Մասնակից:DoctorLia/Ավազարկղ105

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Դեղաբուժություն(ֆարմակոթերապիա), նաև դեղորայքային բուժում։ Օգտագործվում է մեկ կամ մի քանի դեղամիջոց՝ շարունակական ախտանշանները բարելավելու(ախտանշանային թեթևացում), հիմնական պատճառի բուժման կամ հիվանդությունների կանխարգելման համար[1]։

Այն տարբերվում է վիրաբուժական թերապիայից, ճառագայթային թերապիայից, վերականգնողական թերապիայից: Բժիշկների շրջանում երբեմն բժշկական թերապիա տերմինը վերաբերում է հատկապես դեղաբուժությանը, ի տարբերություն վիրաբուժական կամ այլ թերապիաների։ Օրինակ, ուռուցքաբանության մեջ բժշկական ուռուցքաբանությունը այսպիսով տարբերվում է վիրաբուժական ուռուցքաբանությունից:

Այսօրվա դեղաբանական թերապիան առաջացել է դեղորայքի օգտագործման երկար պատմությունից, և այն փոփոխվել է վերջին դարում՝ դեղամիջոցների հայտնաբերմամբ պայմանավորված: Բուժումն իրականացվում և ճշգրտվում է բուժաշխատողների կողմից՝ համաձայն ապացույցների վրա հիմնված ուղեցույցների և հիվանդի առողջական վիճակի: Անհատականացված բժշկությունը նույնպես վճռորոշ դեր է խաղում դեղաբանական բուժման մեջ: Անհատականացված բժշկությունը կամ ճշգրիտ բժշկությունը հաշվի է առնում հիվանդի գենետիկական փոփոխությունը, լյարդի ֆունկցիան, երիկամների ֆունկցիան և այլն՝ հիվանդի համար հարմարեցված բուժում ապահովելու համար: Բուժման ընթացակարգի պահպանումը կամ հետևումը առաջարկվում է բուժաշխատողների կողմից[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լատեքսային հյութ բույսից: Ափիոն արդյունահանվում է լատեքսային հյութից։

Բնական հումքից մինչև դեղամիջոցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեղանյութերի օգտագործումը հիշատակվում է դեռևս մ.թ.ա. 4000 թվականին շումերական քաղաքակրթության մեջ[3]։ Այն ժամանակ բուժողները, օրինակ, կիրառում էին ափիոնը ցավազրկման նպատակով[4]։ Բնական դեղամիջոցների պատմություն կարելի է գտնել նաև այլ մշակույթներում, ներառյալ ավանդական չինական բժշկությունը՝ Չինաստանում և այուրվեդական բժշկությունը՝ Հնդկաստանում, որոնք դեռ օգտագործվում են մեր օրերում[5]։ 1-ին դարի հույն վիրաբույժ Դիոսկորիդեսը նկարագրել է ավելի քան վեց հարյուր կենդանիներ, բույսեր և դրանց ածանցյալներ իր բժշկական բուսաբանության մեջ, որը մնաց ամենաազդեցիկ դեղագործությունը տասնչորս հարյուր տարի: Կենդանի օրգանիզմներից ստացված նյութերից բացի, որպես դեղանյութեր օգտագործվել են նաև մետաղները, այդ թվում՝ պղինձը, սնդիկը և ծարիրը։ Ասում էին, որ դրանք բուժում էին տարբեր հիվանդություններ Ուշ Վերածննդի ժամանակաշրջանում: 1657 թ.-ին ծարիրի միացություն նշանակվեց Լյուդովիկոս 14-րդին՝ բուժելու տիֆային տենդը[6]։ Դեղամիջոցը ներերակային կիրառվել է նաև 20-րդ դարում շիստոսոմոզիբուժման նպատակով: Այնուամենայնիվ, ծարիրն ունի սուր և քրոնիկ թունավորում առաջացնելու հատկություն որպես հակաշիստոսոմային դեղանյութ, հետևաբար փոխարինվեց պրազիկվանտելով[7]։

