Մասնակից:Lidia Sahakyan/Ավազարկղ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ֆրանսերեն
Français
la langue française
Տեսակլեզու
ԵրկրներՖրանսիա Ֆրանսիա,
Բելգիա Բելգիա,
Շվեյցարիա Շվեյցարիա,
Կանադա Կանադա,
Բենին Բենին և այլ


Ֆրանսերենը (français, ֆրանսերեն արտասանությունը՝ [fʀɑ̃sɛ]) պատկանում է Հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի Ռոմանական, արևմտա-իտալական լեզվախմբին։ Այն սերում է Հռոմեական կայսրության ժողովրդական լատիներենից, ինչպես բոլոր Ռոմանական լեզուները: Ֆրանսերենը ճյուղավորվել է Գալլո-ռոմանական լեզուներից, ինչը խոսակցական լատիներենն էր Գալլիայում: Ֆրանսերենի վրա նաև ազդեցություն են ունեցել Կելտական լեզուները Հյուսիսային Հռոմեական Գալլիայից, ինչպիսիք էր Գալլիա Բելգիկան և (գերմանական) ֆրանկերեն լեզուն: Ֆրանսախոս անձը կամ ազգեը կարող է անվանվե «Ֆրանկոֆոն:

Ֆրանսերենը պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ ունի 29 երկրում, հինգ տարբեր մայրցամաքներում[1], որոնցից շատերը Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպության (ՖՄԿ) անդամ են, որը 84 երկրների կազմակերպություն է, որտեղ պաշտոնապես օգտագործում կամ ուսանում են ֆրանսերեն: Ֆրանսերենը խոսակցական առաջին լեզուն է Ֆրանսիայում, Կանադայի Քվեբեկ, Օնտարիո և Նյու Բրանսուիկ նահանգներում, ինչպես նաև Կանադայի այլ Ֆրանկոֆոն տարածաշրջաններում, Բելգիայում (Վալոնիայում և Բրյուսելում), արևմտյան Շվեյցարիայում, Մոնակոյում, ԱՄՆի որոշ հատվածներում (Լուիզիանա, Մեն, Նյու Հեմփշիր և Վերմոնտ) և աշխարհի բազմաթիվ այլ համայնքներում[2]: 2015 թվականի դրությամբ ֆրանկոֆոն բնակչության մոտ 40%-ը (ներառյալ երկրորդ լեզու և մասամբ տիրապետողներ) ապրում էր Եվրոպայում, 35%-ը` Ենթասահարայում, 15%-ը` Հյուսիսային Աֆրիկայում և Մերձավոր արևելքում, 8%-ը` Ամերիկայում և 1%-ը` Օկեանայում ու Ասիայում[3]: Ֆրանսերենը Եվրոպական միությունում 4-րդ ամենաշատ խոսակվող մայրենի լեզուն է[4]: Ֆրանսերենը երկրորդ ամենաուսուցանվող օտար լեզուն է ԵՄ-ում[5]: Ֆրանսերենը նաև 18-րդ ամենաշատ խոսակցական մայրեին լեզուն է աշխարհում և երկորդ ամենաշատ ուսուցվող լեզուն (ներկայումս ուսանում են մոտ 120 միլիոն մարդ)[6]:

Որպես արդյուն Ֆրանսիայի և Բելգիայի գաղութատիրական քաղաքականության 16-րդ դարից ֆրանսերենը լայն տարածում գտավ Ամերիկայում, Աֆրիկայում և Ասիայում: Ներկայումս որպես երկրորդ լեզու ֆրանսերենը տարածված է Ֆրանկոֆոն Աֆրիկայում, մասնավորապս Գաբոն, Ալժիր, Մավրիկիոս, Սենեգալ և Կոտ դ'Իվուար[7]:

Ֆրանսերենը համարվում է մայրենի լեզու 76 միլիոն մարդու համար[8][9] և 77-ից 110 միլիոն մարդու համար` երկրորդ լեզու, նրանց մեծ մասն ապրում է Աֆրիկայում[10]: Համաձայն Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպության մոտ 274 միլիոն մարդ «կարող է խոսել ֆրանսերեն, առանց պարզաբանելու վիճակագրության հիքերը[11]: Համաձայն Լավալի համալսարանի և Réseau Démographie de l'Agence universitaire de la francophonie-ի ժողովրդագրական նախագծի, ֆրանսերենով խոսացողների թիվը 2025 թվականին կլինի 500 միլիոն, իսկ 2050 թվականին` 650 միլիոն[12]:

Ֆրանսերենը ունի գրականության և գիտական ստանդարտների միջազգային լեզվի երկար պատմություն և այն շատ միջազգային կազմակերպությունների հիմնական կամ երկրորդական լեզուն է, ներառյալ Միավորված ազգերի կազմակերպության, Եվրոպական միության, ՆԱՏՕ-ի, Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության, Միջազգային օլիմպիական կոմիտեի և Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի: 2011 թվականին Bloomberg Businessweek-ը ֆրանսերենը դասակարգեց բիզնեսի համար երրորդ օգտակար լեզուն անգլերենից և չինարենից հետո[13]:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ժողովրդական, խոսակցական լատիներենի վերափոխումը ֆրանսերեն լեզվի ընդգրկել է VI -VIII դարերը։ Ամենահին պահպանված հնագույն ֆրանսերենի տեքստերը-Ստրասբուրկյան երդումներն Էին (842թվ) և Հերթականությունը Սուրբ Եվլալիի( IX-րդ դարի վերջին) մասին։ Միջին ֆրանսերենի վրա մեծ ազդեցություն է թողել դասական լատիներենը։
1066 թվականին Նորմանդների կողմից Անգլիայի նվաճման կապակցությամբ ֆրանսերենը (այնպիսի ձևերով, ինչպիսիք են անգլո-նորման լեզուն, ֆրանսերեն օրինական լեզուն) արմատավորվել էր Անգլիայում երեք դար, որպես ազնվականների լեզու: Ֆրանսերենը նաև տարբեր խաչակիրների ընդհանուր լեզու էր և դարձավ Միջին Արևելքում խաչակիր պետությունների լեզուն: XII-XIII դարերում ֆրանսերենը տարածվեց Գերմանիայի, Ֆլանդրիայի և Նիդեռլանդների պալատականների շրջանակներում: XIII դարի վերջին, իտալացի որոշ գրողներ գրել են ֆրանսերեն, մասնավորապես Մարկո Պոլոն գրել է ֆրանսերեն իր հայտնի շարադրությունը ճանապարհորդության մասին:
См.: Старофранцузский язык, Среднефранцузский язык.

Процесс, определивший развитие народной разговорной латыни в особый фрацузский язык, занял эпоху от VI до VIII веков.

Самые ранние сохранившиеся тексты на старофранцузском языке — это Страсбургские клятвы (842 г.) и Секвенция о святой Евлалии (конец IX века). Среднефранцузский язык был подвернут сильному влиянию классической латыни.

В связи с завоеванием Англии норманнами в 1066 году французский язык (в таких формах, как англо-нормандский язык, французский законный язык) укоренился в Англии на три века как язык знати. Французский язык также был общим языком различных крестоносцев и стал языком государств крестоносцев на Ближнем Востоке.

В XII—XIII веках французский язык распространялся в придворных кругах Германии, Фландрии и Нидерландов. В конце XIII века некоторые итальянские писатели писали по-французски, в частности по-французски Марко Поло написал знаменитое сочинение о своём путешествии.

Ордонанс Вилле-Котре в 1539 году закрепил статус французского языка как единого государственного во Франции и обязал органы местной администрации опираться на его парижскую норму вместо латыни при составлении всех административных документов. Важной вехой в истории языка было создание в 1635 году кардиналом Ришелье Французской академии, чуть позже, с середины XVII века французский язык начали использовать как международный, но тем не менее основной пик его популярности пришелся на XVIII век, когда французский заменил латынь в дипломатии, науке, международном культурном обмене, литературе. Он употреблялся в аристократических и ученых кругах Великобритании, Германии, Австрии, Нидерландов, Италии, скандинавских стран, России, Польши, Венгрии. По-французски писали свои сочинения такие нефранцузы как Лейбниц, Галиани, Фридрих II, Екатерина II, Казанова. Французский оставался единственным официально признанным международным языком вплоть до Первой мировой войны[14][15].

Процесс, определивший развитие народной разговорной латыни в особый фрацузский язык, занял эпоху от VI до VIII веков.

Самые ранние сохранившиеся тексты на старофранцузском языке — это Страсбургские клятвы (842 г.) и Секвенция о святой Евлалии (конец IX века). Среднефранцузский язык был подвернут сильному влиянию классической латыни.

В связи с завоеванием Англии норманнами в 1066 году французский язык (в таких формах, как англо-нормандский язык, французский законный язык) укоренился в Англии на три века как язык знати. Французский язык также был общим языком различных крестоносцев и стал языком государств крестоносцев на Ближнем Востоке.

