Jump to content

Ջագադիշ Բոս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ջագադիշ Բոս
բենգալերեն՝ জগদীশ চন্দ্র বসু
Դիմանկար
Ծնվել էնոյեմբերի 30, 1858(1858-11-30)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԲիկրամփուր, Բենգալյան նախագահություն, Բրիտանական Հնդկաստան
Մահացել էնոյեմբերի 23, 1937(1937-11-23)[1][4][2][…] (78 տարեկան)
Մահվան վայրGiridih, Բենգալյան նախագահություն, Բրիտանական Հնդկաստան[4]
Քաղաքացիություն Բրիտանական Հնդկաստան
Մայրենի լեզուբենգալերեն
Կրոնհինդուիզմ
ԿրթությունՔրիստի քոլեջ, Լոնդոնի համալսարանի քոլեջ, St. Xavier's College?, Hare School?, Լոնդոնի համալսարան, St. Xavier's Collegiate School?, Դաքքայի համալսարանական քոլեջ, Mymensingh Zilla School? և Pabna Zilla School, Pabna?
ԵրկերAbyakta?
Մասնագիտությունբուսաբան, համալսարանի դասախոս, ֆիզիկոս, հնագետ, գրող և քիմիկոս
ԱշխատավայրՆախագահական համալսարան, Քեմբրիջի համալսարան և Լոնդոնի համալսարան
ԱմուսինAbala Bose?
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն և Հնդկաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Jagadish Chandra Bose Վիքիպահեստում

Սըր Ջագադիշ Չանդրա Բոս կամ Բոշու, Բոզե, Բոշե ( բենգալերեն՝ জগদীশ চন্দ্র বসু, նոյեմբերի 30, 1858(1858-11-30)[1][2][3][…], Բիկրամփուր, Բենգալյան նախագահություն, Բրիտանական Հնդկաստան - նոյեմբերի 23, 1937(1937-11-23)[1][4][2][…], Giridih, Բենգալյան նախագահություն, Բրիտանական Հնդկաստան[4]), բենգալացի հանրագիտարանային գիտնական՝ ֆիզիկոս, կենսաբան, կենսաֆիզիկոս, բուսաբան, հնագետ և գիտաֆանտաստիկ գրող[5]։ Նա ռադիոյի և միկրոալիքային օպտիկայի ուսումնասիրության հիմնադիրներից մեկն է, զգալի ներդրում է ունեցել բույսերի գիտության մեջ, Հնդկական թերակղզում հիմնել է փորձարարական գիտության հիմնադրամներ[6]։ Նա համարվում է ռադիոյի[7] ստեղծողներից մեկը և Բենգալյան գիտաֆանտաստիկայի հայրը։  1904 թվականին Բոսը հինդուներից առաջինն էր, ով ստացավ ԱՄՆ արտոնագիր։

Բենգալումի բրիտանական իշխանության ծնունդի ժամանակ Բոսը ավարտել է Կալկաթայի նախագահական քոլեջը։ Այնուհետև նա բժշկություն է սովորել Լոնդոնի համալսարանում, բայց առողջական խնդիրների պատճառով չի կարողացել ավարտել իր հետազոտությունները։  Նա վերադարձավ Հնդկաստան և որպես ֆիզիկայի պրոֆեսոր աշխատանքի անցավ Կալկաթայի համալսարանի նախագահական քոլեջում։ Այնտեղ, չնայած ռասայական խտրականությանը, ֆինանսավորման և սարքավորումների բացակայությանը, Բոսը շարունակեց իր գիտական հետազոտությունները։ Նա հաջողությամբ իրականացրեց ազդանշանի անլար փոխանցում և առաջինն էր, ով օգտագործեց կիսահաղորդչային անցումներ ռադիոազդանշանները հայտնաբերելու համար։ Սակայն, փոխանակ փորձի գյուտից շահույթ ստանալ, Բոսը հրատարակեց իր աշխատանքը՝ թույլ տալով այլ հետազոտողների զարգացնել իր գաղափարները։ Հետագայում նա սիրողական հետազոտություններ է անցկացրել բույսերի ֆիզիոլոգիայի ոլորտում[8]։ Նա օգտագործեց իր սեփական գյուտը՝ կրեսկոգրաֆը, որպեսզի չափի տարբեր խթանիչների դեպքում՝ բույսերի պատասխանը և այսպիսով, գիտականորեն ապացուցեց բույսերի և կենդանիների հյուսվածքների միջև զուգահեռությունը։ Չնայած Բոսը արտոնագրեց իր գյուտերից մեկը իր գործընկերների ճնշման տակ, հայտնի էր իր արտոնագրման մերժումը։

Այժմ, նրա մահից շատ տասնամյակներ անց, նրա ներդրումը ժամանակակից գիտության մեջ ընդունված է համընդհանուր։

