Էնդի Ուորհոլ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Jump to navigation Jump to search
Էնդի Ուորհոլ
անգլ.՝ Andy Warhol
Andy Warhol by Jack Mitchell.jpg
Ի ծնեAndrew Warhola
Ծնվել էօգոստոսի 6, 1928(1928-08-06)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՓիթսբուրգ, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ[4][5]
Վախճանվել էփետրվարի 22, 1987(1987-02-22)[1][3][6][…] (58 տարեկան)
Մահվան վայրՆյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4][5]
ԱզգությունLemkos?[7] և սպիտակ ամերիկացի[7]
ՔաղաքացիությունFlag of the United States.svg ԱՄՆ[8]
ԿրթությունՔարնեգի Մելոն համալսարան և Շենլի ավագ դպրոց
Մասնագիտությունկինոռեժիսոր, նկարիչ, լուսանկարիչ, կինոպրոդյուսեր, քանդակագործ, վիզուալ արտիստ, օպերատոր-բեմադրիչ, սցենարիստ, ինքնակենսագիր, socialite, օրագրի հեղինակ, դիզայներ, գծանկարիչ և կինեմատոգրաֆ
Ոճփոփ արտ[5]
Ժանրդիմանկար[5] և նատյուրմորտ[5]
Թեմաներփորագրություն
Ուշագրավ աշխատանքներCampbell's Soup Cans II?, Chelsea Girls?, Exploding Plastic Inevitable? և Մերիլինի երկփեղկ գրատախտակը
ՈւսուցիչBalcomb Greene?[9], Robert Lepper?[9] և Samuel Rosenberg?[9]
ԿուսակցությունԴեմոկրատական կուսակցություն
ՀայրԱնդրեյ Ուորհոլա
ՄայրՅուլիա Ուորհոլա
Կայքwarhol.org​(անգլ.)
ստորագրություն
Andy Warhol Autograph.svg
Andy Warhol Վիքիպահեստում

Էնդի Ուորհոլ (անգլ.՝ Andy Warhol, օգոստոսի 6, 1928(1928-08-06)[1][2][3][…], Փիթսբուրգ, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ[4][5] - փետրվարի 22, 1987(1987-02-22)[1][3][6][…], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4][5]), ամերիկացի նկարիչ, պրոդյուսեր, դիզայներ, գրող, կոլեկցիոներ, պոպ-արտի առաջնորդներից և այս ուղղության ամենից ճանաչված ներկայացուցիչներից մեկը, «homo universale» գաղափարախոսության հիմնադիրը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էնդի Ուորհոլը ծնվել է 1928 թվականի օգոստոսի 6-ին Պենսիլվանիա նահանգի Պիտսբուրգ քաղաքում Միկովայից ԱՄՆ գաղթած սլովակ Անդրեյ և Ջուլիա Ուորհոլների ընտանիքում, ընտանիքի չորրորդ երեխան էր։ Երրորդ դասարանում Ուորհոլը մի քանի ինֆեկցիոն հիվանդություն է տարել (Sydenham's chorea) և երկար ժամանակ ստիպված է եղել անցկացնել անկողնում։ Հենց այդ ժամանակ Ուորհոլը հետաքրքրվեց նկարչությամբ և սկսեց թերթերից կոլաժներ հավաքել։ Հիվանդությունից հետո նրա մոտ ձևավորվում է վախ բժիշկների հանդեպ և մելամաղձություն։ Նա 13 տարեկան էր, երբ հայրը դժբախտ պատահարից մահանում է։ 1945 թվականին ավարտում է Շենլի դպրոցը, որից հետո որոշում է ընդունվել Պիտսբուրգի համալսարան՝ արվեստի ուսուցիչ դառնալու մտադրությամբ, բայց ընդունվում է Պիտսբուրգի Կարնեգիի անվան տեխնոլոգիաների ինստիտուտի կոմերցիոն արվեստի բաժին, որն ավարտում է 1949 թվականին և տեղափոխվում Նյու Յորք, որտեղ զբաղվում է գովազդի գրաֆիկական դիզայնով, նկարում նորաձևության ամսագրերի համար։

