Փիթսբուրգ
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| անգլ.՝ Pittsburgh | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  ԱՄՆ | ||||
| Հիմնադրված է | նոյեմբերի 26, 1758[3] թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | 26 Նոյեմբերի 1758 | ||||
| Մակերես | 151 կմ², 151,093536 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 373 մետր | ||||
| Բնակչություն | ▲302 971 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[4][5] | ||||
| Ժամային գոտի | EDT? | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 412, 724 և 878 | ||||
| Փոստային ինդեքսներ | 15106, 15120, 15121, 15201, 15203, 15204, 15205, 15206, 15207, 15208, 15210, 15211, 15212, 15213, 15214, 15215, 15216, 15217, 15218, 15219, 15220, 15221, 15222, 15224, 15226, 15227, 15230, 15232, 15233, 15234, 15235, 15237, 15239, 15289 և 15229 | ||||
| Պաշտոնական կայք | pittsburghpa.gov(անգլ.) | ||||
| |||||
Փիթսբուրգ (անգլ.՝ Pittsburgh), ԱՄՆ-ի Փենսիլվանիա նահանգի` մեծությամբ երկրորդ քաղաքը։ Մեծ Փիթսբուրգի շրջանի (անգլ.՝ Pittsburgh Metropolitan Area) տնտեսական, մշակութային, գիտական, տրանսպորտային կենտրոնն է, ԱՄՆ-ի ամենաընդարձակ 63-րդ քաղաքը[6]։ Ձևավորվելով Ալեհեյն և Մոնոնգահելա գետերի միավորման շրջանում` ժամանակակից Փիթսբուրգը ճանաչելի է իր կենտրոնով` այսպես կոչված «Ոսկե եռանկյունիով»` իր երկնաքերներով, առևտրական և գրասենյակային կենտրոններով, կամուրջներով։ Քաղաքի մոտ 151 կմ² տարածքում ապրում է ավելի քան 300.000 մարդ։ Քաղաքը շրջապատված է բազմաթիվ բնակավայրերով, քաղաքային տիպի ավաններով, որոնք կազմում են Ալեհեյնի շրջանը` մոտ 1.2 միլիոն բնակչությամբ։ Որոշ հետազոտությունների որակավորմամբ Փիթսբուրգը մեգապոլիս է, որ տարածվում է Չիկագոյից։
Փիթսբուրգի տնտեսությունը 1980-ական թվականներին հիմնվում էր վերամշակման արդյունաբերության վրա։ Ներկայումս քաղաքի տնտեսության կարևոր ճյուղեր են առողջապահությունը, կրթությունը, ֆինանասական սպասարկումը, նանոտեխնոլոգիան։
Փիթսբուրգից 55 կմ հեռավորության վրա գտնվում է Բիվեր Վեյլի ատոմային կայանը։ Քաղաքում է գտնվում ԱՄՆ-ի վեց խոշորագույն կենդանաբանական այգիներից մեկը։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչ տարածքի` եվրոպացիներով բնակեցումը այս տարածքում ապրել են հնդկացիական էրի, սենեկա, սասկուեհանոկ ցեղերը և իրոկեզների այլ խմբեր։ Ավելի ուշ արևելքից այստեղ են հաստատվել դելավարները[7]։
Առաջին եվրոպացիները, որ հաստատվել են այս կողմերում, եղել են ֆրանսիացիները, որոնք 18-րդ դարի սկզբին եկել էին Օնտարիոյի և Քվեբեկի շրջաններից։ Ֆրանսիացիները ցանկանում էին միավորել այս հողերը Կանադայի և Լուիզիանայի` իրենց ազդեցության տակ գտնվող տարածքներին։ Անգլիացի նահանգապետ Դինուիդին Ջորջ Վաշինգտոնին ուղարկում է` ֆրանսիացիներին հայտնելու իր պահանջը, այն է` դուրս բերել իրենց զորքերը։ 1753-1754 թվականներին անգլիացիները կառուցում են արքայազն Գեորգի ամրությունը, սակայն ֆրանսիացիները նրանց դուրս են մղում` նույն տեղում կառուցելով իրենց ամրությունները` ֆորտ Դյուկեն անունով։ 1758 թվականին Ջոն Ֆորբսը հետ է մղում ֆրանսիացիներին և ավերում ամրությունը։ Դրանով էլ սկսվում է քաղաքի պատմությունը։ Ֆորտը վերանվանվում է Անգլիայի վարչապետ Ուիլյամ Փիտ Ավագի անունով[8]։ Շրջակայքի բնակչությունը սկսվում է կոչվել Փիթսբորո[9]։