Երիտասարդություն և կրթություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոսը ծնվել է Բենգալի Մունշիգանջ շրջանում (Այժմ՝ Բանգլադեշ) 1858 թվականի նոյեմբերի 30-ին։ Նրա հայրը՝ Բհագավան Չանդրա Բոսը, եղել է Բրահմո և Բրահմո-սամաջի առաջնորդը և աշխատել է որպես դատավորի ներկայացուցիչ / հատուկ լիազորված օգնական Ֆարդիպուրում[9], Բարդամանում և այլուր[10]։ Նրա ընտանիքը ծագել է Բիկրամպուրի Ռարիհալ գյուղից (այժմ ՝ Բանգլադեշի Մունշիգանջ շրջան)[11]։

Բոսի կրթությունը սկսվեց ազգային դպրոցում, քանի որ նրա հայրը հավատում էր, որ անհրաժեշտ է իմանալ մայրենի լեզուն նախքան անգլերեն սովորելը սկսելը, և պետք է իմանալ ձեր սեփական ժողովրդին։

Ելույթ ունենալով 1915 թվականին Բիկրամպուրում կայացած համաժողովում՝ Բոսն ասաց. Այդ ժամանակ երեխաներին անգլիական դպրոցներ ուղարկելը հասարակության մեջ արիստոկրատական դիրքի նշան էր։ Ազգային դպրոց, ուր ինձ ուղարկեցին, իմ աջ կողմում նստած էր մուսուլման ծառայի որդին, իսկ ձախ կողմում՝ ձկնորսի որդին։ Նրանք իմ ընկերներն էին։ Ես հիացած լսում էի նրանց պատմությունները թռչունների, կենդանիների և ջրային արարածների մասին։ Հավանաբար, այս պատմություններից է, որ իմ մտքում առաջացել է բնության ստեղծագործություններն ուսումնասիրելու մեծ հետաքրքրություն։ Երբ ընկերներիս հետ դպրոցից տուն էի վերադառնում, մայրս առանց տարբերության դիմավորում և կերակրում էր բոլորիս։ Չնայած նա հին սովորույթների հավատարիմ տիկին էր, նա երբեք չէր մեղադրում աստծոն և դրան վերաբերվում է ինչպես իր երեխաների։ Նրանց հետ իմ մանկության բարեկամության պատճառով է, որ ես երբեք նրանց չեմ համարել «ստորին դասի մարդիկ»[10]։

Բոսը 1869 թվականին ընդունվեց Դեյվիդ Հեյրի դպրոց, այնուհետև Կալկաթայի Սուրբ Քսավիեր քոլեջին կից դպրոց։ 1875 թվականին նա հանձնել է Կալկաթայի համալսարանի ընդունելության քննությունը (դպրոցը ավարտելուց հետո) և ընդունվել Կալկաթայի Սենթ Քսավիեր քոլեջը։ Այնտեղ Բոսը ծանոթացել է Էժեն Պլաֆոնի հետ, ով էական դեր է խաղացել բնական գիտությունների հանդեպ նրա հետաքրքրության զարգացման գործում[10][11]։ Կալկաթայի համալսարանում Բոսը ստացել է բակալավրի աստիճան 1879 թվականին[9]։ Բոսը ցանկանում էր գնալ Անգլիա՝ հնդիկ պետական ​​գործիչ դառնալու համար։ Սակայն հայրը, լինելով պետական ​​պաշտոնյա, չեղյալ է համարել իր ծրագրերը։ Նա ցանկանում էր, որ իր որդին լինի գիտնական, որը «ոչ մեկին չի կառավարի, այլ ինքն իրեն»։ Բոսը, այնուամենայնիվ, մեկնել է Անգլիա ՝ Լոնդոնի համալսարանում բժշկություն սովորելու համար, սակայն ստիպված է եղել հեռանալ վատ առողջության պատճառով[12]:Նշվում է, որ դիահերձման սենյակներում հոտը խորացրել է նրա հիվանդությունը[9]։

Անանդ Մոհանի առաջարկությամբ ՝ նրա խնամին և Քեմբրիջի առաջին հնդիկ շրջանավարտը, ով մաթեմատիկայի քննության երկրորդ տեղն է զբաղեցրել, նա ընդունվել է Քեմբրիջի Քրիստի քոլեջ ՝ գիտություն սովորելու համար։ Նա բնական պատմության գիտական ​​աստիճան է ստացել Քեմբրիջի համալսարանում և բակալավրի կոչում Լոնդոնի համալսարանում՝ 1884 թվականին։ Քեմբրիջում Բոսի ուսուցիչները շարքում էին լորդ Ռեյլին, Մայքլ Ֆոսթերը, Ջեյմս Դյուարը, Ֆրենսիս Դարվինը, Ֆրենսիս Բալֆուրը և Սիդնի Վինսը։ Մինչ Բոսը Քեմբրիջում ուսանող էր, Պրաֆուլա Չանդրա Ռոյը Էդինբուրգի ուսանող էր։ Նրանք հնդիպել են Լոնդոնում և դարձել են մոտիկ ընկերններ[9][10]։

