Միգել դե Ունամունո

Միգել դե Ունամունո; իսպ.՝ Miguel de Unamuno y Jugo; իսպ.՝ Miguel de Unamuno
Ծննդյան անուն	իսպ.՝ Miguel de Unamuno y Jugo
Ծնվել է	սեպտեմբերի 29, 1864[…]
Ծննդավայր	Բիլբաո, Բասկերի երկիր, Իսպանիա
Վախճանվել է	դեկտեմբերի 31, 1936[…] (72 տարեկան)
Վախճանի վայր	Սալամանկա, Կաստիլիա և Լեոն, Իսպանիա
Գերեզման	Սալամանկա
Գրական անուն	Exóristo և Miguel de Unamuno
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, փիլիսոփա, գրող, ակնարկագիր, վիպասան, գրական քննադատ, համալսարանի դասախոս, դրամատուրգ և քաղաքական գործիչ
Լեզու	իսպաներեն
Քաղաքացիություն	Իսպանիա
Կրթություն	Մադրիդի կենտրոնական համալսարան, Մադրիդի Կոմպլուտենսե համալսարան և Սալամանկայի համալսարան
Ժանրեր	պոեզիա և Դրամատուրգիա
Գրական ուղղություններ	98 թվականի սերունդ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Del sentimiento trágico de la vida? և Մառախուղը
Անդամակցություն	Իսպանիայի արքայական ակադեմիա և Sociedad de Amigos de Portugal?
Աշխատավայր	Սալամանկայի համալսարան
Պարգևներ	Hijo Adoptivo de Salamanca?
Ամուսին	Concha Lizárraga?
Զավակներ	Salomé de Unamuno?
	Ներշնչվել է
	Miguel de Unamuno Վիքիպահեստում

Միգել դե Ունամունո (իսպ.՝ Miguel de Unamuno y Jugo, սեպտեմբերի 29, 1864(1864-09-29)^[1]^[2]^[3]^[…], Բիլբաո, Բասկերի երկիր, Իսպանիա^[4]^[5] - դեկտեմբերի 31, 1936(1936-12-31)^[4]^[1]^[2]^[…], Սալամանկա, Կաստիլիա և Լեոն, Իսպանիա^[4]^[5]), իսպանացի գրող, փիլիսոփա, հասարակական գործիչ։ Ազգությամբ՝ բասկ։ Կրթությամբ՝ բանասեր։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1891 թվականից՝ Սալամանկայի համալսարանի պրոֆեսոր, 1901 թվականից՝ ռեկտոր։ 1924 թվականին բռնապետության դեմ ուղղված ելույթների համար աքսորվել է Կանարյան կղզիներ, որտեղից փախել է Ֆրանսիա (տարագիր՝ մինչև 1930-ը)։ Հանրապետության տարիներին եղել է կորտեսների դեպուտատ, 1932 թվականից՝ ակադեմիկոս։ Հանդես է եկել հանրապետության դեմ, գտնելով, որ այն չի կարող ապահովել քաղաքացիական խաղաղություն և ազգային միասնություն, սակայն արդեն 1936 թվականին դատապարտել է ֆաշիստական խռովությունը։ Ֆաշիստական բռնապետության հաստատումը խորացրել է Ունամունոյի հոգևոր ողբերգությունը, Սալամանկայի համալսարանի ռեկտորի պաշտոնից հեռացվելուց շատ չանցած նա վախճանվում է հոգևոր լիակատար մեկուսացման վիճակում։

Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ունամունոն որպես հրապարակախոս քննադատական դիրքորոշում է ունեցել իսպանական բուրժուա-կալվածատիրական հասարակարգի նկատմամբ։ Հետաքրքրվել է սոցիալիզմի գաղափարներով (Բակունին, Լասալ, Մարքս), հետագայում հեռացել է սոցիալիզմից և մշակել փիլիսոփայական ըմբռնում՝ նախանշելով պերսոնալիզմի ու էկզիստենցիալիզմի մի շարք դրույթներ։ Ունամունոյի փիլիսոփայության հիմնական պրոբլեմն անձնավորության հոգևոր կյանքն է։ Ունամունոն մուծում է «հոգևարք» հասկացությունը՝ բանականության ու հավատի անհաշտելի դուալիզմի հարուցած կյանքի հատուկ ողբերգական ընկալումը («Կյանքի ողբերգական զգացումը...», 1913, «Քրիստոնեության հոգեվարքը», 1924)։