1768 թվականին Ուիլյամ Փենի հետնորդները տարածք են ձեռք բերում ներկայիս քաղաքի տեղում, իսկ 1769 թվականին ավանը ստանում է ժամանակակից անվանումը։ Քաղաքի տարածքի պատկանելության հարցը վիճարկվել է Վիրջինիա և Փենսիլվանիա նահանգների միջև մինչև 1780 թվականը։
Ամերիկյան հեղափոխությունից հետո գրանցվել է բնակչության մշտական աճ։ Քաղաքի զարգացման ծրագիրը պատպաստվել է 1784 թվականին և հաստատվել Ֆիլադելֆիայի իշխանությունների կողմից։
1812 թվականին անգլիական ապրանքների ներմուծումը դադարում է, ինչը նպաստում է քաղաքի տնտեսության զարգացմանը։ Արդեն 1815 թվականին քաղաքի ձեռնարկություններն արտադրում էին պողպատ, բրոնզ, արճիճ և ապակի։ 1830-ական թվականներին քաղաք են թափանցում Մերտիրի հարյուրամյա մետաղամշակման գործարանում աշխատած վալիյցիները։ 1840-ական թվականներին Փիթսբուրգն արդեն դարձել էր Ալեհեյնի լեռներից արևմուտք ընկած խոշորագույն քաղաքը։ 1845 թվականի հրդեհը ոչնչացրեց քաղաքի հազարավոր շինություններ, բայց քաղաքը կրկին վերականգնվեց։
1875 թվականին կազմակերպվում է պողպատի արտադրություն։ Էնդրյու Կարնեգին հիմնում է գործարան Բրեդոկում, որ դառնում է հարյուրամյա ընկերության (Carnegie Steel Company) մի մասը։ Քաղաքի արդյունաբերության զարգացման մեջ իր հսկայական ավանդն է ունեցել Կարնեգիի ընկերության ներկայացուցիչ Հենրի Բեսեմերը, ով հայտնագործեց պողպատի արդյունաբերության կոնվերտերային եղանակը։ 1901 թվականին Փիթսբուրգն արտադրում էր ԱՄՆ-ի ողջ պողպատի մեկ երրորդից ավելին։ Քաղաքի բնակչությունը հասել էր կես միլիոնի։ Նրանցից շատերը Արևելյան Եվրոպայից էին (Լեհաստան, Սլովակիա, Ուկրաինա, Բոհեմիա, Լիտվա, Սերբիա, Խորվաթիա)։
20-րդ դարի երկրորդ կեսին քաղաքում սկսում է իրականացվել «Վերածնունդ» ծրագիրը, որի հիմնական նպատակն էր կյանքի որակի բարձրացումն ու շրջակա միջավայրի պահպանությունը։ 1977 թվականին սկսում է իրականցվել «Վերածնունդ-2» նախագիծը, որն ուղղված էր քաղաքի մշակութային զարգացմանը։ 1970-80-ական թվականներին հարյուրամյա պատմությամբ շատ ձեռնարկություններ փակվում են։ Կրճատվող աշխատատեղերի պատճառով կրճատվում է նաև քաղաքի բնակչությունը. 2000 թվականին այն կազմում էր ընդամենը 330.000 մարդ; Քաղաքն սկսում է զարգանալ կրթության, զբոսաշրջության, բժշկության, բարձր տեխնոլոգիաների ուղղությամբ։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Փիթբուրգին բնորոշ է շոգ, խոնավ ամառը և մեղմ ձմեռը։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը -3 °C է, հուլիսինը` +25 °C:
| Փիթսբուրգի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °F (°C) | 75 (24) |
78 (26) |
84 (29) |
90 (32) |
95 (35) |
98 (37) |
103 (39) |
103 (39) |
102 (39) |
91 (33) |
82 (28) |
74 (23) |
103 (39) |
| Միջին բարձր °F (°C) | 36.3 (2.4) |
39.6 (4.2) |
49.1 (9.5) |
62.4 (16.9) |
71.9 (22.2) |
