Էրիթրեայի տնտեսություն
| Ենթակատեգորիա | • Համաշխարհային տնտեսություն • Աֆրիկայի տնտեսություն  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Էրիթրեա | |
| Վայր | Էրիթրեա | |
| Անվանական ՀՆԱ | 2 607 739 837,39837 ԱՄՆ դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 582 ԱՄՆ դոլար | |
| ՀՆԱ (ԳՀ) | 6 758 835 465 միջազգային դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ | 1510,459 միջազգային դոլար | |
| Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ | 3,7±0,1 տոկոս | |
| Ընդհանուր պահուստներ | 114 795 759 ԱՄՆ դոլար | |
| Գնաճի մակարդակ | 9±0,1 տոկոս | |
Էրիթրեայի տնտեսություն, ազգային տնտեսություն, որը ծայրահեղ փոփոխություններ է կրել Էրիթրեայի անկախության պատերազմից հետո։ Վերջին տարիներին այն զգալի աճ է գրանցել, ինչը վկայում է 2011 թվականին ՀՆԱ-ի բարելավման մասին՝ 8,7 տոկոս, իսկ 2012 թվականին՝ 7,5 տոկոսով 2011 թվականի համեմատ[1] և ունի ընդհանուր առմամբ 8,090 միլիարդ դոլար 2020 թվականի դրությամբ։ Այնուամենայնիվ, արտասահմանից աշխատողների տրանսֆերտները կազմում են Համախառն ներքին արդյունքի 32 տոկոսը[2]։
Էրիթրեան ունի մեծ քանակությամբ բնական պաշարներ, ինչպիսիք են պղինձը, ոսկին, գրանիտը, մարմարը և պոտաշը։ 2012 թվականի դրությամբ 20 հանքարդյունահանող ընկերություններ ստացել են հանքավայրերի որոնման և շահագործման լիցենզիաներ։
Տնտեսական պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էրիթրեայի վերջին աճի ցուցանիշը նշանավորվել է զգալի անկայունությամբ, որը մասամբ պայմանավորված է հիմնականում գյուղատնտեսության սեկտորի անձրևից կախվածության պատճառով։ Այս ոլորտը կազմում է տնտեսության մոտ մեկ երրորդը և էական ազդեցություն ունի բաշխման ծառայությունների վրա, որոնք կազմում են մոտ 20%-ը։ Համախառն ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) և հանքարդյունաբերության նեղ հատվածը, որը նույնպես կազմում է տնտեսության 20%-ը։ ՀՆԱ-ի իրական աճը գնահատվում է, որ 2018 թվականին վերականգնվել է մինչև 12%, մինչդեռ 2015–2018 թվականներին միջինը կազմել է -2,7%՝ հաճախակի երաշտների և հանքարդյունաբերության արտադրության անկման պատճառով։
Գնաճը բացասական է եղել 2016–2018 թվականներին՝ 2015 թվականի նոյեմբերին շրջանառության մեջ գտնվող արժույթի փոխանակումից հետո, որը հանգեցրել է դրամավարկային կրճատման։ Գնանկումը շարունակվեց 2018 թվականին, քանի որ Եթովպիայի հետ առևտրի աճը հանգեցրեց գների հետագա նվազման ճնշմանը։
Վերջին տարիներին Էրիթրեան զգալիորեն խստացրել է հարկաբյուջետային քաղաքականությունը՝ 1998 թվականին տարածաշրջանային անապահովության աճից հետո կրած խրոնիկ դեֆիցիտները վերացնելու համար։ 2018 թվականին հարկաբյուջետային հավելուրդն աճել է մինչև ՀՆԱ-ի մոտ 11%-ը։ Դա մեծապես ձեռք է բերվել կապիտալ ծախսերի կտրուկ անկման, ինչպես նաև եկամուտների որոշ չափումների շնորհիվ։
Կարճաժամկետ աճի հեռանկարները մնում են մարտահրավերներ՝ հաշվի առնելով հարկաբյուջետային սահմանափակումները և առկա սահմանափակ հնարավորությունները։ Ակնկալվում էր, որ գյուղատնտեսության վերականգնումը կդանդաղի։ Երկիրը շարունակում է մնալ բարդ մակրոտնտեսական իրավիճակում՝ անկայուն պարտքի բեռով (ներառյալ Համաշխարհային բանկի պարտքերը) և ֆինանսական ու արտաքին խոցելի հատվածներով։
