Բոլեսլավ Լիմանովսկի

Բոլեսլավ Լիմանովսկի;
Ծնվել է	հոկտեմբերի 18, 1835
Ծննդավայր	Podgórze, Կրակով, Կրակովի Հանրապետություն
Մահացել է	փետրվարի 15, 1935 (99 տարեկան)
Մահվան վայր	Վարշավա, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն
Գերեզման	Պովոնզկի գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Լեհաստան
Կրոն	կաթոլիկություն
Կրթություն	Լվովի համալսարան
Մասնագիտություն	պատմաբան, սոցիոլոգ և քաղաքական գործիչ
Զբաղեցրած պաշտոններ	սենատոր
Կուսակցություն	Լեհական սոցիալիստական կուսակցություն
Պարգևներ և ; մրցանակներ	և
Երեխաներ	Zygmunt Limanowski? և Mieczysław Limanowski?
	Bolesław Limanowski Վիքիպահեստում

Բոլեսլավ Լուկաշ Թադեուշ Լիմանովսկի^[4] (լեհ.՝ Bolesław Łukasz Tadeusz Limanowski, գրական անունը` «Յանկո Պոկան» («Janko Pokań»), հոկտեմբերի 18, 1835(1835-10-18)^[1]^[2], Podgórze, Կրակով, Կրակովի Հանրապետություն - փետրվարի 15, 1935(1935-02-15), Վարշավա, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն), լեհ քաղաքական գործիչ, սոցիալիստ, պատմաբան և սոցիոլոգ։ Լեհական թագավորությունում սոցիալիզմի առաջին գաղափարախոսներից մեկն էր^[5]։

Կենսագրություն

Մանկություն և պատանեկություն

1847 թվականին ավագ եղբոր հետ ուսման է ուղարկվել Մոսկվայի գիմնազիա^[4], որն ավարտելուց հետո ընդունվել է համալսարան, սովորել բժշկություն։ Եղել է համալսարանի լեհ ուսանողներին միավորող ուսանողական կազմակերպության անդամ։ 1858 թվականին կազմակերպության կողմից ուղարկվել է Դերպտ, որտեղ պետք է շարունակեր ուսումնասիրել բժշկություն։ Բայց այդ ժամանակ Բոլեսլավն արդեն կորցրել էր հետաքրքրությունը դրա նկատմամբ, և 1859 թվականի մարտին նա սկսել է փիլիսոփայություն ուսումնասիրել։

Քաղաքական գործունեություն

1860 թվականին Բոլեսլավն ընդհատել է ուսումը և մեկնել Փարիզ` տեղեկանալով Ֆրանսիայում լեհական լեգեոնների ձևավորման մասին։ Փարիզում ընդունվել է լեհական ռազմական դպրոց` ուսումնական հաստատություն, որը կադրեր էր պատրաստում լեգեոնների համար։ Նա նաև հաճախել է դասախոսությունների Սորբոնում և Collège de France-ում։ Մասնակցել է գեներալ Մերոսլավսկու շուրջ կենտրոնացած լեհական հայրենասիրական խմբակներին, անդամակցել է «կարմիրների» կազմակերպությանը` բաց զինված ապստամբության և արմատական սոցիալական բարեփոխումների կողմնակիցներին։ Հեղափոխական տրամադրություններով ոգևորված` 1861 թվականի մարտին մեկնել է Վիլնո։ Այնտեղ գեներալ Մերոսլավսկու խնդրանքով և Կենտրոնական Լիտվայի կոմիտեի աջակցությամբ Լիմանովսկին կազմակերպել է ընդհատակյա հեղափոխական բջիջ։

1861 թվականի մայիսի 8-ին` հայրենասիրական ցույցից հետո, Ռուսաստանի իշխանությունները ձերբակալել են Լիմանովսկուն` որպես ցույցի գլխավոր կազմակերպչի։ Սկզբում նա աքսորվել է Մեզեն, ապա ութ ամիս անց` Արխանգելսկ։ Աքսորում աշխատել է նահանգային դիվանատանը, գրել է սոցիոլոգիական տրակտատներ։

