Յոհան Գմելին

Յոհան Գմելին; գերմ.՝ Johann Georg Gmelin
Ծնվել է	օգոստոսի 10, 1709; Տյուբինգեն, Գերմանիա
Մահացել է	մայիսի 20, 1755 (45 տարեկան); Տյուբինգեն, Գերմանիա
Քաղաքացիություն	Վյուրթեմբերգի դքսություն
Մասնագիտություն	ճանապարհորդ հետազոտող, քիմիկոս, աշխարհագրագետ, բուսաբան, համալսարանի դասախոս և բժիշկ
Հաստատություն(ներ)	Թյուբինգենի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	բուսաբանություն, ազգագրություն, քիմիա և բժշկություն
Պաշտոն(ներ)	պրոֆեսոր
Անդամակցություն	Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Թյուբինգենի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն
Եղել է գիտական ղեկավար	Ստեփան Կրաշենիննիկով և Սամուել Գոթլիբ Գմելին
Հայտնի աշակերտներ	Սամուել Գոթլիբ Գմելին և Յոհան Ֆրիդրիխ Գմելին
Երեխա(ներ)	Eberhard Gmelin? և Christian von Gmelin?
Հայր	Johann Georg Gmelin?
Հեղինակի անվան հապավումը (բուսաբանություն)	J.G.Gmel.
	Johann Georg Gmelin Վիքիպահեստում

Յոհան Ջորջ Գմելին (օգոստոսի 10, 1709(1709-08-10)^[1], Տյուբինգեն, Գերմանիա - մայիսի 20, 1755(1755-05-20)^[1]^[2], Տյուբինգեն, Գերմանիա), գերմանացի բնագետ, բուսաբան և աշխարհագրագետ։

Վաղ կյանք և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գմելինը՝ Թյուբինհենի համալսարանի^[3] պրոֆեսորի որդին, ծնվել է Թյուբինհենում։ Նա շնորհալի երեխա էր և 14 տարեկանից սկսել է հաճախել համալսարանի դասախոսություններին։ 1727 թվականին՝ 18 տարեկանում, նա ավարտել է համալսարանը բժշկի կոչումով։ Հետո ճանապարհորդել է դեպի Սանկտ Պետերբուրգ և 1728-ին դարձել Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի անդամ։ 1730 թվականից ի վեր դասախոսել է Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանում և հաջորդ տարի դասախոսել է որպես բնագիտոթյան և քիմիայի պրոֆեսոր^[3]։

Նրա առաջարկությամբ Յոհան Ամանը Լոնդոնում լքեց Հանս Սլոունին, որպեսզի Սանկտ Պետերբուրգում պաշտոն զբաղեցնի։ Յոհան Քրիստիան Բուքսբաումի վերջին 2 գրքերը՝ «Centuria»-ն, հետմահու հրատարկվել են Գմելինի կողմից^[4]։

«Flora Sibirica»-ից խուսափող քաջվարդը

Կամչատկայի երկրորդ գիտարշավը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գմելինը այն 3 պրոֆեսորներից էր, որոնք մասնակցելու էին Վիտուս Բերինգի՝ Կամչատկայի երկրորդ գիտարշավին (1733–1743): Գիտարշավի սկզբնական շրջանում, երբ 1733 թվականին հեռանում էին Սանկտ Պետերբուրգից, նրան ուղեկցում էր երիտասարդ ուսանող Ստեփան Կրաշենիննիկովը։ Նրանք միասին ճամփորդել են Ուրալյան լեռներով և Արևմտյան Սիբիրիով դեպի Ենիսեյսկ։ Նա նկարագրել է Ենիսեյ գետի դիրքը՝ որպես սահման Եվրոպայի և Ասիայի միջև, և մասնակցել է Ենիսեյսկում գրանցված ամենացածր ջերմաստիճանի չափմանը։ Նա եղել է նաև առաջին մարդը, որը փաստել է, որ Կասպից ծովի մակարդակը ցածր էր Միջերկրական ծովի մակարդակից։ Վերջիվերջո 1736-ի սեպտեմբերին նա Յակուտսկում հասավ Բերինգի շտաբ։ Դժբախտաբար նոյեմբերի 8-ին այրվում է Գմելինի բնակավայրը՝ ոչնչացնելով իր՝ բնագիտության բոլոր հավաքածուները և նշումները՝ գումարած իր գրադարանի մի մասը։ Հաջորդ ամռանը նա նմուշների այնքան հավաքածուներ վերակազմեց, որքան հնարավոր էր, որպեսզի լրացնի կորցրածը։ Նրա «Flora Sibirica» գիրքը (1747–1769)^[5] հիմնված էր իր հավաքածուների և դիտողությունների վրա։ Այն ներառում է 1178 տեսակների նկարագրություն, որոնցից 294-ը լուսաբանված և պատկերազարդված են։ Նրա եղբորորդի Սամուել Գոթլիբ Գմելինը օգնել է ավարտին հասցնել 2 գրքերը։ «Flora Sibirica»-ի 5-րդ հատորը՝ հիմնականում կրիպտոգամների մասին, գրել է Ստեփան Կրաշենիննիկովը, բայց երբեք չի հրատարակվել։ Գմելինը նաև նկարագրել է իր ճամփորդությունը իր «Reise durch Sibirien von dem Jahr 1733 bis 1743» գրքում (1751–1752).^[6]:

Ուշ կյանքը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գմելինը 1747-ին վերադարձել է Թյուբինհենի համալսարան և դարձել բժշկության պրոֆեսոր, իսկ 1751 թվականին՝ համալսարանի բուսաբանական այգու տնօրեն։ Նրա ճանապարհորդության նկարագրությունն այստեղ է^[6]։ Այն թարգմանվել է ֆրանսերեն և հոլանդերեն, սակայն ոչ ռւսերեն, «որովհետև այն պարունակում էր անհեթեթ դիտարկումներ և ռուսների նկատմամբ մեկնաբանություններ»^[3]

Գմելինը 1749 թվականին ընտրվել է Շվեդիայի գիտությունների թագավորական ակադեմիայի օտարազգի անդամ։

«Գմելինի տափոլոռ» բույսը և մի քանի տասնյակ բույսերի և կենդանիների տեսակներ անվանակոչված են ի պատիվ նրա^[7]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Base biographique (ֆր.)
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Egerton Frank N. (2008)։ «A History of the Ecological Sciences, Part 27: Naturalists Explore Russia and the North Pacific During the 1700s»։ Bulletin of the Ecological Society of America 89 (1): 39–60։ doi:10.1890/0012-9623(2008)89[39:AHOTES]2.0.CO;2
↑ AMMAN, Johannes, Stirpium rariorum in Imperio Rutheno sponte provenientium icones et descriptiones Archived 2008-05-16 at the Wayback Machine.
↑ Gmelin J. G., S. G. Gmelin (1747–1769)։ Flora Sibirica sive Historia plantarum Sibiriae, 4 vols (լատիներեն)։ St Petersburg: Imperial Academy of Sciences (չաշխատող հղում)
↑ ^6,0 ^6,1 Gmelin J. G. (1751–1752)։ Reise durch Sibirien von dem Jahr 1733 bis 1743, 4 vols (լատիներեն)։ Göttingen: Abram Bandenhoect
↑ IPNI query

Ամբողջական մատենագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[_668b5672ece44504-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_ee350de1579a89f5-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Base biographique (ֆր.)

[Egerton_(2008)-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Egerton Frank N. (2008)։ «A History of the Ecological Sciences, Part 27: Naturalists Explore Russia and the North Pacific During the 1700s»։ Bulletin of the Ecological Society of America 89 (1): 39–60։ doi:10.1890/0012-9623(2008)89[39:AHOTES]2.0.CO;2

[4] AMMAN, Johannes, Stirpium rariorum in Imperio Rutheno sponte provenientium icones et descriptiones Archived 2008-05-16 at the Wayback Machine.

[5] Gmelin J. G., S. G. Gmelin (1747–1769)։ Flora Sibirica sive Historia plantarum Sibiriae, 4 vols (լատիներեն)։ St Petersburg: Imperial Academy of Sciences (չաշխատող հղում)

[reise-6] 6,0 ^6,1 Gmelin J. G. (1751–1752)։ Reise durch Sibirien von dem Jahr 1733 bis 1743, 4 vols (լատիներեն)։ Göttingen: Abram Bandenhoect

[7] IPNI query

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]