Ստեղծագործական ուղի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուորհոլի աշխատանքները Նյու-Յորքի ցուցասրահներում ցուցադրվել են 1950-ական թվականներից։ 1952 թվականին իր առաջին անհատական ցուցահանդեսն է ունեցել Hugo պատկերասրահում, որտեղ ներկայացրեց 15 աշխատանք, որոնք ստեղծվել էին Թրուման Կոպոտեի ստեղծագործությունների հիման վրա։ Առաջին խմբակային ցուցահանդեսը ունեցել է 1955 թվականին Նյու Յորքի Ժամանակակից արվեստի թանգարանում։ 1953 թվականին լույս ընծայել իր առաջին նկարազարդ գիրքը՝ «Ա-ն այբուբենն է, սերը` վարդագույն տորթ», որը իր հաճախորդներին ու գործընկերներին նվիրեց։ 1957 թվականին հիմնում է Andy Warhol ձեռնարկությունը։

1960-ականներին Ուորհոլը ստեղծում է ամերիկյան կյանքի խորհրդանիշներով նկարներ. սկսած Campbell’s ապուրների և Կոկա-Կոլայի տուփերից մինչև Էլվիս Փրեսլիի և Մերիլին Մոնրոյի, քաղաքական առաջնորդներ Մաո Ցզե-Դունի, Վլադիմիր Լենինի դիմանկարները, որոնք հետագայում դառնում են լուսանկարչի այցեքարտը։ 1962 թվականին նա առաջին անգամ փորձարկում է մետաքսոգրաֆիան, որը նույնպես դառնում է նրա ոճի խորհրդանիշներից մեկը։ 1963 թվականին Ուորհոլը 231 East 47th Street հասցեում հիմնում է ստուդիա, որը հայտնի դարձավ որպես "Factory"։ Նրա շուրջ հավաքվեցին Նյու-Յորքի բոհեմական միջավայրի ներկայացուցիչները՝ նկարիչներ, լուսանկարիչներ, դերասաններ, երաժիշտներ և այլն[10]

Էնդի Ուորհոլի արձանը Բրատիսլավայում, Սլովակիա

1960-ականների սկզբին Ուորհոլը քայլեր է անում կինեմատոգրաֆիայի աշխարհում. թողարկվում են «Քուն» (դերասանը քնում է 5 ժամ 20 րոպե տևողությամբ), «Համբույր», «Հարուստ աղքատիկը», «Աղջիկը Չելսիից», «Միայնակ կովբոյները» և այլ ֆիլմերը։ Այդ ժամանակ Ուորհոլը թողել էր նկարչությունն ու ամբողջությամբ իրեն նվիրել էր կինոյին։ 1968-1972 թթ. Ուորհոլը ակտիվորեն աշխատում է կինոյում՝ բեմադրելով մի քանի փորձնական ֆիլմեր, որոնցում անշարժ տեսախցիկը ֆիքսում էր կյանքի հոսքը։ Արտասովոր ձևով միախառնելով մասսայական և ավանգարդ-էլիտար արվեստի սկզբունքները՝ Ուորհոլը տվեց պոստմոդեռնիստական «բաց արվեստին» հատուկ մասշտաբայնություն և դրամատիկական հզորություն։ Արդյունքում հինգ տարվա ընթացքում թողարկվում է 600 ֆիլմ[11]։

1969 թվականին Էնդի Ուորհոլը Ջերարդ Մալանգայի հետ համատեղ հիմնադրում է Interview ամսագիրը։ 1974 թվականին բեմադրում է Փոն Ֆիլիպսի «Մարդը լուսնի վրա» մյուզիքլը։ 1979 թվականին իր վաղեմի ընկեր Ստյուարտ Պիվարի հետ հիմնում են Նյու Յորքի Արվեստի ակադեմիան։

1987 թվականի փետրվարին հեռացնում են Ուորհոլը լեղապարկը և հիվանդանոցում վիրահատությունից հետ փետրվարի 22-ի գիշերը նա մահանում է սրտի կանգից։

1994 թվականին Պիտսբուրգում հիմնադրվում է Էնդի Ուորհոլի թանգարանը, որտեղ ներկայացված են պոպ-արտի խորհրդանիշի արվեստի մեծ հավաքածուն ու արխիվը։ Այն երկրի միակ թանգարանն է, որը նվիրված է մեկ անձի։

Մեջբերումներ Էնդի Ուորհոլից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Aquote1.png Շոու-բիզնեսը նրա համար է, որ ոչ թե ցույց տաս, թե դու ինչպիսին ես, այլ թե ինչպես են քեզ պատկերացնում[12]։ Aquote2.png


Aquote1.png Մարդիկ այնքան անհետաքրքիր են դառնում, երբ հավաքվում են միասին։ Նրանց պետք է միայնակ թողնել, որպեսզի զարգանան նրանց մեջ անձնային հատկանիշները, որոնք մարդուն յուրահատուկ են դարձնում։ Aquote2.png

