«Բեկ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ստեղծել հղումը
Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Տող 1. Տող 1.
''Բեկ,'' նաև սովորաբար հնչում է '''Բեյգ,''' '''Բեգ''', '''Բեյ''' կամ '''Խան''' ([[Պարսկերեն]]: بیگ, ''Bay'', [[Թուրքերեն]]: ''[[Բեյ]]'') կոչում էր, որը օգտագործվում էր որպես անուն՝ տոհմը ճանաչելու համար: Դա նշանակում է ''առաջնորդ'' կամ ''հրամանատար'' և տարածված է is common in [[Պակիստան|Պակիստանում]], [[Հնդկաստան|Հնդկաստանում]], [[Աֆղանստան|Աֆղանստանում]], [[Բանգլադեշ|Բանգլադեշում]], [[Թուրքիա|Թուրքիայում]], [[Իրան|Իրանում]], [[Կովկաս|Կովկասում]], [[Կենտրոնական Ասիա|Կենտրոնական Ասիայում]] և [[Արևելյան Եվրոպա]] (նախկին Հարավսլավիայի) և դրանց թվում նաև Սփյուռքում:
''Բեկ,'' նաև սովորաբար հնչում է '''Բեյգ,''' '''Բեգ''', '''Բեյ''' կամ '''Խան''' ([[պարսկերեն]]՝ بیگ, ''Bay'', [[թուրքերեն]]՝ ''[[Բեյ]]'') կոչում, որն օգտագործվում էր որպես անուն տոհմը ճանաչելու համար: Նշանակում է ''առաջնորդ'' կամ ''հրամանատար'' և տարածված է [[Պակիստան|Պակիստանում]], [[Հնդկաստան|Հնդկաստանում]], [[Աֆղանստան|Աֆղանստանում]], [[Բանգլադեշ|Բանգլադեշում]], [[Թուրքիա|Թուրքիայում]], [[Իրան|Իրանում]], [[Կովկաս|Կովկասում]], [[Կենտրոնական Ասիա|Կենտրոնական Ասիայում]] և [[Արևելյան Եվրոպա]] (նախկին Հարավսլավիա) և դրանց թվում նաև Սփյուռքում:


=== Ստուգաբանություն ===
=== Ստուգաբանություն ===
Բեկի ծագումնաբանությունը դեռևս վիճելի է, չնայած հիմնականում այն փոխառություն է: Առաջարկվել է երկու հիմնական ստուգաբանություն: Առաջին ստուգաբանությունը միջին-իրանական ''[[Bhaga|բագա]]'' ձևից է, թեև իմաստը համապատասխանում էր միջին պարսկական ձևերին, որը հաճախ նշանակում էր «տեր», և օգտագրործվում՝ թագավորների և ուրիշների կողմից: Երկրորդ ստուգաբանությունը չինարենից է՝ «ավագ (եղբայր), (ֆեոդալ) տիրակալ»: [[Gerhard Doerfer|Խերարդ Դեորֆերը]] լրջորեն խորհում է այն հավանակությունը, որ այս բառը իրականում թուրքերեն է: Ինչ էլ, որ լինի ճշմարտությունը, ոչ մի կապ չկա թուրքական բերկի, մոնղոլական բերկի՝ «ուժեղ» կամ թուրքական բոգու, մոնղոլական «կախարդ, շաման»-ի հետ<ref>http://www.iranicaonline.org/articles/beg-pers</ref><ref>http://www.iranicaonline.org/articles/baga-an-old-iranian-term-for-god-sometimes-designating-a-specific-god</ref>:
Բեկի ծագումնաբանությունը դեռևս վիճելի է, չնայած հիմնականում այն փոխառություն է: Առաջարկվել է երկու հիմնական ստուգաբանություն: Առաջին ստուգաբանությունը միջին-իրանական ''[[Bhaga|բագա]]'' ձևից է, թեև իմաստը համապատասխանում էր միջին պարսկական ձևին, որը հաճախ նշանակում էր «տեր», և օգտագրործվում թագավորների և այլ մարդկանց կողմից: Երկրորդ ստուգաբանությունը չինարենից է՝ «ավագ (եղբայր), (ֆեոդալ) տիրակալ»: [[Gerhard Doerfer|Խերարդ Դոերֆերը]] լրջորեն խորհում է այն հավանակությունը, որ այս բառը իրականում թուրքերեն է: Ինչ էլ, որ լինի ճշմարտությունը, ոչ մի կապ չկա թուրքական բերկի, մոնղոլական բերկի՝ «ուժեղ» կամ թուրքական բոգու, մոնղոլական «կախարդ, շաման»-ի հետ<ref>http://www.iranicaonline.org/articles/beg-pers</ref><ref>http://www.iranicaonline.org/articles/baga-an-old-iranian-term-for-god-sometimes-designating-a-specific-god</ref>:


Բեկը հետագայում օգտագործվել է որպես ռազմական կոչում [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրությունում]]:
Բեկը հետագայում օգտագործվել է որպես ռազմական կոչում [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրությունում]]:
Տող 9. Տող 9.


== Գործածումը որպես անուն ==
== Գործածումը որպես անուն ==
Որպես [[Persian name|պարսկական]] անուն, սովորական է տեսնել բեկ անունը '[[Zada (suffix)|զադա]]' (արական), 'զադի' (իգական) պարսկերեն ածանցներում, որը նշանակում է «որդի» կամ «դուստր»: Օրինակ՝ Միրզա Բեկզադա կամ Նուր Բեկզադի{{citation needed|date=March 2014}}: Որպես [[Turkish name|թուրքական]] անուն, առավել հաճախ ընդունված է «բեկ» կամ «բեյ» ուղղագրությամբ:
Որպես պարսկական անուն, սովորական է տեսնել բեկ անունը '[[Zada (suffix)|զադա]]' (արական), 'զադի' (իգական) պարսկերեն ածանցներում, որը նշանակում է «որդի» կամ «դուստր»: Օրինակ՝ Միրզա Բեկզադա կամ Նուր Բեկզադի{{citation needed|date=March 2014}}: Որպես [[թուրքական]] անուն]], առավել հաճախ ընդունված է «բեկ» կամ «բեյ» ուղղագրությամբ:


(Երբեմն, այն օգտագործվում է «Միրզա» կոչումի հետ, որը նման է մողոլի օգտագործմանը){{citation needed|date=July 2013}}:
(Երբեմն, այն օգտագործվում է «Միրզա» կոչումի հետ, որը նման է մողոլի օգտագործմանը){{citation needed|date=July 2013}}:


Մողոլների դինաստիայում, բոլոր տղամարդկան տրվել է [[Mirza|Միրզա]] ({{lang-fa|مرزا}}) պատվավոր կոչումը, ինչպես նաև «Բայգ» ({{lang-fa|بیگ}}) կոչումը կամ [[Begum|Բեգում]] ({{lang-fa|بگوم}}) տղամարդկանց համար, ավելացվել է որպես [[family name|ընտանեկան անուն]]: Օրինակ՝ Միրզա Աբդուլլահ Բեկ կամ Ֆարզանա Բեգում: Սա Մողոլյան դինաստիայի ժառանգների համար պատվավոր կոչում էր: Այսօր, այնուամենայնիվ, մողոլների սերունդներն օգտագործում են «Բայգ»-ը որպես միջին անուն, իսկ Միրզան որպես ազգանուն կամ հակառակը: Օրինակ՝ Աբդուլլահ Բայգ Միրզա կամ Աբդուլլահ Միրզա Բայգ:
Մոնղոլների դինաստիայում բոլոր տղամարդկան տրվել է Միրզա ({{lang-fa|مرزا}}) պատվավոր կոչումը, ինչպես նաև «Բայգ» ({{lang-fa|بیگ}}) կոչումը կամ [[Begum|Բեգում]] ({{lang-fa|بگوم}}) տղամարդկանց համար, ավելացվել է որպես ընտանեկան անուն: Օրինակ՝ Միրզա Աբդուլլահ Բեկ կամ Ֆարզանա Բեգում: Սա մոնղոլյան դինաստիայի ժառանգների համար պատվավոր կոչում էր: Այսօր, այնուամենայնիվ, մոնղոլների սերունդներն օգտագործում են «Բայգ»-ը որպես միջին անուն, իսկ Միրզան որպես ազգանուն կամ հակառակը: Օրինակ՝ Աբդուլլահ Բայգ Միրզա կամ Աբդուլլահ Միրզա Բայգ:


Որպես [[Slavic surnames|Սլավոնական]] կամ [[Bosniak|բոսնիական]] անուն, բեկ անունին ավելանում է «ovic», «ovich» սլավոնական վերջածանցները, որոնք կոչվում են «սերունդ»: Չնայած «Բեկ» տիտղոսը այլևս չի օգտագործվում Բոսնիայում, «Բեկ» ծագմամբ ընտանիքների հետքերը պահպանվում են: Սակայն «begović» վերջածանց պարունակող ազգանունը, ինքնին ծագման հստակ ցուցանիշ չէ: Օրինակ՝ «Բեգովիչ» անվամբ մի շարք ընտանիքներ կան, ոմանք ազնվական ծագում ունեն, իսկ ոմանք՝ ոչ: «Իդրիզբեգովիչը» ոչ-ազնվական ընտանիքի ևս մեկ օրինակ կլիներ վերջածանցով: «Բեկ» անվամբ ընտանքիների որոշ օրինակներ են՝ Շահբեկովիչ, Ռիզվանբեկիչ և այլն: Մյուս կողմից «Կուկավիցան» հայտնի «բեկ» անվամբ ընտանիքի օրինակ է, որն ինքնին տիտղոս չի պարունակում: Էնվեր Իմամովիչի «Porijeklo i pripadnost stanovništva Bosne i Hercegovine» գիրքը մանրամասն ներկայացնում է Բոսնիա և Հերցեգովինայում մեծ թվով ընտանիքների ծագումը{{citation needed|date=July 2013}}:
Որպես սլավոնական կամ բոսնիական անուն, բեկ անունին ավելանում է «ovic», «ovich» սլավոնական վերջածանցները, որոնք կոչվում են «սերունդ»: Չնայած «բեկ» տիտղոսը այլևս չի օգտագործվում Բոսնիայում, «եկ» ծագմամբ ընտանիքների հետքերը պահպանվում են: Սակայն «begović» վերջածանց պարունակող ազգանունը, ինքնին ծագման հստակ ցուցանիշ չէ: Օրինակ՝ «Բեգովիչ» անվամբ մի շարք ընտանիքներ կան, ոմանք ազնվական ծագում ունեն, իսկ ոմանք՝ ոչ: «Իդրիզբեգովիչը» ոչ-ազնվական ընտանիքի ևս մեկ օրինակ կլիներ վերջածանցով: «Բեկ» անվամբ ընտանքիների որոշ օրինակներ են՝ Շահբեկովիչ, Ռիզվանբեկիչ և այլն: Մյուս կողմից «Կուկավիցան» հայտնի «բեկ» անվամբ ընտանիքի օրինակ է, որն ինքնին տիտղոս չի պարունակում: Էնվեր Իմամովիչի «Porijeklo i pripadnost stanovništva Bosne i Hercegovine» գիրքը մանրամասն ներկայացնում է Բոսնիա և Հերցեգովինայում մեծ թվով ընտանիքների ծագումը{{citation needed|date=July 2013}}:


Այսօր, կան նաև այլընտրանքային ուղղագրություններ, ինչպիսիք են՝ ''Բեգ, Բեյգ'', ''Բեկ'', ''Բիկ:''
Այսօր, կան նաև այլընտրանքային ուղղագրություններ, ինչպիսիք են՝ ''Բեգ, Բեյգ'', ''Բեկ'', ''Բիկ:''

