Jump to content

Հյուսիսային Կորեայի տնտեսություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հյուսիսային Կորեայի տնտեսություն
ազգային տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիա• Համաշխարհային տնտեսություն
 • Ասիայի տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրԿորեայի Ժողովրդա-Դեմոկրատական Հանրապետություն Խմբագրել Wikidata
ՎայրԿորեայի Ժողովրդա-Դեմոկրատական Հանրապետություն Խմբագրել Wikidata
ԱրժույթՀյուսիսային Կորեայի վոն Խմբագրել Wikidata
Անվանական ՀՆԱ16 282 601 357 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata

Հյուսիսային Կորեայի տնտեսություն, պլանավորված տնտեսություն, որտեղ շուկայի բաշխման սխեմաների դերը սահմանափակ է, չնայած շարունակաբար աճում է[1][2]: 2024 թվականի դրությամբ Հյուսիսային Կորեան շարունակում է պահպանել իր հիմնական հավատարմությունը կենտրոնացված պլանային տնտեսությանը: 2016 թվականի դրությամբ 28,500 միլիարդ դոլար ընդհանուր համախառն ներքին արդյունքի դեպքում տեղի է ունեցել որոշակի տնտեսական ազատականացում, հատկապես այն բանից հետո, երբ Կիմ Չեն Ընը ստանձնեց ղեկավարությունը 2012 թվականին[3][4][5]:

1990-ականներից ի վեր ոչ ֆորմալ շուկայի ակտիվությունն աճել է[6]: Այս շուկաները կոչվում են «Ջանգմադանգ» և ձևավորվել են 1990-ականների տնտեսական փլուզման արդյունքում, երբ ռեժիմը անկարող էր սննդով ապահովել իր ժողովրդին[7]։

1989-1992 թվականներին Արևելյան բլոկի փլուզումը, հատկապես Հյուսիսային Կորեայի աջակցության հիմնական աղբյուրը՝ Խորհրդային Միությունը, ստիպեց Հյուսիսային Կորեայի տնտեսությանը վերադասավորել իր արտաքին տնտեսական հարաբերությունները, ներառյալ Հարավային Կորեայի հետ տնտեսական փոխանակումների աճը:

Չինաստանը Հյուսիսային Կորեայի ամենամեծ առևտրային գործընկերն է։ Հյուսիսային Կորեայի Ջուչեի գաղափարախոսությունը հանգեցրել է նրան, որ երկիրը ինքնավարություն է պահպանում միջազգային պատժամիջոցների միջավայրում[8]: Հյուսիսային Կորեայի ներկայիս տնտեսությունը դեռ գերակշռում է պետական արդյունաբերության և կոլտնտեսությունների հաշվին, սակայն օտարերկրյա ներդրումները և կորպորատիվ ինքնավարությունը աճել են:

Հյուսիսային Կորեան ուներ նույն ՀՆԱ-ն՝ մեկ շնչին ընկնող հաշվով, իր հարևան Հարավային Կորեայի հետ Կորեական պատերազմի հետևանքներից մինչև 1970 թվականների կեսերը[9][10], սակայն 1990-ականների վերջին և 21-րդ դարի սկզբին մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն 2000 դոլարից պակաս էր։

2018 թվականի համար Հարավային Կորեայի բանկը ՀՆԱ-ի աճը գնահատել է −4,1%[11]։ Առաջին անգամ 2021 թվականին, Հարավային Կորեայի միավորման նախարարությունը գնահատել է, որ Հյուսիսային Կորեայի մասնավոր հատվածը գերազանցել է պետական հատվածին[2][12][13]

Տնտեսություն

Հյուսիսային Կորեայում համախառն ազգային արդյունքի գնահատումը բարդ խնդիր է տնտեսական տվյալների բացակայության պատճառով[14] և Հյուսիսային Կորեայի վոնի՝ չփոխարկվող հյուսիսկորեական արժույթի համար համապատասխան փոխարժեք ընտրելու խնդրի պատճառով:

Հարավային Կորեայի կառավարության գնահատականներով Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ն 1991 թվականին կազմել է 22,9 միլիարդ ԱՄՆ դոլար կամ 1,038 ԱՄՆ դոլար մեկ շնչի հաշվով: 1991 թվականին Հարավային Կորեան ունեցել է 237,9 միլիարդ ԱՄՆ դոլար ՀՆԱ և մեկ շնչին ընկնող եկամուտ՝ 5,569 ԱՄՆ դոլար: 1991 թվականին Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ն անկում է ապրել 5,2 տոկոսով 1989 թվականի համեմատ։ Հարավային Կորեայի ՀՆԱ-ն, ընդհակառակը, աճել է համապատասխանաբար 9,3% և 8,4% 1990 և 1991 թվականներին[8]:

Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ն գրեթե կրկնակի կրճատվել է 1990-1999 թվականներին։ Հյուսիսային Կորեայի բյուջեի տարեկան հաշվետվությունները ցույց են տալիս, որ պետական եկամուտը մոտավորապես եռապատկվել է 2000-2014 թվականներին[15]: Մոտավորապես 2010 թվականին արտաքին առևտուրը վերադարձել է 1990 թվականի մակարդակին։

Հարավային Կորեայում հիմնված Կորեայի բանկը հաշվարկել է, որ 2000-2013 թվականներին միջին աճը կազմել է տարեկան 1,4%[16]: Ըստ հաշվարկների՝ 2015 թվականին Հյուսիսային Կորեայի իրական ՀՆԱ-ն կազմել է 30,805 միլիարդ հարավկորեական վոն։ Հրապարակվել է Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ի աճի հետևյալ գնահատականները[17]։

ՀՆԱ աճ՝ ըստ տարվա (Կորեայի բանկի գնահատականը)
1990 1995 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
−4.3% −4.4% 6.1% 0.4% 3.8% 1.2% 1.8% 2.1% 3.8% −1.0% −1.2% 3.1% −0.9% −0.5% 0.8% 1.3% 1.1% 1.0% −1.1% 3.9% −3.5% −4.1% 0.4% −4.5%

Վերլուծաբան Անդրեյ Լանկովը 2017 թվականին նշել է,էե դիտորդների զգալի մասը կարծում է, որ Կորեայի բանկը չափազանց պահպանողական է, և իրական աճի տեմպը կազմում է 3–4%[18]։ Հյուսիսային Կորեան հաղորդել է, որ 2007-2015 թվականներին կառավարության բյուջեն տարեկան ավելացել է 5%-10%-ով: Հաշվետու պլանավորված կապիտալ ծախսերը, հիմնականում ճանապարհների և հասարակական շենքերի վրա, աճել են 4,3%-ով 2014 թվականին, 8,7%-ով 2015 թվականին՝ հասնելով 13,7%-ի 2016 թվականին[19]։ 2017 թվականին աճի տեմպը կազմել է 3,7%՝ 2018 թվականին ՀՆԱ-ն հասցնելով 29,6 միլիարդ դոլարի[20]: Ավստրալիայի կառավարությունը 2017 թվականին գնահատել է 1.3% աճ, մինչդեռ Հարավային Կորեայի կառավարությունը գնահատել է −3.5%:

2018 թվականին Հյուսիսային Կորեայի պետական բյուջեի եկամուտների պլանը գերակատարվել է 1,4%-ով, ինչը 2017 թվականի համեմատ աճել է 4,6%-ով[21]։

Պատմություն

Գաղութային շրջան և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո

Սկսած 1920-ականների կեսերից Կորեայի ճապոնական գաղութային վարչակազմը կենտրոնացրեց իր արդյունաբերական զարգացման ջանքերը երկրի համեմատաբար թերբնակեցված և ռեսուրսներով հարուստ հյուսիսային հատվածում, ինչը հանգեցրեց մարդկանց զգալի տեղաշարժի դեպի հյուսիս՝ Կորեական թերակղզի[22]։

Այս միտումը փոխվեց միայն 1945 թվականին Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո, երբ ավելի քան 2 միլիոն կորեացիներ տեղափոխվեցին հյուսիսից հարավ՝ Կորեայի բաժանումից հետո խորհրդային և ամերիկյան կառավարման ռազմական գոտիների։ Այս արտագաղթը դեպի հարավ շարունակվեց 1948 թվականին Կորեայի Ժողովրդական Դեմոկրատական Հանրապետության (Հյուսիսային Կորեա) հիմնադրումից հետո և 1950–1953 թվականների Կորեական պատերազմի ժամանակ։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Կորեական թերակղզու բաժանումը հանգեցրեց բնական և մարդկային ռեսուրսների անհավասարակշռությանը, ինչը բացական դեր ունեցավ ինչպես հյուսիսի, այնպես էլ հարավի համար: 1945 թվականին Կորեայի ծանր արդյունաբերության մոտ 80%-ը գտնվում էր հյուսիսում, թեթև արդյունաբերության միայն 31%-ը, գյուղատնտեսության 37%-ը և թերակղզու ընդհանուր առևտրի 18%-ը[23]։

Հյուսիսային և Հարավային Կորեաները երկուսն էլ տուժել են Կորեական պատերազմի ժամանակ առաջացած զանգվածային ավերածություններից: Պատմաբան Չարլզ Ք. Արմսթրոնգը նշել է, որ «Հյուսիսային Կորեան փաստացի ոչնչացվել է որպես արդյունաբերական հասարակություն»[24]: Պատերազմից անմիջապես հետո Հյուսիսային Կորեան մոբիլիզացրեց իր աշխատուժը և բնական ռեսուրսները՝ փորձելով հասնել արագ տնտեսական զարգացման: Մեծ քանակությամբ օգնությունը այլ կոմունիստական երկրներից, մասնավորապես՝ Խորհրդային Միությունից և Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունից, օգնեց երկրին հասնել աճի բարձր տեմպերի անմիջապես հետպատերազմյան շրջանում[25][26] ։

Արդիականացման վաղ շրջան

1961 թվականին գործարկվեց հավակնոտ յոթամյա ծրագիր՝ շարունակելու արդյունաբերական էքսպանսիան և բարձրացնել կենսամակարդակը, բայց երեք տարվա ընթացքում պարզ դարձավ, որ դա ձախողվում է, և ծրագրի ժամկետը երկարաձգվեց մինչև 1970 թվականը: Ձախողումը պայմանավորված էր Խորհրդային Միության կողմից աջակցության նվազմամբ, երբ Հյուսիսային Կորեան ավելի շատ միավորվեց Չինաստանի հետ, և ԱՄՆ-ի ռազմական ճնշումը հանգեցրեց պաշտպանական ծախսերի ավելացմանը:

1965 թվականին Հարավային Կորեայի տնտեսական աճի տեմպերն առաջին անգամ գերազանցեցին Հյուսիսային Կորեային արդյունաբերական տարածքների մեծ մասում, թեև Հարավային Կորեայի մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն ավելի ցածր մնաց, քան Հյուսիսային Կորեաինը[27]։

1979-ին Հյուսիսային Կորեան վերանայեց իր միջազգային պարտքի մեծ մասը, սակայն 1980 թվականին նա չկատարեց իր վարկային պարտավորությունները, բացառությամբ Ճապոնիայի: 1986 թվականի վերջին արտարժույթով պարտքը հասել էր ավելի քան 1 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի։ Այն նաև մոտ 2 միլիարդ դոլար է պարտք Խորհրդային Միությանը: Ճապոնացիները Հյուսիսային Կորեային դեֆոլտ են հայտարարել. 2000 թվականին, հաշվի առնելով տույժերը և կուտակված տոկոսները, Հյուսիսային Կորեայի պարտքը գնահատվում էր 10–12 միլիարդ դոլար[28]։ Մինչև 2012 թվականը Հյուսիսային Կորեայի արտաքին պարտքն աճել է մինչև 20 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, չնայած, ըստ տեղեկությունների, Ռուսաստանը դուրս է գրել մոտ 8 միլիարդ դոլարի պարտք՝ բնական պաշարների զարգացմանը մասնակցելու դիմաց: Բացի Ռուսաստանից, հիմնական վարկատուներն էին Հունգարիան, Չեխիան և Իրանը[29]։

Հիմնականում պարտքի այս խնդիրների, երկարատև երաշտի և վատ կառավարման պատճառով Հյուսիսային Կորեայի արդյունաբերական աճը դանդաղել է, և մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն իջավ հարավայինից ցածր: 1979 թվականի վերջին Հյուսիսային Կորեայում մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն կազմում էր հարավայինի մոտ մեկ երրորդը[30]: Այս համեմատաբար վատ աշխատանքի պատճառները բարդ են, բայց հիմնական գործոնը ՀՆԱ-ի անհամաչափ մեծ տոկոսն է (հնարավոր է մինչև 25%), որը Հյուսիսային Կորեան հատկացնում է բանակին:

1980-ականներին տնտեսության կենտրոնական վերահսկողությունը թուլացնելու ուղղությամբ փոքր ջանքեր եղան, որոնք ներառում էին արդյունաբերական ձեռնարկությունները: 1984 թվականի մարտին ձեռնարկությունների անկախ հաշվապահական համակարգի (독립채산제, tongnip ch'aesanje) ներդրումն ուժեղացնելու Կիմ Չեն Իլի կոչից ոգևորված, ձեռնարկությունների կառավարման և անկախ հաշվապահական համակարգի նկատմամբ հետաքրքրությունը մեծացավ, ինչի մասին վկայում է թեմայի լուսաբանումը Հյուսիսային Կորեայի ամսագրերում[30]։ Համակարգի համաձայն, գործարանների ղեկավարներին դեռևս նշանակվում են արտադրանքի թիրախներ, սակայն նրանց տրվում է ավելի մեծ հայեցողություն աշխատանքի, սարքավորումների, նյութերի և միջոցների վերաբերյալ որոշումներ կայացնելիս[31]։

Բացի հիմնական կապիտալից, յուրաքանչյուր ձեռնարկության Կենտրոնական բանկի միջոցով պետությունից հատկացվում է նվազագույն շրջանառու միջոցներ և պահանջվում է գործառնական ծախսերը հոգալ իր արտադրանքի վաճառքից ստացված հասույթով: Շահույթի մինչև 50%-ը հարկվում է, մնացած կեսը ձեռնարկությունը պահում է սարքավորումների ձեռքբերման, նոր տեխնոլոգիաների ներդրման, սոցիալական նպաստների և բոնուսների համար[32]։ Որպես այդպիսին, համակարգը ապահովում է որոշակի ներկառուցված խթաններ և միկրոմակարդակի ինքնավարության որոշակի աստիճան՝ ի տարբերություն բյուջեի բաշխման համակարգի, որի համաձայն ցանկացած ավելցուկ ամբողջությամբ փոխանցվում է կառավարությանը[33]:

Մեկ այլ նորամուծություն՝ August Third People's Consumer Goods Production Movement, կենտրոնացած է սպառողական ապրանքների արտադրության վրա: Այս միջոցառումն այդպես է կոչվել այն բանից հետո, երբ Կիմ Չեն Իլը 1984 թվականի օգոստոսի 3-ին Փհենյանում անցկացված թեթև արդյունաբերական արտադրանքի ցուցահանդեսում տեսչական շրջայց կատարեց: Շարժումը աշխատողներից պահանջում է օգտագործել տեղական հասանելի ռեսուրսները և արտադրական օբյեկտները՝ անհրաժեշտ սպառողական ապրանքներ արտադրելու համար: Այն առանձնապես չի տարբերվում 1960-ականներից գոյություն ունեցող տեղական արդյունաբերական ծրագրերից, թեև թույլատրվում է տեղական ինքնավարության որոշակի աստիճան: Ստեղծվել են ուղղակի վաճառքի խանութներ՝ շարժման շրջանակներում արտադրված ապրանքներն անմիջապես սպառողներին բաշխելու համար։ Շարժումը բնութագրվում է որպես սպառողական ապրանքների արտադրության երրորդ հատված՝ կենտրոնացված վերահսկվող թեթև արդյունաբերության և տեղական վերահսկվող ավանդական թեթև արդյունաբերության կողքին: 1980-ական թվականների կեսերին որոշ զեկույցներ եղան փոքրածավալ մասնավոր արհեստագործության և ֆերմերային շուկաների աճող խրախուսման մասին: 1992 թվականի դրությամբ մասնավոր այգեգործական հողամասերի չափերն ընդլայնելու որևէ քայլ չի եղել։

Այս բոլոր միջոցները ուղղված են սպառողական ապրանքների խիստ պակասը մեղմելու՝ որոշակի խրախուսանքների ներդրմամբ: 1993 թվականի կեսերին որևէ էական տեղաշարժ, որն ազդարարում է գոյություն ունեցող համակարգից հիմնարար շեղում, տեղի չի ունեցել: Բարեփոխումներ նախաձեռնելու դժկամությունը հիմնականում քաղաքական է: Այս մտահոգությունը հիմնված է այն համոզմունքի վրա, որ տնտեսական բարեփոխումները կառաջացնեն նոր շահեր, որոնք կպահանջեն քաղաքական արտահայտում, և որ նման բազմակարծության ինստիտուցիոնալացման պահանջները ի վերջո կհանգեցնեն քաղաքական ազատականացման:

Սկսած 1980 թվականների կեսերից Հյուսիսային Կորեան դանդաղորեն սկսեց փոփոխել իր կոշտ ինքնապահովման քաղաքականությունը: Փոփոխությունները, որոնք լայնորեն բնորոշվում են որպես բաց դռների քաղաքականություն, ներառում էին արտաքին առևտրի վրա շեշտադրում օտարերկրյա ուղղակի ներդրումներ ընդունելու պատրաստակամություն՝ ընդունելով համատեղ ձեռնարկության մասին օրենքը, երկիրը միջազգային զբոսաշրջության համար բացելու որոշումը և տնտեսական համագործակցությունը Հարավային Կորեայի հետ։

1987–1993 թվականների երրորդ յոթնամյա պլանի հիմնական նպատակներն էին հասնել «1980-ականների տասը հեռահար հիմնական նպատակներին՝ սոցիալիստական տնտեսության կառուցման համար»։ 1980 թվականին մտածված այս նպատակները պետք է իրականացվեին մինչև տասնամյակի վերջը։ Այն փաստը, որ այս նպատակները հետաձգվել են մինչև Երրորդ յոթնամյա պլանի ավարտը, Երկրորդ յոթնամյա ծրագրի ընթացքում տնտեսական հիասթափեցնող ցուցանիշների ևս մեկ վկայություն է: Կրկնվեցին քաղաքականության երեք նպատակները՝ ինքնապահովումը, արդիականացումը և գիտականացումը։ Տնտեսական աճը սահմանվել է տարեկան 7,9 տոկոս՝ նախորդ պլանից ցածր։

Թեև 1980-ականների տասը հիմնական նպատակներին հասնելը Երրորդ յոթնամյա ծրագրի հիմնական նպատակն էր, որոշ էական փոփոխություններ են կատարվել կոնկրետ քանակական թիրախներում: Օրինակ՝ պողպատի տարեկան արդյունահանման նպատակային ցուցանիշը կրճատվել է մեկ երրորդով՝ 15 մլն տոննայից հասնելով 10 մլն տոննայի։ Ցեմենտի և գունավոր մետաղների՝ երկու հիմնական արտահանման ապրանքների արտադրության թիրախները զգալիորեն ավելացել են։ 1989 թվականի հունիսին թեթև արդյունաբերության եռամյա պլանի ներդրումը որպես Երրորդ յոթամյա ծրագրի մի մաս, նպատակաուղղված էր բարձրացնելու կենսամակարդակը` հաշվի առնելով սպառողների կարիքները։

Երրորդ յոթնամյա պլանը մեծ ուշադրություն է հատկացրել արտաքին առևտրի և համատեղ ձեռնարկությունների զարգացմանը, առաջին անգամ է, որ պլանն անդրադարձել է այս խնդիրներին: Մինչև 1991 թվականի վերջը, պլանի դադարեցումից երկու տարի առաջ, պլանի քանակական թիրախներ չհրապարակվեցին։ Հյուրանոցները, օդանավակայանները և այլ հաստատությունները, որոնք կհյուրընկալեին Երիտասարդության և ուսանողների տասներեքերորդ համաշխարհային փառատոնը 1989 թվականի հուլիսին, պետք է բացասաբար ազդեն արդյունաբերության և գյուղատնտեսության զարգացման վրա, թեև սոցիալական ենթակառուցվածքների ընդլայնումն ու բարելավումը հանգեցրել են որոշ երկարաժամկետ տնտեսական օգուտների։

Պետական պլանավորման հանձնաժողով

Պարզեցված դիագրամ, որը ցույց է տալիս տնտեսական քաղաքականության պլանավորման գործընթացը

Պետական պլանավորման կոմիտեի խնդիրն է վերափոխել ընդհանուր նպատակները տարեկան և երկարաժամկետ զարգացման հատուկ ծրագրերի և ընդհանուր տնտեսության քանակական թիրախների յուրաքանչյուր արդյունաբերական ոլորտի և ձեռնարկության համար: 1964 թվականի բարեփոխումների հիմնական դրույթների համաձայն՝ պլանավորման գործընթացն առաջնորդվում է «միասնական պլանավորման» (일원화, ilwŏnhwa) և «մանրամասն պլանավորման» (새분화, saebunhwa) սկզբունքներով[34]։

