Կրիտոն (Պլատոն)
Պլատոն
| ||
|
Աշխատությունները դասավորված են Տրասիլոս Ալեքսանդրացու սահմանած հերթականությամբ | ||
| Առաջին քառապատում` | ||
| Եվթիփրոն կամ Բարեպաշտության մասին | ||
| Սոկրատեսի պաշտպանականը | ||
| Կրիտոն կամ Պատճաշի մասին | ||
| Ֆեդոն կամ Հոգու մասին | ||
| Երկրորդ քառապատում` | ||
| Կրատիլոս կամ Անունների ճշմարտիությունների մասին | ||
| Թեետետոս կամ Գիտելիքի մասին | ||
| Սոփեստ կամ Էության մասին | ||
| Պոլիտիկոս կամ Երկնային արքայության մասին | ||
| Երրորդ քառապատում` | ||
| Պարմենիդես կամ Գաղափարների մասին | ||
| Փիլեբոս կամ Հաճույքի մասին | ||
| Խնջույք կամ Բարու մասին | ||
| Ֆեդրոս կամ Սիրո մասին | ||
| Չորրորդ քառապատում` | ||
| Ալկիբիադես I | ||
| Ալկիբիադես II կամ Աղոթքի մասին | ||
| Հիպպարքոս կամ Արծաթասեր | ||
| Մրցակիցներ կամ Փիլիսոփայության մասին | ||
| Հինգերորդ քառապատում` | ||
| Թեագես կամ Փիլիսոփայության մասին | ||
| Քարմիդես կամ Չափավորության մասին | ||
| Լաքես կամ Տղամարդկության մասին | ||
| Լիսիս կամ Ընկերության մասին | ||
| Վեցերորդ քառապատում` | ||
| Եվթիդեմոս կամ Վիճողը | ||
| Պրոտագորաս կամ Սոֆիստներ | ||
| Գորգիաս կամ Հռետորության մասին | ||
| Մենոն կամ Առաքինությունների մասին | ||
| Յոթերորդ քառապատում` | ||
| Հիպպիաս Ավագ կամ Գեղեցիկի մասին | ||
| Հիպպիաս Կրտսեր կամ Պատշաչի մասին | ||
| Իոն կամ Իլիադի մասին | ||
| Մենեքսենոս կամ Տապանագիր | ||
| Յոթերորդ քառապատում` | ||
| Կլիտոփոն կամ Մուտք | ||
| Պետություն կամ Արդարադատության մասին | ||
 Տիմեոս կամ Բնության մասին
| ||
| Կրիտիաս կամ Ատլանտիդա | ||
| Իններորդ քառապատում` | ||
| Մինոս կամ Օրենքի մասին | ||
| Օրենքներ կամ Օրենսդրության մասին | ||
| Օրենքների հավելված կամ Գիշերային խորհուրդ, կամ Փիլիսոփա | ||
| Տասներեք Նամակներ | ||
|
Կրիտոն կամ Պատշաճի մասին - Պլատոնի Սոկրատեսյան շրջանին դասվող կարճ տրամախոսություններից մեկն է։ Երկխոսության ոճով շարադրված աշխատությունում Սոկրատեսի վաղեմի ընկեր ու աշակերտ Կրիտոնը այցելել է նրան բանտում։ Կրիտոնը լուր է բերել դելոսյան պատվիրակության վերադարձի մասին, իսկ դա նշանակում է, որ շուտով Սոկրատեսի մահապատիժը պիտի ի կատար ածվի (43a - 44b)։
Նկարագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կրիտոնը ասում է, որ Սոկրատեսի մահը մեծագույն կորուստ կլինի իր և մյուս ընկերների համար, և բազմությունը հետագայում կարող է մեղադրել իրենց այն բանի համար, որ չեն փորձել փրկել ընկերոջը։ Սոկրատեսն առարկում է, նշելով, որ բազմությունը չի կարող գործել մեծագույն չարիքը, ինչպես նաև մեծագույն բարիքը, և հետևաբար բազմության կարծիքը չարժե հաշվի առնել (44 b-d)։