2008 թվականի հուլիսի 28-29-ին (Կալկաթա) Ասիայի ընկերությունում տեղի ունեցած Ջագդիշ Չանդրա Բոսեի ծննդյան 150-ամյակի կապակցությամբ երկօրյա սեմինարի երկրորդ օր․ տնօրեն Կալկաթայի ինստիտուտի պրոֆեսոր Շիբաջի Ռահան։ Բոսը իր հրաժեշտի խոսքում ասաց, որ ինքը անձամբ ստուգել է Քեմբրիջի համալսարանի գրանցամատյանը՝ հաստատելու այն փաստը, որ բացի տրայպոսից, նույն 1884 թվականին Բոսը ստացել է նաև արվեստի մագիստրոսի կոչում։

Նախագահական քոլեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոսը 1885 թվականին վերադարձավ Հնդկաստան հայտնի տնտեսագետ Հենրի Ֆոսեթի․ Հնդկաստանի փոխարքա լորդ Ռիփոնի, նամակի։

Լորդ Ռիփոնի խնդրանքով, ուսուցման գծով տնօրեն պարոն Ալֆրեդ Քրոֆթը նշանակեց Բոսին որպես Նախագահական քոլեջի ֆիզիկայի պրոֆեսորի պաշտոնակատար։ Քոլեջի ռեկտոր Չարլզ Հենրի Թաունին առարկեց այս նշանակմանը, բայց ստիպված եղավ համաձայնել[13]։ Այն ժամանակ հնդիկ պրոֆեսորին ամսական վճարում էին 200 ռուփի, մինչդեռ նրա եվրոպացի գործընկերը ստանում էր 300 ռուփի։ Քանի որ Բոսը միայն պաշտոնակատար էր, նրան առաջարկեցին ամսական ընդամենը 100 ռուփի աշխատավարձ[14]։ Ունենալով արժանապատվություն և ազգային հպարտության զգացում՝ Բոսը որպես բողոք ընտրեց նոր ուշագրավ ձև[13], նա հրաժարվեց աշխատավարձ ստանալուց։ Փաստացի, նա շարունակել է աշխատել երեք տարի՝ ընդհանրապես հրաժարվելով աշխատավարձից[15]։

Ի վերջո, և Քրոֆթը, և Թաունին ճանաչեցին Բոսի ուսուցչական կարողությունները և նրա ազնիվ բնավորությունը։ Նրան տրվեց է պրոֆեսորի մշտական տեղ՝ դասավանդման անցած երեք տարիների ընթացքում միանվագ ամբողջ գումարի վճարմամբ[9]։ Նախագահական քոլեջն այն ժամանակ չուներ սեփական լաբորատորիա։ Բոսն իր հետազոտությունն անցկացրել է փոքր (2,23 մ²) սենյակում[9]։ Նա իր հետազոտությունների համար սարքավորում է պատրաստել անփորձ թիթեղագործի օգնությամբ[13]։

Ես սարսափում էի՝ դիտելով, թե ինչպես են մեծ ու կարևոր աշխատավորին անընդհատ շեղում լուրջ աշխատանքից և ստիպում մանր խնդիրներ լուծել։ Նրա քոլեջի աշխատանքների համար դժվար ռեժիմ են սահմանվել, որպեսզի նա ժամանակ չունենա հետազոտություններ կատարել։ Ամենօրյա քրտնաջան աշխատանքից հետո, որը նա կատարում էր մեծ բարեխղճությամբ, գիշերը նա ուսումնասիրություններ էր կատարում[13]։

Բացի այդ, բրիտանական կառավարության գաղութային քաղաքականությունը չի օժանդակել բնօրինակ հետազոտությունների փորձերին։ Բոսը իր դժվարությամբ վաստակած գումարը ծախսել է սարքավորումներ գնելու վրա՝ իր փորձերն իրականացնելու համար։  Նախագահական քոլեջում հայտնվելուց հետո տասը տարվա ընթացքում Բոսը առաջինը դարձավ անլար ալիքների հետազոտության զարգացող ոլորտում[13]։

Ամուսնություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1887 թվականին Բոսն ամուսնացավ Աբալայի՝ «Բրահմո-սամաջ» ընկերության հայտնի բարեփոխիչ Դուրգա Մոհանդասի դստեր հետ։ Աբալան 1882 թվականին պարգևատրվել է Բենգալյան կառավարության կրթաթոշակով՝ Մադրասում բժշկություն սովորելու համար, բայց չի ավարտել իր ուսումը վատ առողջության վիճակի պատճառով[16]։ Նրանց ամուսնության ընթացքում Բոսը ֆինանսական վիճակը աշխատավարձից հրաժարվելու և հոր պարտքերի պատճառով վատ էր։  Նորապսակները զրկանքներ կրեցին, բայց կարողացան գոյատևել և, ի վերջո, փոխհատուցեցին Բոսի հոր պարտքերը։ Բոսի ծնողները ևս մի քանի տարի ապրել են իրենց պարտքերը վճարելուց հետո[10]։