Բնական նյութերց բացի, մարդիկ սովորեցին նաև ինքնուրույն դեղամիջոցներ պատրաստել: Առաջին դեղագիտական գրությունը հայտնաբերվել է Միջագետքի կավե արձանագրություններում,որը վերագրվում է մ.թ.ա. մոտ 2100 թվականին: Ավելի ուշ՝ մ.թ. 2-րդ դարում, Գալենի կողմից պաշտոնապես ներկայացվեց դեղի բաղադրությունը որպես երկու կամ ավելի դեղամիջոցների խառնման գործընթաց՝ հիվանդի անհատական կարիքները բավարարելու նպատակով[5]։ Սկզբում դեղատոմսի պատրաստմամբ զբաղվում էին միայն առանձին դեղագործներ, սակայն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո դեղեր արտադրողների և պատրաստողների թիվը մեծացավ: Միևնույն ժամանակ, դեղագործական հետազոտությունների զգալի աճ գրանցվեց, ինչը հանգեցրեց նոր դեղամիջոցների ավելացմանը[3]։ Դեղերի հայտնաբերման կարևորագույն իրադարձությունները կատարվել են վերջին հարյուր տարվա ընթացքում՝ հակաբիոտիկներից մինչև կենսաբանական դեղանյութեր, որոնք հանդիսանում են ներկայիս դեղաբուժության հիմքը[5]։

Դեղերի հայտնագործում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պենիցիլինի քիմիական կառուցվածքը

Դեղերի մեծ մասը հայտնաբերվել է էմպիրիկ միջոցներով՝ ներառյալ դիտարկումը, պատահականությունը, փորձարկման մեթոդն ու սխալները[6]։ Հայտնի օրինակներից մեկն է աշխարհում առաջին հակաբիոտիկի՝ պենիցիլինի հայտնաբերումը: Ազդանյութը հայտնաբերել է Ալեքսանդր Ֆլեմինգը 1928 թվականին, իր լաբորատորիայում տեղի ունեցած անսպասելի իրադարձություններից հետո, ամառային արձակուրդի ժամանակ[8]։ Ենթադրվում էր,որ Պետրիի թասի մեջ գտնվող Պենիցիլիում բորբոսասնկից արտազատվում է մի նյութ («պենիցիլին»), որը խանգարում է բակտերիաների աճին[8]։ Այնուհետև խոշոր դեղագիտական ընկերությունները սկսեցին հիմնել իրենց մանրէաբանական բաժինները և նոր հակաբիոտիկների փնտրտուքով զբաղվել։ Հակամանրէային միացությունների սքրինինգային ծրագիրը նաև հանգեցրեց այլ դեղաբանական հատկություններով դեղամիջոցների հայտնաբերմանը, ինչպիսիք են իմունոդեպրեսանտները (իմունիտետն ընկճող), ինչպիսին է Ցիկլոսպորին Ա-ն(Cyclosporin A)[9]:

Դեղ-ընկալիչի ճանաչումը ներառում է «բանալի», որը լիգանդն է(ինչպիսին դեղն է) և «կողպեք», որն ընկալիչն է:

Պենիցիլինի հայտնաբերումը անսպասելի(այսինքն՝ պատահական) հայտնագործություն էր: Դեղերի հայտնաբերման մեկ այլ, ավելի առաջադեմ մոտեցում է դեղամիջոցի նպատակահարմար ձևավորումը: Մեթոդի հիմքում ընկած է հասկացությունը դեղերի կենսաբանական թիրախների՝ ներառյալ ֆերմենտների, ընկալիչների և այլ սպիտակուցների: 19-րդ դարի վերջին Փոլ Էրլիխը նկատեց ներկերի ընտրողական կուտակումը տարբեր հյուսվածքներում և առաջարկեց քեմոընկալիչների գոյության վարկածը[9][10]։ Ենթադրվում էր, որ ընկալիչները հատուկ կապում են դեղերը[9]։ Էմիլ Ֆիշերի կողմից 1890-ականների սկզբին նկարագրվել է ընկալիչների կողմից դեղի ճանաչումը որպես բանալիների և կողպեքի փոխազդեցություն[11]։ Հետագայում պարզվեց, որ ընկալիչները կարելի է ակտիվացնել կամ արգելակել քիմիաթերապևտիկ նյութերի միջոցով՝ հասնելու ցանկալի ֆիզիոլոգիական պատասխանին[9]։ Երբ հայտնաբերվի թիրախային մակրոմոլեկուլի հետ փոխազդող լիգանդը, կարող են նախագծվել և բարեկարգվել դեղերի տարբերակներ՝ հիմնվելով կառուցվածք-ակտիվություն հարաբերության վրա: Մեր օրերում արհեստական բանականությունն կիրառվում է դեղերի նախագծման մեջ՝ կանխատեսելու դեղ-սպիտակուց փոխազդեցությունները, դեղերի ակտիվությունը, սպիտակուցների 3D կառուղվածքը և այլն[11]։

Ապացուցողական բժշկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապացուցողական բժշկությունը սահմանվում է որպես լավագույն ընթացիկ գիտական ապացույցների կիրառում՝ լավագույն բուժումն իրականացնելու և արդյունավետ որոշում կայացնելու համար:[12]։ Կլինիկական ուղեցույցները մշակվում են գիտական ապացույցների հիման վրա. օրինակ՝ ACC/AHA ուղեցույցները(սրտանոթային հիվանդությունների համար), GOLD ուղեցույցները(թոքերի քրոնիկ օբստրուկտիվ հիվանդության համար), GINA ուղեցույցները(ասթմայի համար) և այլն։ Նրանք փոխակերպում և դասակարգում են ապացույցները, օգտագործելով համակարգված մեթոդներ, նպատակ ունենալով ապահովել որակյալ օգնություն։ Ուղեցույցները չեն կարող փոխարինել կլինիկական դատողությանը, քանի որ դրանք չեն կարող բավարարել բոլոր պահանջները[13]։ Առողջապահության ոլորտի մասնագետները կարող են օգտագործել կլինիկական ուղեցույցները որպես ապացույց՝ աջակցելու իրենց կլինիկական դատողությունները հիվանդներին բուժում նշանակելիս:

Զարկերակային գերճնշումը վերահսկելու ուղեցույց

Օրինակ․ Ունենք հիվանդ ասիացի տղամարդ,40 տարեկան, ում մոտ վերջերս ախտորոշվել է զարկերակային գերճնշում(140/90 զարկերակային ճնշմամբ), առանց որևէ այլ քրոնիկ հիվանդությունների(համակցված հիվանդությունների), ինչպիսիք են 2-րդ տիպի շաքարախտը, հոդատապը, շագանակագեղձի բարորակ հիպերպլազիա և այլն:Հետևաբար նրա 10 տարվա սրտանոթային հիվանդությունների առաջացման ռիսկը կազմում է 15%:

Համաձայն NICE 2019 հիպերտոնիայի ուղեցույցի՝ բուժաշխատողը կարող է քննարկել հակահիպերտոնիկ թերապիա սկսելու հարցը միայն հիվանդի հետ քննարկելուց հետո [14]։ Առաջին գծի դեղորայքն է անգիոտենզին փոխակերպող ֆերմենտի արգելակիչը(ԱՓՖ ինհիբիտոր) կամ անգիոտենսին ընկալիչների արգելափակում (ԱԸՊ ինհիբիտոր,եթե հիվանդը չի կարող ընդունել ԱՓՖ ինհիբիտորներ)[14]։ Եթե հիվանդի զարկերակային ճնշումը լավ չի վերահսկվում, ապա բուժաշխատողները կարող են մտածել կալցիումական անցուղիների արգելափակիչների(CCB) [15] կամ էլ թիազիդային միզամուղների մասին[14]։

