Jump to content

Էդմունդ Հուսերլ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Էդմունդ Հուսեռլից)
Էդմունդ Հուսերլ
Edmund Husserl
Ծնվել էապրիլի 8, 1859(1859-04-08)[1][2][3][…] Պրոստեյով[4][5][6]
Մահացել էապրիլի 27, 1938(1938-04-27)[2][3][7][…] (79 տարեկան) Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու[8]
Քաղաքացիություն Ավստրիական կայսրություն և  Գերմանական ռայխ
Դավանանքլյութերականություն և հուդայականություն
ՈւղղությունԱրևմտյան փիլիսոփայություն
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս, փիլիսոփա, համալսարանի դասախոս և phenomenologist
Հաստատություն(ներ)Ֆրայբուրգի համալսարան, Գյոթինգենի համալսարան և Հալլե-Վիտենբերգի համալսարան
Գործունեության ոլորտփիլիսոփայություն, ֆենոմենոլոգիա, իմացաբանություն, transcendental philosophy?[9] և Իդեալիզմ[9]
ԱնդամակցությունՀայդելբերգի գիտությունների ակադեմիա և Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
Ալմա մատերՎիեննայի համալսարան (1883)[10], Լայպցիգի համալսարան (1878)[10], HU Berlin (1881)[10] և Հալլե-Վիտենբերգի համալսարան
Գիտական աստիճանդոկտոր (1883), պրոֆեսոր[10] և պրիվատ-դոցենտ[10]
Տիրապետում է լեզուներինգերմաներեն[11][12]
Գիտական ղեկավարԼեո Կյոնիգսբերգեր և Կառլ Շտումպֆ
Եղել է գիտական ղեկավարԼյուդվիգ Ֆերդինանդ Կլաուս, Ջեյքոբ Քլեյն[13] և Գյունտեր Արենդտ
Ազդվել էԲերնարդ Բոլցանո, Կառլ Շտումպֆ, Թեոդոր Լիպս[10], Ֆրանց Բրենտանո, Գոտլոբ Ֆրեգե և Իմանուիլ Կանտ
Ամուսին(ներ)Մալվին Հուսերլ[14]
ՈւսուցիչՖրանց Բրենտանո[10], Կառլ Շտումպֆ, Կառլ Վայերշտրաս, Վիլհելմ Վունդտ[10], Լեոպոլդ Կրոնեկեր և Ֆրիդրիխ Պոլսեն[10]
ԱշակերտներԿառլոս Աստրադա, Մարտին Հայդեգեր, Էդիթ Շտայն, Գյունտեր Արենդտ և Eugen Fink?
 Edmund Husserl Վիքիպահեստում

Էդմունդ Հուսերլ (գերմ.՝ Edmund Husserl, ապրիլի 8, 1859(1859-04-08)[1][2][3][…], Պրոստեյով[4][5][6] - ապրիլի 27, 1938(1938-04-27)[2][3][7][…], Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու[8]), գերմանացի փիլիսոփա (ծագումով հրեա), ֆենոմենոլոգիայի փիլիսոփայական ուղղության հիմնադիր։ Իր դասախոսական գործունեության և բազմաթիվ աշխատությունների շնորհիվ նշանակալից ազդեցություն է գործել գերմանական և արևմտյան փիլիսոփայության և, մասնավորապես, էքզիստենցիալիզմի առաջացման և զարգացման վրա։

Ֆ. Բրենտանոյի և Կ. Շտումպֆի աշակերտը, կրել է նաև Բ. Բոչցանոյի, նեոկանտականության ազդեցությունը։ Հուսեռլը հանդես է եկել տրամաբանության մեջ պսիխոլոգիզմի քննադատությամբ, նրա տեսական ծրագիրն էր՝ փիլիսոփայությունը դարձնել խստիվ գիտություն («Տրամաբանական հետազոտություններ»), գիտություն գիտակցության ֆենոմենների մասին՝ ֆենոմենոլոգիա։ Ֆենոմենոլոգիան Հուսերլը համարում է գիտություն մաքուր գիտակցության (ինտենցիոնալ ակտերի) մասին։ Փիլիսոփայության հիմնական հարցի լուծման մեջ հավակնելով չեզոքության՝ Հուսերլն առաջարկել է ֆենոմենոլոգիայից բացառել «կեցության մասին դրույթը»։ Վերացական գաղափարներին համապատասխանող առարկաները, մասնավորապես մատերիական օբյեկտները, համարել է այնպիսի էություններ, որոնք օժտված չեն առանձին կոնկրետ առարկաների նման գոյությամբ, բայց ունեն մարդկային ճանաչողությունից անկախ նշանակություն՝ օբյեկտիվ են։ Այսպիսով, սուբյեկտիվիստական մոտիվները Հուսերլը համակցել է օբյեկտիվ-իդեալիստականի հետ։ Իր վերջին աշխատություններից մեկում («Եվրոպական գիտությունների ճգնաժամը և տրանսցենդենտալ ֆենոմենոլոգիան») Հուսերլն իր ժամանակի Եվրոպայի հոգևոր իրավիճակը դիտում է որպես ճգնաժամային՝ այն կապելով եվրոպական մշակույթին հատուկ սցիենտիզմի և, ընդհանրապես, նատուրալիստական-պոզիտիվիստական մտածելակերպի հետ։ Հուսերլն ազդել է արդի բուրժուական փիլիսոփայության վրա։ Ֆենոմենոլոգիան Էկզիստենցիալիզմի սկզբնաղբյուրներից մեկն է։ Հուսերլի փիլիսոփայությունը բուրժուական փիլիսոփայության մտքի ճգնաժամի արտահայտությունն է։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Landgrebe L. M. Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Vědecká knihovna v Olomouci REGO (չեխերեն)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Olomouc City Library regional database (չեխերեն)
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118555006 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  9. ↑ 9,0 9,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 Precht R. D. Sei du selbst: Eine Geschichte der Philosophie III — 2019. — Vol. 3.
  11. ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  12. ↑ CONOR.Sl
  13. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  14. ↑ Bakewell S. Au café existentialiste (ֆր.) — Éditions Albin Michel, 2018. — P. 489. — ISBN 978-2-253-25783-7
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էդմունդ Հուսերլ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 682)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էդմունդ_Հուսերլ&oldid=9717046» էջից