Համախառն ներքին արդյունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էրիթրեայի ՀՆԱ-ն, որը 2011 թվականին գնահատվում էր 4,037 միլիարդ դոլար, 8,7 տոկոսով գերազանցում էր 2010 թվականի ՀՆԱ-ն[3]։ Աճը պայմանավորված էր գյուղատնտեսական արտադրանքի ավելացմամբ և հանքարդյունաբերության ընդլայնմամբ՝ ոսկու գների աճով հանդերձ։ Էրիթրեայի տնտեսության ճեղքումներն ըստ ոլորտների հասանելի չեն եղել. սակայն, ըստ որոշ գնահատականների, 2011 թվականին ծառայությունները կազմում էին ՀՆԱ-ի 55 տոկոսը, արդյունաբերությունը՝ 34 տոկոսը, իսկ գյուղատնտեսությունը՝ մնացած 11 տոկոսը[4]։ ՀՆԱ-ի աճը, սակայն, վտանգված է երկրի սահմաններին շարունակվող լարվածության պատճառով։
Արդյունաբերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղատնտեսություն, անտառային տնտեսություն և ձկնորսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2004 թվականին գյուղատնտեսությամբ զբաղված էր բնակչության գրեթե 80 տոկոսը, բայց Էրիթրեայում կազմում էր համախառն ներքին արդյունքի (ՀՆԱ) միայն 12,4 տոկոսը։ Գյուղատնտեսության ոլորտը բարելավվել է ժամանակակից գյուղատնտեսական տեխնիկայի և ամբարտակների կիրառմամբ։ Այնուամենայնիվ, այն վտանգված է ֆինանսական ծառայությունների և ներդրումների բացակայության պատճառով։ Գյուղատնտեսական հիմնական ապրանքներն են սորգոն, գարին, լոբին, կաթնամթերքը, ոսպը, միսը, կորեկը, կաշին, թեյը և ցորենը։ Եթովպիայի հետ պատերազմի հետևանքով 1 միլիոն Էրիթրեացիների տեղահանումը և ականների համատարած առկայությունը դեր են խաղացել գյուղատնտեսության ոլորտի արտադրողականության նվազման գործում։
Հանքարդյունաբերություն և օգտակար հանածոներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2001 թվականի դրությամբ Էրիթրեայի զգալի օգտակար հանածոների հանքավայրերը հիմնականում չհետազոտված էին։ Էրիթրեայի կառավարության տվյալներով՝ 1998 թվականին արհեստագործական հանքարդյունաբերությունը հավաքել է 573,4 կիլոգրամ ոսկի, սակայն ոսկու պաշարների թիվը հայտնի չէ։ Միջազգային դիտորդները նաև նշել են դեկորատիվ մարմարի և գրանիտի արդյունահանման Էրիթրեայի ներուժը։ 2001 թվականի դրությամբ մոտ 10 հանքարդյունահանող ընկերություններ ստացել են Էրիթրեայում տարբեր օգտակար հանածոների որոնման լիցենզիաներ։ Հաղորդվում է, որ Էրիթրեայի կառավարությունը երկրաբանական հետազոտություն է իրականացնում հանքարդյունաբերության ոլորտում։ Հարյուր հազարավոր ականների առկայությունը Էրիթրեայում, հատկապես Եթովպիայի հետ սահմանի երկայնքով, լուրջ խոչընդոտ է հանքարդյունաբերության ոլորտի հետագա զարգացման համար[2]։
2011 թվականին AngloGold Ashanti-ն տեղափոխվեց Էրիթրեա՝ ուսումնասիրելու Արաբա-Նուբիական վահանը (բյուրեղային ապարների բացահայտված հանքավայր Կարմիր ծովի ափերին) ոսկու համար 50/50 համատեղ ձեռնարկության միջոցով, որը ստեղծվել էր 2009 թվականին Thani Dubai Mining-ի հետ[5]։
2011 թվականին Ավստրալիայի Chalice հանքարդյունաբերական ընկերությունը դիմեց 60/40 համատեղ ձեռնարկության միջոցով 18 տարի ժամկետով հանքարդյունաբերության լիցենզիա ստանալու համար[6]։
2011-ին Nevsun Resources-ն ավարտեց իր Բիշա ոսկու արդյունահանման նախագծի շինարարությունը։ Մոտավոր արդյունահանումը պետք է կազմեր տարեկան 350,000 ունցիա ոսկի, երբ ոսկու հանքաքարը կսպառվեր, և այդ պահին հանքը կարտադրեր պղինձ և ցինկ[7]։