Անհատականացված բժշկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆարմակոկինետիկա և ֆարմակոդինամիկա

Յուրաքանչյուր հիվանդի օրգանիզմը տարբերվում է մյուսներից, օրինակ՝ երիկամների ֆունկցիայով, լյարդի ֆունկցիայով, գենետիկական փոփոխություններով, բժշկական պատմությունով և այլն: Սրանք այն գործոններն են, որոնք պետք է հաշվի առնեն բուժաշխատողները՝ նախքան որևէ դեղորայքային թերապիա սկսելը: Գենետիկայի բնագավառում զարգացող տեխնոլոգիաները մեզ հնարավորություն են տալիս ավելի շատ պատկերացում կազմել առողջության և գեների միջև կապի մասին[16]։Դեղաբանական թերապիայի մեջ ուսումնասիրության երկու ուղղություններ են զարգանում՝ ֆարմակոգենետիկա և ֆարմակոգենոմիկա: Տարիքը ազդեցություն ունի դեղերի ֆարմակոկինետիկայի և ֆարմակոդինամիկայի վրա, հետևաբար՝ թերապիայի արդյունավետության վրա: Տարիքի ազդեցությունը հանգեցնում է օրգանների աշխատանքի վատթարացմանը: Ֆարմակոկինետիկան ուսումնասիրում է դեղերի ներծծումը,տեղաբաշխումը,արտազատումը և պահեստավորումը: Ֆարմակոդինամիկան ուսումնասիրում է դեղերի կենսաբանական էֆեկտները, նրանց տեղակայումը, ազդեցության մեխանիզմները [17][18]։

Ֆարմակոգենետիկա և ֆարմակոգենոմիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆարմակոգենետիկան ուսումնասիրում է գեներ, որոնք ապահովում են դեղերի նյութափոխանակությունը, ինչպիսիք են նյութափոխանակության արագությունը և մետաբոլիտները[19]։ Ֆարմակոգենոմիկան ուսումնասիրում է դեղի փոխազդեցությունը մարդու գենոմի հետ[20]։ Երկու տերմիններն էլ իրենց բնույթով նման են, ուստի դրանք օգտագործվում են փոխադարձաբար:

Բազմաթիվ ալելները կարող են միասի պատասխանել դեղի փոփոխությանը՝ ֆերմենտի կառուցվածքի փոփոխմամբ, որն այլ կերպ է արձագանքում, քան նորմալը[19]։ Ֆերմենտների տարբեր ձևերը(ֆենոտիպերը) ներառում են գերարագ մետաբոլիզատորներ, չափավոր նյութափոխանակիչներ և այլն:[21]։ Գենետիկ կառուցվածքը կարող է ազդել ֆարմակոկինետիկայի վրա:

Ազաթիոպրինային բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ազաթիոպրինը իմունոմոդուլատոր է, օրինակ, աղիների բորբոքային հիվանդությունների համար: Դրա մետաբոլիզմը պայմանավորված է երկու տարբեր ֆերմենտներով(TPMT և NUDT15), որպեսզի վերացնի դրա ազդեցությունը մեր մարմնի վրա նյութափոխանակության ընթացքում: Եթե հիվանդն ունի վատ մետաբոլիզացնող ֆերմենտների ֆենոտիպ, այսինքն՝ վատ նյութափոխանակություն, օրգանիզմում ավելի շատ թունավոր մետաբոլիտներ են կուտակվում: Այսպիսով, հիվանդը ունի հարակից կողմնակի ազդեցություներին ավելի մեծ ռիսկ։ Կողմնակի ազդեցությունը հանգեցնում է դեղաչափի ճշգրտմանը կամ այլ դեղամիջոցի անցմանը[22]։