Ռադիո հետազոտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բրիտանացի տեսական ֆիզիկոս Ջեյմս Մաքսվելը մաթեմատիկորեն կանխատեսել է տարբեր ալիքի երկարությամբ էլեկտրամագնիսական ալիքների առկայությունը։ Նա մահացավ 1879 թվականին՝ իր ենթադրության փորձարարական ստուգումը չտեսնելով։ Բրիտանացի ֆիզիկոս Օլիվեր Լոդը ցույց տվեց Մաքսվելի ալիքների գոյությունը՝ դրանք հաղորդելով լարերի միջոցով 1887-1888 թվականներին։ Գերմանացի ֆիզիկոս Հայնրիխ Հերցը 1888 թվականին փորձնականորեն ցույց տվեց ազատ տարածության մեջ էլեկտրամագնիսական ալիքների առկայությունը։  Հետագայում Լոդժը շարունակեց Հերցի աշխատանքը, հոբելյանական դասախոսություն կարդաց 1894 թվականի հունիսին (Հերցի մահից հետո) և հրատարակեց այն գրքի տեսքով։ Լոդժը ի աշխատանքը ներկայացրել է տարբեր երկրների գիտնականների ուշադրությունը, այդ թվում Բոսին՝ Հնդկաստանում[17]։

Բոսի աշխատանքի ուշագրավ առանձնահատկությունն այն էր, որ նա հասկանում էր Երկար ալիքային ճառագայթման հետ աշխատելու անհարմարությունը և միլիմետր մակարդակի ալիքի երկարություններով (մոտ 5 մմ)՝ միկրոալիքային տիրույթում ուսումնասիրություններ կատարելը[17]։

1893 թվականին Նիկոլա Տեսլան ցուցադրում է առաջին բաց ռադիոկապը[18]։

Մեկ տարի անց՝ 1894 թվականի նոյեմբերին (կամ 1895 թվականին[17]), Կալկաթայում տեղի ունեցած հանրային ցույցի ժամանակ, Բոսը Վառոդ վառեց և զանգը հնչեցրեց հեռավորության վրա՝ օգտագործելով միլիմետր միջակայքի միկրոալիքային ճառագայթում[15]։ Փոխնահանգապետ պարոն Ուիլյամ Մաքքենզին ականատես եղավ Կալկաթայի քաղաքապետարանում Բոսի ցույցին։ Բոսը բենգալական «Ադրիսյա Ալոկ» («անտեսանելի լույս») էսսեում գրել է. Անտեսանելի լույսը կարող է հեշտությամբ անցնել աղյուսե պատերով, շենքերով և այլն։ Հետևաբար, հաղորդագրությունները կարող են անլար փոխանցվել դրա միջոցով[17]։ Ռուսաստանում նման փորձեր է իրականացրել Ա. Ս. Պոպովը։ 1895 թվականի դեկտեմբերին Պոպովի զեկույցներից ստացված գրառումները ցույց են տալիս, որ նա հույս ուներ ռադիոազդանշանների անլար փոխանցում իրականացնել[19]։

Բոսի առաջին գիտական աշխատությունը՝ «էլեկտրական ճառագայթների բևեռացումը երկչափ բյուրեղներով», զեկուցվել է Բենգալյան Ասիական հասարակության մեջ 1895 թվականի մայիսին (Լոդժի հոդվածի հրապարակումից մեկ տարի անց)։ Նրա երկրորդ հոդվածը Լոնդոնի Թագավորական ընկերությանը ներկայացրեց լորդ Ռեյլը 1895 թվականի հոկտեմբերին։ 1895 թվականի դեկտեմբերին Լոնդոնի «Էլեկտրիկ» ամսագրում (հատոր 36) հրապարակեց Բոսի «նոր էլեկտրաբևեռոսկոպի մասին» աշխատությունը։  Այնուհետև Լոդժի կողմից հորինված «կոհերեր» բառը օգտագործվել է անգլերեն խոսողների շրջանում Հերցի ալիքի ընդունիչների կամ տվիչների համար։ «Էլեկտրիկ»-ը պատրաստակամորեն մեկնաբանեց Բոսի կոհերը (1895 թվականի դեկտեմբերին)։  1896 թվականի հունվարի 18-ին «անգլիացի» ամսագիրը, մեջբերելով «էլեկտրիկ»-ը, այս իրադարձությունը մեկնաբանեց հետևյալ կերպ՝ պրոֆեսոր Բոսը գերազանցեց իրեն կոհերը կատարելագործելու և արտոնագրելու գործում, ժամանակի ընթացքում մենք կտեսնենք ամբողջ նավարկելի աշխարհի մի ամբողջ ափամերձ ազդանշանային համակարգ, որը լիովին փոփոխված է բենգալացի գիտնականի կողմից, որը միայնակ աշխատում է մեր նախագահական քոլեջի լաբորատորիայում։ Բոսը նախատեսում էր «կատարելագործել իր կոհերերը», բայց երբեք չէր մտածում այն արտոնագրելու մասին[17]։