В XII—XIII веках французский язык распространялся в придворных кругах Германии, Фландрии и Нидерландов. В конце XIII века некоторые итальянские писатели писали по-французски, в частности по-французски Марко Поло написал знаменитое сочинение о своём путешествии.

Ордонанс Вилле-Котре в 1539 году закрепил статус французского языка как единого государственного во Франции и обязал органы местной администрации опираться на его парижскую норму вместо латыни при составлении всех административных документов. Важной вехой в истории языка было создание в 1635 году кардиналом Ришелье Французской академии, чуть позже, с середины XVII века французский язык начали использовать как международный, но тем не менее основной пик его популярности пришелся на XVIII век, когда французский заменил латынь в дипломатии, науке, международном культурном обмене, литературе. Он употреблялся в аристократических и ученых кругах Великобритании, Германии, Австрии, Нидерландов, Италии, скандинавских стран, России, Польши, Венгрии. По-французски писали свои сочинения такие нефранцузы как Лейбниц, Галиани, Фридрих II, Екатерина II, Казанова. Французский оставался единственным официально признанным международным языком вплоть до Первой мировой войны[16][17].

Աշխարհագրական տարածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրանսերենը պաշտոնական լեզու է համարվում հետևյալ երկրներում՝

Ստորև ներկայացված երկրներում ֆրանսերենը համարվում է երկու պաշտոնական լեզուներից մեկը՝

Ստորև ներկայացված երկրներում ֆրանսերենը համարվում է երեք պաշտոնական լեզուներից մեկը՝

Ստորև ներկայացված երկրում համարվում է չորս պաշտոնական լեզուներից մեկը՝

Բացի վերոնշյալ երկրներից ֆրանսերենը լայնորեն տարածված է նաև ֆրանսիական և բելգիական նախկին գաղութներում, այդ թվում՝ Ալժիրում, Թունիսում, Սիրիաում, Մարոկկոյում և այլուր։

Պետական կարգավիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պետական կարգավիճակը Ֆրանսիայում

Ըստ ֆրանսիական սահմանադրության՝ ֆրանսերենը պետական լեզվի կարգավիճակ է ստացել 1992 թվականին։ Բոլոր պաշտոնական փաստաթղթերը և համաձայնագրերը պետք է կազմվեն ֆրանսերենով։

Պետական կարգավիճակը Կանադայում

Հանդիսանում է Քվեբեկ պրովինցիայի պաշտոնական լեզուն և ամբողջ Կանադայի ու Նյու Բրանսուիկ գավառի (ֆրանսերեն՝ Le Nouveau-Brunswick) երկու պաշտոնական լեզուներից մեկը։ Քվեբեկում ֆրանսերենի մասին օրենքը պահանջում է, որ պետական դպրոցներում բոլոր աշակերտների (բացի անգլախոս կանադացի քաղաքացիների երեխաները) ուսուցումը կատարվի ֆրանսերենով։

Ֆրանսերենի միջազգային նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայումս նկատվում է ֆրանսերենի՝ միջազգային կառույցներում գործածման կտրուկ անկում։ Չնայած ֆրանսերենը պահպանում է աշխարհում իր դրական «պատկերը», այնուամենայնիվ այն ավելի ու ավելի քիչ է գործածվում։ 1995 թվականից Ֆրանկոֆոնիայի գործակալությունը ՄԱԿ-ում ունի դիտորդի դեր։ Այդուհանդերձ անգլերենը, որպես աշխատանքային լեզու, ունի գերիշխող դիրք, չնայած ՄԱԿ-ի անդամ 185 երկրներից 56-ը Ֆրակոֆոնիայի անդամ են, և նրանց մեծ մասը խնդրում է ՄԱԿ-ի քարտուղարությանը իրենց հետ շփումն իրականացնել ֆրանսերենով։ Ֆրանսերենի նվազ գործածությունը մեծամասամբ պայմանավորված է անձնակազմի համալրման պայմաններով (ֆրանսերենի իմացությունը պարտադիր պայման չէ), անգլախոս շրջապատի գերակայությամբ և բյուջետային կրճատումներով։