Օմալիզումաբով բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օմալիզումաբը հումանիզացված մոնոկլոնալ հակամարմին է տարբեր ալերգիկ հիվանդությունների, ներառյալ ասթմայի, եղնջացանի և ալերգիկ ռինիտի բուժման համար[23]։ Այն ուղղված է մարդու մարմնի IgE-ին, որը կարևոր դեր է խաղում ալերգիկ ռեակցիաներում[24]։ Օմալիզումաբի արդյունավետությունը կարող է տարբեր լինել հիվանդների շրջանում: Օմալիզումաբին նկատմամբ ընկալներին հայտնաբերելու համար կարելի է չափել մի քանի կենսամարկերներ, ներառյալ շիճուկի էոզինոֆիլները, մասնակի արտաշնչված ազոտի օքսիդը և շիճուկային IgE-ն[24][25]։ Օրինակ, էոզինոֆիլների բարձր քանակով հիվանդները, ամենայն հավանականությամբ, ավելի լավ են արձագանքում օմալիզումաբին[25]։

Դեղորայքային համապատասխանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեղորայքային համապատասխանությունը սահմանվում է որպես աստիճան, որով բուժաշխատողները հետևում են հիվանդի վիճակին: Համապատասխանությունը գնահատելու ուղղակի և անուղղակի մեթոդներ կան: Ուղղակի մեթոդի դեպքում բուժաշխատողները դիտարկում կամ չափում են հիվանդի վարքը դեղով պայմանավորված: Անուղղակի մեթոդի դեպքում, բուժաշխատողները օգտագործում են տեղեկատվության այլ աղբյուր՝ համապատասխանությունը գնահատելու համար:

Ուղղակի մեթոդը ներառում է դեղամիջոցի(կամ համապատասխան մետաբոլիտի) կոնցենտրացիայի չափումը, մինչդեռ անուղղակի մեթոդը ներառում է հաբերի հաշվարկը և հիվանդի ինքնազեկուցումը[2][26]։ Ուղղակի մեթոդն ավելի ժամանակատար է, ավելի թանկ, ինվազիվ, բայց ավելի ճշգրիտ: Անուղղակի մեթոդն ավելի ցածր ճշգրտություն ունի, բայց ավելի հեշտ է կիրառելի է[2]։ Եթե հիվանդը չի ենթարկվում բուժմանը, օրինակ՝ դեղորայքը չընդունելով ցուցումներին համաձայն, դա հանգեցնում է բուժման վատ ելքի:

Տուբերկուլոզի բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տուբերկուլյոզով հիվանդների համար վերահսկվող թերապիան դեռևս բուժման մաս է կազմում[27]։ Սա նախատեսված է դեղերի համապատասխանությունը մեծացնելու համար[28]։ Այն անհրաժեշտ է բուժման ձախողումը, ռեցիդիվը և փոխանցումը կանխելու համար է[29]։ Բացի ավանդական ուղղակի դիտարկվող թերապիայից (direct observed therapy), կա ևս մեկ մեթոդ, որն առաջարկում է բարձրացնել դեղերի համապատասխանությունը: Տեսադիտարկվող թերապիան(Video-observed therapy) մեթոդներից մեկն է և ունի որոշ առավելություններ ու թերություններ: Այն նվազեցնում է առողջապահական ծախսերը և հիվանդի ճանապարհածախսը: Միջամտության բացասական կողմը որակի վերահսկման դժվարությունն է[28]։

Դեղագետների դերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեղագետները ֆարմակոթերապիային տիրապետող մասնագետներ են և պատասխանատու են դեղերի անվտանգ, համապատասխան և խնայողաբար օգտագործումն ապահովելու համար: Նրանք պետք է տիրապետեն որոշ հմտությունների(գիտելիքներ, վերապատրաստում,փորձ) կենսաբժշկական, դեղագործական և կլինիկական բնագավառում[30]։ Ֆարմակոլոգիան գիտություն է, որի նպատակն է շարունակաբար կատարելագործել դեղաբուժությունը: Դեղագործական արդյունաբերությունը և ակադեմիան օգտագործում են հիմնարար գիտությունները, կիրառական գիտությունները և թարգմանչությունը՝ նոր դեղամիջոցներ ստեղծելու համար.