79.4 (26.3) |
82.9 (28.3) |
81.7 (27.6) |
75.1 (23.9) |
63.1 (17.3) |
50.9 (10.5) |
40.6 (4.8) |
61.1 (16.2) |
| Միջին օրական °F (°C) | 28.8 (−1.8) |
31.4 (−0.3) |
39.7 (4.3) |
51.5 (10.8) |
61.2 (16.2) |
69.4 (20.8) |
73.2 (22.9) |
71.8 (22.1) |
64.9 (18.3) |
53.4 (11.9) |
42.6 (5.9) |
33.7 (0.9) |
51.8 (11) |
| Միջին ցածր °F (°C) | 21.4 (−5.9) |
23.2 (−4.9) |
30.3 (−0.9) |
40.7 (4.8) |
50.6 (10.3) |
59.3 (15.2) |
63.4 (17.4) |
62.0 (16.7) |
54.8 (12.7) |
43.7 (6.5) |
34.3 (1.3) |
26.7 (−2.9) |
42.5 (5.8) |
| Ռեկորդային ցածր °F (°C) | −22 (−30) |
−20 (−29) |
−5 (−21) |
11 (−12) |
26 (−3) |
34 (1) |
42 (6) |
39 (4) |
31 (−1) |
16 (−9) |
−1 (−18) |
−12 (−24) |
−22 (−30) |
| Տեղումներ դյույմ (մմ) | 2.96 (75.2) |
2.62 (66.5) |
3.15 (80) |
3.32 (84.3) |
3.83 (97.3) |
4.12 (104.6) |
4.26 (108.2) |
3.52 (89.4) |
3.30 (83.8) |
2.83 (71.9) |
2.86 (72.6) |
2.84 (72.1) |
39,61 (1006,1) |
| Ձյան տեղումներ դյույմ (սմ) | 13.3 (33.8) |
11.7 (29.7) |
7.6 (19.3) |
1.0 (2.5) |
0.0 (0) |
0.0 (0) |
0.0 (0) |
0.0 (0) |
0.0 (0) |
0.4 (1) |
2.4 (6.1) |
7.7 (19.6) |
44.1 (112) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ 0.01 in) | 16.8 | 13.9 | 14.0 | 13.9 | 13.5 | 12.4 | 11.2 | 10.5 | 9.8 | 11.1 | 12.0 | 14.6 | 153.7 |
| Միջ. ձնառատ օրեր (≥ 0.1 in) | 12.2 | 9.3 | 5.9 | 1.6 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.3 | 3.3 | 7.6 | 40.2 |
| % խոնավություն | 69.9 | 67.3 | 64.1 | 59.8 | 63.4 | 66.2 | 68.8 | 71.2 | 72.0 | 68.3 | 70.2 | 71.9 | 67.8 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 93.9 | 108.5 | 155.4 | 182.8 | 217.4 | 242.2 | 254.9 | 228.4 | 196.7 | 167.3 | 99.4 | 74.4 | 2021,3 |
| Տոկոս հնարավոր արևի լույս | 31 | 36 | 42 | 46 | 49 | 54 | 56 | 54 | 53 | 48 | 33 | 26 | 45 |
| Աղբյուր #1: NOAA (relative humidity, dew point and sun 1961–1990)[10][11][12][13] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: Weather Atlas (UV)[14] | |||||||||||||
Ուսումնական հաստատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքի խոշորագույն ուսումնական հաստատությունը Փիթբուրգի համալսարանն է։ Այն մտնում է ԱՄՆ-ի ամենախոշոր 10 ուսումնական հաստությունների մեջ։
Մեծ հեղինակություն է վայելում մասնավոր Կարնեգի-Մելոն համալսարանը, որ բարձր տեղեր է զբաղեցնում ամերիկյան և համաշխարհային վարկանիշային ցուցակներում։ Քաղաքում գործում են մասնավոր այլ համալսարաններ ևս` Դյուկեյն, Կարլոու, Չատեմ, Փոյնթ Պարկ և Ռոբերտ Մորիս։
Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թանգարաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Բնական գիտությունների Կարնեգի թանգարան
- Էնդի Ուորհոլի թանգարան
Այլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ֆորտ Դյուկեսն կամուրջը Ալեհեյն գետի վրա։ Կառուցվել է 1963 թվականին, բայց բացվել է 1969 թվականի։ Շինարարությունն արժեցել է 5 միլիոն դոլար 1962 թվականի արժեքով (39 միլիոն դոլար 2016 թվականի արժեքով)а[15][16]: Բարձր արժեքի և ուշ բացվելու կապակցությամբ կոչվել է «ոչ մի տեղ տանող կամուրջ»։
Սպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Գլխավոր լիգայում հանդես եկող փիթսբուրգյան թիմեր | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ակումբ | Մարզաձև | Լիգա | Մարզադաշտ | Տարողունակություն | ||
| Փիթսբուրգ Փայրեթս | Բեյսբոլ | Բեյսբոլի բարձրագույն լիգա (MLB) | PNC պարկ | 38,362 | ||
| Փիթսբուրգ Սթիլերզ | Ամերիկյան ֆուտբոլ | Ֆուտբոլի ազգային լիգա (NFL) | Հայնց Ֆիլդ | 68,400 | ||
| Փիթսբուրգ պինգվինս | Հոկեյ | Հոկեյի ազգային լիգա (NHL) | Կոնսոլ Էներջի կենտրոն | 18,387 | ||
Աստղագիտության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Փիթսբուրգի պատվին է կոչվել (484) Պիսբուրգիա աստերոիդը, որ հայտնաբերվել է 1902 թվականին։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքի հնագույն շինությունը` ֆորտե Պիտ, (1758 г.)
«Ոսկե եռանկյունին» գիշերով
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ https://web.archive.org/web/20061121172843/http://members.chello.se/hansdotter/motton.html#pers
- ↑ https://web.archive.org/web/20070111152947/http://latin-phrases.co.uk/quotations/religious/
- ↑ Church S. H. A Short History of Pittsburgh 1758-1908 — 1908. — P. 29.
- ↑ https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/pittsburghcitypennsylvania/POP010220
- ↑ 2020 United States Census / United States Census Bureau
- ↑ "Population Estimates". United States Census Bureau. Retrieved June 3, 2015.
- ↑ Solon J. Buck, Elizabeth Buck, The Planting of Civilization in Western Pennsylvania, 1976, Google Boeken. Books.google.com. Retrieved on 2013-07-17
- ↑ Google Drive Viewer. Docs.google.com. Retrieved on July 17, 2013.
- ↑ Lorant, Stefan (1999). Pittsburgh, The Story of an American City (5th ed.). Esselmont Books, LLC. ISBN 978-0-685-92012-1.
- ↑ «NowData - NOAA Online Weather Data»։ National Oceanic and Atmospheric Administration։ Վերցված է June 10, 2021
- ↑ «Station: Pittsburgh INTL AP, PA»։ U.S. Climate Normals 2020: U.S. Monthly Climate Normals (1991-2020)։ National Oceanic and Atmospheric Administration։ Վերցված է June 10, 2021
- ↑ «WMO Climate Normals for PITTSBURGH/GR PITTSBURGH INTL,PA 1961–1990»։ National Oceanic and Atmospheric Administration։ Վերցված է July 19, 2020
- ↑ «Average Percent Sunshine through 2009»։ National Climatic Data Center։ Վերցված է November 15, 2012
- ↑ «Pittsburgh, Pennsylvania, USA - Monthly weather forecast and Climate data»։ Weather Atlas։ Վերցված է July 4, 2019
- ↑ Bridges — Coming And Going, Pittsburgh Press[en], стр. 22, 20 августа 1962
- ↑ Калькулятор инфляции доллара США с 1913 года по настоящее время
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Պաշտոնական կայք Archived 2007-02-02 at the Wayback Machine.
- Զբոսաշրջային կայք
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Փիթսբուրգ կատեգորիայում։ |
| ||||||||||||||||||||