«Միասնական պլանավորման» ներքո յուրաքանչյուր գավառում, քաղաքում և վարչաշրջանում ստեղծվում են տարածաշրջանային կոմիտեներ՝ պլանավորման աշխատանքները համակարգելու համար: Այդ կոմիտեները չեն պատկանում որևէ տարածքային կազմակերպության և անմիջականորեն վերահսկվում են Պետական պլանավորման կոմիտեի կողմից: 1969 թվականին վերակազմակերպման արդյունքում դրանք բաժանվում են գավառական պլանավորման կոմիտեների, քաղաքային/շրջանային կոմիտեների և ձեռնարկությունների կոմիտեների (խոշոր ձեռնարկությունների համար)։

Պլանավորման կոմիտեները, Պետական պլանավորման կոմիտեի ենթակայությամբ, իրենց աշխատանքները համակարգում են համապատասխան մարզային և տեղական տարածքների տնտեսությանն առնչվող պետական կազմակերպությունների պլանավորման գրասենյակների հետ: Համակարգը փորձում է հնարավորություն ընձեռել տարածաշրջանային պլանավորման անձնակազմին ավելի լավ համակարգել իրենց տարածքների տնտեսական հաստատությունների հետ, որոնք անմիջականորեն պատասխանատու են նրանց համար պլանավորման հարցում, ինչպես նաև անմիջականորեն հաղորդակցվել CPC-ի անձնակազմի հետ:

«Մանրամասն պլանավորումը» նպատակ ունի կառուցել պլաններ ճշգրիտ և գիտական մեթոդներով, որոնք հիմնված են ռեսուրսների, աշխատուժի, միջոցների, գործարանի հզորությունների և այլ անհրաժեշտ տեղեկատվության կոնկրետ գնահատման վրա։

Ազգային տնտեսական վերջնական պլանի մշակման չորս փուլ կա։ Առաջինը նախնական վիճակագրական տվյալների հավաքագրումն ու կազմումն է։ Այս թվերը, որոնք օգտագործվում են որպես հիմնական պլանավորման տվյալներ տնտեսական ոլորտների արտադրողական կարողությունների վերաբերյալ, սկզբնապես պատրաստվել են ցածր մակարդակի տնտեսական միավորների կողմից և ազգային մակարդակով համախմբվել համապատասխան գերատեսչությունների և կոմիտեների կողմից: Միաժամանակ, տարածաշրջանային, տեղական և ձեռնարկությունների պլանավորման կոմիտեները պատրաստում են իրենց տվյալները և ուղարկում դրանք CPC:

Տնտեսական ստորաբաժանումների և պլանավորման կոմիտեների կողմից վիճակագրական տվյալների միաժամանակյա, առանձին և անկախ պատրաստման այս երկալիք համակարգի միջոցով կառավարությունը ձգտում է ապահովել ճշգրիտ, օբյեկտիվ և իրատեսական տվյալների բազա՝ չսահմանափակված տեղական և բյուրոկրատական կողմնակալությունից:

Երկրորդ փուլը CPC-ի կողմից նախնական տվյալների հիման վրա վերահսկիչ թվերի պատրաստումն է՝ Կենտրոնական ժողովրդական կոմիտեի կողմից ներկայացված հիմնական պլանի նպատակներին համապատասխան։

Երրորդ փուլում պատրաստվում է պլանի նախագիծ։ Պլանի նախագիծը, որը պատրաստվել է CPC-ի կողմից, արդյունք է ցածր մակարդակի տնտեսական ստորաբաժանումների կողմից ներկայացված բոլոր թվերի նախագծերի համաձայնեցման, որոնք, իրենց հերթին, իրենց նախագծերը հիմնում են կոմիտեի կողմից տրամադրված վերահսկողության թվերի վրա[8]։:

Չորրորդ փուլում CPC-ն հաստատման համար ներկայացնում է Կենտրոնական ժողովրդական կոմիտեին և Պետական կառավարման խորհրդին ծրագրի միասնական ազգային նախագիծ։ Գերագույն ժողովրդական ժողովի կողմից հաստատվելուց հետո նախագիծը դառնում է վերջնական և բաշխվում է բոլոր տնտեսական միավորներին և տարածաշրջանային և տեղական պլանավորման կոմիտեներին:

Այնուհետև ծրագիրը դառնում է օրինական և պարտադիր: Կենտրոնական կառավարության հաճախակի հրահանգները պարունակում են փոփոխություններ պլանի թիրախներում կամ ծրագրի նպատակներին հասնելու խթաններ:

Թեև կենտրոնական կառավարությունը առավել հստակորեն ներգրավված է տարեկան և երկարաժամկետ ծրագրերի ձևակերպման և գնահատման մեջ, այն նաև վերանայում է եռամսյակային կամ ամսական առաջընթացի ամփոփագրերը: Առանձին ձեռնարկություններն արտադրական ժամանակը բաժանում են օրական, շաբաթական, տասնօրյա, ամսական, եռամսյակային և տարեկան ժամանակաշրջանների: Ընդհանուր առմամբ, ամսական պլանը գործարանի հիմնական պլանավորման շրջանն է[35]:

Տնտեսական պլանի հաջողությունը կախված է ստացված տեղեկատվության որակից և մանրամասնությունից, իրատեսական թիրախների սահմանումից, ոլորտների միջև համակարգումից և ճիշտ իրականացումից: Նախնական բարձր աճը Եռամյա պլանի և, ավելի փոքր չափով, Հնգամյա պլանի ընթացքում նպաստեց պլանավորողների մոտ վստահության կեղծ զգացմանը: Հաշվետվության վիճակագրությունը, որը բնորոշ միտում է տնտեսության մեջ, որտեղ պարգևատրվում է քանակական նպատակների կատարումը, հատկապես, երբ մոտենում է պլանի թիրախային տարին, հանգեցնում է տնտեսական ներուժի գերագնահատմանը, արտադրանքի վատ որակին և, ի վերջո, պլանավորման սխալների:

Բույսերի, սարքավորումների և հումքի անարդյունավետ օգտագործումը ավելացնում է պլանավորման սխալները: Սեկտորների և տարածաշրջանների միջև պլանավորման և արտադրության մրցակցության համակարգման բացակայությունը հանգեցնում է անհավասարակշռության և խաթարում մուտք-ելք հարաբերությունները: 1964 թվականի պլանային բարեփոխումները պետք է լուծեին այս խնդիրները, սակայն ճիշտ և մանրամասն պլանավորման և ծրագրերի խստիվ իրականացման անհրաժեշտությունն այնքան մեծ էր, որ դրանց կարևորությունն ընդգծվեց Երկրորդ յոթնամյա պլանի բացման զեկույցում՝ ցույց տալով, որ պլանավորման խնդիրները պահպանվել են 1980-ական թվականներին[8]։։

1990-ականների կեսերին Հյուսիսային Կորեան հրաժարվեց հաստատուն հրահանգների պլանավորումից, և բազմամյա ծրագրերը ավելի շատ դարձան երկարաժամկետ տնտեսական ռազմավարություն [36]:

Ch'ŏngsan-ni մեթոդ

Կառավարման Չենգսան-նի մեթոդը (청산리방법) ծնվել է 1960 թվականի փետրվարին Կիմ Իր Սոնգի այցի արդյունքում Հարավային Պյունգան նահանգի Չունգսան-նի կոոպերատիվ ֆերմա: Մաո Ցզե Դունի Մեծ ցատկ դեպի առաջ քաղաքականության ազդեցությամբ՝ Քիմը և KWP Կենտրոնական կոմիտեի այլ անդամներ առաջարկեցին «տեղում առաջնորդություն» (현지지도, hyŏnji chido) և երկու ամիս անցկացրեցին հրահանգներ տալով , շփվեցին աշխատողների հետ: Այս նոր մեթոդի բացահայտ նպատակը ֆերմերային տնտեսությունների կառավարման համակարգում բյուրոկրատիզմի և «ֆորմալիզմի» դեմ պայքարելն է:

Ղեկավարությունը պնդում էր, որ գյուղացիական տնտեսությունների աշխատողները դժգոհ են և ցածր արտադրանք են արտադրում, քանի որ Կորեայի Աշխատավորական կուսակցության ցածրաստիճան ֆունկցիոներները (որոնք ներկայացնում էին վերացական մարքսիստական տեսություններ և կարգախոսներ) օգտագործում էին մարտավարություն, որը չէր կարող մոտիվացնել: Դա շտկելու համար ղեկավարությունը առաջարկել է աշխատողներին ստանալ կոնկրետ ցուցումներ՝ լուծելու արտադրական խնդիրները և նրանց խոստանալ մատչելի նյութական խթաններ:

Ch'ŏngsan-ni մեթոդը կոչ էր անում բարձրաստիճան կուսակցական պաշտոնյաներին, կուսակցական կադրերին և վարչական պաշտոնյաներին ընդօրինակել Կիմ Իլ Սոնգին՝ կատարելով դաշտային ստուգումներ: Համակարգը հնարավորություն ընձեռեց ֆերմերներին ներկայացնելու իրենց դժգոհությունները և գաղափարները առաջատար կադրերին և ղեկավարներին[37]։

Կարևոր էր նյութական խրախուսական միջոցների ավելացումը, ինչպիսիք են վճարովի արձակուրդները, հատուկ բոնուսները, պատվավոր կոչումները և դրամական պարգևները: Ch'ŏngsan-ni մեթոդը հետագայում տապալվեց ֆերմերային արտադրությունը մեծացնելու և ֆերմերային տնտեսությունները ավելի մեծ միավորների մեջ միավորելու ծանր ջանքերով: Գյուղատնտեսության ոլորտում իրական բարելավումը սկսվեց ենթախմբային պայմանագրերի համակարգի ընդունմամբ՝ որպես գյուղացիների արտադրողականության բարձրացման միջոց՝ անհատական խթանները հարմարեցնելով անմիջական, փոքր աշխատանքային խմբին: Այսպիսով, կոլտնտեսությունների աճող մասշտաբը որոշ չափով փոխհատուցվեց աշխատանքային միավորի չափի կրճատմամբ: Այնուամենայնիվ, կառավարության բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից «տեղում առաջնորդվելը» շարունակվեց 1990-ականների սկզբին, ինչի օրինակն էր Կիմ Իլ Սոնգի այցերը այնպիսի վայրեր, ինչպիսիք են Օնսոնգ շրջանի Վանգջաեսանի կոոպերատիվ ֆերմա և Գյուղատնտեսական ակադեմիայի Կյոնգսոն մասնաճյուղի փորձարարական ֆերմա 1991 թվականի օգոստոսի 20- 30-ն ընկած ժամանակահատվածում։