Քանի որ դեղագետները և դեղագործները պատասխանատվություն են կրում հիվանդի անմիջական խնամքի համար՝ հաճախ հանդես գալով որպես բազմամասնագիտական թիմի անդամ և հանդես գալով որպես դեղորայքի հետ կապված տեղեկատվության հիմնական աղբյուր։ Դեղաբուժությունը կիրառող մասնագետն այն անհատն է, ով մասնագիտացված է դեղորայքի տնօրինման և նշանակման մեջ և որից պահանջվում է մեծ ակադեմիական գիտելիքներ դեղաբուժության ոլորտում[31]։

ԱՄՆ-ում դեղագետը կարող է ստանալ վկայական՝ դեղաբուժության ոլորտում իրավասության պահանջները կատարելուց և հավաստարմագրման քննությունն անցնելուց հետո[32][33]։ Թեև դեղագետները արժեքավոր տեղեկություններ են տրամադրում հիվանդներին և բուժաշխատողներին դեղերի մասին, նրանք սովորաբար ապահովագրական ընկերությունների կողմից չեն համարվում դեղաբուժության մատակարարներ:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Pharmacotherapy Definition
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Simon, Steven T.; Kini, Vinay; Levy, Andrew E.; Ho, P. Michael (2021-08-11). «Medication adherence in cardiovascular medicine». BMJ (Clinical Research Ed.). 374: n1493. doi:10.1136/bmj.n1493. ISSN 1756-1833. PMID 34380627. S2CID 236970676.
  3. ↑ 3,0 3,1 «Historical Evolution of Pharmacy Practice». Encyclopedia of pharmacy practice and clinical pharmacy. Vol. 1. Zaheer-ud-din Babar. Amsterdam, Netherlands. 2019. էջեր 191–202. ISBN 978-0-12-812736-0. OCLC 1110705461.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ այլ (link)
  4. ↑ Thum Bonanno, Sarah; Gill, Jennifer; Davies, James; Wlodarski, Michal; Taylor, David (2012). From making medicines to optimising outcomes : the evolution of a profession 1912-2012. Federation Internationale Pharmaceutique. OCLC 926313996.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Barrett, Jeffrey S. (2022). Fundamentals of drug development. Hoboken, NJ. ISBN 978-1-119-91327-6. OCLC 1333930216.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  6. ↑ 6,0 6,1 Duffin, Jacalyn (1999). «Five: History of Pharmacology». History of medicine : a scandalously short introduction. Toronto: University of Toronto Press. էջեր 90–114. ISBN 0-8020-0949-2. OCLC 40982537.
  7. ↑ Hagan, Paul (2009). «Schistosomiasis – a rich vein of research». Parasitology (անգլերեն). 136 (12): 1611–1619. doi:10.1017/S003118200999093X. ISSN 0031-1820. PMID 19691867. S2CID 44279233.
  8. ↑ 8,0 8,1 Sneader, Walter (2005). «Antibiotics». Drug discovery : a history. Chichester, England: Wiley. էջեր 287–318. ISBN 978-0-470-01553-7. OCLC 154714913.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Drews, Jürgen (2000-03-17). «Drug Discovery: A Historical Perspective». Science (անգլերեն). 287 (5460): 1960–1964. Bibcode:2000Sci...287.1960D. doi:10.1126/science.287.5460.1960. ISSN 0036-8075. PMID 10720314.
  10. ↑ «Drugs Originating from the Screening of Dyes», Drug Discovery, Chichester, UK: John Wiley & Sons, Ltd, էջեր 375–402, 2006-01-27, doi:10.1002/0470015535.ch27, ISBN 978-0-470-01553-7, Վերցված է 2023-04-03-ին
