Դեղահաբ
Դեղահաբ (լատին․՝ tabulettae` դեղահատ), դեղաբանական օրալ դոզավորման ձև կամ մեկ պինդ դոզավորման ձև։ Դեղահաբերը կարող են սահմանվել որպես դեղամիջոցի պինդ միավոր դեղաչափի ձև կամ համապատասխան օժանդակ նյութերով դեղամիջոցներ։ Այն ներառում է ակտիվ և օժանդակ նյութերի խառնուրդ, սովորաբար փոշու տեսքով, որոնք սեղմված կամ խտացված են։
Դեղահաբերը պատրաստվում են կաղապարման կամ սեղմման միջոցով։ Օժանդակ նյութերը կարող են ներառել նոսրացուցիչներ, կապակցանյութ կամ հատիկավոր նյութեր, գլիդանտներ (հոսքի օժանդակ սարք) և քսուքներ՝ որակյալ դեղահաբ ստանալու համար․ քայքայող միջոցներ, որոնք նպաստում են մարսողական տրակտում դեղահաբերի քայքայմանը․ քաղցրացուցիչներ կամ բուրավետ նյութեր՝ համը լավացնելու համար․ և գունանյութեր՝ դեղահաբերը վիզուալ գրավիչ դարձնելու համար կամ օգնում են անհայտ դեղահաբի տեսողական նույնականացմանը։ Հաճախ կիրառվում է պոլիմերային ծածկույթ՝ դեղահաբն ավելի հանգիստ և հեշտ կուլ տալու, ակտիվ բաղադրիչի անջատման արագությունը վերահսկելու, շրջակա միջավայրի նկատմամբ ավելի դիմացկուն դարձնելու (պահպանման ժամկետը երկարացնելու) կամ դեղահաբի տեսքը բարելավելու համար։ Դեղահաբերն ի սկզբանե պատրաստվում էին սկավառակի տեսքով, ինչ գույնի էլ որ դրանց բաղադրիչները լինեին, բայց այժմ պատրաստվում են բազմաթիվ ձևերով ու գույներով, որոնք օգնում են տարբերել դեղամիջոցները։ Դեղահաբերի վրա հաճախ առկա են նշաններ, տառեր և թվեր, որոնք հնարավորություն են տալիս ճանաչել դրանք։ Կուլ տալու համար նախատեսված դեղահաբերի չափերը տատանվում են մի քանի միլիմետրից մինչև մոտ մեկ սանտիմետր։
Սեղմված դեղահաբն այսօր ամենատարածված օգտագործվող դոզավորումն է։ Բոլոր դեղատոմսերի մոտ երկու երրորդը տրվում է որպես պինդ դեղաչափերի ձևեր, և դրանց կեսը սեղմված հաբեր են։ Դեղահաբը կարող է ձևակերպել ճշգրիտ դեղաչափի կոնկրետ վայրի հասցեավորումը։ Այն սովորաբար ընդունվում է օրալ ձևով, բայց կարող է կիրառվել նաև ենթալեզվային, բերանային, հետանցքային կամ ներհեշտոցային ճանապարհով։ Դեղահաբերն ընդամենը մարդու օրալ օգտագործման համար նախատեսված դեղերի մի տեսակն է, օրալ օգտագործման համար նախատեսված են նաև օշարակները, էլիքսիրները, լուծույթներն ու էմուլսիաները։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ենթադրվում է, որ դեղահաբերը թվագրվում է մոտ 1500 մ.թ.ա։ Ավելի վաղ բժշկական բաղադրատոմսերը, ինչպես օրինակ՝ մ.թ.ա. 4000-ին, ավելի շուտ հեղուկ պատրաստուկներ էին ներառում, քան պինդ։ Հաբերի մասին առաջին հիշատակումները հայտնաբերվել են հին Եգիպտոսում պապիրուսների վրա, որոնք պարունակում էին հացի խմոր, մեղր կամ ճարպ։ Բժշկական բաղադրիչները, ինչպիսիք են բույսերի փոշիները կամ համեմունքները, խառնվում և ձեռքով պատրաստվում էին փոքրիկ գնդիկներ կամ հաբեր։ Հին Հունաստանում նման դեղամիջոցները հայտնի էին որպես կատապոտիա («կուլ տալու բան») և և հռոմեացի գիտնական Պլինիոսը, ով ապրել է մ.թ. 23-ից մինչև 79 թվականը, անվանեց այն դեղահաբ։