Կիմ Չեն Իլը շարունակեց ավանդույթը, չնայած նախկինում հրաժարվել էր դա անել, և նույնիսկ ընդլայնեց այն Կորեայի ժողովրդական բանակում: Այսօր Կիմ Չեն Ընը շարունակում է մեթոդի պրակտիկան։

Taean աշխատանքային համակարգ

Արդյունաբերական կառավարման համակարգը զարգացել է երեք տարբեր փուլերով. Առաջինը ձեռնարկությունների ինքնավարության շրջանն էր, որը տևեց մինչև 1946 թվականի դեկտեմբերը: Երկրորդ փուլը անցումային համակարգ էր՝ հիմնված տեղական ինքնավարության վրա, որտեղ յուրաքանչյուր ձեռնարկություն ղեկավարվում էր ձեռնարկության կառավարման կոմիտեի կողմից՝ տեղական ժողովրդական կոմիտեի ղեկավարությամբ: Այս համակարգը փոխարինվեց «մեկ մարդու կառավարման համակարգով» (지배인 단독 책임제), խոշոր ձեռնարկությունները պետականացվեցին և անցան կենտրոնական վերահսկողության տակ:

Երրորդ փուլը՝ Taean Work System-ը (대안의 사업체계, Taeanŭi saŏpch'e), ներկայացվեց 1961 թվականի դեկտեմբերին՝ որպես գյուղատնտեսության կառավարման տեխնիկայի կիրառում և կատարելագործում արդյունաբերության մեջ։ Taean արդյունաբերական կառավարման համակարգը առաջացել է Ch'ŏngsan-ni մեթոդից։

Համակարգի բարձրագույն ղեկավար մարմինը կուսակցական կոմիտեն է: Յուրաքանչյուր կոմիտե ունի մոտավորապես 25-35 անդամ, որոնք ընտրվում են գործարանի ղեկավարների, բանվորների, ինժեներների և «աշխատող ժողովրդական կազմակերպությունների» ղեկավարության շարքերից: Ավելի փոքր «գործադիր կոմիտեն», որը կազմում է կանոնավոր կոմիտեի մեկ քառորդը, գործնական պատասխանատվություն է կրում գործարանի ամենօրյա գործունեության և հիմնական գործարանային որոշումների համար: Անձնակազմի ամենակարևոր անդամները, այդ թվում՝ կուսակցության կոմիտեի քարտուղարը, գործարանի ղեկավարը և գլխավոր ինժեները, կազմում են նրա կազմը։ Համակարգը կենտրոնանում է գործարանի մակարդակով աշխատողների, տեխնիկների և կուսակցական ֆունկցիոներների միջև համագործակցության վրա[38]։

Յուրաքանչյուր գործարան ունի կառավարման երկու հիմնական գիծ, որոնցից մեկը ղեկավարում է մենեջերը, մյուսը՝ կուսակցության կոմիտեի քարտուղարը: Գլխավոր ինժեները և նրա օգնականները ղեկավարում են գլխավոր շտաբը, որը պատասխանատու է արտադրության, պլանավորման և տեխնիկական ուղղորդման բոլոր ասպեկտների համար: Կախված գործարանի չափերից՝ տարբեր թվով պատգամավորներ վերահսկում են գործարանի նյութատեխնիկական ապահովումը, շուկայավարումը և աշխատողների ծառայությունները: Նյութերի մատակարարումը ներառում է գործարանային օգտագործման համար նախատեսված բոլոր նյութերի ապահովումը, պահեստավորումը և բաշխումը, ինչպես նաև պատրաստի արտադրանքի պահեստավորումը և գործարանից առաքումը[8]։

Աշխատողների ծառայությունների մատուցումը պահանջում է ուղղորդել ցանկացած գյուղատնտեսական աշխատանք, որն արվում է գործարանի հողերում, գործարանի մանրածախ խանութները համալրել և հոգալ անձնակազմի բոլոր հարմարությունները: Աշխատողների ծառայությունների համար պատասխանատու տեղակալներին խրախուսվում է բավարարել գործարանի որքան հնարավոր է շատ կարիքներ՝ օգտագործելով մոտակա գյուղատնտեսական կոոպերատիվները և տեղական արդյունաբերությունները։

Taean համակարգը ազդարարեց արդյունաբերական կառավարման ավելի ռացիոնալ մոտեցում, քան նախկինում կիրառվածը: Թեև նոր համակարգի ներքո կուսակցական ֆունկցիոներներն ու աշխատողները ավելի կարևոր դարձան ղեկավարության համար, ինժեներներն ու տեխնիկական անձնակազմը ավելի մեծ պատասխանատվություն ստացան այն ոլորտներում, որտեղ նրանց փորձը կարող էր առավելագույն նպաստել: Համակարգը գիտակցում է գործարանի աշխատողներին կառավարելու նյութական, ինչպես նաև «քաղաքական-բարոյական» խթանների կարևորությունը։ «Ներքին հաշվառման համակարգը»՝ «անկախ հաշվապահական համակարգի» սփին-օֆֆը, բոնուսներ է տրամադրում աշխատանքային թիմերին և սեմինարներին, որոնք ամենաարդյունավետ կերպով օգտագործում են հումք և սարքավորումներ: Այս ֆինանսական պարգևները ստացվում են ձեռնարկության շահույթներից։

Taean-ի աշխատանքի համակարգի հաջողության չափանիշը նրա երկարակեցությունն է և ղեկավարության կողմից դրա շարունակական հաստատումը ։   1991 թվականի իր ամանորյա ուղերձում Կիմ Իլ Սոնգն ասաց, որ Taean աշխատանքային համակարգը տնտեսական կառավարման լավագույն համակարգն է: Այն արտադրող զանգվածներին հնարավորություն է տալիս կատարել իրենց պատասխանատվությունն ու դերը որպես տեր և կառավարել տնտեսությունը գիտական և ռացիոնալ կերպով՝ կիրառելով տնտեսական կառավարման զանգվածային գիծը և օրգանապես համատեղելով կուսակցական ղեկավարությունը վարչական, տնտեսական և տեխնիկական առաջնորդության հետ[39]։

Զանգվածային արտադրության արշավներ

Կառավարման մեթոդներին զուգահեռ, ինչպիսիք են Ch'ŏngsan-ni մեթոդը և Taean աշխատանքային համակարգը, որոնք նախատեսված էին ֆերմերային տնտեսությունների և ձեռնարկությունների ավելի նորմալացված և կանոնակարգված գործառնություններում արտադրանքի ավելացման համար, ղեկավարությունը շարունակաբար դիմում է հորդորների և զանգվածային արշավների՝ աշխատողներին մոտիվացնելու հասնել ցանկալի թիրախներին։

Զանգվածային արտադրության ամենավաղ և ամենատարածված արշավը Ch'ŏllima շարժումն էր: Ներդրվելով 1958 թվականին և ձևավորվելով Չինաստանի Մեծ թռիչքից (1958–1960) հետո, Ch'ŏllima շարժումը աշխատուժը կազմակերպեց աշխատանքային թիմերի և բրիգադների մեջ՝ մրցելու արտադրությունն ավելացնելու համար: Արշավն ուղղված էր արդյունաբերության և գյուղատնտեսության աշխատողներին, ինչպես նաև կրթության, գիտության, սանիտարական և առողջապահական և մշակութային կազմակերպություններին[8]։

Բացի աշխատանքային թիմերից, Ch'ŏllima-ի իրավասու ստորաբաժանումները ներառում էին ամբողջական գործարաններ, գործարանային արտադրամասեր և այնպիսի ինքնամփոփ միավորներ, ինչպիսիք են նավը կամ երկաթուղային կայարանը: «Սոցիալիստական ընդօրինակումը» արդյունաբերական հատվածների, ձեռնարկությունների, ֆերմաների և աշխատանքային թիմերի միջև Ch'ŏllima շարժման ներքո ձգտում էր արագ ավարտին հասցնել Առաջին հնգամյա պլանը (1957–1960), բայց փոխարենը քաոսային խանգարումներ ստեղծեց տնտեսության մեջ: Սա ստիպեց մի 1959 թվականը ներկայացնել որպես «բուֆերային տարի»՝ տնտեսության մեջ հավասարակշռությունը վերականգնելու համար[8]։

Չնայած Ch'ŏllima շարժումը փոխարինվեց 1960-ականների սկզբին Ch'ŏngsan-ni մեթոդով և Taean-ով, ռեժիմի ուշադրությունը զանգվածային արշավների վրա շարունակվեց մինչև 1990-ականների սկիզբը: Արշավները միտված էին իրականացնելու տասնամյակի տնտեսական նպատակները[8]։

1991 թվականից արդիականացմանն ուղղված ջանքեր

1991 թվականին Խորհրդային Միության փլուզումից հետո, որն արտաքին աջակցության հիմնական աղբյուրն էր, Հյուսիսային Կորեան 1993 թվականի դեկտեմբերին հայտարարեց եռամյա անցումային տնտեսական քաղաքականության մասին՝ առաջնային շեշտը դնելով գյուղատնտեսության, թեթև արդյունաբերության և արտաքին առևտրի վրա: Այնուամենայնիվ, պարարտանյութի պակասը, բնական աղետները և վատ պահեստավորման և փոխադրման գործելակերպը պատճառ դարձան, որ երկիրը պակասորդ ունեցավ տարեկան ավելի քան մեկ միլիոն տոննա հացահատիկի ինքնաբավության համար: Ավելին, էլեկտրաէներգիայի արտադրության համար պահեստամասեր և նավթ գնելու համար արտարժույթի բացակայությունը շատ գործարաններ մատնեց անգործության[8]:

Քրոնիկ առևտրային դեֆիցիտի, մեծ արտաքին պարտքի և արտաքին օգնության նվազման պատճառով արտարժույթի պակասը կաշկանդել է տնտեսական զարգացումը:

Հյուսիսային Կորեան սակավ ռեսուրսները զարգացման ծրագրերից ուղղում է դեպի պաշտպանություն։ 1980-ականների վերջերին այն ծախսել է ՀՆԱ-ի ավելի քան 20%-ը պաշտպանության վրա, ինչը ամենաբարձր համամասնությունն է աշխարհում: Այս բացասական գործոնները, որոնք ուղեկցվում են կենտրոնական պլանավորման համակարգի արդյունավետության անկմամբ և տնտեսության արդիականացման ձախողմամբ, դանդաղեցրել են աճի տեմպերը 1960-ականներից սկսած: Խորհրդային Միության և Արևելյան Եվրոպայի երկրների՝ Հյուսիսային Կորեայի ավանդական առևտրային գործընկերների և բարերարների, սոցիալիստական հանրապետությունների կործանումը բարդացրեց 1990-ականների սկզբի տնտեսական դժվարությունները[8]:

Խորհրդային Միության փլուզումը և հյուսիսկորեական արդյունաբերությանը սովետական աջակցության դադարեցումը 1990-ականներին Հյուսիսային Կորեայի տնտեսության 25%-ով անկում առաջացրեց: Թեև, ըստ որոշ տվյալների, Հյուսիսային Կորեան մեկ շնչի հաշվով ավելի բարձր եկամուտ ուներ, քան Հարավային Կորեան 1970-ականներին, 2006 թվականին նրա մեկ շնչին բաժին ընկնող եկամուտը գնահատվում էր ընդամենը 1108 դոլար՝ Հարավային Կորեայի մեկ տասնյոթերորդը[8]։

2014 թվականին Ձեռնարկությունների մասին օրենքը փոփոխվել է՝ պետական ձեռնարկությունների ղեկավարներին թույլ տալու արտաքին առևտրով և համատեղ ձեռնարկություններով զբաղվել և ներդրումներ ընդունել ոչ կառավարական ներքին աղբյուրներից: Համաձայն նոր կանոնների, ձեռնարկության տնօրենն ավելի շատ նմանվեց արևմտյան գլխավոր գործադիր տնօրենին, իսկ գլխավոր ինժեներն ավելի շատ օպերատիվ դեր ուներ, ինչպես արևմտյան գլխավոր գործադիր տնօրենը: 2017 թվականի դրությամբ անհասկանալի էր, թե արդյոք Taean Work System-ը դեռևս գործում էր տեղական կոմիտեներին մեծ ազդեցություն տալու համար[8]։

2017 թվականին Ճապոնիայի Հյուսիսարևելյան Ասիայի տնտեսական հետազոտությունների ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, դոկտոր Միցուհիրո Միմուրան, որը 45 անգամ այցելել է Հյուսիսային Կորեա, այն բնութագրեց որպես «աշխարհի ամենաաղքատ զարգացող տնտեսությունը», քանի որ համեմատաբար ցածր ՀՆԱ-ն ունի, բայց ստեղծել էր բարդ արտադրական միջավայր։ Նա նկարագրեց ձեռնարկատիրական խմբերի վերջին վերելքը «սոցիալիստական համագործակցության» միջոցով, որտեղ անհատների խմբերը կարող էին փոքր ձեռնարկություններ հիմնել որպես կոոպերատիվ խմբեր: Պետական սեփականություն հանդիսացող արդյունաբերության կամ գյուղացիական տնտեսությունների ղեկավարները նույնպես ազատ էին վաճառել կամ առևտուր անել պետական պլանի նպատակներից դուրս՝ խթաններ տալով արտադրությունն ավելացնելու համար: Կառավարիչները կարող էին նաև ներդրումներ գտնել հաջող գործառնությունների ընդլայնման համար, մի գործընթաց, որը նա անվանեց «սոցիալիստական մրցակցություն»: Պետական պլանը դեռևս հիմք էր արտադրության համար, բայց ավելի իրատեսական էր ավելորդ արտադրության համար տեղ թողնելը[8]։

Բյուջե և ֆինանսներ

Երկու Կորեաների մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի միտումների համեմատությունը 1950-1977 թվականներին (1990 թվական, միջազգային դոլարով))
Հյուսիսային Կորեայի մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի պատմական գնահատականները

Պետական բյուջեն երկրի տնտեսական նպատակներն իրականացնելու հիմնական պետական գործիքն է[40]: Ծախսերը կազմում էին ՀՆԱ-ի մոտ երեք քառորդը 1980-ականների կեսերին, որոնց բաշխումն արտացոլում էր տնտեսական տարբեր ոլորտներին վերապահված առաջնահերթությունները[40]: Հարկերը վերացվել են 1974 թվականին՝ որպես «հնացած հասարակության մնացորդներ»։ Այս գործողությունը, սակայն, չէր ակնկալվում, որ որևէ էական ազդեցություն կունենա պետական եկամուտների վրա, քանի որ պետական միջոցների գերակշիռ մասը՝ միջինը 98,1%-ը 1961–1970 թվականների ընթացքում, եղել է շրջանառության (վաճառքի) հարկերից, պետական ձեռնարկությունների կողմից վճարված շահույթից նվազեցումները, մեքենաների և սարքավորումների, ոռոգման օբյեկտների, ջրի համար օգտագործողների տարբեր վճարներ[40]։

Յուրաքանչյուր տարվա դեկտեմբերի կազմվում է հաջորդ օրացուցային տարվա պետական բյուջեն, որը ենթակա է վերանայման մինչև մարտ։ Սովորաբար, ընդհանուր եկամուտը գերազանցում է ծախսերը փոքր մարժայով, իսկ ավելցուկը տեղափոխվում է հաջորդ տարի: Պետական ծախսերի ամենամեծ բաժինը ընկնում է «ժողովրդական տնտեսությանը», որը 1987-1990 թվականներին կազմել է ընդհանուր ծախսերի միջինը 67,3%-ը, որին հաջորդում են սոցիալ-մշակութային, պաշտպանական և վարչարարական ոլորտները[8]։

Պաշտպանական ծախսերը, որպես ընդհանուր ծախսերի մասնաբաժին, զգալիորեն աճել են 1960 թվականից՝ 1959-ի 3,7%-ից 1960-ին հասնելով 19%-ի, իսկ 1961-1966թթ. միջինը 19,8%-ից հետո, մինչև 30,4% 1967-ին: Մինչև 1971 թվականը պաշտպանության մասնաբաժինը կտրուկ նվազեց մինչև 17% 1972 թվականին և շարունակեց անկումը 1980-ական թվականների ընթացքում: Պաշտպանության մասնաբաժինը մնաց 12%, իսկ 1991-ի համար այն 12,3% էր, 1992-ին նախատեսված էր 11,6%: Նվազման միտումը համահունչ էր տնտեսական զարգացումը խթանելու և սոցիալական նպաստները բարձրացնելու կառավարության հայտարարած մտադրություններին: Այնուամենայնիվ, արևմտյան փորձագետները գնահատել են, որ իրական ռազմական ծախսերն ավելի բարձր են, քան ցույց են տալիս բյուջեի տվյալները[8]։

1999 թվականի բյուջեում գյուղատնտեսության և էլեկտրաէներգիայի ոլորտի ծախսերը 1998 թվականի համեմատ աճել են համապատասխանաբար 15%-ով և 11%-ով:

2007 թվականի բյուջեում եկամուտների աճը գնահատվում էր 433,2 միլիարդ վոն (3,072 միլիարդ դոլար, 1 դոլար = 141 վոն): 2006 թվականին պետական եկամուտ է համարվում 5,9 տոկոսը;

Հյուսիսային Կորեան պնդում է, որ աշխարհի միակ պետությունն է, որը հարկեր չի գանձում։ Հարկերը վերացվել են 1974 թվականի ապրիլի 1-ից[41]։

Պարտատոմսեր

2003 թվականից Հյուսիսային Կորեայի իշխանությունները թողարկում են պետական պարտատոմսեր, որոնք կոչվում են «Ժողովրդական կյանքի պարտատոմսեր»[42] և քարոզում են «Պարտատոմսեր գնելը հայրենասիրական է» կարգախոսը։

Հյուսիսային Կորեան 1970-ականների վերջին վաճառել է պարտատոմսեր 680 միլիոն գերմանական մարկով և 455 միլիոն շվեյցարական ֆրանկով: Հյուսիսային Կորեան այս պարտատոմսերը չի վճարել մինչև 1984 թվականը, թեև պարտատոմսերը շարունակում են շրջանառվել՝ միջազգայնորեն ենթադրությունների հիման վրա, որ երկիրը, ի վերջո, կկատարի իր պարտավորությունները[43]

Վերջին միտումներ

The Sydney Morning Herald-ը հաղորդում է, որ Կիմ Չեն Ընի նախկին քարոզչությունը կենտրոնացրել է հայրենասիրության և տնտեսության վրա, ինչպես նաև բարելավել է իր հարաբերությունները Չինաստանի, Հարավային Կորեայի և ԱՄՆ- հետ: Պետական հեռուստատեսությունը ազգային դրոշի գովասանքի երգ է տարածել՝ ցուցադրելով տեսահոլովակներ, որոնցում պատկերված է դրոշի բարձրացումը 2018 թվականի սեպտեմբերին, Հյուսիսային Կորեայի 70-ամյակին նվիրված զանգվածային խաղերի միջոցառումների ժամանակ[44]։

The South China Morning Post-ը 2019 թվականի հոդվածում նշել է, որ արդեն իսկ կա նաև որոշ տնտեսական և մշակութային հեղափոխություն։ Այն լրջորեն սկսվեց 2018 թվականի փետրվարին՝ ձմեռային օլիմպիական խաղերի ժամանակ, երբ Հյուսիսային Կորեայից բարձրակարգ երաժիշտներ ուղարկվեցին Հարավային Կորեա ելույթ ունենալու։ Սա ներառում էր կին հնգյակը: Երկու ամիս անց Գերագույն առաջնորդ Կիմ Չեն Ընը տեսավ հարավկորեական Red Velvet աղջիկների խմբի ելույթը: Սա առաջին K-pop շոուն է, որն անցկացվել է Փհենյանում։ Հյուսիսային Կորեայի երաժիշտները, որոնք ելույթ են ունեցել Հարավային Կորեայում, բարձր են գնահատվել իրենց կատարման համար, և առաջնորդ Կիմը որոշել է նրանց ուղարկել Պեկին՝ 2019 թվականի հունվարին բարի կամքի շրջագայության համար: Հեղափոխության մի մասն էր այլ մշակույթների ներմուծումը, այդ թվում՝ արևմտյան, ինչը նախկինում համարվում էր գռեհիկ։

Հարի Փոթերի գրքերն այժմ կարելի է կարդալ Ազգային գրադարանում, իսկ բոլիվուդյան այնպիսի ֆիլմեր, ինչպիսին «Երեք ապուշները», նոր էին ցուցադրվել կինոթատրոններում: Փոփոխությունները գտել են իրենց ճանապարհը դեպի տնտեսական հատված՝ գործարաններ, որոնք նույնպես արտադրում են ապրանքներ, որոնք ավելի շատ կապված են Արևմուտքի հետ, ինչպես Air Jordan կոշիկները, ազգային սպառման համար[45]։

