Մասնակից:Մերի Տոնեյան/Ավազարկղ
Գաղափար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պոեմն ունի հայ ժողովրդական բանահյուսությունից վերցված բնաբան. «Ցավը տվեց սարերին՝ սարերը չտարան, ցավը տվեց մարդուն՝ մարդը տարավ»: Այս իմաստությունը արտահայտում է, մի կողմից, ընդհանրապես մարդու հզորության միտքը, մյուս կողմից համաշխարհային պատերազմի մարտահրավերն ընդունած մարդկության հաղթանակը չարիքի ու բռնության ուժերի դեմ:
«Բիբլիականը» այն գաղափարի խտացումն է, ըստ որի՝ ցավն ու տառապանքը մարդուն մաքրում են մեղքերից, դարձնում հրաշագործ, հնարամիտ,անընդհատ որոնող, ինչն էլ իմաստավորում է կատարելության հասնելու մարդկային ձգտումը: Մարդու կողմից Աստծու որոնումը Շիրազը պատկերել է ամբողջ պոեմի ոգին խտացնող այս արտահայտությամբ.
|
{{{1}}} - . Այնինչ՝ նիրհում է աստված իր հոգում:
|
|
Այսինքն՝ կատարյալը մարդու մեջ է, և նրա տենչը՝ հասնելու կատարելության, իր էության մեջ կատարվող ներքին պայքարն է: Զգալով իրենց պակասություններն ու թերացումները՝ մարդիկ մտովի հորինում են կատարելության պատրանքը և դրան հառում իրենց հայացքները: Փաստորեն, անկատար և կատարյալ մարդու միջև եղած տարբերության հաղթահարումն էլ դառնում է այն ռոմանտիկ ձգտումը, որը և բորբոքում է կյանքն իմաստավորելու ցանկություն:
Այս պոեմում Շիրազն իր տաղանդի ամբողջ ուժով ստեղծել է մարդու ներքին տարերքի երգը, տիտանական ուժի երգը, որը կապվում է հայ ժողովրդի բարոյական զորության, անհուն մաքառումների հետ:
Գրական զուգահեռներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բիբլիական պոեմն իր խոհափիլիսոփայությամբ խորը աղերսներ ունի Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան ողբերգության» պոեմի հետ: Նարեկացու քնարական հերոսն ինքն իրեն հաստատել է՝ Աստծու առաջ իր թերի, աղավաղված էութան խոստովանությամբ և ձգտել դեպի կատարյալը, որն անհասանելի է։ Շիրազի պոեմում մարդն իրեն առավել չափով շարժման է մղել ցավի ու վշտի արտաքին ազդակներով, որոնք, աստիճանաբար վերածվելով ներքին հոգեբանական գործոնի, նրան պարտադրել են մաքառումներով նվաճելու իր կարողության սահմանները։ Շիրազի քնարական հերոսը «Ոգու ներդաշնակության» հասնելու ուղին սկզբում որոնել է իրենից դուրս և ապա միայն գիտակցել, որ իրենից դուրս եղածը կա այնքանով, որքանով արտացոլված է իր երազանքների մեջ։
Մարդուն վիճակված տառապանքներ և տառապանքի ուղի, մարդը որպես մահկանացու, և մարդը որպես Աստված՝ սրանք են պոեմի հիմնադրույթները: Այս մտայնությունը հայ գրականության մեջ Նարեկացուց առաջ արտահայտվել է նաև Մեսրոպ Մաշտոցի ապաշխարանքի երգերում, իսկ հետագայում ողողել Հովհաննես Թումանյանի ամբողջ պոեզիան:
Ի տարբերություն ավստրիացի նշանավոր գրող Ֆրանց Կաֆկայի «Պրոցես» վեպում առաջ քաշված այն հարցադրմանը, ըստ որի աշխարհը դատապարտված է, որովհետև հակամարդկային է, իսկ անհատը չի կարող մարտնչել չարի և անհատին խորթացած ուժերի դեմ, Շիրազը ցույց է տվել, որ մեծ են մարդու ներքին հնարավորությունները ու դիմադրելու ընդունակությունը, նա կարող է գոյատևել անգամ բռնության ու տառապանքի ամենահրեշավոր պայմաններում:
Ոճ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Բիբլիականը» աչքի է ընկնում գեղարվեստական կատարելությամբ։ Տիեզերքի կենտրոնում կանգնած մարդուն Շիրազը պատկերել է վիթխարի չափանիշների խտացումով և պատկերների արտասովոր հորձանքով։ Փոխաբերությունների, համեմատությունների ու մակդիրների թարմությունը նոր տեսանկյուն են բացել նաև մարդու ու աշխարհի հարաբերության մեջ, ավելի ցայտուն ուրվագծել բնությունը.
|
|
Ամպերով գոռաց երկիմքը զարհուր,
Ցավից անձրևը կարկուտի փոխվեց, Անեծք կայծակեց ու լացեց անհույս, Ու մնաց լուսինն աչքում երկնքի Որպես մի շիթը սառած արցունքի։ |
|
Այս պատկերը փոխաբերությունների մի ամբողջական համաձուլվածք է, ինչպես ամպերով գոռացող երկինքը, ցավից կարկուտի փոխվող անձրևը, կայծակող անեծքը, երկնքի աչքը։ Փոխաբերական է նաև լուսինը որպես սառած արցունքի շիթ համեմատությունը։
Հովհաննես Շիրազը Նարեկացուց հետո համեմատության հակադրության խոշորագույն վարպետն է հայ քնարերգության մեջ: Աշխարհի անընդմեջ շարժման զգացողությամբ նա անընդհատ զուգադրել է ծնունդի ու մահվան պարագծերը և հասել մարդկային ամբողջ կյանքը սոսկ մեկ «մահ-վայրկյանի» հանգեցնելու գաղափարին։ Կյանքի ու մահվան հարցասիրությունը մեկ անգամ չէ, որ Շիրազին հասցրել է շեքսպիրյան մենախոսությունների՝ տեսնելով մահվան մեջ կյանք, կյանքի մեջ՝ մահ՝ որպես բնության մշտանորոգ շարժում։