Ալբումին

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մարդու շիճուկային ալբումին

Մարդու շիճուկային ալբումինը (Human Serum Albumin-HSA) արյան պլազմայի հիմնական սպիտակուցն է, որի կոնցենտրացիան արյան սպիտակուցների կազմում ամենաբարձր տոկոսն է կազմում։

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդու արյան պլազմայի շիճուկային ալբումինը բազմաֆունկցիոնալ, բացասական լիցքավորված, ածխաջրածնային մնացորդ չպարունակող լուծելի սպիտակուց է։ Այն կազմված է 585 ամինաթթվային մնացորդ պարունակող շղթայից, որոնցից 35-ը ցիստեինն է, որոնք առաջացնում են դիսուլֆիդային կապեր, կայունացնելով ալբումինի երրորդային կառուցվածքը։ HSA-ի մոլեկուլային զանգվածը կազմում է 66,5 կԴա։ Ալբումինի կոնֆիգուրացիայում α-պարույրին բաժին է ընկնում 67%, իսկ β-կառուցվածքին՝ 10%[1,2]։ Հետազոտությունների արդյունքները [4] ցույց են տվել, որ արյան շիճուկային ալբումինը կոդավորող գենը օժտված է բարձր պոլիմորֆիզմով և ներկայումս հայտնաբերված են նրա ավելի քան 30 գենետիկական տարբերակներ (ալլոալբումիններ)։ Առողջ մարկանց արյան պլազմայում HSA-ի կոնցենտրացիան հասնում է մինչև 42±3.5 գ/լ։ Յուրաքանչյուր պահի արյան հոսքում շրջանառվում է մոտ 160 գ շիճուկային ալբումին և նրա կիսատրոհման տևողությունը 19-20 օր է [3]։

Ֆունկցիաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդու շիճուկային ալբումինը ապահովում է պլազմայի օսմոտիկ ճնշումը [4], իրականացնում մի շարք նյութերի փոխադրումը, այդ թվում որոշ սպիտակուցների և տարբեր իոնների, պիգմենտների (բիլիռուբին), հորմոնների (վահանաձև գեղձի հորմոններ), ստերոիդների, ազատ ճարպաթթուների, ինչպես նաև օրգանիզմ մտած սինթետիկ դեղանյութերի փոխադրումը [3]։ Մարդու շիճուկային ալբումինի իրականացրած կարևոր ֆունկցիաներից է նաև այն, որ հարուստ և արագ իրացվող սպիտակուցային պահեստ է հանդիսանում։ Ալբումինը օժտված է նաև կոնյուգացնող և ինակտիվացնող հատկություններով, հետևաբար նրա կոնցենտրացիայի իջեցումը մեծացնում է արյան պլազմայում պարունակվող ազատ, կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների, այդ թվում նաև ագրեսիվ նյութերի քանակությունը [5,6]։

Կիրառությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդու շիճուկային ալբումինը լայն կիրառություն ունի գործնական բժշկության տարբեր ոլորտներում՝ բուժական պրակտիկայում՝ խոշոր այրվածքների, հեմոռագիկ շոկի, հիպոպրոտեինեմիայի և պտղի էրիթրոբլաստոզի, ինչպես նաև լյարդի ցիրոզի հետևանքով առաջացած ասցիտի բուժման, արյան պլազմայի օսմոտիկ ճնշման վերականգնման նպատակով։ Որպես հավելում այն օգտագործվում է նաև պատվաստանյութերի և սպիտակուցային բուժիչ պրեպարատների, ինչպես նաև վերջիններիս ստացման համար օգտագործվող սննդային միջավայրերի կազմի մեջ [3]։ Բժշկական կիրառության համար մարդու շիժուկային ալբումինը հասանելի է 0.5-25%-անոց լուծույթների տեսքով։

Ստացումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շիճուկային ալբումինը հիմնականում ստանում են դոնորական արյունից անջատման միջոցով։ Սակայն, ներկայումս ամբողջ աշխարհում դոնորական արյան խիստ պակաս է զգացվում, ինչը կապված է դոնորների թվի փոքրացման և դոնորական արյան նկատմամբ պահանջարկի մեծացման հետ [3,6]։ Դոնորական արյունից ստացված ալբումինի կիրառման սահմանափակումները կապված են ոչ միայն նրա բարձր ինքնարժեքի հետ, այլ նաև այն հանգամանքով, որ դրանից ստացված պրեպարատների միջոցով ռեցիպիենտին հնարավոր է ինֆեկցիոն ագենտներ փոխանցել, մասնավորապես իմունային անբավարարության (ՄԻԱՎ), հեպատիտի և մի շարք այլ վիրուսներ [8]։ Վերոհիշյալի հետ կապված կլինիկական և տնտեսական տեսանկյունից առավել մեծ նշանակություն է ստանում ժամանակակից կենսատեխնոլոգիական եղանակներով ստացված սպիտակուցային պրեպարատների օգտագործումը։ Ներկայումս աշխարհում առկա միտումից կարելի է ենթադրել, որ մոտ ժամանակներս տեղի կունենա արյունից ստացված պրեպարատների աստիճանական փոխարինում ռեկոմբինանտային սպիտակուցային արտադրանքներով։ Կենսատեխնոլոգիական ճանապարհով մարդու ռեկոմբինանտային շիճուկային ալբումինի (rHSA) ստացման համար մշակվել են և շարունակվում են աշխատանքները մի շարք արդյունավետ արտադրական եղանակների ստեղծման ուղղությամբ։ Այսպես, վերջին տասնամյակներում մշակվել են մարդու արյան շիճուկային ալբումինի ստացման նոր եղանակներ, որոնք հիմնված են Escherichia coli, Kluyveromyces lactis (պատենդ US 6,686,179, 2004 թ), Saccharomyces cerevisiae (պատենդ US 7,045,318, 2006 թ), Pichia pastoris միկրոօրրգանիզմների, տրանսգենային կենդանիների և բույսերի միջոցով այդ սԳրականությունպիտակուցի սինթեզի վրա։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Sleep D, Belfield GP, Goodey AR. The secretion of human serum albumin from the yeast Saccharomyces cerevisiae using five different leader sequences. Biotechnology (N Y) 1990;8։42–46.
  2. Barash I, et al. Synthesis and secretion of human serum albumin by mammary gland explants of virgin and lactating transgenic mice. Transgenic Res. 1993;2։266–276.
  3. Xie T, Liu Q, Xie F, Liu H, Zhang Y. Secretory expression of insulin precursor in Pichia pastoris and simple procedure for producing recombinant human insulin. Prep Biochem Biotechnol 2008. 38։ 308-317.
  4. Smith B. et al. Bioconjugate Chem. 2001. V.12. p. 750-756.
  5. Halpem W. et al. Pharm. Res. 2002. V.19. p. 1720-1729.
  6. He Y. et al. Large-scale production of functional human serum albumin from transgenic rice seeds. 2011. Proc Natl Acad Sci USA 108։19078–19083.
  7. Бобик Т.Б., Воробьев И.И. и др.. Экспрессия человеческого сывороточного альбумина в метилотрофных дрожжах P. pastoris и его структурно-функциональный анализ. Москва, 2008, том 34 № 1 стр. 56-52.
  8. He Y. et al. Large-scale production of functional human serum albumin from transgenic rice seeds. ProcNatlAcadSci U S A, v.108(47), 2011.