Մարցի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Լոռու մարզ)

Այս հոդվածը ներկայացնում է Լոռու մարզի Մարց գյուղի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկը, որը 2002 թ․ հաստատվել է Հայաստանի կառավարության կողմից^[1]։ Ցանկում ներառված է ընդամենը 88 հուշարձան (38 միավոր)։

հուշարձան	կառուցված	վայր, հասցե	կոորդ	համարանիշ	նշան.	հավելյալ նշումներ	պատկեր
Բնակելի տուն	1907 թ.	գյուղի կենտրոնում	—	7.71/1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	9-13 դդ.	գյուղից հվ, Ահնիձոր տանող ճանապարհի աջ կողմում	—	7.71/2	Հ	զառիթափի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-14 դդ.	գյուղի հս-ամ եզրին, «Բեմի Խաչքար» տանող ճանապարհի աջ կողմում	—	7.71/3	Հ	բլրի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-17 դդ.	գյուղի հվ մասում, «Քարի գլուխ» վայրում	—	7.71/4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Վռիկի	1322 թ.		—	7.71/4.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	12-17 դդ.	գյուղից 3 հվ, «Իգատակ» տանող ճանապարհի ձախ կողմում	—	7.71/5	Հ	բլրի գագաթի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	13-19 դդ.	գյուղի մեջ	—	7.71/6	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի «Մեծ Պապ»	վերակառ. 1825 թ.		—	7.71/6.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.	ագուցված է եկեղեցու հվ պատին, մուտքից աե	—	7.71/6.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	ագուցված է եկեղեցու հվ պատին, մուտքից ամ	—	7.71/6.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Գեորգ ճարտարապետի	13 դ.	ագուցված է եկեղեցու աե պատուհանի հվ կողմում	—	7.71/6.1.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	ագուցված է եկեղեցու հվ պատին	—	7.71/6.1.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	վերին բեկորն ագուցված է աե ճակատին, ստորին բեկորը՝ հվ	—	7.71/6.1.5	Հ	երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	ագուցված է եկեղեցու բեմի ճակատին	—	7.71/6.1.6	Հ	վերնամաս	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	ընկած է եկեղեցուց հվ	—	7.71/6.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	13-15 դդ.	գյուղից 4 կմ հվ-աե, «Բայդա» վայրում	—	7.71/7	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	7.71/7.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	17-20 դդ.	գործող գերեզմանոցի աե մասում	—	7.71/8	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-14 դդ.	գյուղից 1 կմ հս-ամ	—	7.71/9	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար «Բեմ»	1211 թ.		—	7.71/9.1	Հ	կանգնեցրել է Կոստանդ Մամիկոնյանը	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց «Խաչի յալ»	16-17 դդ.	գյուղից 7 կմ աե	—	7.71/10	Հ	կիսաքանդ	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Աղաքար դաշ»	11-14 դդ.	գյուղից 4 կմ հվ-աե, Թարղուտ վայրում	—	7.71/11	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	11-13 դդ.		—	7.71/11.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	7.71/11.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ		—	7.71/11.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	7.71/11.1.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Արփա թալա»	13-14 դդ.	գյուղից 7 կմ հս-ամ	—	7.71/12	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	13-14 դդ.		—	7.71/12.1	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.		—	7.71/12.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Բարդուտ»	10-13 դդ.	գյուղից 3 կմ աե, նույնանուն հանդամասում	—	7.71/13	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-13 դդ.	գյուղատեղիի հս-ամ մասում	—	7.71/13.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Զաղի տներ»	12-19 դդ.	գյուղից 10 կմ հս-աե, Չատինդաղ լեռան ստորոտում	—	7.71/14	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	12-19 դդ.		—	7.71/14.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	7.71/14.1.1	Հ	հատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ		—	7.71/14.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Իգատակ»	9-15 դդ.	գյուղից 4 կմ հվ-ամ	—	7.71/15	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	9-15 դդ.	եկեղեցուց 200 մ հս	—	7.71/15.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ		—	7.71/15.1.1	Հ	խրված է հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.		—	7.71/15.1.2	Հ	խրված է հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Գրիգոր Մամիկոնյանի	1236 թ.		—	7.71/15.1.3	Հ	հենած է պատվանդանին	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	12-15 դդ.	վանքից հվ	—	7.71/15.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Թևավոր խաչ	13 դ.		—	7.71/15.2.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ		—	7.71/15.2.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	7.71/15.2.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	7.71/15.2.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի «Իգատակ» («Իգատակի վանք»)	1255 թ.		