert, R; Falzon, L; Zehtabchi, S (2010 թ․ փետրվար). «Nasogastric aspiration and lavage in emergency department patients with hematochezia or melena without hematemesis». Academic Emergency Medicine. 17 (2): 126–32. doi:10.1111/j.1553-2712.2009.00609.x. PMID 20370741.
  17. 17,0 17,1 Wu, LM; Xu, JR; Yin, Y; Qu, XH (2010 թ․ օգոստոսի 21). «Usefulness of CT angiography in diagnosing acute gastrointestinal bleeding: a meta-analysis». World Journal of Gastroenterology. 16 (31): 3957–63. doi:10.3748/wjg.v16.i31.3957. PMC 2923771. PMID 20712058.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  18. Li, L; Yu, C; Li, Y (2011 թ․ մարտ). «Endoscopic band ligation versus pharmacological therapy for variceal bleeding in cirrhosis: a meta-analysis». Canadian Journal of Gastroenterology = Journal Canadien de Gastroenterologie. 25 (3): 147–55. PMC 3076033. PMID 21499579.
  19. Tsoi, KK; Hirai, HW; Sung, JJ (2013 թ․ օգոստոսի 5). «Meta-analysis: comparison of oral vs. intravenous proton pump inhibitors in patients with peptic ulcer bleeding». Alimentary Pharmacology & Therapeutics. 38 (7): 721–8. doi:10.1111/apt.12441. PMID 23915096.
  20. Sreedharan, A; Martin, J; Leontiadis, GI; Dorward, S; Howden, CW; Forman, D; Moayyedi, P (2010 թ․ հուլիսի 7). Sreedharan, Aravamuthan (ed.). «Proton pump inhibitor treatment initiated prior to endoscopic diagnosis in upper gastrointestinal bleeding». Cochrane Database of Systematic Reviews (7): CD005415. doi:10.1002/14651858.CD005415.pub3. PMID 20614440.
  21. Bennett, C; Klingenberg, SL; Langholz, E; Gluud, LL (2014 թ․ նոյեմբերի 21). «Tranexamic acid for upper gastrointestinal bleeding». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 11 (11): CD006640. doi:10.1002/14651858.CD006640.pub3. PMID 25414987.
  22. Sachar, H; Vaidya, K; Laine, L (2014 թ․ նոյեմբեր). «Intermittent vs continuous proton pump inhibitor therapy for high-risk bleeding ulcers: a systematic review and meta-analysis». JAMA Internal Medicine. 174 (11): 1755–62. doi:10.1001/jamainternmed.2014.4056. PMC 4415726. PMID 25201154.
  23. 23,0 23,1 Ioannou, G; Doust, J; Rockey, DC (2003). Ioannou, George N (ed.). «Terlipressin for acute esophageal variceal hemorrhage». Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD002147. doi:10.1002/14651858.CD002147. PMID 12535432.
  24. Gøtzsche, PC; Hróbjartsson, A (2008 թ․ հուլիսի 16). Gøtzsche, Peter C (ed.). «Somatostatin analogues for acute bleeding oesophageal varices». Cochrane Database of Systematic Reviews (3): CD000193. doi:10.1002/14651858.CD000193.pub3. PMID 18677774.
  25. Wells, M; Chande, N; Adams, P; Beaton, M; Levstik, M; Boyce, E; Mrkobrada, M (2012 թ․ հունիս). «Meta-analysis: vasoactive medications for the management of acute variceal bleeds». Alimentary Pharmacology & Therapeutics. 35 (11): 1267–78. doi:10.1111/j.1365-2036.2012.05088.x. PMID 22486630.
  26. Martí-Carvajal, AJ; Solà, I (2015 թ․ հունիսի 9). «Vitamin K for upper gastrointestinal bleeding in people with acute or chronic liver diseases». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 6 (6): CD004792. doi:10.1002/14651858.CD004792.pub5. PMID 26058964.
  27. Martí-Carvajal, AJ; Karakitsiou, DE; Salanti, G (2012 թ․ մարտի 14). Martí-Carvajal, Arturo J (ed.). «Human recombinant activated factor VII for upper gastrointestinal bleeding in patients with liver diseases». Cochrane Database of Systematic Reviews. 3 (3): CD004887. doi:10.1002/14651858.CD004887.pub3. PMID 22419301.
  28. D'Amico, G; Pagliaro, L; Pietrosi, G; Tarantino, I (2010 թ․ մարտի 17). d'Amico, Gennaro (ed.). «Emergency sclerotherapy versus vasoactive drugs for bleeding oesophageal varices in cirrhotic patients». Cochrane Database of Systematic Reviews (3): CD002233. doi:10.1002/14651858.CD002233.pub2. PMID 20238318.
  29. Bai, Y; Guo, JF; Li, ZS (2011 թ․ հուլիս). «Meta-analysis: erythromycin before endoscopy for acute upper gastrointestinal bleeding». Alimentary Pharmacology & Therapeutics. 34 (2): 166–71. doi:10.1111/j.1365-2036.2011.04708.x. PMID 21615438.
  30. 30,0 30,1 Barkun AN, Bardou M, Kuipers EJ, Sung J, Hunt RH, Martel M, Sinclair P (2010). «International consensus recommendations on the management of patients with nonvariceal upper gastrointestinal bleeding». Ann. Intern. Med. 152 (2): 101–13. doi:10.7326/0003-4819-152-2-201001190-00009. PMID 20083829.
  31. Wu, LC; Cao, YF; Huang, JH; Liao, C; Gao, F (2010 թ․ մայիսի 28). «High-dose vs low-dose proton pump inhibitors for upper gastrointestinal bleeding: a meta-analysis». World Journal of Gastroenterology. 16 (20): 2558–65. doi:10.3748/wjg.v16.i20.2558. PMC 2877188. PMID 20503458.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  32. «Management of acute lower GI bleeding». University of Pennsylvania Health System (UPHS). 2009 թ․ հունվար. էջ 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 23-ին.