Կրիտոնը առաջարկում է իր ընկերների օժանդակությունը Սոկրատեսին բանտից փախցնելու և Աթենքից դուրս ապաստան տրամադրելու հարցում։ Մահապատժից հրաժարվելով՝ Սոկրատեսն ըստ Կրիտոնի կրկնում է իր թշնամիների անարդարությունը։ Բացի այդ, նա բախտի քմահաճույքին է թողնում իր ընտանիքն ու զավակներին (44e - 46a)։
Սոկրատեսն առաջարկում է քննել իրադրությունը և շարժվել՝ առաջնորդվելով ոչ թե բազմության կարծիքով, այլ ճշմարիտ համոզմունքով։ Առաջնորդել կարող է նման հարցում, ոչ թե բազմությունը, այլ միայն քչերը։ Մինչդեռ Կրիտոնի փաստարկները հիմքում ունեն ճշմարտությանը ոչ հասու մեծամասնության կարծիքը։ Սոկրատեսը և Կրիտոնը նախկինում զրուցելով միշտ համաձայնել են, որ անարդարությունը չի կարելի անարդարությամբ և չարիքին չարիքով պատասխանել։ Հետևաբար հարկ է չխախտել արդարությունը և կատարել դրա թելադրած պահանջները (46b - 49e)։
Իր խոսքը Սոկրատեսը կառուցում է պետության անձնավորված օրենքների անունից։ Օրենքներն են հաստատում ամուսնության, քաղաքացիների դաստիարակության կարգը և ինչ-որ իմաստով ծնողներից առավել կարևոր են։ Հետևաբար օրենքներ խախտելն անթույլատրելի է։ Նրանք, ովքեր համաձայն չեն օրենքների հետ, կարող են հեռանալ պետությունից, սակայն մնացողը պարտավոր է հնարազանդվել նրանց (50 a-51c)։
Բացի այդ, դատավարության ընթացքում Սոկրատեսն իրավունք ուներ իր համար աքսոր պահանջել, ինչպես՞ կարող է ուրեմն այդ չանելուց հետո այժմ դեմ գնալ օրենքներին։ Սոկրատեսի փախուստի դեպքում նրա մերձավորները կենթարկվեն հետապնդումների, իսկ ինքը չի ընդունվի օտար պետության մեջ, չի վայելի հարգանք և չի կարողանա արդարության կոչ անել ուրիշ մարդկանց, և հետագայում որպես օրինախախտ չի ընդունվի օտարերկրյա օրենքների (որոնք եղբայրակից են երկրայիններին) կողմից։ Այս փաստարկներն արձագանքում են Սոկրատեսի սրտում ինչպես կորիբանտների սրնգի ձայնը, այնպես որ հակառակ Կրիտոնի աղերսների Սոկրատեսը հրաժարվում է փախուստից (52a - 54a)[1]։
Հայերեն թարգմանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պլատոնի տրամախոսություններն ու մասնավորապես Կրիտոնն առաջին անգամ հայերեն թարգմանությամբ լույս է տեսել Իմացության գրադարան շարքի շրջանակներում՝ 4 հատոր կազմող հրատարակության 1-ին հատորում։ Հին հունարենից թարգմանել է Սերգեյ Ստեփանյանը։ Լույս է տեսել 2005 թվականին։ Թարգմանությունն արվել է Plato, Euthypro, Apology, Crito, Phaedo, Phaedrus (Loeb Classical Library, Volume I, Harvard University Press) հին հունարեն / անգլերեն հրատարակությունից։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Պլատոն - Երկեր չորս հատորով, հատոր I. Կրիտոն. Մեկնություն Սերգեյ Ստեփանյանի էջ. 223-224