Բառնաուլ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Քաղաք
Բառնաուլ
ռուս.՝ Барнаул
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
ԵրկրամասԱլթայի երկրամաս
ՇրջանԲառնաուլի քաղաքային օկրուգ
Ներքին բաժանումLeninsky City District?, Zheleznodorozhny City District?, Industrialny City District?, Oktyabrsky City District? և Tsentralny City District, Barnaul?
Հիմնադրված է1730-ականներ թ.
Առաջին հիշատակում1730s-ականներ
Տվյալ կարգավիճակում1771 թվականից
Մակերես322,01 կմ²
ԲԾՄ180 մ
Պաշտոնական լեզուռուսերեն
Բնակչություն621669 մարդ (2012)
Խտություն1931 մարդ/կմ²
Ժամային գոտիUTC+7
Հեռախոսային կոդ3852
Փոստային դասիչ656xxx[1]
Ավտոմոբիլային կոդ22
ՍՎՏԲՀԴ1401
Պաշտոնական կայքbarnaul.org
Բառնաուլ (Ռուսաստան)##
Բառնաուլ (Ռուսաստան)
Բառնաուլ (Ալթայի երկրամաս)##
Բառնաուլ (Ալթայի երկրամաս)

Բառնաուլ (ռուս.՝ Барнаул), քաղաք Ռուսաստանի Դաշնության ասիական մասում՝ Արևմտասիբիրական հարթավայրի հարավում, Օբին Բառնաուլկա գետի միախառնվելու վայրի մերձակայքում։ Ալթայի երկրամասի (1937 թվականից)[2] և Բառնաուլ անունը կրող քաղաքային շրջանի վարչական կենտրոնն է[3][4][5], նաև՝ այդ երկրամասի խոշորագույն բնակավայրը. 2021 թվականի հունվարի 1-ի տվյալներով բուն քաղաքի բնակչության թվաքանակը եղել է 631 124, իսկ նրա ագլոմերացիայի տարածքում ապրող մարդկանց թիվը՝ 825 հազար. այդ ցուցանիշով Բառնաուլը ամբողջ Ռուսաստանում զբաղեցնում է 21-րդ, Սիբիրյան դաշնային տարածաշրջանում՝ 4-րդ տեղը։ ՌԴ նախագահի 2021 թվականի մայիսի 20-ի հրամանագրով Բառնաուլին շնորհվել է «Աշխատանքային արիության քաղաք» («Город трудовой доблести“») կոչումը[6][7]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բառնաուլի ներկայիս տարածքում ու նրա շրջակայքում մարդիկ (նեանդերթալյան և դենիսովյան Homo sapiens-ներ) բնակություն են հաստատել հարյուրհազարավոր տարիներ առաջ։ Գետը նրանք օգտագործել են ձկնորսության և տրանսպորտային նպատակներով։ Մեր թվականության սկզբին նախորդած հազարամյակի ընթացքում այս վայրերում հիմնականում ապրել ու գործել են սկյութներ և թյուրքալեզու ցեղեր[8]։

Բնակավայրը հիմնադրել է Դեմիդովների մեծահարուստ ընտանիքը, 1734—1735 թվականներին։ Իր տարեգրության սկզբնական շրջանում Բառնաուլը եղել է հիմնականում արծաթի ու պղնձի հանույթով ու ձուլմամբ զբաղվողների ավան։ Քաղաքի կարգավիճակ է ստացել 1771 թվականին։ Ներկայումս տրանսպորտային կարևոր հանգույց է, արդյունաբերական, մշակութային, կրթական, առողջապահական կենտրոն։

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բառնաուլը բարեկամական սերտ հարաբերություններ ունի հետևյալ քաղաքների հետ[9][10].

Երկիրը Քույր քաղաքը Բարեկամ հաստատելու տարին
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ Արիզոնա[11]
Իսպանիա Իսպանիա Սարագոսա[11]
Ռուսաստան Ռուսաստան Ուստ Կամենոգորսկ[11] 2012
Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Չինաստան Բայչեն[12] 1992
Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Չինաստան Չանցզի[12] (Սինցզյան-Ույղուրական ինքնավար շրջան)[11] 2006