Հաբերը միշտ դժվար է եղել կուլ տալու համար, և երկար ժամանակ ջանքեր են գործադրվել, որպեսզի դրանք ավելի հեշտ իջնեն։ Միջնադարում մարդիկ հաբերը պատում էին սայթաքուն բուսական նյութերով։ Մեկ այլ մոտեցմամբ, որն օգտագործվում էր դեռևս 19-րդ դարում, դրանք ոսկով և արծաթով ոսկեզօծելն էր, թեև դա հաճախ նշանակում էր, որ դրանք անցնում էին մարսողական տրակտով առանց որևէ ազդեցության։ 1800-ականներին հայտնագործվեց շաքարապատումն ու ժելատինային ծածկույթը, ինչպես նաև ժելատինե պարկուճները[1]։
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հաբեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հաբն ի սկզբանե սահմանվել է որպես դեղամիջոցի փոքր, կլոր, պինդ դեղագործական դեղաչափի ձև։ Բառի ստուգաբանությունն արտացոլում է բաղադրիչները հավանգով և մուրճով մանրացնելու և ստացված մածուկը կամ խմորը չորացնելու համար գնդիկների մեջ գլորելու պատմական գաղափարները։ Այսօր դեղահաբ բառը դեռևս վերաբերվում է հատուկ հաբերին (ներառյալ պարկուճները), այլ ոչ թե պարկուճներին (որոնք հայտնագործվել են շատ ավելի ուշ), բայց պարզ հիպերնիմն անհրաժեշտ է ինտուիտիվ կերպով ծածկելու բոլոր նման օրալ դոզավորման ձևերը։
Հաբերի վաղ օրինակը եկել է Հին Հռոմից։ Դրանք պատրաստված են եղել ցինկի կարբոնատներից՝ հիդրոզինցիտից և սմիթսոնիտից։ Հաբերն օգտագործվել են աչքերի ցավերի համար և հայտնաբերվել են հռոմեական նավի վրա, որը խորտակվել է մ.թ.ա. 140 թվականին։ Այնուամենայնիվ, այս դեղահաբերը նախատեսված էին աչքերի վրա սեղմելու համար, այլ ոչ թե կուլ տալու համար[2][3]։
Կապլետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կապլետը հարթ, օվալաձև դեղահատ է պարկուճի ընդհանուր ձևով։ Շատ պարկուճներ ունեն մեջտեղից ներքև ձգվող խորշ, այնպես որ դրանք կարող են ավելի հեշտությամբ կիսվել[4]։ Իր սկզբնավորման օրվանից պարկուճները սպառողների կողմից դիտվել են որպես դեղորայք ընդունելու ամենաարդյունավետ մեթոդ։ Այդ պատճառով, այնպիսի դեղամիջոցներ արտադրողները, որոնց դեղերը վաճառվում են առանց դեղատոմսի, ցանկանալով ընդգծել իրենց արտադրանքի ուժը, մշակեցին «կապլետը», պարկուճաձև դեղահաբի փորթմանթեուն[5], այս դրական ասոցիացիան կապելու համար ավելի արդյունավետ արտադրվող հաբերի հետ, ինչպես նաև ավելի հեշտ կուլ տալու ձև, քան սովորական սկավառակաձև հաբը։
Օրալ քայքայվող դեղահաբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օրալ քայքայվող դեղահաբը դեղամիջոցի դոզավորման ձև է, որը հասանելի է առանց դեղատոմսի և դեղատոմսով դեղերի սահմանափակ շրջանակի համար։
Թաղանթապատ հաբեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թաղանթապատ դեղահաբը դեղամիջոցի դոզավորման ձև է, որը հասանելի է առանց դեղատոմսի և դեղատոմսով դեղերի սահմանափակ շրջանակի համար։ Օգտագործված թաղանթները պաշտպանում են դեղորայքային նյութը ստամոքսի թթվով դենատուրացիայից կամ աջակցում են դեղամիջոցի նյութի հետաձգված ազատմանը։ Նման դեղահաբերը չպետք է վնասվեն կամ կոտրվեն։
Կազմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դեղահաբերի սեղմման պրոցեսում կարևոր է, որ բոլոր բաղադրիչները լինեն միանգամայն չոր, փոշիացված կամ հատիկավոր և մասամբ միատեսակ մասնիկների չափով։ Խառը չափսի մասնիկներ ունեցող փոշիները առանձնանում են արտադրական գործողությունների ընթացքում տարբեր խտության պատճառով, ինչը կարող է հանգեցնել աղքատ դեղամիջոցով դեղահաբերի կամ ակտիվ դեղագործական բաղադրիչի բովանդակության միատեսակության, բայց մանրացումը պետք է կանխի դա։ Բաղադրության միատեսակությունը ապահովում է, որ նույն ակտիվ դեղագործական բաղադրիչի չափաբաժինը տրամադրվում է յուրաքանչյուր դեղահաբի հետ։
Որոշ ակտիվ դեղագործական բաղադրիչներ կարող են դեղահաբերում հանդես գալ մաքուր լուծույթներով, բայց դա հազվադեպ է պատահում, շատ բաղադրիչներ ներառում են օժանդակ նյութեր։ Սովորաբար դեղաբանորեն ոչ ակտիվ բաղադրիչը՝ օժանդակ նյութը կոչվում է կապակցող, որն օգնում է դեղահաբի ամրացմանը։ Կարող են օգտագործվել կապակցողների լայն տեսականի, ամենատարածվածներից են լակտոզը, երկհիմն կալցիումի ֆոսֆատը, սախարոզ, եգիպտացորենի օսլան, միկրոբյուրեղային բջջանյութը, պովիդոն պոլիվինիլպիրոլիդոնը և փոփոխված բջջանյութը։
Հաճախ բաղադրիչներին անհրաժեշտ է հանդես գալ որպես քայքայող միջոց, որպեսզի կուլ տալուց հետո օգնի դեղահաբի անջատմանը։ Որոշ կապող նյութեր, ինչպիսիք են օսլան և ցելյուլոզը, նույնպես լավ տարրալուծիչներ են։
Հատկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դեղահաբերը կարող են պատրաստվել գրեթե ցանկացած ձևով, չնայած հիվանդների և դեղահաբ ստեղծող մեքենաների պահանջը հիմնականում կլոր, օվալ կամ պարկուճային ձևերն են։ Ավելի անսովոր ձևեր են արտադրվել, բայց հիվանդները դրանք ավելի դժվար են կուլ տալիս։
Դեղահաբի տրամագիծը և ձևը որոշվում են դրանց արտադրության համար օգտագործվող հաստոցներով, որին պահանջվում է ձուլակտոր, ինչպես նաև վերին և ստորին դակիչ։ Դա կոչվում է գործիքավորման կայան։ Հաստությունը որոշվում է դեղահաբի նյութի քանակով և սեղմման ընթացքում հարվածների հարաբերությամբ։ Երբ դա կատարվի մենք կարող ենք չափել սեղմման ժամանակ կիրառվող ճնշումը։ Որքան կարճ է հարվածների միջև հեռավորությունը, հաստությունը, այնքան մեծ է սեղմման ժամանակ կիրառվող ճնշումը և երբեմն շատ ամուր է դեղահաբը։ Դեղահաբները պետք է լինեն այնքան պինդ, որ չփշրվեն ամանի մեջ, բայց այնքան փխրուն, որ քայքայվեն աղեստամոքսային տրակտում։
Դեղահաբերը պետք է բավականաչափ ամուր լինեն, որպեսզի դիմակայեն փաթեթավորմանը, առաքմանը և դեղագետից հիվանդին փոխանցվելուն։ Դեղահաբի մեխանիկական ուժը գնահատվում է օգտագործելով պարզ խափանման և էրոզիայի թեստերի համակցություն, և ավելի բարդ ինժեներական թեստեր։ Ավելի պարզ թեստերն օգտագործվում են որակի վերահսկման նպատակով, իսկ ավելի բարդ թեստերն օգտագործվում են նախագծման ժամանակ, արտադրության գործընթացի հետազոտության և բարելավման փուլերում։
Արտադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դեղահաբերի խառնուրդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դեղահաբերի սեղմման գործընթացում յուրաքանչյուր հաբում պետք է լինի ակտիվ բաղադրիչի համապատասխան քանակություն։ Այսպիսով բոլոր բաղադրիչները պետք է լավ խառնվեն։ Եթե բաղադրիչների հավասարաչափ բաշխումը չի կարող իրականացվել պարզ միաձուլման գործընթացով, բաղադրիչները պետք է մանրացնել մինչ սեղմումը, որպեսզի ապահովվի ակտիվ միացության հավասարաչափ բաշխումը վերջնական դեղահաբում։ Երկու հիմնական տեխնիկա է օգտագործվում դեղահաբում փոշիները հատիկավորելու համար՝ թաց հատիկավորում և չոր հատիկավորում։ Փոշիները, որոնք լավ են խառնվում խորհուրդ չի տրվում հատիկավորել և կարող են սեղմվել հաբերում ուղղակի սեղմման միջոցով։ Ուղղակի սեղմումը ցանկալի է, քանի որ այն ավելի արագ է։ Ավելի քիչ է վերամշակումը, սարքավորումները, աշխատուժը և էներգիայի սպառումը։ Այնուամենայնիվ, ուղղակի սեղմումն ունի դժվարություններ, երբ բաղադրության մեջ առկա են վատ սեղմվող ակտիվ բաղադրիչի բարձր պարունակություն։
Թաց հատիկավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թաց հատիկավորումը հեղուկ կապակցող նյութի օգտագործման գործընթաց է՝ փոշի խառնուրդը թեթևակի ագլոմերացնելու համար։ Հեղուկի քանակությունը պետք է վերահսկվի, քանի որ չափից ավելի թրջվելը կհանգեցնի հատիկների չափազանց կոշտության, իսկ քիչ թրջվելու դեպքում դրանք չափազանց փափուկ ու փխրուն կլինեն։
Ընթացքը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ակտիվ բաղադրիչներն ու օժանդակ նյութերը կշռվում են և խառնվում։
- Թազ հատիկավորը պատրաստվում է հեղուկ կապակցող սոսինձն ավելացնելով փոշի խառնուրդին և մանրակրկիտ խառնելով։ Կապակցող սոսնձի օրինակները ներառում են եգիպտացորենի օսլայի ջրային պատրաստուկներ, բնական խեժ, ցելյուլոզի ածանցյալներ, ժելատին և պովիդոն։
- Խոնավ զանգվածի զննում ցանցի միջոցով՝ գնդիկների կամ հատիկների ձևավորման համար։
- Չորացնել հատիկավորումը։
- Հատիկները չորացնելուց հետո, դրանք անցնում են փոքր չափսի էկրանի միջով, որոնք դարձնում են հատիկները միանման չափսի։
Չոր հատիկավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չոր հատիկավորման գործընթացները ցածր ճնշման տակ փոշու խառնուրդը խտացնելով ստեղծում է հատիկներ։ Այդպես ձևավորված միավորումները նրբորեն քայքայվում են՝ առաջացնելով հատիկներ։ Այս պրոցեսը հաճախ օգտագործվում է, երբ հատիկավորվող արտադրանքը զգայուն է խոնավության և ջերմության նկատմամբ։ Չոր հատիկավորումը կարող է անցկացվել դեղահաբը մանրացնելով։ Չոր հատիկավորման սարքավորումն առաջարկում է ճնշումների լայն շրջանակ՝ բավարար խտացում և հատիկների ձևավորում ստանալու համար։
Չոր հատիկավորման սարքավորումն առաջարկում է ճնշումների լայն շրջանակ՝ պատշաճ խտացում և հատիկների ձև ստանալու համար։ Չոր հատիկավորումն ավելի պարզ է, քան թաց հատիկավորումը, հետևաբար ծախսը նվազում է։ Այնուամենայնիվ, չոր հատիկավորումը հաճախ առաջացնում է նուրբ հատիկների ավելի մեծ տոկոս, ինչը կարող է վտանգել որակը կամ դեղահաբի համար խնդիրներ ստեղծել։ Չոր հատիկավորումը պահանջում է դեղամիջոցներ կամ օժանդակ նյութեր, և կարող է «չոր կապակցիչը» ավելացնել բաղադրությանը՝ հատիկների ձևի ստացումը հեշտացնելու համար։