2012 թվականի դրությամբ Էրիթրեայում գործում էին ինը հետազոտող ընկերություններ Կանադայից (NGEx Resources), Ավստրալիայից (Chalice Gold Mines, South Boulder Mines, Sunridge Gold Corp), Չինաստանից (Sichuan Road and Bridge Group, Zhong Chang Mining Co, China Africa Huakan Investment Co. .,Land Energy Group Ltd, Beijing Donia Resources Co.), Մեծ Բրիտանիա (London Africa Ltd, Andiamo Exploration Ltd.), ԱՄԷ և Բարբադոս[8]։
Արտադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆեդերացիայի ժամանակաշրջանում արդյունաբերական հզորությունները հիմնականում տեղափոխվեցին Եթովպիա՝ Էրիթրեայի արդյունաբերական հատվածը թողնելով հնացած կապիտալ սարքավորումներով։ 2003 թվականին արդյունաբերությունը կազմել է համախառն ներքին արդյունքի 25,3 տոկոսը։ Հիմնական արտադրանքը ներառում է վերամշակված սննդամթերք և կաթնամթերք, ալկոհոլային խմիչքներ, ապակի, կաշվե իրեր, մարմար, տեքստիլ և աղ[2]։
Էներգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տնային տնտեսությունները սպառում են ընդհանուր էներգիայի արտադրության ավելի քան 80 տոկոսը։ Էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը 2001 թվականին գնահատվել է 220,5 միլիոն կվտ/ժամ։ Այդ տարվա սպառումը գնահատվել է 205,1 կիլովատ ժամ։ Սաուդյան Արաբիայի, Քուվեյթի և Աբու Դաբիի կողմից ֆինանսավորվող 88 մեգավատ հզորությամբ էլեկտրակայանը ավարտվել է 2003 թվականին Մասավայից անմիջապես հարավ, ավարտը հետաձգվել էր մոտ երեք տարի Եթովպիայի հետ պատերազմի պատճառով։
Նավթի տարեկան սպառումը 2001 թվականին գնահատվել է 370,000 տոննա։ Էրիթրեան չունի նավթի ներքին արդյունահանում. Էրիթրեայի նավթային կորպորացիան գնումներ է կատարում միջազգային մրցույթի միջոցով։ Ըստ ԱՄՆ Առևտրի նախարարության՝ հնարավորություններ կան նավթի և բնական գազի որոնումների համար։ Հողմային էներգիայի և արևային էներգիայի օգտագործումը փոքր-ինչ ավելացել է՝ կապված երկրում արևային էներգիա արտադրող ընկերությունների աճի հետ։ Էրիթրեայի կառավարությունը հետաքրքրություն է հայտնել էներգիայի այլընտրանքային աղբյուրների, ներառյալ երկրաջերմային, արևային և քամու էներգիան զարգացնելու հարցում[2]։
Ծառայություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2011 թվականին ծառայությունները կազմել են համախառն ներքին արդյունքի 55 տոկոսը։ Ֆինանսական ծառայությունները, ծառայությունների ոլորտի հիմնական մասը, հիմնականում մատուցվում են Էրիթրեայի ազգային բանկի (կենտրոնական բանկ), Էրիթրեայի առևտրային բանկի, Էրիթրեայի բնակարանային և առևտրի բանկի, Էրիթրեայի գյուղատնտեսական և արդյունաբերական բանկի կողմից,ինչպես նաև Ներդրումների և զարգացման բանկը և Էրիթրեայի ազգային ապահովագրական կորպորացիան[2]։
Զբոսաշրջություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էրիթրեայի ֆինանսական միջոցների հասանելիության բացակայությունը, մեծ թվով ականների առկայությունը և շարունակական լարվածությունը, որը բռնկվում է Էրիթրեայի և Եթովպիայի միջև, զսպել են Էրիթրեայում զբոսաշրջային արդյունաբերության զարգացումը։ Համաշխարհային զբոսաշրջային կազմակերպության տվյալներով՝ 2002 թվականին զբոսաշրջության միջազգային եկամուտները կազմել են ընդամենը 73 միլիոն ԱՄՆ դոլար[2]։
Բանկային գործ և ֆինանսներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արժույթի միջազգային հիմնադրամի տվյալներով՝ Էրիթրեայի առևտրային բանկերը, որոնք բոլորը պատկանում են և գործում են կառավարության կողմից, թվում է, որ համապատասխանում են խելամիտ կանոնակարգերին։ Չնայած առևտրային բանկային ոլորտը հիմնականում շահութաբեր է հիմնականում արտարժույթի գործարքներից ստացված եկամուտների շնորհիվ, ոլորտը ծանրաբեռնված է չաշխատող վարկերի մեծ մասնաբաժնով։ Հիմնական վարկային գործունեությունը չի առաջացնում բավարար եկամուտ առևտրային բանկերի մեծ մասի գործառնական ծախսերը ծածկելու համար[2]։