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • "A symposium on Pop Art". Arts Magazine, April 1963, pp. 36–45. The symposium was held in 1962, at The Museum of Modern Art, and published in this issue the following year.
  • Bockris Victor (1997)։ Warhol: The Biography։ New York: Da Capo Press։ ISBN 0-306-81272-X 
  • Celant, Germano. Andy Warhol: A Factory. Kunstmuseum Wolfsbug, 1999. 3-7757-0773-5
  • Colacello Bob (1990)։ Holy Terror: Andy Warhol Close Up։ New York: HarperCollins։ ISBN 0-06-016419-0 
  • Danto Arthur C. (2009)։ Andy Warhol։ Yale University Press։ ISBN 978-0-300-13555-8 
  • Dillenberger Jane D. (2001)։ The Religious Art of Andy Warhol։ New York: Continuum International Publishing Group։ ISBN 0-8264-1334-X 
  • Doyle, Jennifer, Jonathan Flatley, and José Esteban Muñoz, eds (1996). Pop Out: Queer Warhol. Durham: Duke University Press.
  • Foster Hal (1996)։ The Return of the Real։ An October Book, MIT Press 
  • Garrels Gary (1989)։ The Work of Andy Warhol: Discussions in Contemporary Culture, no. 3.։ Beacon NY: Dia Art Foundation 
  • Guiles Fred Lawrence (1989)։ Loner at the Ball: The Life of Andy Warhol։ New York: Bantam։ ISBN 0-593-01540-1 
  • James, James, "Andy Warhol: The Producer as Author", in Allegories of Cinema: American Film in the 1960s (1989), pp. 58–84. Princeton: Princeton University Press.
  • Koestenbaum Wayne (2003)։ Andy Warhol։ New York: Penguin։ ISBN 0-670-03000-7 
  • Krauss, Rosalind E. "Warhol's Abstract Spectacle". In Abstraction, Gesture, Ecriture: Paintings from the Daros Collection. New York: Scalo, 1999, pp. 123–33.
  • Lippard, Lucy R., Pop Art, Thames and Hudson, 1970 (1985 reprint), 0-500-20052-1
  • Livingstone Marco, Dan Cameron, Royal Academy (1992)։ Pop art: an international perspective։ New York: Rizzoli։ ISBN 0-8478-1475-0 
  • Michelson Annette (2001)։ Andy Warhol (October Files)։ Cambridge MA: The MIT Press 
  • Scherman, Tony, & David Dalton, POP: The Genius of Andy Warhol, New York, NY: HarperCollins, 2009
  • Suarez, Juan Antonio (1996). Bike Boys, Drag Queens, & Superstars: Avant-Garde, Mass Culture, and Gay Identities in the 1960s Underground Cinema. Indianapolis: Indiana University Press.
  • Watson Steven (2003)։ Factory Made: Warhol and the 1960s։ New York: Pantheon։ ISBN 0-679-42372-9։ Արխիվացված է օրիգինալից օգոստոսի 29, 2010-ին 
  • Warhol Andy (1975)։ The Philosophy of Andy Warhol: (From A to B and Back Again)։ Hardcore Brace Jovanovich։ ISBN 0-15-189050-1 
  • Warhol Andy, Pat Hackett (1980)։ POPism: The Warhol Sixties։ Hardcore Brace Jovanovich։ ISBN 0-15-173095-4 
  • Warhol Andy, Pat Hackett (1989)։ The Andy Warhol Diaries։ Warner Books 
  • Yau John (1993)։ In the Realm of Appearances: The Art of Andy Warhol։ Hopewell, NJ: Ecco Press։ ISBN 0-88001-298-6 

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Andy Warhol
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Benezit Dictionary of Artists — 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library, Austrian National Library Record #118629220 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 http://vocab.getty.edu/page/ulan/500006031
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 1987. — ISBN 978-85-7979-060-7
  7. ↑ 7,0 7,1 https://culture.pl/en/article/the-lost-homeland-and-lasting-identity-of-the-lemko-people
  8. ↑ Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 https://archive.triblive.com/news/college-years-shows-warhols-early-work/
  10. ↑ «էնդի Ուորհոլ»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին։ Վերցված է 2014-11-08 
  11. ↑ էնդի Ուորհոլ, Ֆիլմագրություն
  12. ↑ Մարդ, ով սովորական սուպերմարկետը դարձրեց պատկերասրահ։ Էնդի Ուորհոլ

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

MySpace (անգլ.)
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էնդի_Ուորհոլ&oldid=7817515» էջից