  11. ↑ 11,0 11,1 Doytchinova, Irini (2022-02-23). «Drug Design—Past, Present, Future». Molecules (անգլերեն). 27 (5): 1496. doi:10.3390/molecules27051496. ISSN 1420-3049. PMC 8911833. PMID 35268598.
  12. ↑ Li, Shu; Cao, Meijuan; Zhu, Xuejiao (September 2019). «Evidence-based practice: Knowledge, attitudes, implementation, facilitators, and barriers among community nurses—systematic review». Medicine (անգլերեն). 98 (39): e17209. doi:10.1097/MD.0000000000017209. ISSN 0025-7974. PMC 6775415. PMID 31574830.
  13. ↑ Grundy, Scott M.; Stone, Neil J.; Bailey, Alison L.; Beam, Craig; Birtcher, Kim K.; Blumenthal, Roger S.; Braun, Lynne T.; de Ferranti, Sarah; Faiella-Tommasino, Joseph; Forman, Daniel E.; Goldberg, Ronald; Heidenreich, Paul A.; Hlatky, Mark A.; Jones, Daniel W.; Lloyd-Jones, Donald (2019-06-18). «2018 AHA/ACC/AACVPR/AAPA/ABC/ACPM/ADA/AGS/APhA/ASPC/NLA/PCNA Guideline on the Management of Blood Cholesterol: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines». Circulation (անգլերեն). 139 (25): e1082–e1143. doi:10.1161/CIR.0000000000000625. ISSN 0009-7322. PMC 7403606. PMID 30586774.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 «Recommendations | Hypertension in adults: diagnosis and management | Guidance | NICE». www.nice.org.uk. 28 August 2019. Վերցված է 2023-04-08-ին.
  15. ↑ Whelton, Paul K.; Carey, Robert M.; Aronow, Wilbert S.; Casey, Donald E.; Collins, Karen J.; Dennison Himmelfarb, Cheryl; DePalma, Sondra M.; Gidding, Samuel; Jamerson, Kenneth A.; Jones, Daniel W.; MacLaughlin, Eric J.; Muntner, Paul; Ovbiagele, Bruce; Smith, Sidney C.; Spencer, Crystal C. (2018). «2017 ACC/AHA/AAPA/ABC/ACPM/AGS/APhA/ASH/ASPC/NMA/PCNA Guideline for the Prevention, Detection, Evaluation, and Management of High Blood Pressure in Adults: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines». Hypertension (անգլերեն). 71 (6): e13–e115. doi:10.1161/HYP.0000000000000065. ISSN 0194-911X. PMID 29133356. S2CID 34986818.
  16. ↑ Goetz, Laura H.; Schork, Nicholas J. (2018). «Personalized medicine: motivation, challenges, and progress». Fertility and Sterility. 109 (6): 952–963. doi:10.1016/j.fertnstert.2018.05.006. ISSN 1556-5653. PMC 6366451. PMID 29935653.
  17. ↑ Andres, Tate M.; McGrane, Tracy; McEvoy, Matthew D.; Allen, Brian F. S. (2019). «Geriatric Pharmacology: An Update». Anesthesiology Clinics. 37 (3): 475–492. doi:10.1016/j.anclin.2019.04.007. ISSN 1932-2275. PMID 31337479. S2CID 196519969.
  18. ↑ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՖԱՐՄԱԿՈԼՈԳԻԱ. Երևան: ԵՊԲՀ. 2019-2020. էջեր 3, 4.
  19. ↑ 19,0 19,1 Khalil, Islam A. (2021-11-24). Introductory Chapter (անգլերեն). IntechOpen. ISBN 978-1-83969-218-5.
  20. ↑ Pharmacogenomics : a primer for clinicians. Jerika T. Lam, Mary A. Gutierrez, Samit Shah. [New York]. 2021. ISBN 978-1-260-45710-0. OCLC 1242235520.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ այլ (link)
  21. ↑ López-Fernández, Luis A. (2022-02-22). Pharmacogenetics to Avoid Adverse Drug Reactions (անգլերեն). MDPI, Basel. ISBN 978-3-0365-3344-5.