Աշխատուժ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղատնտեսության ոլորտում աշխատում է Էրիթրեայի բնակչության մոտ 80 տոկոսը, իսկ մնացած 20 տոկոսը զբաղված է արդյունաբերության և ծառայությունների ոլորտում։ Մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն անվանական արժեքով կազմել է $475 2011 թվականին։
Արժույթ, փոխարժեք և գնաճ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պաշտոնական արժույթը Էրիթրեական նակֆան է (ERN), որը ներդրվել է 1997 թվականի նոյեմբերին։ 2005թվականի սկզբին, հավանաբար արտաքին կապիտալի պահուստները մեծացնելու նպատակով, Էրիթրեայի կառավարությունը որոշում ընդունեց, որ Էրիթրեայում բոլոր գործարքները պետք է իրականացվեն նակֆայով։ Շուտով ֆիզիկական անձանց կողմից արտարժույթ պահելն ու փոխանակելը դարձավ անօրինական։ 2005 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ կառավարությունը արտարժույթի փոխարժեքը սահմանել է ԱՄՆ $1=ERN15[2]:
Էրիթրեայում գնաճը շարունակում է խնդիր մնալ, հատկապես, քանի որ երաշտի տարիները բարձրացնում են հացահատիկի գները, իսկ պաշտպանական ծախսերը մնում են բարձր։ Արժույթի միջազգային հիմնադրամը գնահատում է, որ 2003 թվականին (ամենավերջին տարին, որի համար կան թվեր) միջին գնաճը հասել է 23 տոկոսի[2]։
Բյուջե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էրիթրեան բյուջե չի հրապարակում, ինչը դժվարացնում է նրա ֆինանսական վիճակը գնահատելը։ Արժույթի միջազգային հիմնադրամի տվյալներով՝ 2003 թվականին ընդհանուր հարկաբյուջետային դեֆիցիտը կազմել է ՀՆԱ 17 տոկոսը։ Կառավարության ծախսերն այդ տարվա համար գնահատվել են 375 մլն ԱՄՆ դոլար, իսկ եկամուտները՝ ընդամենը 235,7 մլն ԱՄՆ դոլար։ 2002 թվականին հարկաբյուջետային դեֆիցիտը կազմում էր ՀՆԱ-ի 32 տոկոսը։ Ընթացիկ ծախսերը շարունակում են գերազանցել բյուջեով նախատեսված ծախսերը, մասնավորապես պաշտպանության և այլ հայեցողական ծախսերի մասով։ Դրամավարկային քաղաքականությունը շարունակում է ենթարկվել կառավարության ֆինանսավորման պահանջներին, իսկ պարտքը անկայունորեն բարձր է։ Այս իրավիճակը, ամենայն հավանականությամբ, չի փոխվի, քանի դեռ զինվորականների զորացրումը տեղի չի ունեցել[2]։ Ըստ CIA World Factbook-ի՝ Էրիթրեայի կառավարությունն ունի 715,2 միլիոն դոլար եկամուտ, իսկ ծախսերը՝ 1,021 միլիարդ դոլար[9]։
Արտաքին տնտեսական հարաբերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.jpg)
Չինաստանը, Հնդկաստանը, Հարավային Կորեան, Իտալիան, Հարավային Աֆրիկան և Գերմանիան փնտրում են շուկայական հնարավորություններ Էրիթրեայում։ Էրիթրեայում աճում է հետաքրքրությունը ԱՄՆ-ի ապրանքների և ծառայությունների նկատմամբ, թեև Էրիթրեայում ԱՄՆ-ի ներդրումները դեռևս փոքր են[2]։
2011 թվականին Էրիթրեան ներմուծել է 899,9 միլիոն ԱՄՆ դոլարի ապրանքներ, այդ թվում՝ մեքենաներ, նավթամթերք, սննդամթերք և արտադրական ապրանքներ։ Էրիթրեայի հիմնական մատակարարներն էին Բրազիլիան, Չինաստանը, Եգիպտոսը, Հնդկաստանը, Իտալիան, Գերմանիան, Սաուդյան Արաբիան և Հարավային Աֆրիկան։ 2011 թվականին Էրիթրեայից արտահանումը գնահատվել է 415,4 միլիոն ԱՄՆ դոլար, իսկ հիմնական մասը՝ սննդամթերք, անասուններ, մանր արտադրություններ, սորգո և տեքստիլ։ Էրիթրեական ապրանքների հիմնական շուկաներն էին Չինաստանը, Եգիպտոսը, Իտալիան, Սաուդյան Արաբիան, Սուդանը և Մեծ Բրիտանիան։ Վերջերս արտահանվող ապրանքների ցանկը համալրել են ձուկը, ծաղիկները, աղը։
Օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները խոչընդոտվում են պետական կանոնակարգերով, որոնք ձգտում են պաշտպանել ներքին արդյունաբերությունը արտաքին մրցակցությունից և ընդհանուր առմամբ անբարենպաստ ներդրումային միջավայրից։ Էրիթրեայում հիմնական օտարերկրյա ներդրողները ներառում են Չինաստանը, Հարավային Կորեան, Իտալիան, Հարավային Աֆրիկան և Գերմանիան, ինչպես նաև Համաշխարհային բանկը[2]։
Կառավարությունը գերադասում է մասնավոր հատվածի ներդրումները պաշտոնական օգնության ծրագրերից և հրաժարվում է արտաքին օգնությունից. հետևաբար նրա հարաբերությունները օգնություն տրամադրող երկրների և միջազգային կառույցների հետ հաճախ դժվար են եղել։
2018 թվականի սեպտեմբերի 16-ին Էրիթրեայի նախագահ Իսայաս Աֆվերկին և Եթովպիայի վարչապետ Աբի Ահմեդը Սաուդյան Արաբիայի Ջիդդա քաղաքում խաղաղության համաձայնագիր են ստորագրել երկու երկրների միջև 20 տարի տևած դաժան պատերազմից հետո (1998-2018)։ Երկու հարևան երկրները դադարեցրին ռազմական գործողությունները և վերականգնեցին առևտրա-դիվանագիտական կապերը և ծրագրեցին համատեղ նախագծեր[10]։
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Eritrea latest trade data on ITC Trade Map
- IMF Executive Board Concludes Consultation with Eritrea February 2005
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էրիթրեայի տնտեսություն» հոդվածին։ |
|
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ [1], International Monetary Fund. Retrieved October 2012.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Eritrea country profile. Library of Congress Federal Research Division (September 2005). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- ↑ «Eritrea: Africa's Economic Success Story - iNewp.com». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
- ↑ «The World Factbook». Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 11-ին.
- ↑ «AngloGold moves into Eritrea» (անգլերեն). 2011 թ․ մայիսի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 18-ին.
- ↑ «Chalice takes key step towards gold production with signing of Eritrean Mining Agreement». www.prnewswire.com (անգլերեն). 2011 թ․ նոյեմբերի 2. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 18-ին.
- ↑ «Nevsun Resources: Bisha Mine, Bisha Project, Gold Production, Gold Mine Africa, Mining Africa, Copper Mine, Mining Eritrea, Base Metal Properties, High-Grade Gold». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 11-ին.
- ↑ Eritrean Center for Strategic Studies (2012 թ․ հոկտեմբեր). «Mining and Exploration Activities in Eritrea» (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 18-ին.
- ↑ The World Factbook|(չաշխատող հղում) CIA - The World Factbook
- ↑ «After making peace, Ethiopia and Eritrea now focus on development». Africa Renewal (անգլերեն). 2018 թ․ դեկտեմբերի 7. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 4-ին.