1896 թվականին Բոսը Լոնդոնում էր դասախոսական շրջայցով և այդ ժամանակ հանդիպում է Մարկոնիի հետ, ով Լոնդոնում անլար փորձեր էր կատարում Բրիտանական Փոստային բաժանմունքի համար։ Հարցազրույցում Բոսը անշահախնդրություն հայտնեց առևտրային հեռագրության նկատմամբ և առաջարկեց, որ իր հետազոտության արդյունքները օգտագործվեն ուրիշների կողմից։ 1899 թվականին Լոնդոնի Թագավորական ընկերությունում արված զեկույցում Բոսը հայտարարեց իր կողմից «երկաթ-սնդիկ-երկաթե կոհերերի՝ հեռախոսային դետեկտորի» մշակման մասին[20]։

Որոշ հետազոտողներ կարծում են, որ անլար ազդանշանի փոխանցման Բոսի ցուցադրումը առաջնահերթ է Մարկոնիի փորձերից[21]։ Նա առաջինն էր, ով օգտագործեց կիսահաղորդչային հանգույցը ռադիոալիքները հայտնաբերելու համար, և նա հորինեց բազմաթիվ միկրոալիքային բաղադրիչներ, որոնք այսօր ծանոթ և պարզ են թվում։ 1954 թվականին Փիրսոնը և Բրատտոնը ուշադրություն հրավիրեցին այն փաստի վրա, որ Բոսը առաջնահերթություն ուներ կիսահաղորդչային բյուրեղների օգտագործման մեջ որպես ռադիոալիքների դետեկտոր։ Գրեթե 50 տարի միլիմետրային ալիքի երկարության տիրույթում հետագա աշխատանք չի եղել։ 1897 թվականին Բոսը գրեց Լոնդոնի թագավորական ասոցիացիային Կալկաթայում իրականացված իր միլիմետրային ալիքների հետազոտության մասին։

Նա օգտագործել է ալիքատարներ, եղջյուրների ալեհավաքներ, դիէլեկտրական ոսպնյակներ, տարբեր բևեռացնող սարքեր և նույնիսկ կիսահաղորդիչներ 60 ԳՀց-ից բարձր հաճախականություններում։ Նրա սկզբնական սարքավորումների մեծ մասը դեռ գոյություն ունի Կալկաթայի Բոսի ինստիտուտում։ 1.3 մմ բազմաճառագայթային ընդունիչը, որը ստեղծվել է 1897 թվականի նրա բնօրինակ աշխատանքների հիման վրա, այժմ օգտագործվում է ԱՄՆ Արիզոնա նահանգի 12 մետրանոց ռադիոհեռադիտակում[19]։

Պարոն Նևիլ Մոթը, 1977 թվականին Նոբելյան մրցանակ է ստացել պինդ վիճակի Էլեկտրոնիկաի զարգացման գործում ունեցած ներդրման համար, նշել է, որ Բոսը իր ժամանակից առաջ էր առնվազն 60 տարով և, ըստ էության, նա կանխատեսել է P-տիպի և N-տիպի կիսահաղորդիչների առկայությունը։

Բույսերի հետազոտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռադիոազդանշանների փոխանցման ոլորտում աշխատանքներից և միկրոալիքային տիրույթի հատկությունների ուսումնասիրությունից հետո Բոսը հետաքրքրվեց բույսերի ֆիզիոլոգիայով։ 1927 թվականին նա ստեղծեց բույսերի հյութի բարձրացման տեսությունը, որն այսօր հայտնի է որպես հյութի բարձրացման կյանքի տեսություն։ Ըստ այս տեսության, բույսերի հյութի բարձրացումը նախաձեռնում է էլեկտրամեխանիկական պուլսացիաներ, որոնք տեղի են ունենում կենդանի բջիջներում։