  22. ↑ Dean, Laura (2012), Pratt, Victoria M.; Scott, Stuart A.; Pirmohamed, Munir; Esquivel, Bernard (eds.), «Azathioprine Therapy and TPMT and NUDT15 Genotype», Medical Genetics Summaries, Bethesda (MD): National Center for Biotechnology Information (US), PMID 28520349, Վերցված է 2023-03-12-ին
  23. ↑ Okayama, Yoshimichi; Matsumoto, Hisako; Odajima, Hiroshi; Takahagi, Shunsuke; Hide, Michihiro; Okubo, Kimihiro (2020-04-01). «Roles of omalizumab in various allergic diseases». Allergology International (անգլերեն). 69 (2): 167–177. doi:10.1016/j.alit.2020.01.004. ISSN 1323-8930. PMID 32067933. S2CID 211160441.
  24. ↑ 24,0 24,1 Kawakami, Toshiaki; Blank, Ulrich (2016-12-01). «From IgE to Omalizumab». The Journal of Immunology. 197 (11): 4187–4192. doi:10.4049/jimmunol.1601476. ISSN 0022-1767. PMC 5123831. PMID 27864548.
  25. ↑ 25,0 25,1 Tabatabaian, Farnaz; Ledford, Dennis K. (2018-04-03). «Omalizumab for severe asthma: toward personalized treatment based on biomarker profile and clinical history». Journal of Asthma and Allergy (English). 11: 53–61. doi:10.2147/JAA.S107982. PMC 5892947. PMID 29662320.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  26. ↑ Farmer, Kevin C. (1999-06-01). «Methods for measuring and monitoring medication regimen adherence in clinical trials and clinical practice». Clinical Therapeutics (English). 21 (6): 1074–1090. doi:10.1016/S0149-2918(99)80026-5. ISSN 0149-2918. PMID 10440628.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  27. ↑ Haas, Michelle K.; Belknap, Robert W. (2018). «Updates in the Treatment of Active and Latent Tuberculosis». Seminars in Respiratory and Critical Care Medicine. 39 (3): 297–309. doi:10.1055/s-0038-1660863. ISSN 1098-9048. PMID 30071545. S2CID 51907855.
  28. ↑ 28,0 28,1 Garfein, Richard S.; Doshi, Riddhi P. (2019). «Synchronous and asynchronous video observed therapy (VOT) for tuberculosis treatment adherence monitoring and support». Journal of Clinical Tuberculosis and Other Mycobacterial Diseases. 17: 100098. doi:10.1016/j.jctube.2019.100098. ISSN 2405-5794. PMC 6904830. PMID 31867442.
  29. ↑ Alipanah, Narges; Jarlsberg, Leah; Miller, Cecily; Linh, Nguyen Nhat; Falzon, Dennis; Jaramillo, Ernesto; Nahid, Payam (2018). «Adherence interventions and outcomes of tuberculosis treatment: A systematic review and meta-analysis of trials and observational studies». PLOS Medicine. 15 (7): e1002595. doi:10.1371/journal.pmed.1002595. ISSN 1549-1676. PMC 6029765. PMID 29969463.
  30. ↑ The ACCP Clinical Practice Affairs Committee Subcommittee B, 1998–1999 (2000), Practice Guidelines for Pharmacotherapy Specialists. Pharmacotherapy, 20: 487–490. doi: 10.1592/phco.20.5.487.35054
  31. ↑ The ACCP Clinical Practice Affairs Committee, Subcommittee B,1998-1999. Practice Guidelines for Pharmacotherapy Specialists. Pharmacotherapy, 20: 487-490. dio: 10.1592/phco.20.5.487.35054
  32. ↑ Pharmacy Reviewer Forum
  33. ↑ Board of Pharmaceutical Specialties
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:DoctorLia/Ավազարկղ105&oldid=9033398» էջից