Ստեղծագործությունը, սերը, բարեկամությունը, մայրությունն ուրույն միջոցներ են, որոնցով մարդը հաղթահարում է գոյության վերջավորությունը («Դոն Կիխոտի և Սանչոյի կյանքը», 1905, «Աբել Սանչես», 1917 և այլն)։ «Աշխարհը պատերազմի ժամանակ» (1897) առաջին վեպից հետո անցել է փորձարարական գեղարվեստական պատումի («Մառախուղ», 1914)։ Այնուհետև վերադարձել է ռեալիզմին, սակայն «ներքին իրականությունը» հակադրել է «արտաքին իրականությանը»՝ ձգտելով արտացոլել սոսկ առաջինը («Խրատական նովելներ», 1920)։

Ունամունոյի բանաստեղծական հարուստ ժառանգությունն աչքի է ընկնում հումանիստական ճոխ թեմատիկայով, դասական պարզությամբ, իսպանական ոտանավորի անթերի իմացությամբ, խոստովանանքի անկեղծությամբ («Երգարան», հրատարակվել է ետմահու)։ Ունամունոյի գրական և փիլիսոփայական ստեղծագործության մեջ կարևորագույն տեղ է գրավում Իսպանիայի ժողովրդի ու մշակույթի ճակատագիրը։ Ունամունոյի հսկայական ազդեցություն է գործել XX դ. իսպանական մշակույթի վրա։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Obras completas, v. 1 - 14, Madrid, 1958 - 72;

Հայերեն թարգամնությամբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միգել դե Ունամունո, Մառախուղը, Ե., Անտարես, 2013, 240 էջ։ Իսպաներենից թարգմ.՝ Ռուզաննա Պետրոսյանը։
Միգել դե Ունամունո, Քրիստոնեության հոգեվարքը և խրատական երեք նովել, Ե., Անտարես, 2016, 304 էջ։ Իսպաներենից թարգմ.՝ Ռուզաննա Պետրոսյանը։
Միգել դե Ունամունո, Աբել Սանչես, Ե., Անտարես, 2022, 240 էջ։ Իսպաներենից թարգմ.՝ Ռուզաննա Պետրոսյանը։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Тертерян И. А., Испытание историей. Очерки испанской ли тературы XX века, М., 1973

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 Diccionario biográfico español (իսպ.) — Real Academia de la Historia, 2011.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 Унамуно Мигель де // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28115520%29.NDIP.
↑ Czech National Authority Database
↑ https://datos.gob.es/es/catalogo/e00123904-autores-espanoles-en-dominio-publico-fallecidos-desde-1900
↑ Los amigos de Portugal (իսպ.) // ABC — Madrid: 1922. — P. 27. — ISSN 1136-0143
↑ https://www.elnortedecastilla.es/20120305/local/salamanca/salamanca-celebra-unamuno-nombrando-201203051805.html
↑ ^10,0 ^10,1 http://pares.mcu.es/ParesBusquedas20/catalogo/autoridad/65778

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[_b1fca8b0a38a2f1b-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_b20a8c84066e65be-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica

[_3b1d673b24a0ca63-3] 3,0 ^3,1 Diccionario biográfico español (իսպ.) — Real Academia de la Historia, 2011.

[_ccf6fd363eb0e0a4-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 Унамуно Мигель де // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_7d86a7f388bd2467-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28115520%29.NDIP.

[_58ed7c3d6a948ecf-6] Czech National Authority Database

[_f0a9f9ca67a77163-7] ttps://datos.gob.es/es/catalogo/e00123904-autores-espanoles-en-dominio-publico-fallecidos-desde-1900

[_cbb6fcafc6aedb99-8] Los amigos de Portugal (իսպ.) // ABC — Madrid: 1922. — P. 27. — ISSN 1136-0143

[_2f3d2a8a53265493-9] ttps://www.elnortedecastilla.es/20120305/local/salamanca/salamanca-celebra-unamuno-nombrando-201203051805.html

[_f1c3b8c38ef68fef-10] 10,0 ^10,1 http://pares.mcu.es/ParesBusquedas20/catalogo/autoridad/65778

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]