—	7.71/15.3	Հ	միանավ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1154 թ.	ագուցված է եկեղեցու խորանում, լուսամուտից հվ	—	7.71/15.3.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ Սբ. Կիրակի	13 դ.		—	7.71/15.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	հենած է Մատուռի աե պատին	—	7.71/15.4.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	նախորդի մոտ	—	7.71/15.4.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Իրիցանց հողեր»	12-16 դդ.	գյուղից 4 կմ հս-աե, նույնանուն հանդամասում	—	7.71/16	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	12-16 դդ.		—	7.71/16.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	7.71/16.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.		—	7.71/16.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Ղզաղաձոր»	13-14 դդ.	գյուղից 4 կմ աե, «Ղզագոմեր» վայրում	—	7.71/17	Հ	անտառի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	13-14 դդ		—	7.71/17.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	7.71/17.1.1			Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Մոտկոր»	13-17 դդ.	գյուղից 10 կմ հս-աե	—	7.71/18	Հ	անտառում, կիսավեր	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	13-17 դդ.		—	7.71/18.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Ճգնավորի խաչ» («Ճգնավորի թալա»)	10-13 դդ.	գյուղից 4-5 կմ աե, նույնանուն հանդամասում	—	7.71/19	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	12-14 դդ.		—	7.71/19.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1170 թ.		—	7.71/19.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	7.71/19.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1231 թ.		—	7.71/19.1.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար, գործ Սարգիս քարգործի	1235 թ.		—	7.71/19.1.4	Հ	արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1245 թ.		—	7.71/19.1.5	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար «Ամենափրկիչ»	1285 թ.		—	7.71/19.1.6	Հ	կերտել է Վահրամ Մամիկոնյանը	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Ամենափրկիչ «Ճգնավոր»	1170 թ.		—	7.71/19.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 1 հզ	գյուղից 2 կմ հս, «Մեծ Պապ» մատուռի մոտ	—	7.71/20	Հ	բլրի գագաթին	Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հզ	գյուղից 14 կմ հվ-աե, Լորուտի սար տանող ճանապարհին, «Պողոսի գոմեր» հանդամասում	—	7.71/21	Հ	տարածվում է երկու բլուրների միջև	Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հզ	գյուղից 14 կմ հվ-աե, «Նազարի սար» հանդամասում	—	7.71/22	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հզ	գյուղից 15 կմ հվ-աե, «Նավի թալա» հանդամասում	—	7.71/23	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.	գյուղի սկզբնամասում՝ գյուղամիջյան ճանապարհի ձախ կողմում	—	7.71/24	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	գյուղի մեջ	—	7.71/25	Հ	Ք. Խաչատրյանի տան քարե ցանկապատի շարվածքում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.	Իգատակ գյուղատեղի տանող ճանապարհի աջ եզրին, կամրջից 50 մ հեռու	—	7.71/26	Հ	խաչազարդ պատվանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1217 թ.	գյուղից 1 կմ հս-աե	—	7.71/27	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	ագուցված է գյուղի գլխավոր փողոցի աջ կողմում՝ քարե ցանկապատի շարվածքում	—	7.71/28	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	Իգատակ գյուղատեղի տանող ճանապարհի աջ եզրին	—	7.71/29	Հ	խաչազարդ պատվանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	գյուղից մոտ 5 կմ հվ, Ահնիձոր տանող ճանապարհի ձախ կողմում, աղբյուրի մոտ	—	7.71/30	Հ	ստորին մասը, պատվանդանի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար «Մեծ Պապ»	13-14 դդ.	գյուղից 2 կմ հս	—	7.71/31	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Կամուրջ	12-13 դդ.	Քարինջ-Մարց գյուղերի միջև, Քարինջ գյուղից 1 կմ հեռու, ճանապարհի աջ կողմում, Մարցաջուր գետի վրա	—	7.71/31	Հ	պահպանվել են խելերը	Լուսանկար վերբեռնել
Կամուրջ	15-17 դդ.	Իգատակ գյուղատեղիից 1 կմ հվ, Մարցաջուր գետի վրա	—	7.71/32	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Կամուրջ Մոտկորի	12-13 դդ.	Մարցաջուր գետի վրա, գյուղից 3 կմ հեռու՝ Լորուտի ճանապարհին	—	7.71/33	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Հուշաղբյուր	1981 թ.	գյուղի կենտրոնում	—	7.71/34	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	13-14 դդ.	գյուղի մեջ	—	7.71/35	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ «Կարմիր խաչ»	13 դ.	«Իգարակ» գյուղատեղից հվ-ամ	—	7.71/36	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ «Մեծ Պապ»	13 դ.	գյուղից 2 կմ հս,	—	7.71/37	Հ	անտառի բացատում, ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Սրբատեղի «Փիր ղաշ»	Ք.ա. 2-1 հզ	«Զաղի տներ» հանդամաս տանող ճանապարհի ձախ կողմում	—	7.71/38	Հ	բլրի վրա	Լուսանկար վերբեռնել