Նա կասկածում էր այն ժամանակվա ամենահայտնի և այժմ ընդհանուր ընդունված լարվածության-կապի տեսության վրա՝ Դիքսոնի և Ջոլիի, որն առաջարկվել էր նրանց կողմից 1894 թվականին։ Չնայած այն հանգամանքին, որ բույսերի հյուսվածքներում հետադարձ ճնշման երևույթի առկայությունը փորձնականորեն ապացուցված է, սխալ կլինի ամբողջովին մերժել Բոսի վարկածը։ Այսպիսով, Քաննին 1995 թվականին[22] փորձնականորեն ցույց տվեց կենդանի բջիջների էնդոդերմիսի միացություններում պուլսացիաներ (այսպես կոչված «CP տեսություն»)։ Բույսերի գրգռվածությունն ուսումնասիրելիս Բոսը, օգտագործելով իր հորինած Կրեսկոգրաֆը, ցույց տվեց, որ բույսերը արձագանքում են տարբեր ազդեցությունների, կարծես ունեն նյարդային համակարգ, որը նման է կենդանիների նյարդային համակարգին։ Այսպիսով, նա հայտնաբերեց զուգահեռություն բույսերի և կենդանիների հյուսվածքների միջև։ Նրա փորձերը ցույց են տվել, որ բույսերն ավելի արագ են աճում հաճելի երաժշտություն հնչելու դեպքում, և դրանց աճը դանդաղում է չափազանց բարձր կամ սուր հնչյուններ հնչելու դեպքում։

Կենսաֆիզիկայի մեջ նրա հիմնական ներդրումը բույսերում տարբեր ազդեցությունների (քիմիական ռեակտիվների) փոխանցման էլեկտրական բնույթի ցուցադրումն է[23]։ Բոսից առաջ հավատում էին, որ բույսերի արձագանքը քիմիական բնույթ է կրում։ Բոսի ենթադրությունները փորձնականորեն ապացուցվել են։ Նա նաև առաջին անգամ ուսումնասիրեց միկրոալիքների ազդեցությունը բույսերի հյուսվածքի վրա և բջջի մեմբրանի ներուժի համապատասխան փոփոխությունները, բույսերում եղանակների ազդեցության մեխանիզմը, բույսերի խթանների վրա քիմիական արգելակիչի ազդեցությունը, ջերմաստիճանի ազդեցությունը և այլն։ Ելնելով տարբեր պայմաններում բույսերի բջիջների մեմբրանի ներուժի փոփոխության բնույթի վերլուծության արդյունքներից ՝ Բոսը պնդում էր, որ. բույսերը կարող են ցավ զգալ, հասկանալ կապվածությունը և այլն։

Գիտական ֆանտաստիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1896 թվականին Բոսը գրեց «Նիրուդդեշեր Կախինի»-ն՝ Բենգալիայի գիտական ֆանտաստիկայի առաջին մեծ աշխատանքը։ Ավելի ուշ նա հրապարակեց Պոլատոկ Թուֆանի պատմությունը Oբբակտո գրքում։ Նա գիտական ֆանտաստիկայի առաջին հեղինակն էր, ով գրեց բենգալերեն[24]։

Արտոնագրեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոսը շահագրգռված չէր արտոնագրել իր գյուտերը։  Լոնդոնի թագավորական ինստիտուտում ուրբաթ երեկոյան զեկույցում նա հրապարակայնորեն ցուցադրեց իր կոհերերի դիզայնը։ Այսպիսով, «Էլեկտրիկ ինժեներ»- ը զարմանք հայտնեց, որ Բոսը գաղտնի չի ստեղծել իր կոնստրուկցիաները, այդ եղանակով բացելով այն ամբողջ աշխարհին, ինչը թույլ կտա օգտագործել կոհերենը գործնականում և, հնարավոր է, շահույթ ստանալու համար[9]։ Բոսը մերժել է անլար սարքերի արտադրողի կողմից պարգևատրման համաձայնագիր ստորագրելու առաջարկը։ Սառա Չապմեն Բուլը ՝ Բոսի ամերիկացի ընկերներից մեկը, համոզել է նրան դիմել «Էլեկտրական խանգարման դետեկտոր» արտոնագրի համար։

Հայտը ներկայացվել է 1901 թվականի սեպտեմբերի 30-ին, իսկ 1904 թվականի մարտի 29-ին տրվել է ԱՄՆ թիվ 755840 արտոնագիր։  Գաղափարները և դրանց դերը թվային դարում, Դելի ՏՏ խորհրդի նախագահ դոկտոր Ռամամուրսին այսպես ասաց Բոսի՝ արտոնագրերի նկատմամբ վերաբերմունքի մասին։ Արտոնագրման ցանկացած ձևի նրա մերժումը լավ հայտնի է։ Այս մասին Նա գրել է Լոնդոնից Ռաբինդրանաթ Թագորին ուղղված իր նամակում, որը թվագրված է 1901 թվականի մայիսի 17-ին։ Եվ պատճառն այն չէ, որ պարոն Ջագադիշը չէր հասկանում արտոնագրման օգուտները։ Նա առաջին հնդիկն էր, ով 1904 թվականին ստացավ ԱՄՆ արտոնագիր (թիվ 755840)։ Պարոն Բոսը մենակ չէր իր արտոնագրերի մերժման գործում, նույնկերպ են վարվել Կոնրադ Ռենտգենը, Պիեռ Կյուրին և շատ այլ գիտնականներ և գյուտարարներ՝ բարոյական նկատառումներից ելնելով։

