Պենզայի Կոնստանտին Սավիցկու անվան շրջանային պատկերասրահ

Պենզայի Կոնստանտին Սավիցկու անվան շրջանային պատկերասրահ
Տեսակ	պատկերասրահ և ստեղծագործական նստավայր
Երկիր	Ռուսաստան
Տեղագրություն	Պենզա
Հիմնադրվել է	1892
Կայք	russianmuseums.info/M1573

Կոնստանտին Սավիցկու անվան Պենզայի շրջանային պատկերասրահ, պետական թանգարան Պենզայում։ Պենզայի մարզի խոշորագույն և ամենահայտնի թանգարաններից մեկը։ Հիմնադրվել է 1892 թվականին։

Պատմություն

Թանգարանի հիմքը կազմել է Պենզայի նահանգապետ Ն. Դ. Սելիվերստովի կողմից քաղաքին նվիրաբերված նկարների հավաքածուն։ 1892 թվականի հունվարից հավաքածուն, որը ստացել է Սելիվերստովի պատկերասրահի անվանումը, լայն ցուցադրություն է ունեցել Շվեցովյան դպրոցում (Ֆ. Ե. Շվեցովի արհեստագործական դպրոց)։ Իսկ «նույն տարվա հոկտեմբերին, ինչպես գրել են «Պենզայի գերատեսչությունները», Սելիվերստովի պատկերասրահի շենքում բացվել է շրջիկների ընկերակցության ցուցահանդեսը, որտեղ ցուցադրվում էին Վ. Ի. Սուրիկովի «Ձնառատ քաղաքի գրավումը», Ն. Ա. Յարոշենկոյի «Ամենուր կյանքը», Վ. Դ. Պոլենովի «Մեղավորը», Գ. Մյասոեդովի «Տառապյալ ժամանակը» և այլն»։

1894-1897 թվականներին Պ. Պ. Սեմյոնովի-Տյան-Շանսկու աջակցությամբ Սելիվերստովի քաղաքին կտակած փողերով (ավելի քան 500.000 ռուբլի) Պենզայի կենտրոնում կառուցվեց ճարտարապետ Ա. Պ. Մաքսիմովի նախագծով շենքը՝ նկարչական դպրոց բացելու համար։ 1897 թվականի հոկտեմբերի 4-ին «Պենզա նահանգային թերթերը» նշում էին.

Պենզայի նկարչական ուսումնարանը՝ արվեստի միջնակարգ ուսումնական հաստատությունը, նպատակ ունի գեղարվեստական և գեղարվեստա-արդյունաբերական արտադրությունների համար ստեղծել գեղանկարիչներ, քանդակագործներ և նկարիչներ։ Այդ պատճառով այն բաղկացած է ուսումնարանից և թանգարանից, որտեղ կենտրոնացվում են արվեստի և գեղարվեստա-արդյունաբերական արտադրության և այլ առարկաների նմուշներ տեսողական-կրթական նպատակների համար։

1898 թվականի ուսումնարանի առաջին հաշվետվությունում նշվում էր, որ հավաքածուն բաղկացած էր 224 գեղարվեստական ստեղծագործություններից (գեղանկարներ, փորագրություններ, ջրաներկներ և նկարներ), որոնք բաժանված էին երեք բաժինների. առաջինը՝ հոլանդական, ֆլամանդական և իտալական դպրոցների հին վարպետների նկարների բնօրինակներն ու պատճենները, երկրորդը՝ այլ օտարազգի նկարիչների ստեղծագործությունները, երրորդը՝ հատուկ ռուսական բաժինը։