Տաք հալման արտանետում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տաք հալման արտանետումն օգտագործվում է դեղագործական պինդ օրալ դոզավորման մշակման մեջ։ Տաք հալման արտանետումը մոլեկուլային մակարդակով ցրում է վատ լուծվող դեղամիջոցները պոլիմերային կրիչի մեջ՝ մեծացնելով տարրալուծման արագությունը և կենսահասանելիությունը։ Գործընթացը ներառում է ջերմության կիրառում, ճնշում և խառնում։
Հատիկավորման յուղում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հատիկավորումից հետո ավելացվում են յուղեր, որպեսզի դեղահաբի խառնուրդը չկպչի սարքավորմանը։ Սա սովորաբար ներառում է քիչ մանրացված հատիկների և յուղերի խառնուրդ, ինչպիսիք են մագնեզիումի ստեարատը կամ ստեարինաթթուն։
Դեղահաբերի արտադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ինչ գործընթաց էլ որ օգտագործվի դեղահաբի խառնուրդը պատրաստելու համար, փոշու խտացման միջոցով դեղահաբ պատրաստելու գործընթացը շատ նման է։ Սկզբում փոշին վերևից լցվում է ձողի մեջ։ Փոշու զանգվածը որոշվում է դակիչի ներքևի հատվածի դիրքով և փոշու խտությամբ։ Այս փուլում դեղահաբի քաշի ճշգրտումները սովորաբար կատարվում են դակիչի ստորին մասի դիրքը փոխելու միջոցով։ Մինչև վերջ լցնելուց հետո, վերին դակիչն իջեցվում է ձողի մեջ, և փոշին միակողմանիորեն սեղմվում է մինչև 5-ից 20% ծակոտկենություն։ Սեղմումը կարող է իրականանալ մեկ կամ երկու փուլով (հիմնական սեղմում և երբեմն նախնական սեղմում)։ Վերջում դակիչը բարձրանում է վեր և դեղահաբը դուրս է մղվում ձողից՝ բարձրացնելով ներքևի դակիչը։ Այս գործընթացը կրկնվում է յուրաքանչյուր դեղահաբի համար։
Դեղահաբերի արտադրության ընթացքում առաջացած ընդհանուր խնդիրները ներառում են.
- Դեղահաբի քաշի տատանումները, որոնք սովորաբար առաջանում են փոշու անհավասար հոսքի հետևանքով։
- Ակտիվ դեղագործական բաղադրիչի չափաբաժնի տատանումներ, որոնք պայմանավորված են դեղահաբի խառնուրդում ակտիվ դեղագործական բաղադրիչի անհավասար բաշխմամբ (կամ վատ խառնման կամ տարանջատման արդյունքում)։
- Փոշու խառնուրդի կպչունությունը դեղահաբի գործիքներին, մաշված կամ կեղտոտ գործիքների կամ կպչուն փոշու ձևավորումը։
Դեղահաբի խտացման սիմուլյատոր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դեղահաբերի ձևավորումները նախագծված և փորձարկված են օգտագործելով լաբորատոր մեքենա, որն անվանվել է Դեղահաբի խտացման սիմուլյատոր կամ փոշու խտացման սիմուլյատոր։ Սա համակարգչով կառավարվող սարք է, որը կարող է չափել դակիչի դիրքերը, հարվածի ճնշումը, շփման ուժերը և երբեմն հաբի ներքին ջերմաստիճանը սեղմման ժամանակ։ Բազմաթիվ փորձեր կարող են իրականացվել փոքր քանակությամբ տարբեր խառնուրդներով՝ ձևավորումն օպտիմալացնելու համար։ Ակտիվ դեղագործական բաղադրիչների սկզբնական քանակները շատ թանկ են արտադրվում, և խտացման սիմուլյատորի օգտագործումը նվազեցնում է արտադրանքի մշակման համար պահանջվող փոշու քանակը։