Եվրոպական Միությունում (ԵՄ) ֆրանսերենը հանդիսանում է պաշտոնական լեզու։ Այս լեզվի ապագան կախված է նրանից, թե ինչպիսի դիրք այն կգրավի փոփոխվող Եվրամիությունում։ Այստեղ Ֆինլանդիայի, Ավստրիայի, Շվեդիայի անդամագրումը զգալիորեն նվազեցրեց ֆրանսերենի դիրքերը, քանի որ վերոնշյալ երկրները որպես հաղորդակցման լեզու օգտագործում են անգլերենը։ Եվրամիության ընդլայնումն աստիճանաբար հանգեցնում է Հռոմեական համաձայնագրի դրույթների իրագործման անհնարինությանը։ Ըստ այս համաձայնագրի՝ բոլոր անդամ-երկրների լեզուները համարվում են Եվրամիության պաշտոնական լեզուներ։

Ֆրանսիացի հայտնի լեզվաբան Ռ. Շոդանսոնը առաջ քաշեց կտրուկ առաջարկություն. պահպանել երեք պաշտոնական լեզու՝ անգլերեն, ֆրանսերեն և գերմաներեն։ Ֆրանսիայի նախկին վարչապետ Լ. Ժոսպենի կարծիքով՝ Եվրամիությունում լեզվական բազմազանությունը կարևորագույն խնդիրներից մեկն է։ Հենց Եվրամիությունում ֆրանսերենի զբաղեցրած դիրքից է կախված՝ որքանով այս լեզուն կպահպանի աշխարհում իր առաջատար դիրքերը։ Բայց Եվրամիության կառույցներում մեկ լեզուն չի կարող կատարել միակ հաղորդակցման լեզվի գործառույթներ։ Հենց այդ պատճառով էլ Ֆրանսիայում աշխատանքներ են տարվում ՝ ուղղված ֆրանսերենի՝ որպես աշխատանքային լեզվի գործառույթի ուժեղացմանը։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Nadeau, Jean-Benoît, and Julie Barlow (2006). The Story of French. (First U.S. ed.) New York: St. Martin's Press. 0-312-34183-0
  • Ursula Reutner (2017). Manuel des francophonies. Berlin/Boston: de Gruyter. 978-3-11-034670-1
  • Marc Fumaroli (2011). When The World Spoke French. Translated by Richard Howard. ISBN 978-1-59017-375-6.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «In which countries of the world is this language spoken...». Վերցված է 21 November 2017-ին.
  2. ↑ «Census in Brief: English, French and official language minorities in Canada». www12.statcan.gc.ca (անգլերեն). Վերցված է 2018-03-25-ին.
  3. ↑ «The status of French in the world». Վերցված է 23 April 2015-ին.
  4. ↑ European Commission (June 2012), «Europeans and their Languages» (PDF), Special Eurobarometer 386, Europa, էջ 5, Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-01-06-ին, Վերցված է 7 September 2014-ին
  5. ↑ Develey, Alice (25 February 2017). «Le français est la deuxième langue la plus étudiée dans l'Union européenne» – via Le Figaro.
  6. ↑ «How many people speak French and where is French spoken». Վերցված է 21 November 2017-ին.
  7. ↑ (Ֆրանսերեն) La Francophonie dans le monde 2006–2007 հրատարակվել է Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպության կողմից. Nathan, Փարիզ, 2007.
  8. ↑ «Ethnologue: French». Վերցված է 23 September 2017-ին.
  9. ↑ «Qu'est-ce que la Francophonie?».
  10. ↑ «The World's Most Widely Spoken Languages». Արխիվացված է օրիգինալից 27 September 2011-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  11. ↑ «French language is on the up, report reveals».
  12. ↑ «Agora: La francophonie de demain». Վերցված է 13 June 2011-ին.
  13. ↑ Lauerman, John (30 August 2011). «Mandarin Chinese Most Useful Business Language After English». Bloomberg Business. New York. Արխիվացված է օրիգինալից 29 March 2015-ին. «French, spoken by 68 million people worldwide and the official language of 27 countries, was ranked second [to Mandarin].» {{citation}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  14. ↑ Белякова Т. А. Французский язык в международном общении: Curiculum vitae
  15. ↑ Т. Скоробогатова. Язык международного общения
  16. ↑ Белякова Т. А. Французский язык в международном общении: Curiculum vitae
  17. ↑ Т. Скоробогатова. Язык международного общения

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընթերցե՛ք «lidia Sahakyan/Ավազարկղ» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։
other unilingual dictionaries, տես՝ fr:Dictionnaire:
Վիքիպեդիա
Վիքիպեդիա

Վիքիպեդիան ունի բաժին
[[:{{{1}}}:|Lidia Sahakyan/Ավազարկղ լեզվով]]


Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Lidia_Sahakyan/Ավազարկղ&oldid=6600732» էջից