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բառնաուլի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 5.3
(41.5)
7.4
(45.3)
16.4
(61.5)
32.3
(90.1)
37.4
(99.3)
36.6
(97.9)
37.9
(100.2)
38.3
(100.9)
34.0
(93.2)
27.4
(81.3)
15.3
(59.5)
6.3
(43.3)
38.3
(100.9)
Միջին բարձր °C (°F) −10.8
(12.6)
−8.1
(17.4)
−0.6
(30.9)
10.1
(50.2)
20.1
(68.2)
24.3
(75.7)
26.3
(79.3)
24.3
(75.7)
17.7
(63.9)
9.2
(48.6)
−2.2
(28)
−8.5
(16.7)
8.5
(47.3)
Միջին օրական °C (°F) −15.5
(4.1)
−13.7
(7.3)
−6.5
(20.3)
3.8
(38.8)
12.8
(55)
17.7
(63.9)
19.9
(67.8)
17.4
(63.3)
11.0
(51.8)
3.8
(38.8)
−6.3
(20.7)
−12.9
(8.8)
2.6
(36.7)
Միջին ցածր °C (°F) −20.1
(−4.2)
−18.7
(−1.7)
−11.8
(10.8)
−1.2
(29.8)
6.5
(43.7)
11.6
(52.9)
14.0
(57.2)
11.6
(52.9)
5.6
(42.1)
−0.4
(31.3)
−10.0
(14)
−17.4
(0.7)
−2.5
(27.5)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −48.2
(−54.8)
−42.9
(−45.2)
−35.5
(−31.9)
−27.6
(−17.7)
−8.8
(16.2)
−1.2
(29.8)
2.9
(37.2)
0.4
(32.7)
−7.8
(18)
−27.0
(−16.6)
−38.9
(−38)
−43.1
(−45.6)
−48.2
(−54.8)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 24
(0.94)
18
(0.71)
17
(0.67)
28
(1.1)
40
(1.57)
55
(2.17)
68
(2.68)
44
(1.73)
43
(1.69)
37
(1.46)
37
(1.46)
31
(1.22)
433
(17.05)
Միջ. անձրևոտ օրեր 0.4 1 3 12 17 16 17 15 16 14 6 1 118
Միջ. ձնառատ օրեր 22 20 16 9 2 0.1 0 0 1 10 18 24 122
% խոնավություն 78 76 74 63 55 64 70 70 69 73 79 79 71
Միջին ամսական արևային ժամ 77 112 178 218 272 315 320 265 199 109 75 64 2204
Աղբյուր #1: pogoda.ru.net[13]
Աղբյուր #2: NOAA (sun only, 1961-1990)[14]
Տեսարան քաղաքից
Փայտաշեն պատմական շինություն
Տեսարան քաղաքի կենտրոնից
Արդիական բնակելի շենք. 2010
Զբոսայգի
The Օբ գետը Բառնաուլում

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Տեղեկություններ բնակավայրի փոստային բաժանմունքի մասին «Ռուսաստանի Փոստ»-ի (Почта России) կայքում, www.russianpost.ru(չաշխատող հղում) (ռուս.)
  2. Charter of Altai Krai, Article 6
  3. Евдокимов М.Ю., Комарова Г.Ф (2018)։ «Барнау́л»։ Большая Российская Энциклопедия (ռուսերեն)։ Москва: Научное издательство «Большая российская энциклопедия»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-05-12-ին։ Վերցված է 2019-06-07 
  4. Law #144-ZS
  5. Law #28-ZS
  6. Барнаул удостоен почетного звания «Город трудовой доблести»
  7. Указ Президента Российской Федерации от 20.05.2021 № 304 "О присвоении почетного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
  8. Minns Ellis Hovell (January 13, 2011)։ Scythians and Greeks: A Survey of Ancient History and Archaeology on the North Coast of the Euxine from the Danube to the Caucasus։ Cambridge University Press։ ISBN 9781108024877։ Վերցված է January 1, 2018 – via Google Books 
  9. «США, Испания и Китай: в каких еще странах у Барнаула есть города-побратимы?»։ tolknews.ru (ռուսերեն)։ Tolk։ 2020-10-31։ Արխիվացված է օրիգինալից 2022-03-08-ին։ Վերցված է 2020-11-30 
  10. «Град Шумен – Как да ни намерите»։ tourism-shumen.com (բուլղարերեն)։ Tourism Shumen։ Վերցված է 2020-07-14 
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 «Города-побратимы»։ Официальный сайт города Барнаула։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-02-25-ին։ Վերցված է 2013-02-23 
  12. 12,0 12,1 «О российско-китайском межрегиональном сотрудничестве»։ Посольство России в Китае։ 2010-10-07։ Արխիվացված է օրիգինալից 2015-11-22-ին։ Վերցված է 2015-11-21 
  13. «Weather And Climate - Climate Barnaul» (ռուսերեն)։ Վերցված է May 14, 2015 
  14. «Climate Normals for Barnaul»։ National Oceanic and Atmospheric Administration։ Վերցված է January 23, 2013 

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ковалёва А. М. Барнаульский хронограф. Календарь знаменательных и памятных дат / под ред. Олейник В. С. — 15-е. — Барнаул: ГИПП "Алтай", 2008. — 136 с.
  • Пурдик Л. Н. Ландшафты и экология: монография / ред. Пестова Л. В. — Барнаул: Азбука, 2007. — 256 с. — ISBN 978-5-93957-230-9

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 301