Ուսումնարանի և թանգարանի առաջին տնօրենը Կ. Ա. Սավիցկին է, որը խորհուրդ է տալիս Գեղարվեստի ակադեմիայի խորհրդի անդամներին։ Որպես ՄՆՔՃՈՒ դասախոս՝ Սավիցկին վախենում էր վարչական աշխատանքից, Ի. Շիշկինին ուղղված նամակում նա հաղորդել էր. «Ես շատ եմ մտածել և կշռադատել, խորացել եմ Պենզայի դպրոցի կանոնադրության մեջ, բազմիցս եմ վերընթերցել տնօրենի բազմաշերտ պարտականությունները՝ խիստ պատասխանատու դիրք է»։ Այնուամենայնիվ, 1897 թվականի մայիսին նա ժամանեց Պենզա։ Նրա նախաձեռնությամբ թույլատրվեց երիտասարդների և աղջիկների համատեղ ուսուցումը, արհեստանոցներ կառուցվեցին դասախոս-նկարիչների համար։ Մոսկվայից Սավիցկինը հրավիրել էր գեղանկարիչներ՝ Պ. ի. Կորովինը, Ն.Կ.Գրանդկովսկին, քանդակագործ՝ Կ. Ա. Կլոդտը, ինչպես նաև Կ. Մ. Ժուկովը և Օ. Մ. Կայզերը։

Շուրջ 20 կտավ նվիրել են հայտնի արվեստագետները։ Պենզայի նահանգով ուղևորությունների ժամանակ թանգարանի պահապան Վ. Մ. Թերեխինի հետ Սավիցկինը ձեռք է բերել կիրառական արվեստի նմուշներ և մորդովական կրոնական պաշտամունքի առարկաներ։ Ռուսական Կայսերական ակադեմիան թանգարանին նվիրել է բազմաթիվ արժեքավոր ցուցանմուշներ։ 1902 թվականին թանգարանում արդեն կար 450 գեղարվեստական ստեղծագործություն։

Հատկապես խոշոր ներդրումները գեներալ Ա. Ա. Բոգոլյուբովից էին. 1906 թվականին նա նվիրեց 44 գեղանկարներ, հնամենի զենք, սպասք և կիրառական արվեստի առարկաներ, իսկ 1911-1912 թվականներին թանգարանը ստացավ 192 միավոր գեղանկարներ, ջրաներկեր և նկարներ։ 1917 թվականին գեղարվեստական ստեղծագործությունների թիվը կազմում էր գրեթե 1000 միավոր։

1927 թվականին թանգարանը առանձնացվեց ուսումնարանից և միացավ երկրագիտական թանգարանին, որտեղ որպես գեղարվեստական բաժին գոյություն ուներ 10 տարի։

Արվեստի գործերի վարչությունը 1937 թվականին որոշում է կայացրել Պենզայի մարզային պատկերասրահի ձևավորման մասին։ 1955 թվականին, ՌԽՖՍՀ-ի Գերագույն Խորհրդի Նախագահության հրամանագրով, տարածաշրջանային պատկերասրահը և Պենզայի գեղարվեստական ուսումնարանը շնորհվել է Կ.Ա. Սավիցկու անունը։

Ավելի քան 40 տարի՝ 1972 — 2015 թվականներին պատկերասրահի տնօրենն էր ՌԴ արվեստի վաստակավոր գործիչ՝ Վալերի Սազոնովը (1945-2015 թթ.)։

2015 թվականի ապրիլից պատկերասրահի տնօրենի պաշտոնը զբաղեցնում է ՌԴ մշակույթի վաստակավոր գործիչ Կիրիլ Վլադիմիրի Զաստրոժնին (ծնված 1951 թվականին)։

Վ. Գ. Կորոլենկոյի անվան Չերնիգովի մարզային գրադարան։

Պատկերասրահի հիմնական հավաքածուն գտնվում է 1910 — 1912 թվականներին կառուցված գյուղացիական բանկի Պենզենյան բաժանմունքի №1 մասնաշենքում (ճարտարապետ՝ Ա. Ի. ֆոն Գոգեն)։ Շենքի կրկնօրինակը համարվում է Չեռնիգովի մարզային գրադարանի Վ. Գ. Կորոլենկոն շենքը։ Հավաքածուի մյուս մասը գտնվում է 1790 — ական թվականներին կառուցված նահանգապետի տան 2-րդ մասնաշենքում։ Պատկերասրահի մասնաշենքերը գտնվում են միմյանց կողքին (№1 մասնաշենքի հասցեն՝ Սովետսկայա, 3, № 2 մասնաշենքի հասցեն՝ Սովետսկայա, 5)։

Պատկերասրահի հավաքածուն բաղկացած է XVII—XXI դդ. արվեստի գործերից և ունի ավելի քան 12 հազար պահեստային միավոր։ Լայնորեն ներկայացված են արևմտաևրոպական, ռուսական և խորհրդային արվեստը, ինչպես նաև պենզական խոշոր նկարիչների գործերը։