2019 թվականին Սահմանադրության մեջ կատարված փոփոխությունների համաձայն՝ կառավարման նախկին տնտեսական մեթոդները՝ Ch'ŏngsan-ni գյուղատնտեսության մեջ և Taean-ը արդյունաբերություններում, այժմ ամբողջությամբ հանվել են:

Կուսակցության 8-րդ համագումարից հետո Սեուլի համալսարանից Կիմ Բյոն Յոնն ասաց, որ 2017-2019 թվականներին Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ն նվազել է 10%-ով, իսկ 2020 թվականին Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ն նվազել է 5%-ով։

Տնտեսական ոլորտներ

Արտադրություն

Հույչոնի կոշտ ապակու գործարան
Գործիքային հաստոցների գործարան Հուիչոնում

Հյուսիսային Կորեան արդյունաբերության մեջ նույնպես իրականացնում է պլանային տնտեսություն։ Կառավարությունը գործարանի համար տրամադրում է վառելիք և նյութեր, իսկ գործարանը արտադրում է արտադրանք և ապահովում քանակություն՝ ըստ կառավարության պահանջների։

Հյուսիսային Կորեայի զարգացման ռազմավարությունը առաջնահերթություն է տվել ծանր արդյունաբերության զարգացմանը՝ գյուղատնտեսության և թեթև արդյունաբերության զուգահեռ զարգացմամբ։ Այս քաղաքականությունը ձեռք է բերվել հիմնականում ծանր արդյունաբերության կողմից պետական ներդրումային միջոցների արտոնյալ տեղաբաշխման միջոցով։ Պետական ներդրումների ավելի քան 50%-ը ուղղվել է արդյունաբերության ոլորտ 1954–1976 թվականներին (47,6%, 51,3%, 57,0% և 49,0% համապատասխանաբար՝ Եռամյա, Հնգամյա, Առաջին Յոթամյա Պլանի ժամանակ): Արդյունքում, համախառն արդյունաբերական արտադրանքը արագ աճեց[8]։

1960-ական թվականներից աճի տեմպերը զգալիորեն դանդաղել են: Եռամյա և Հնգամյա պլանների ընթացքում տարեկան 41.7% և 36.6% ցուցանիշից, համապատասխանաբար, 12.8%, 16.3% և 12.2%, առաջին յոթնամյա, վեցամյա և երկրորդ յոթնամյա պլանի ը ընթացքում: Արդյունաբերության ավելի արագ աճի արդյունքում այդ հատվածի մասնաբաժինը ընդհանուր ազգային արտադրանքի մեջ 1946 թվականի 16,8%-ից 1970 թվականին հասավ 57,3%-ի: 1970-ականներից ի վեր արդյունաբերության մասնաբաժինը ազգային արտադրանքի մեջ մնացել է համեմատաբար կայուն: Բոլոր ցուցումներից ելնելով, մինչև 1991 թվականը երրորդ յոթնամյա պլանի ընթացքում ինդուստրացման տեմպերը շատ ցածր են ծրագրված 9,6 տոկոսից։ 1990 թվականին գնահատվել է, որ արդյունաբերության հատվածի մասնաբաժինը ազգային արտադրանքի մեջ կազմում է 56%[8]։

Արդյունաբերության մասնաբաժինը գյուղատնտեսական և արդյունաբերական համախառն արտադրանքի համախառն ընդհանուր ընդհանուր ծավալում 1946-ի 28%-ից բարձրացել է մինչև 90%-ը 1980 թվականին: Ծանր արդյունաբերությունը ստացել է արդյունաբերության մեջ պետական ընդհանուր ներդրումների ավելի քան 80%-ը 1954-1976 թվականներին (81,1%, 82,6%), համապատասխանաբար 80% և 83%, Եռամյա պլանի, Հնգամյա պլանի, Առաջին Յոթամյա Պլանի և Վեցամյա Պլանների ժամանակ), և ճնշող մեծամասնությամբ օգտվում էր թեթև արդյունաբերությունից[8]։

Հյուսիսային Կորեան պնդում է, որ կատարել է երկրորդ յոթամյա պլանը (1978–1984)՝ 1984 թվականին արդյունաբերական արտադրանքը բարձրացնելու մինչև 1977 թվականի թիրախի 120%-ը, որը համարժեք է 12,2% միջին տարեկան աճին։ Դատելով հիմնական ապրանքների արտադրությունից, որոնք կազմում են արդյունաբերական արտադրանքի մեծ մասը, այնուամենայնիվ, քիչ հավանական է, որ դա տեղի է ունեցել: Օրինակ, 1978-1984 թվականների պլանային ժամանակահատվածում էլեկտրաէներգիայի, ածուխի, պողպատի, մետաղահատ մեքենաների, տրակտորների, մարդատար մեքենաների, քիմիական պարարտանյութերի, քիմիական մանրաթելերի, ցեմենտի և տեքստիլի աճը համապատասխանաբար կազմել է 78%, 50%: 85%, 67%, 50%, 20%, 56%, 80%, 78% և 45%[8]: Հումքը պակասում էր, էներգիան և արտարժույթը նույնպես: Ենթակառուցվածքները քայքայվեցին, իսկ մեքենաները հնացան։ Ի տարբերություն Արևելյան Եվրոպայի մյուս սոցիալիստական երկրների, Հյուսիսային Կորեան շարունակեց պլանավորումը խիստ կենտրոնացված ձևով և հրաժարվեց ազատականացնել տնտեսական կառավարումից։

1980-ական թվականների կեսերին այն ենթադրությունները, որ Հյուսիսային Կորեան նմանակելու է Չինաստանին չինական ոճով հատուկ տնտեսական գոտիներ ստեղծելու հարցում, կտրականապես հերքվել է Տնտեսական քաղաքականության հանձնաժողովի այն ժամանակվա փոխնախագահ Յուն Կի Պոկի կողմից (Յունը նախագահ է դարձել 1989 թվականի հունիսից): Չինաստանի հատուկ տնտեսական գոտիները սովորաբար ափամերձ տարածքներ են, որոնք ստեղծվել են տնտեսական զարգացմանը նպաստելու և օտարերկրյա ներդրումների միջոցով առաջադեմ տեխնոլոգիաների ներդրմանը: Ներդրողներին առաջարկվում են արտոնյալ հարկային պայմաններ և հարմարություններ: Գոտիները, որոնք թույլ են տալիս ավելի մեծ ապավինել շուկայական ուժերին, տնտեսական գործունեության մեջ ավելի շատ որոշումներ կայացնելու իրավունք ունեն, քան մարզային մակարդակի միավորները: Տարիների ընթացքում Չինաստանը փորձել է համոզել Հյուսիսային Կորեայի ղեկավարությանը այս գոտիների առավելությունների մասին՝ շրջագայություններ կատարելով տարբեր գոտիներում և բացատրելով դրանց արժեքները այցելող բարձրաստիճան պաշտոնյաներին[8]։

1982 թվականի ապրիլին Կիմ Իլ Սոնգը հայտարարեց նոր տնտեսական քաղաքականության մասին, որն առաջնահերթություն է տալիս գյուղատնտեսական արտադրանքի ավելացմանը՝ հողերի բարելավման, երկրի ենթակառուցվածքների, հատկապես էլեկտրակայանների և տրանսպորտային միջոցների զարգացման և տեղական արտադրության սարքավորումների վրա հիմնվելու միջոցով: Ավելի մեծ ուշադրություն է դարձվել նաև առևտրին։

1984 թվականի սեպտեմբերին Հյուսիսային Կորեան հրապարակեց համատեղ ձեռնարկության մասին օրենքը՝ օտարերկրյա կապիտալ և տեխնոլոգիաներ ներգրավելու համար։ Առևտրի ընդլայնման և տեխնոլոգիաների ձեռքբերման նոր շեշտադրումը չի ուղեկցվել առաջնահերթությունների փոփոխությամբ։

1991 թվականին Հյուսիսային Կորեան հայտարարեց Ռասոնի (Ռասոնի հատուկ տնտեսական գոտի) և Չոնջինի հյուսիսարևելյան շրջաններում Հատուկ տնտեսական գոտու (ՀՏԳ) ստեղծման մասին։ Ենթակառուցվածքների, բյուրոկրատիայի, ներդրումների անվտանգության և կենսունակության հետ կապված անորոշությունները խոչընդոտել են աճին և զարգացմանը։ Այնուամենայնիվ, հազարավոր փոքր չինական ձեռնարկություններ Հյուսիսային Կորեայում շահութաբեր գործունեություն էին ծավալել մինչև 2011 թվականը[46]։

Կառավարական հետազոտական կենտրոնը՝ Կորեայի համակարգչային կենտրոնը, ստեղծվել է 1990 թվականին՝ սկիզբ դնելով տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտի դանդաղ զարգացմանը[47]։

2013-2014 թվականներին Տնտեսական զարգացման պետական վարչությունը հայտարարել է մի շարք ավելի փոքր հատուկ տնտեսական գոտիների մասին, որոնք ընդգրկում էին արտահանման բեռնաթափումը, օգտակար հանածոների վերամշակումը, բարձր տեխնոլոգիաները, խաղերը և զբոսաշրջությունը[48]։

2013 և 2014 թվականներին տեղի են ունեցել հատուկ տնտեսական գոտիների վերաբերյալ միջազգային կոնֆերանսներ, և դիտարկվել է բազմաթիվ մարզային տնտեսական գոտիների հայեցակարգը։ 2019 թվականից այս հնարավորությունները նվազել են՝ մասամբ Հյուսիսային Կորեայի հասարակության վրա չափազանց արտաքին ազդեցության անհանգստության պատճառով[49]։

Կարի արդյունաբերություն

Արտահանման ամենահաջող արդյունաբերությունը կարի արդյունաբերությունն է։ Արտադրությունը կատարվում է Հյուսիսկորեական ֆիրմայի կողմից եվրոպական կամ այլ օտարերկրյա գործընկերոջ համար, չինական ֆիրմայի կողմից, որը գործում է Հյուսիսային Կորեայում հյուսիսկորեացի գործընկերոջ հետ համագործակցությամբ, նաև հյուսիսկորեացի աշխատակիցների կողմից, որոնք աշխատում են չինական կամ այլ արտասահմանյան գործարաններում[50][51]։ Աշխատավարձերը ամենացածրն են Հյուսիսարևելյան Ասիայում[52]