Բոսը նաև նշել է արտոնագրերի նկատմամբ իր վերաբերմունքը Բոսի ինստիտուտի բացման դասախոսության ժամանակ 1917 թվականի նոյեմբերի 30-ին։

Ժառանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմության մեջ Բոսի տեղն այսօր գնահատվում է ըստ արժանվույն։ Նրան վերագրվում է առաջին անլար սարքի հայտնաբերման գյուտը, միլիմետր տիրույթի էլեկտրամագնիսական ալիքների հայտնաբերումը և ուսումնասիրությունը, և նա համարվում է կենսաֆիզիկայի առաջնորդը։

Նրա գործիքներից շատերը դեռ ցուցադրվում են և հիմնականում պիտանի են մնում ՝ ստեղծումից ավելի քան 100 տարի անց։ Դրանք օգտագործվում են տարբեր ալեհավաքների, բևեռացնող սարքերի, ալիքատարների, գործունեության մեջ այսօր. Նշելով նրա ծննդյան հարյուրամյակը ՝ 1958 թվականին Արևմտյան Բենգալում սկսվեց JBNSTS կրթական ծրագիրը։

Գիտական աշխատանքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամսագիր
  • Nature ամսագրում տպագրվել է Բոսի 27 հոդված։
  • J. C. Bose. On Elektromotive Wave accompanying Mechanical Disturbance in Metals in Contact with Electrolyte. Proc. Roy. Soc. 70, 273—294, 1902.
  • J. C. Bose. Sur la réponse électrique de la matière vivante et animée soumise à une excitation. — Deux procédés d’observation de la réponse de la matière vivante. Journ. de phys. (4) 1, 481—491, 1902.
Գրքեր
Ռուսերեն թարգմանություն
  • Бос, Джагдиш Чандра Избранные произведения по раздражимости растений: В 2 т. / Ред.-сост. А. М. Синюхин ; Отв. ред. проф. И. И. Гунар. — Москва: Наука, 1964.
Այլ աղբյուրներ
  • J.C. Bose, Collected Physical Papers. New York, N.Y.: Longmans, Green and Co., 1927
  • Abyakta (Bangla), 1922
  • Պարգևներ և կոչումներ
  • Հնդկական կայսրության շքանշան (CIE), 1903 թվականից
  • Հնդկաստանի աստղի շքանշանի (ՔՀԻ), 1912 թվականից
  • Ասպետ-Բակալավր, 1917 թվականից
  • Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ 1920 թականից
  • Ավստրիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամ 1928 թվականից
  • Հնդկաստանի գիտնականների համագումարի 14-րդ նստաշրջանի նախագահ, 1927 թվականից
  • Հնդկաստանի Գիտությունների ազգային ինստիտուտի հիմնադիրներից մեկը, որն այժմ հայտնի է որպես Հնդկաստանի ազգային գիտական ​​ակադեմիա, 1935
  • 1970 թվականին Ջագդիշ Չանդրա Բոսի պատվին անվանվել է Բասե խառնարանը Լուսնի վրա
  • Հնդկաստանի գիտնականների կոնգրեսի 14-րդ նստաշրջանի նախագահ, 1927 թվականից
  • Ազգերի ինտելեկտուալ համագործակցության կոմիտեի անդամ։
  • 2009 թվականի հունիսի 25-ին Հնդկական բուսաբանական այգին վերանվանվեց «Ջագադիշ Չանդրա Բոս» հնդկական բուսաբանական այգի»՝ ի պատիվ Բոսի։

Ծանոթագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  3. ↑ 3,0 3,1 Encyclopædia Britannica
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Бос Джагдиш Чандра // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ A versatile genius Արխիվացված 2009-02-03 Wayback Machine, Frontline 21 (24), 2004.
  6. ↑ Chatterjee, Santimay and Chatterjee, Enakshi Satyendranath Bose. — National Book Trust, 2002 reprint. — P. 5.
  7. ↑ A. K. Sen Sir J.C. Bose and radio science(անգլ.) // Microwave Symposium Digest. — 1997. — В. 2 (8-13). — P. 557—560.
  8. ↑ «Индия — колыбель исследований растений». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2024 թ․ մարտի 27-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 6 (օգնություն)
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 Mahanti, Subodh. «Acharya Jagadis Chandra Bose». Biographies of Scientists. Vigyan Prasar, Department of Science and Technology, Government of India. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ մարտի 12-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 Mukherji, Visvapriya, Jagadish Chandra Bose, second edition, 1994, pp. 3-10, Builders of Modern India series, Publications Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India, ISBN 81-230-0047-2
  11. ↑ 11,0 11,1 Murshed, Md Mahbub. «Bose, (Sir) Jagadish Chandra». Banglapedia. Asiatic Society of Bangladesh. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ մարտի 12-ին.
  12. ↑ «Jagadish Chandra Bose». People. Calcuttaweb.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ մարտի 10-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 Mukherji, Visvapriya, pp.11-13
  14. ↑ Gangopadhyay, Sunil, Protham Alo, 2002 edition, p. 377, Ananda Publishers Pvt. Ltd. ISBN 81-7215-362-7
  15. ↑ 15,0 15,1 «Jagadish Chandra Bose» (PDF). Pursuit and Promotion of Science: The Indian Experience (Chapter 2). Indian National Science Academy. 2001. էջեր 22–25. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ մարտի 12-ին.
  16. ↑ Sengupta, Subodh Chandra and Bose, Anjali (editors), 1976/1998, Sansad Bangali Charitabhidhan (Biographical dictionary) Vol I, Կաղապար:Bn icon, p23, ISBN 81-85626-65-0
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 Mukherji, Visvapriya, pp.14-25
  18. ↑ «Nikola Tesla, 1856—1943». IEEE History Center, IEEE, 2003. (на демонстрационной лекции, данной в Сент-Луисе в 1893 году — за два года до первых экспериментов Маркони — Тесла также предсказал радиосвязь; аппарат, который он использовал, содержал все элементы искры и непрерывной волны, которые были включены в радиопередатчики перед изобретением вакуумной трубы.)
  19. ↑ 19,0 19,1 Emerson, D.T. (1998 թ․ փետրվար). «The Work of Jagadis Chandra Bose: 100 Years of MM-wave Research». IEEE Transactions on Microwave Theory and Techniques, December 1997, Vol. 45, No. 12, pp.2267-2273. IEEE. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ մարտի 13-ին.
  20. ↑ Bondyopadhyay, P.K. Sir J. C. Bose's Diode Detector Received Marconi's First Transatlantic Wireless Signal Of December 1901 (The "Italian Navy Coherer" Scandal Revisited)(անգլ.) // Կաղապար:Нп3 : journal. — 1998. — Т. 86. — № 1. — С. 259—;285. — doi:10.1109/5.658778 Архивировано из первоисточника 19 հունվարի 2012.
  21. ↑ Jagadish Chandra Bose: The Real Inventor of Marconi’s Wireless Receiver Արխիվացված 2020-03-13 Wayback Machine; Varun Aggarwal, NSIT, Delhi, India
  22. ↑ M.J. Canny, Ann. Bot., 1995, 75
  23. ↑ Wildon et al. // Nature, 1992, 360, 62-65
  24. ↑ «Symposium at Christ's College to celebrate a genius». University of Cambridge. 2008 թ․ նոյեմբերի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 26-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրքեր
  • The life and work of Sir Jagadis C. Bose by Patrick Geddes, Longmans London, 1920
  • Бос (Bose) Джагдиш Чандра // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  • Կաղապար:Книга:Храмов Ю. А.:Физики
  • Джагдиш Чандра Бос, 1858—1937 / Б. С. Сотин, В. М. Сотина; Отв. ред. А. Н. Шамин. — М.: Наука, 1993.
  • G.L. Pearson, and W.H. Brattain, «History of Semiconductor Research», Proc. IRE, 43, pp. 1794–1806, 1955
  • Frontiers in Biophysics, Vol. 6. Chapter «The ascent of sap», pp. 11–14.
  • Davies, E., in The Biochemistry of Plants, Academic Press, 1987b, vol. 12, pp. 243–264.
  • J.M. Payne & P.R. Jewell, «The Upgrade of the NRAO 8-beam Receiver», in Multi-feed Systems for Radio Telescopes, D.T. Emerson & J.M. Payne, Eds. San Francisco: ASP Conference Series, 1995, vol. 75, p. 144
  • Fleming, J. A. (1908). The principles of electric wave telegraphyԱրխիվացված 2014-07-06 Wayback Machine. London: New York and.
Ամսագրեր
  • J., Mervis History of Science: Bose Credited With Key Role in Marconi's Radio Breakthrough(անգլ.) // Science : journal. — 1998. — Т. 279. — № 5350. — С. 476. — doi:10.1126/science.279.5350.476 Science Magazine on Bose priority
  • Canny, M. J., Ann. Bot., 1995, 75, 343—357.
  • Canny, M. J., Am. J. Bot., 1998, 85, 897—909.
  • Canny, M. J., Am. Sci., 1998, 86, 152—159
  • Wayne, R., Bot. Rev., 1994, 60, 265—367.
  • Pickard, B. G., Bot. Rev., 1973, 39, 172—201.
  • Davies, E., Plant Cell Environ., 1987a, 10, 623—631.
  • Wildon, D. C. et al., Nature, 1992, 360, 62-65.
  • Roberts, K., Nature, 1992, 360, 14-15
  • C. Schaefer and G. Gross, «Untersuchungen ueber die Totalreflexion», Annalen der Physik, vol 32, p. 648, 1910.
Հոդվածներ և ժողովածուներ

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ջագադիշ_Բոս&oldid=9784225» էջից