Մեծագույն արժեք է ներկայացնում XVII դարի հոլանդացի նկարիչների (Սխալկեն, Օստադե, Կրտսեր Տենիրս և այլք), XVII—XIX դդ. ֆրանսիացի նկարիչների (Կուրտուա, Մանյար, Լակմառ (ֆր.՝ ^ռուս.՝ ) և այլք), գերմանացի նկարիչների (Վինտերհալտեր) ինչպես նաև ռուս հեղինակների XVIII—XX դարերում (Ռոկոտով, Լևիցկի, Մակարովը, Լիտովչենկո, Ֆլավիցկի, Այվազովսկին, Բագալյուբով, Սավրասով, Վասիլև, Շիշկին, Ենդոգուրովը, Ռեպին, Խառմալով, Մակովսկի, Միլորադովիչ, Սավիցկին, Իվանովը, Վրուբելը, Բելկլեմիշև, Պեսկովը, Գորյուշկին-Սորուկոպոդով, Լենտուլով և այլն), խորհրդային նկարիչների (Ֆալկ, Պետրով-Վոդկին, Լարիսա Կիրիլովա և այլք)։

Պատկերասրահն ունի երկու մասնաճյուղ, որոնք նախկինում եղել են ինքնուրույն թանգարաններ՝ Պենզայում Գ. Վ. Մյասնիկովի անվան մեկ նկարի թանգարան և Պենզայի մարզի Նիկոլսկ քաղաքի ապակե և բյուրեղապակյա թանգարան։

Պատկերասրահ

• 
  Ա. վան Օստադե։ Տղամարդը պատուհանից։ XVII դար։
• 
  Իվան Վասիլև։ Իզմայլովսկի գնդի լեյբ-գվարդիայի Պ. Ի. Նիրոտագործների դիմանկարը: 1774։
• 
  Ի. Կ. Մակարով։ Իտալական բաժանիչ։ 1853—1855։
• 
  Մ.Ի. Պեսկով։ Ասպետ։ 1861։
• 
  Ն. Վ. Նևրև։ Երգչուհի Լելևայի-Լյուցանսկոմի դիմանկարը։
• 
  Ի. Կ. Մակարով։ Աղջիկները քույրեր են։ Լիզայի և Նատաշա Արապովիխայի դիմանկար։ 1879։
• 
  Ի. Կ. Մակարով։ Մի աղջիկ, թեքած գլխով: Էտյուդ։
• 
  Ի. Կ. Մակարով։ Մանգաղով աղջիկ։
• 
  Ի. Կ. Մակարով։ Վաճառական Պ. Վ. Կարապավոյի դիմանկարը։ 1886։
• 
  thumb|Կ. Ա. Սավիցկին: Բնավորությամբ չեն համընկել (տարաձայնություններ)։ 1890։
• 
  Կ. Ա. Սավիցկին: Հնազանդ։ 1897։
• 
  Ի. Ի. Ենդոգուրով։ Ծով։ 1890։
• 
  Ա. Ի. Վախրամեև։ Նկարիչ Ի. Ս. Գորյուշկին-Սորոկոպուդովի դիմանկարը: 1900։
• 
  Ի. Ս. Գորյուշկին-Սորոկոպուդով: Շուկայական օր հին քաղաքում։ 1910։

Գրականություն

• Молчанов Б. Н. Картинная галерея им. К. А. Савицкого. — Саратов: Приволж. кн. изд. (Пензен. отд-ние), 1979. — 112 с.

Արտաքին հղումներ

• Կոնստանտին Սավիցկու անվան Պենզայի շրջանային պատկերասրահ «Ռուսաստանի պատկերասրահներ» կայքում։
• Կոնստանտին Սավիցկու անվան Պենզայի շրջանային պատկերասրահ Պենզայի շրջանի մշակույթի և արխիվների վարչության կայքում։
• Կոնստանտին Սավիցկու անվան Պենզայի շրջանային պատկերասրահ ռուս ուսանողների III ամառային Սպարտակիադայի կայքում։

Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Պենզայի Կոնստանտին Սավիցկու անվան շրջանային պատկերասրահ կատեգորիայում։