04:08, 26 հունվարի 2020-ի տարբերակ

Բեկ, նաև սովորաբար հնչում է Բեյգ, Բեգ, Բեյ կամ Խան (պարսկերեն՝ بیگ, Bay, թուրքերեն՝ Բեյ) կոչում, որն օգտագործվում էր որպես անուն տոհմը ճանաչելու համար: Նշանակում է առաջնորդ կամ հրամանատար և տարածված է Պակիստանում, Հնդկաստանում, Աֆղանստանում, Բանգլադեշում, Թուրքիայում, Իրանում, Կովկասում, Կենտրոնական Ասիայում և Արևելյան Եվրոպա (նախկին Հարավսլավիա) և դրանց թվում նաև Սփյուռքում:

Ստուգաբանություն

Բեկի ծագումնաբանությունը դեռևս վիճելի է, չնայած հիմնականում այն փոխառություն է: Առաջարկվել է երկու հիմնական ստուգաբանություն: Առաջին ստուգաբանությունը միջին-իրանական բագա ձևից է, թեև իմաստը համապատասխանում էր միջին պարսկական ձևին, որը հաճախ նշանակում էր «տեր», և օգտագրործվում թագավորների և այլ մարդկանց կողմից: Երկրորդ ստուգաբանությունը չինարենից է՝ «ավագ (եղբայր), (ֆեոդալ) տիրակալ»: Խերարդ Դոերֆերը լրջորեն խորհում է այն հավանակությունը, որ այս բառը իրականում թուրքերեն է: Ինչ էլ, որ լինի ճշմարտությունը, ոչ մի կապ չկա թուրքական բերկի, մոնղոլական բերկի՝ «ուժեղ» կամ թուրքական բոգու, մոնղոլական «կախարդ, շաման»-ի հետ[1][2]:

Բեկը հետագայում օգտագործվել է որպես ռազմական կոչում Օսմանյան կայսրությունում:

Այն օգտագործվել է նաև Չինաստանում Ցին կայսրության ժամանակ: Երբ Ցին կայսրությունը կառավարում էր Սինծիանը, դա թույլ տվեց թուրքական բեկերին պահպանել իրենց նախկին կարգավիճակը Ալտիշարում, և նրանք կառավարում էին տարածքը Ցին կայսրության համար որպես պաշտոնատար անձինք[3][4][5][6]: Բարձրաստիճան բեկերին թույլ էր տրվում կրել սանրվածք[7]:

Գործածումը որպես անուն

Որպես պարսկական անուն, սովորական է տեսնել բեկ անունը 'զադա' (արական), 'զադի' (իգական) պարսկերեն ածանցներում, որը նշանակում է «որդի» կամ «դուստր»: Օրինակ՝ Միրզա Բեկզադա կամ Նուր Բեկզադի[փա՞ստ]: Որպես թուրքական անուն]], առավել հաճախ ընդունված է «բեկ» կամ «բեյ» ուղղագրությամբ:

(Երբեմն, այն օգտագործվում է «Միրզա» կոչումի հետ, որը նման է մողոլի օգտագործմանը)[փա՞ստ]:

Մոնղոլների դինաստիայում բոլոր տղամարդկան տրվել է Միրզա (պարս.՝ مرزا) պատվավոր կոչումը, ինչպես նաև «Բայգ» (պարս.՝ بیگ) կոչումը կամ Բեգում (պարս.՝ بگوم) տղամարդկանց համար, ավելացվել է որպես ընտանեկան անուն: Օրինակ՝ Միրզա Աբդուլլահ Բեկ կամ Ֆարզանա Բեգում: Սա մոնղոլյան դինաստիայի ժառանգների համար պատվավոր կոչում էր: Այսօր, այնուամենայնիվ, մոնղոլների սերունդներն օգտագործում են «Բայգ»-ը որպես միջին անուն, իսկ Միրզան որպես ազգանուն կամ հակառակը: Օրինակ՝ Աբդուլլահ Բայգ Միրզա կամ Աբդուլլահ Միրզա Բայգ:

Որպես սլավոնական կամ բոսնիական անուն, բեկ անունին ավելանում է «ovic», «ovich» սլավոնական վերջածանցները, որոնք կոչվում են «սերունդ»: Չնայած «բեկ» տիտղոսը այլևս չի օգտագործվում Բոսնիայում, «եկ» ծագմամբ ընտանիքների հետքերը պահպանվում են: Սակայն «begović» վերջածանց պարունակող ազգանունը, ինքնին ծագման հստակ ցուցանիշ չէ: Օրինակ՝ «Բեգովիչ» անվամբ մի շարք ընտանիքներ կան, ոմանք ազնվական ծագում ունեն, իսկ ոմանք՝ ոչ: «Իդրիզբեգովիչը» ոչ-ազնվական ընտանիքի ևս մեկ օրինակ կլիներ վերջածանցով: «Բեկ» անվամբ ընտանքիների որոշ օրինակներ են՝ Շահբեկովիչ, Ռիզվանբեկիչ և այլն: Մյուս կողմից «Կուկավիցան» հայտնի «բեկ» անվամբ ընտանիքի օրինակ է, որն ինքնին տիտղոս չի պարունակում: Էնվեր Իմամովիչի «Porijeklo i pripadnost stanovništva Bosne i Hercegovine» գիրքը մանրամասն ներկայացնում է Բոսնիա և Հերցեգովինայում մեծ թվով ընտանիքների ծագումը[փա՞ստ]:

Այսօր, կան նաև այլընտրանքային ուղղագրություններ, ինչպիսիք են՝ Բեգ, Բեյգ, Բեկ, Բիկ:

Հատկանշական Բեգ

Աֆղանստան

Ալբանիա

Ադրբեջան

Բանգլադեշ

Բոսնիա

Կենտրոնական Ասիա

Անգլիա

Հնդկաստան

Իրան

Քաշգար

Պակիստան

Լեհաստան

Ռուսաստան

Շրի Լանկա

Թուրքիա

ԱՄՆ

  • Էդ Բայգ, ամերիկացի տեխնոլոգիական թղթակից է:

Տես նաև


Ծանոթագրություններ

  1. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/beg-pers
  2. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/baga-an-old-iranian-term-for-god-sometimes-designating-a-specific-god
  3. ↑ Rudelson, Justin Jon; Rudelson, Justin Ben-Adam (1997). Oasis Identities: Uyghur Nationalism Along China's Silk Road (illustrated ed.). Columbia University Press. էջ 31. ISBN 0231107862. Վերցված է 24 April 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
  4. ↑ Clarke, Michael E. (2011). Xinjiang and China's Rise in Central Asia – A History. Taylor & Francis. էջ 20. ISBN 1136827064. Վերցված է 10 March 2014-ին.
  5. ↑ Millward, James A. (2007). Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang (illustrated ed.). Columbia University Press. էջ 101. ISBN 0231139241. Վերցված է 10 March 2014-ին.
  6. ↑ Crossley, Pamela Kyle; Siu, Helen F.; Sutton, Donald S., eds. (2006). Empire at the Margins: Culture, Ethnicity, and Frontier in Early Modern China. Vol. Volume 28 of Studies on China (illustrated ed.). University of California Press. էջ 121. ISBN 0520230159. Վերցված է 10 March 2014-ին. {{cite book}}: |volume= has extra text (օգնություն)
  7. ↑ James A. Millward (1998). Beyond the pass: economy, ethnicity, and empire in Qing Central Asia, 1759-1864. Stanford University Press. էջ 204. ISBN 0-8047-2933-6. Վերցված է 2010-11-28-ին.
  8. ↑ Same surname beg, baig, bey / surname in part of Mirza and Ottoman Empire in Name Osman I
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բեկ&oldid=6715580» էջից