Ավտոմոբիլային արդյունաբերություն

Մանսուդայի ժողովրդական թատրոն, բացվել է 2012 թվականին

Հյուսիսային Կորեայի ավտոմոբիլների արտադրությունը սահմանում է ռազմական, արդյունաբերական և շինարարական նպատակներ։ Ունենալով խորհրդային ծագում (արտասահմանյան նմուշների կլոնավորման հետագա պրակտիկա և ավտոմոբիլային համատեղ ձեռնարկություն)՝ Հյուսիսային Կորեան զարգացրել է ավտոմոբիլային արդյունաբերության լայն շրջանակ՝ բոլոր տեսակի մեքենաների արտադրությամբ: Արտադրության հիմքը քաղաքային և արտաճանապարհային մինիներն են, շքեղ մեքենաներ, ամենագնաց մեքենաներ, փոքր, միջին, ծանր և գերծանր բեռնատարներ, շինարարական և արտաճանապարհային բեռնատարներ, միկրոավտոբուսներ, ավտոբուսներ, տրոլեյբուսներ և տրամվայներ:

Հյուսիսային Կորեան շատ ավելի քիչ մեքենաներ է արտադրում, քան իր արտադրական հնարավորություններն են՝ շարունակվող տնտեսական ճգնաժամի պատճառով: Հյուսիսային Կորեան չի միացել և չի համագործակցել OICA-ի կամ որևէ այլ ավտոմոբիլային կազմակերպության հետ, ուստի նրա ավտոմոբիլային արդյունաբերության վերաբերյալ ցանկացած կարևոր տեղեկատվություն սահմանափակ է:

Էներգետիկա

Էլեկտրատեխնիկական բաղադրիչներ

Էներգետիկ ոլորտը Հյուսիսային Կորեայի տնտեսության ամենալուրջ խոչընդոտներից մեկն է։ 1990 թվականից ի վեր նավթի, ածխի և էլեկտրաէներգիայի մատակարարումն անշեղորեն նվազել է և լրջորեն ազդել տնտեսության բոլոր ոլորտների վրա։ Հում նավթը նախկինում ներկրվում էր խողովակաշարով նախկին ԽՍՀՄ-ից կամ Չինաստանից «բարեկամության գներով», սակայն ռուսական զիջումների դուրս գալը և Չինաստանից ներմուծման կրճատումը նվազեցրին տարեկան ներմուծումը մոտ 23 միլիոն բարելից (3,7×106 մ3) 1988 թվականից մինչև 1997 թվականը՝ 4 միլիոն բարել (640×103 մ3): Քանի որ ներմուծվող նավթը վերամշակվում էր փոխադրումների և գյուղատնտեսական մեքենաների վառելիքի համար, նավթի ներմուծման լուրջ կրճատումը լուրջ խնդիրներ առաջացրեց տրանսպորտի և գյուղատնտեսության մեջ:

Համաձայն Հարավային Կորեայի վիճակագրական գործակալության՝ Միջազգային էներգետիկ գործակալության (IEA) տվյալների վրա կազմված վիճակագրության, մեկ շնչի հաշվով էլեկտրաէներգիայի սպառումը 1990 թվականին 1247 կիլովատտ ժամից մինչև 712 կիլովատտ-ժամ ցածր է եղել 2000 թվականին: 2008 թվականին՝ մինչև 819 կիլովատտ- ժամ, ինչը ցածր է 1970 թվականի մակարդակից[53][54]:

Հյուսիսային Կորեան չունի կոքսային ածուխ, սակայն ունի անտրացիտի զգալի պաշարներ Անջուում, Աոջիում (Ŭndŏk) և այլ տարածքներում։ Ածխի արտադրությունը հասել է գագաթնակետին՝ 43 միլիոն տոննա 1989 թվականին և անշեղորեն նվազել է մինչև 18,6 միլիոն տոննա 1998 թվականին: Ածխի պակասի հիմնական պատճառներն են՝ հանքերի հեղեղումները և հանքարդյունաբերության հնացած տեխնոլոգիաները: Քանի որ ածուխն օգտագործվում էր հիմնականում արդյունաբերության և էլեկտրաէներգիայի արտադրության համար, ածխի արտադրության նվազումը լուրջ խնդիրներ առաջացրեց արդյունաբերական արտադրության և էլեկտրաէներգիայի արտադրության մեջ։

Հյուսիսային Կորեայի էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը գագաթնակետին է հասել 1989 թվականին՝ մոտ 30 ՏՎտժ: 1980-ականներին կային յոթ խոշոր հիդրոէլեկտրակայաններ։ Չորսը գտնվում էին Յալու գետի երկայնքով, կառուցված էր Չինաստանի օգնությամբ և էլեկտրաէներգիա էր մատակարարում երկու երկրներին: 1989 թվականին էլեկտրաէներգիայի արտադրության 60%-ը հիդրոէլեկտրական էր, իսկ 40%-ը՝ հանածո վառելիքով, հիմնականում՝ ածուխով։

1997 թվականին ածուխը կազմում էր առաջնային էներգիայի սպառման ավելի քան 80%-ը, իսկ հիդրոէներգիան՝ ավելի քան 10%-ը: Հիդրոէլեկտրակայանները արտադրում էին Հյուսիսային Կորեայի էլեկտրաէներգիայի մոտ 55%-ը, իսկ ածուխով աշխատող ջերմային կայանները՝ մոտ 39%-ը 1997 թվականին[55][56]: 2010-ական թվականների կեսերին Հյուսիսային Կորեայի եկամուտների մեծ մասը կազմում էր ածուխի արտահանումը Չինաստան[57]:

Որոշ հիդրոէլեկտրակայաններ չեն շահագործվել 1995 թվականիի խոշոր ջրհեղեղի վնասների պատճառով: Էլեկտրաէներգիայի մատակարարումը նվազել է և 1998 թվականին կազմել է 17 ՏՎտժ։

Շինարարություն

Շինարարությունը Հյուսիսային Կորեայում ակտիվ ոլորտ է եղել։ Դա դրսևորվեց ոչ միայն բնակարանաշինության մեծ ծրագրերի միջոցով, այլև ավելի փոքր ժամանակակից բնակարանային համալիրներում, որոնք տարածված են գյուղերում: Տնտեսապես օգտակար նախագծերից էր Nampo Dam-ը, որի արժեքը 4 մլրդ ԱՄՆ դոլար է[58]:

1990-ական թվականների տնտեսական անկման տարիները դանդաղեցին այս հատվածը, ինչպես մյուսները։ 105-հարկանի Ryugyŏng հյուրանոցի շենքը Փհենյանում ավելի քան մեկ տասնամյակ անավարտ էր մնացել:

Կորեայի բանկը պնդում է, որ շինարարության մասնաբաժինը ՀՆԱ-ում նվազել է գրեթե մեկ երրորդով 1992-1994 թվականներին՝ 9,1%-ից մինչև 6,3%: Սա համընկնում է 1993 թվականի 6%-ի հետ, երբ ասվում էր, որ ոլորտում աշխատում էր աշխատուժի 4,2%-ը: Վերջին ցուցանիշը բացառում է Կորեայի ժողովրդական բանակը, որը տեսանելիորեն կատարում է երկրի շինարարական աշխատանքների մեծ մասը[59]:

Մոտավորապես 2012 թվականից, երբ Փհենյանում կառուցվեցին 18 աշտարակային բլոկներ, Փհենյանում շինարարական բում է տեղի ունեցել։ Խոշոր նախագծերը ներառում են Մանսուդայի ժողովրդական թատրոնը (2012), Մունսու ջրաշխարհը (2013), Փհենյան Սունանի միջազգային օդանավակայանի արդիականացումը (2015) և Գիտության և տեխնոլոգիաների կենտրոնը (2015)[59]։

