Jump to content

Մարտին Հայդեգեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մարտին Հայդեգեր
Martin Heidegger
Ծնվել էսեպտեմբերի 26, 1889(1889-09-26)[1][2][3][…] Մեսկիրխ, Բադենի Մեծ Դքսություն, Գերմանական կայսրություն[4]
Մահացել էմայիսի 26, 1976(1976-05-26)[5][1][3][…] (86 տարեկան) Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն[4]
ԳերեզմանՄեսկիրխ
Քաղաքացիություն Վայմարյան Հանրապետություն,  Նացիստական Գերմանիա և  Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն
Ուղղությունպահպանողական հեղափոխություն
Մասնագիտությունփիլիսոփա, բանաստեղծ, համալսարանի դասախոս և կահույքի դիզայներ
Հաստատություն(ներ)Մարբուրգի համալսարան, Ֆրայբուրգի համալսարան և Ֆրայբուրգի համալսարան
Գործունեության ոլորտփիլիսոփայություն
ԱնդամակցությունՀայդելբերգի գիտությունների ակադեմիա և Բավարիայի գեղարվեստի ակադեմիա
Ալմա մատերՖրայբուրգի համալսարան և Ֆրայբուրգի համալսարան (1916)
Գիտական աստիճանդոկտորի աստիճան
Տիրապետում է լեզուներինգերմաներեն[1][6]
Գիտական ղեկավարՀայնրիխ Ռիկկերտ
Եղել է գիտական ղեկավարՀանս Ջոնաս, Հերբերտ Մարկուզե, Վիկտոր Ֆարիաս[7], Ջեյքոբ Քլեյն[8], Walter Bröcker?[8], Հանս Գեորգ Գադամեր[8] և Fernando Huidobro?
Ազդվել էԷդմունդ Հուսերլ, Ֆրիդրիխ Նիցշե, Սյորեն Կիերկեգոր, Հերակլիտ, Անաքսիմանդրոս, Պարմենիդես, Արիստոտել, Պլատոն, Թովմա Աքվինացի, Իոհան Դունս Սկոտ, Իմանուիլ Կանտ, Ֆրանց Բրենտանո[9] և Վիլհելմ Դիլթայ[10]
ԿուսակցությունՆացիոնալ-սոցիալիստական ​​գերմանական բանվորական կուսակցություն[11]
Ամուսին(ներ)Էլֆրիդա Հայդեգեր
Երեխա(ներ)Հերման Հայդեգեր
ՈւսուցիչԷդմունդ Հուսերլ, Հայնրիխ Ռիկկերտ և Կառլ Բրեյգ
ԱշակերտներՀանա Արենդտ, Կառլոս Աստրադա, Գյունտեր Արենդտ, Կարլ Լյովիթ, Շառլ Մալիկ, Էռնստ Նոլտե, Էմանուել Լևինաս, Կառլ Ռաներ, Յան Պատոչկա, Ալբերտո Վագներ դե Ռեյնա, Սիգրիդ Հանկե և Ernesto Mayz Vallenilla?
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Martin Heidegger Վիքիպահեստում

Մարտին Հայդեգեր (գերմ.՝ Martin Heidegger, սեպտեմբերի 26, 1889(1889-09-26)[1][2][3][…], Մեսկիրխ, Բադենի Մեծ Դքսություն, Գերմանական կայսրություն[4] - մայիսի 26, 1976(1976-05-26)[5][1][3][…], Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն[4]), գերմանացի փիլիսոփա, գերմանական էկզիստենցիալիզմի ակնառու ներկայացուցիչներից։ Համարվում է 20-րդ դարի խոշորագույն փիլիսոփաներից մեկը[12]։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարտին Հայդեգերը սովորել է Հայնրիխ Ռիկերտի մոտ։ Եղել է Էդմունդ Հուսերլի ասիստենտը, Մարբուրգի, Ֆրայբուրգի համալսարանների պրոֆեսոր։ Նացիստների հետ համագործակցելու համար 1945 թվականին հեռացվել է աշխատանքից[13]։

Հայդեգերի աշխարհայացքը ձևավորվել է Հուսերլի և Մաքս Շելերի ֆենոմենոլոգիայի, Վ. Դիլթեի «կյանքի փիլիսոփայության», դիալեկտիկական աստվածաբանության առանձին մոտիվների ազդեցությամբ։ Հայդեգերի փիլիսոփայության առանցքը մարդկային գոյության («մարդու կեցության») իմաստավորման հարցն է։ Ըստ նրա, մարդկային կեցության գոյաբանական հիմքը անհատի վերջնական, ժամանակավոր ու մահկանացու լինելն է, որոնց գիտակցմամբ նա ըմբռնում է նաև իր ինքնուրույն կեցությունը, իր գոյը։ Այս պատճառով մարդկային գոյությունն իմաստավորվում է «հասարակական հարաբերություններից», «իրերի աշխարհից» առանձնանալու, ազատագրվելու պրոցեսում։ Անձնավորության հոգևոր ապրումներն արտահայտելու և մարդու անհատական կեցությունը հաստատելու համար Հայդեգերն առանձնացնում է «վախ», «վճռականություն», «խիղճ», <մեղք», «հոգս» և նման հասկացություններն ու այդ վիճակների հոգեկան վերապրումներն ու զգացումը։ Հայդեգերի փիլիսոփայության առաջացման սոցիալական և իմացաբանական պայմանավորվածությունը նույնն է, ինչ էկզիստենցիալիզմինը[13]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118547798 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Хайдеггер Мартин // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ↑ CONOR.Sl
  7. ↑ YouTube video — ed. size: 500000000
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 https://www.radiofrance.fr/franceculture/podcasts/les-nuits-de-france-culture/les-chemins-de-la-connaissance-levinas-2-10-ma-decouverte-de-husserl-et-heidegger-1ere-diffusion-03-03-1981-1059440
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Hui Y. The Question Concerning Technology in China: An Essay in Cosmotechnics
  11. ↑ https://books.google.es/books?id=feWlC4ioGTYC&pg=PA29 — P. 29.
  12. ↑ В.Н. Семенова. «ХАЙДЕГГЕР в Новейшем философском словаре».
  13. ↑ 13,0 13,1 Վիկտոր Համբարձումյան (1980). Հայկական Սովետական Հանրագիտարան. Երևան: Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչություն. էջեր 155–156.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • П. Гайденко "Экзистенциализм и проблема культуры (критика философии М. Хайдеггера)", М․, 1963
  • Р. Габитова "Человек и общество в немецком экзистенциализме", М․, 1972

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարտին Հայդեգեր» հոդվածին։
 ⛭ 
  Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 155)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մարտին_Հայդեգեր&oldid=10244612» էջից