Դեղահաբի ճնշիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դեղահաբի ճնշիչներին հաճախ անվանում են դեղահաբի մեքենաներ, արդյունաբերական մոդելներ են, որոնք կարող են ժամում հարյուր հազարավորից միլիոնավոր դեղահաբեր պատրաստել շատ ավելի մեծ ճնշմամբ։ Դեղահաբի ճնշիչը մեխանիզմի էական մաս է կազմում ցանկացած դեղագործական և կենսաբանական արտադրությունում։ Դեղահաբի ճնշիչները պետք է թույլ տան օպերատորին ճշգրիտ կարգավորել ստորին և վերին հարվածների դիրքը, այնպես, որ դեղահաբի քաշը, հաստությունն ու խտությունը կարող է վերահսկվել։ Դեղագործական հաբի ճնշիչները պահանջվում է, որ հեշտ մաքրվեն և արագ վերակազմավորվեն տարբեր գործիքներով, որովհետև դրանք սովորաբար օգտագործվում են արտադրական բազմաթիվ տարբեր արտադրանքներ ստեղծելու համար։
Ժամանակակից դեղահաբի ճնշիչները ժամում 1․700․000 դեղահաբեր են ստեղծում։ Այս հսկայական ծավալները պահանջում են հաճախակի որակի վերահսկողություն դեղահաբի քաշի, հաստության և կարծրության համար։
Դեղահաբի ծածկույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շատ հաբեր պաշտպանիչ թաղանթ ունեն ճնշման գործընթացից հետո։ Չնայած շաքարապատ ծածկույթը նախկինում տարածված էր, սակայն գործընթացն ունի շատ թերություններ։ Դեղահաբերի ժամանակակից ծածկույթները հիմնված են պոլիմերների և պոլիսախարիդների վրա՝ ներառելով պլաստիֆիկատորներ և գունափոշիներ։ Ծածկույթներն անհրաժեշտ են տհաճ համ ունեցող հաբերի համար, իսկ ավելի հարթ ծածկույթը հեշտացնում է հաբի կլման գործընթացը։ Դեղահաբերի ծածկույթները նույնպես օգտակար են խոնավության կամ օքսիդացման նկատմամբ զգայուն բաղադրիչների պահպանման ժամկետը երկարացնելու համար։
Դեղահաբի մասնատում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երբեմն անհրաժեշտ է դեղահաբը բաժանել մեկ երկրորդ կամ մեկ քարորդ մասերի։ Հաբերն ավելի հեշտ է կոտրել, եթե նշան ունի։ Եթե դեղահաբերն ունեն արտաքին ծածկույթ չպետք է կոտրվեն նախքան օգտագործելը, քանի որ հաբն ազդեցության է ենթարկվում մարսողական հյութից։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Mestel, Rosie (2002 թ․ մարտի 25). «The Colorful History of Pills Can Fill Many a Tablet». Los Angeles Times. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
- ↑ «World's oldest pills treated sore eyes». New Scientist. 2013 թ․ հունվարի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 22-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 5-ին.
- ↑ Giachi, G.; Pallecchi, P.; Romualdi, A.; Ribechini, E.; Lucejko, J. J.; Colombini, M. P.; Mariotti Lippi, M. (2013 թ․ հունվարի 7). «Ingredients of a 2,000-y-old medicine revealed by chemical, mineralogical, and botanical investigations». PNAS. 110 (4): 1193–1196. Bibcode:2013PNAS..110.1193G. doi:10.1073/pnas.1216776110. PMC 3557061. PMID 23297212.
- ↑ Anderson, Leigh (2014 թ․ փետրվարի 24). «Pill Splitting - A Safe Way to Save Healthcare Dollars?». Drugs.com. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 29-ին. «Many pills that can be safely split have a "score", a line down the middle of the pill, that allows for easier splitting.»
- ↑ Safire, William (1986 թ․ մարտի 9). «On Language; The Caplet Solution». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դեղահաբ» հոդվածին։ |
|