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հյուսիսային Կորեայի տնտեսություն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ Frank, Ruediger (April 6, 2017). «Consumerism in North Korea: The Kwangbok Area Shopping Center». 38 North. U.S.–Korea Institute, Johns Hopkins University School of Advanced International Studies. Արխիվացված է օրիգինալից April 11, 2017-ին. Վերցված է April 10, 2017-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 «North Korea's private sector overtakes state for first time under Kim Jong-un». The Independent (անգլերեն). December 16, 2021. Արխիվացված օրիգինալից December 16, 2021-ին. Վերցված է December 17, 2021-ին.
  3. ↑ Andrew Jabobs (October 14, 2012). «North Koreans See Few Gains Below Top Tier». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից October 15, 2012-ին. Վերցված է October 15, 2012-ին.
  4. ↑ Ruediger Frank (October 2, 2012). «An Atmosphere of Departure and Two Speeds, Korean Style: Where is North Korea Heading?». 38 North. School of Advanced International Studies. Արխիվացված է օրիգինալից October 24, 2012-ին. Վերցված է October 25, 2012-ին.
  5. ↑ Andrei Lankov (April 29, 2014). «Capitalism in North Korea: Meet Mr X, one of the new business elite». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից July 14, 2014-ին. Վերցված է July 13, 2014-ին.
  6. ↑ Yeo, Andrew (2021). «State, Society and Markets in North Korea». Cambridge University Press (անգլերեն). doi:10.1017/9781108888592. ISBN 9781108888592. Արխիվացված օրիգինալից September 26, 2021-ին. Վերցված է September 26, 2021-ին.
  7. ↑ «A Changing North Korea». Արխիվացված օրիգինալից November 11, 2022-ին. Վերցված է November 11, 2022-ին.
  8. ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 8,14 8,15 8,16 8,17 8,18 8,19 Կաղապար:Country study Washington: Federal Research Division of the Library of Congress. 0-8444-0794-1.
  9. ↑ Perry, Mark J. (December 21, 2011) Institutions Matter: Real Per Capita GDP in North and South Korea Արխիվացված Հուլիս 26, 2013 Wayback Machine Intellectual Takeout, Retrieved May 9, 2013
  10. ↑ Maddison, Angus "The World Economy A Millennial Perspective", OECD Development Studies Centre, 92-64-02261-9, (Published 2004), Table A3-c, also available on the Internet at «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) May 30, 2012-ին. Վերցված է May 9, 2013-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link) Retrieved May 8, 2013
  11. ↑ «Gross Domestic Product Estimates* for North Korea in 2018» (PDF). Bank of Korea. July 26, 2019. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) June 8, 2020-ին. Վերցված է May 15, 2020-ին.
  12. ↑ «Private sector overtakes state as North Korea's top economic actor under Kim – S.Korea». WTVB | 1590 AM · 95.5 FM | The Voice of Branch County (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից December 16, 2021-ին. Վերցված է December 17, 2021-ին.
  13. ↑ Shin, Hyonhee (December 16, 2021). «Private sector grows in North Korea». Manning River Times (ավստրալիական անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից December 17, 2021-ին. Վերցված է December 17, 2021-ին.
  14. ↑ Ruediger Frank (July 16, 2012). «A Question of Interpretation: Economic Statistics From and About North Korea». 38 North. School of Advanced International Studies. Արխիվացված է օրիգինալից July 21, 2012-ին. Վերցված է August 3, 2012-ին.
  15. ↑ Ruediger Frank (April 15, 2015). «The North Korean Budget Report 2015: Ten Observations». 38 North. U.S.-Korea Institute, Johns Hopkins University School of Advanced International Studies. Արխիվացված է օրիգինալից April 20, 2015-ին. Վերցված է April 30, 2015-ին.
  16. ↑ Lankov, Andrei (2015). The Real North Korea: Life and Politics in the Failed Stalinist Utopia. Oxford: Oxford University Press. էջեր 79, 134. ISBN 978-0-19-939003-8.
  17. ↑ «Gross Domestic Product Estimates for North Korea in 2019» (Press release). Bank of Korea. July 31, 2020. Արխիվացված օրիգինալից October 5, 2020-ին. Վերցված է August 17, 2020-ին.
  18. ↑ Brown, William (August 6, 2020). «South Korea's Central Bank Report Exaggerates North Korea's Economic Growth». 38 North. The Henry L. Stimson Center. Արխիվացված օրիգինալից August 16, 2020-ին. Վերցված է August 17, 2020-ին.
  19. ↑ Lankov, Andrei (February 6, 2017). «The limits of North Korea's meager economic growth». NK News. Արխիվացված է օրիգինալից February 26, 2017-ին. Վերցված է February 7, 2017-ին.
  20. ↑ Frank, Ruediger (April 8, 2016). «The 2016 North Korean Budget Report: 12 Observations». 38 North. U.S.-Korea Institute, Johns Hopkins University School of Advanced International Studies. Արխիվացված է օրիգինալից May 4, 2017-ին. Վերցված է May 1, 2017-ին.
  21. ↑ «North Korea's economy grows 3.7% in 2017: professor». Kyodo News. October 12, 2018. Արխիվացված օրիգինալից April 16, 2019-ին. Վերցված է October 13, 2018-ին.
  22. ↑ Encyclopedia. «The Economic History of Korea | Economic History Services». Eh.net. Արխիվացված է օրիգինալից December 12, 2011-ին. Վերցված է December 20, 2011-ին.
  23. ↑ Tino (June 27, 2010). «Super-Economy: North Korean economic history». Super-economy.blogspot.com. Արխիվացված է օրիգինալից October 16, 2011-ին. Վերցված է December 20, 2011-ին.
  24. ↑ Zhihua Shen. Yafeng Xia (May 2012). China and the Post-War Reconstruction of North Korea, 1953–1961 (PDF) (Report). Woodrow Wilson International Center for Scholars. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) July 5, 2017-ին. Վերցված է July 15, 2017-ին.
  25. ↑ Donald Kirk (August 1, 2012). «Inside North Korea, more cellphones and traffic lights, but real change lags». The Christian Science Monitor. Արխիվացված օրիգինալից August 1, 2012-ին. Վերցված է August 1, 2012-ին. «an economy that was, as late as the 1960s, ahead of that of South Korea.»
  26. ↑ «North Korea Economy — North Korea Information & tours to the DPRK». North-korea-travel.com. Արխիվացված է օրիգինալից December 26, 2011-ին. Վերցված է December 20, 2011-ին.
  27. ↑ «North Korean Intentions and Capabilities With Respect to South Korea» (PDF). CIA. September 21, 1967. էջ 4. SNIE 14.2–67. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) March 14, 2017-ին.
  28. ↑ Scahill, Tom (March 6, 2003). «What Korea has accomplished». International Action Center. Արխիվացված է օրիգինալից February 8, 2013-ին. Վերցված է December 29, 2009-ին.
  29. ↑ «N.Korea Struggling Under Mountains of Foreign Debt». The Chosun Ilbo. January 19, 2012. Արխիվացված է օրիգինալից February 21, 2012-ին. Վերցված է March 31, 2012-ին.
  30. ↑ 30,0 30,1 «North Korea Economy». Traveldocs.com. Արխիվացված է օրիգինալից December 5, 2011-ին. Վերցված է December 20, 2011-ին.
  31. ↑ «North Korean Economy Watch». Nkeconwatch.com. December 13, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից December 6, 2011-ին. Վերցված է December 20, 2011-ին.
  32. ↑ «North Korean Economy Watch». Nkeconwatch.com. December 13, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից December 6, 2011-ին. Վերցված է December 20, 2011-ին.
  33. ↑ «North Korean Economy Watch». Nkeconwatch.com. December 13, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից December 6, 2011-ին. Վերցված է December 20, 2011-ին.
  34. ↑ «World Bank Country and Lending Groups». datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. Արխիվացված օրիգինալից October 28, 2019-ին. Վերցված է September 29, 2019-ին.
  35. ↑ Savada, Andreas Matles, ed. (1994). "North Korea: A Country Study". Country Studies. Federal Research Division. Retrieved July 27, 2013. Washington: Federal Research Division of the Library of Congress. ISBN 0-8444-0794-1.
  36. ↑ «Highlights of North Korea's Latest Party Meetings: Setting a New Agenda». 38 North. The Henry L. Stimson Center. August 21, 2020. Արխիվացված օրիգինալից August 26, 2020-ին. Վերցված է August 25, 2020-ին. «For the past five years, the North has not been operating under a five-year "plan," per se, but rather according to what was termed an economic "strategy."»
  37. ↑ «North Korean Economy Watch». Nkeconwatch.com. December 13, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից December 6, 2011-ին. Վերցված է December 20, 2011-ին.
  38. ↑ Կաղապար:Country study Washington: Federal Research Division of the Library of Congress. 0-8444-0794-1
  39. ↑ Կաղապար:Country study Washington: Federal Research Division of the Library of Congress. 0-8444-0794-1.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 «North Korea : a country study /». The Library of Congress. Արխիվացված օրիգինալից April 11, 2016-ին.
  41. ↑ Tax-free land Արխիվացված Հուլիս 16, 2011 Wayback Machine. Uriminzokkiri. April 8, 2006.
  42. ↑ Wan, Allen. «Report: Struggling N. Korea launches bond issue». Արխիվացված է օրիգինալից June 21, 2015-ին. Վերցված է June 21, 2015-ին.
  43. ↑ Encyclopedia. «North Korean Bonds? Now Could Be the Time». The Wall Street Journal. Արխիվացված օրիգինալից December 17, 2014-ին. Վերցված է May 23, 2012-ին.
  44. ↑ «Flagging prosperity: North Korea moves on from displays of force». The Sydney Morning Herald. February 8, 2019. Արխիվացված օրիգինալից February 28, 2019-ին. Վերցված է February 28, 2019-ին.
  45. ↑ «Harry Potter, Bollywood, hot pants and K-pop: in North Korea, Kim Jong-un's cultural revolution gathers speed». South China Morning Post. February 14, 2019. Արխիվացված օրիգինալից February 28, 2019-ին. Վերցված է February 28, 2019-ին.
  46. ↑ Tony Michell (December 20, 2011). «Kim's death and the North Korean economy». BBC. Արխիվացված օրիգինալից April 25, 2012-ին. Վերցված է April 10, 2012-ին.
  47. ↑ Paul Tjia (November 18, 2011). «North Korea: An Up-and-Coming IT-Outsourcing Destination». 38 North, School of Advanced International Studies. Johns Hopkins University. Արխիվացված է օրիգինալից November 30, 2011-ին. Վերցված է November 18, 2011-ին.
  48. ↑ Glyn Ford (December 17, 2014). «Pyongyang shows signs of change». Tribune. Արխիվացված է օրիգինալից December 20, 2014-ին. Վերցված է December 20, 2014-ին.
  49. ↑ Carlin, Robert; Minyoung, Rachel Lee (21 December 2022). «Understanding Kim Jong Un's Economic Policymaking: Rolling Out Economic Development Zones». 38 North. The Henry L. Stimson Center. Արխիվացված օրիգինալից January 10, 2023-ին. Վերցված է 10 January 2023-ին.
  50. ↑ «Twelve North Koreans to work in factory in Europe». NK News. January 14, 2015. Արխիվացված է օրիգինալից July 19, 2016-ին. Վերցված է August 9, 2016-ին.
  51. ↑ «Brexit: Who'll Do Your Job Now?». Channel 4 Dispatches – Channel 4 – Info – Press. Channel 4 UK TV. August 7, 2016. Արխիվացված օրիգինալից August 19, 2016-ին. Վերցված է August 9, 2016-ին.
  52. ↑ Paul Tjia (August 30, 2012). «Garment Production in North Korea». 38 North.Org, The U.S.-Korea Institute (USKI) at SAIS, Paul H. Nitze School of Advanced International Studies (SAIS), Johns Hopkins University. Արխիվացված է օրիգինալից September 26, 2012-ին. Վերցված է September 26, 2012-ին.
  53. ↑ Kim Tae Hong (August 6, 2012). «Economic Collapse Reflected in Scarce Electricity». Daily NK. Արխիվացված է օրիգինալից September 4, 2012-ին. Վերցված է August 6, 2012-ին.
  54. ↑ «N. Korea's power consumption per capita at 1970s levels». Yonhap News Agency. Yonhap. August 6, 2012. Արխիվացված օրիգինալից October 22, 2014-ին. Վերցված է August 6, 2012-ին.
  55. ↑ «Electricity production from coal sources (% of total) – Korea, Dem. People's Rep». World Bank. Արխիվացված օրիգինալից September 26, 2021-ին. Վերցված է September 26, 2021-ին.
  56. ↑ «Electricity production from hydroelectric sources (% of total) – Korea, Dem. People's Rep». World Bank. Արխիվացված օրիգինալից September 26, 2021-ին. Վերցված է September 26, 2021-ին.
  57. ↑ Pavone, Gregory (March 2014). «Coal Diplomacy: The Political Economy of North Korean Coal». Harvard Kennedy School. Արխիվացված է օրիգինալից September 4, 2015-ին. Վերցված է May 25, 2015-ին.
  58. ↑ Korea North Country Study Guide Volume 1 Strategic Information and Developments. International Business Publications, USA. April 13, 2015. էջ 187. ISBN 978-1433027802.
  59. ↑ 59,0 59,1 Féron, Henri (July 18, 2017). «Pyongyang's Construction Boom: Is North Korea Beating Sanctions?». 38 North. U.S.–Korea Institute, Johns Hopkins University School of Advanced International Studies. Արխիվացված օրիգինալից July 18, 2017-ին. Վերցված է July 20, 2017-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հյուսիսային_Կորեայի_տնտեսություն&oldid=9929988» էջից