Երբ 1863 թվականին սկսվեց հունվարյան ապստամբությունը, նա դեռ բանտում էր, այդ պատճառով չէր կարող մասնակցել մարտական գործողություններին։ Նա փորձել է փախչել բանտից, բայց բռնվել է, կալանավորվել և դատապարտվել երկու շաբաթ ազատազրկման։ Կորցրել է աշխատանքը։ 1866 թվականին առողջական վիճակի պատճառով ուղարկվել է Պավլովսկ (Վորոնեժի նահանգ), որտեղ և ծանոթացել է իր ապագա կնոջ` Վինցենտինա Շարսկայայի հետ։ 1867 թվականի ամռանը ազատ է արձակվել համաներմամբ` Վիլնո վերադառնալու արգելքով։ Բնակություն է հաստատել Վարշավայում, գրել է հոդվածներ օրաթերթի համար և զբաղվել ինքնակրթությամբ։

Ֆրանս-պրուսական պատերազմի ընթացքում (1870-1871) Լիմանովսկին գտնվել է իր պապենական բնօրրանում, որտեղ վերադառնալու թույլտվություն էր ստացել իշխանություններից։ Շուտով որոշել է մասնակցել պատերազմին Ֆրանսիայի կողմից, սակայն չի հասցրել հասնել ֆրանսիական զորքերի շտաբ. գտնվելով Լվովում` Լիմանովսկին տեղեկացել է պատերազմի ավարտի և Նապոլեոն III-ի պարտության մասին։ Այդպես Լիմանովսկին բնակություն է հաստատել Լվովում, աշխատանքի է տեղավորվել որպես լրագրող։ Արմատական շրջանակներում նա հայտնի է դարձել «Զվեզդա» («Gwiazda») թերթում հրապարակված «Աշխատանքային հարց» հոդվածով։

1875 թվականին ստացել է փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան։ Աշխատել է Լվովի համալսարանում։ 1876 թվականին լեհ և ռուս սոցիալիստների խնդրանքով, զբաղվել է Ֆերդինանդ Լասալի հրապարակումների թարգմանությամբ։ Միևնույն ժամանակ Ս. Մենդելսոնի աջակցությամբ, գրել և հրապարակել է իր «Socjalizm jako konieczny objaw dziejowego rozwoju» աշխատանքը («Սոցիալիզմը որպես քաղաքական զարգացման վերջին նշան»)։

Սոցիալիստական համոզմունքների պատճառով 1877 թվականին կորցրել է աշխատանքը «Ազգային թերթ»-ում, իսկ հետո ձերբակալվել է գաղտնի կազմակերպությանն անդամակցելու համար։ Ապացույցների բացակայության պատճառով ազատ է արձակվել, սակայն նրան հրամայվել է լքել Ավստրո-Հունգարական կայսրության տարածքը։

Ժնևյան շրջան

1878 թվականի հոկտեմբերին Լիմանովսկին եկել է Ժնև` լինելով սոցիալիզմի հայտնի տեսաբան։ Մենդելսոնի, Կ. Դլուսկու և Կ. Հիլդտի հետ համատեղ թողարկել է «Równość» ամսագիրը, որտեղ առաջին անգամ հրապարակվել է այսպես կոչված «բրյուսելյան ծրագիրը»։ Սակայն 1881 թվականին Լիմանովսկին նախկին համախոհների խմբի հետ խզել է կապերը Լեհաստանի անկախության վերաբերյալ տեսակետների տարբերության պատճառով։ Զիգմունտ Բալիցկու հետ համատեղ հիմնադրել է լեհ ժողովրդի Սոցիալիստական ասոցիացիան, որի անունից 1881 թվականին Լիմանովսկին մասնակցել է Քուրի (Շվեյցարիա) միջազգային սոցիալիստական կոնգրեսին։ 1889 թվականին մասնակցել է Երկրորդ ինտերնացիոնալին։ 1889 թվականի դեկտեմբերին տեղափոխվել է Փարիզ, դարձել «Pobudka» ամսագրի խմբագիր և Լեհական էմիգրանտների ասոցիացիայի քարտուղար։

Անկախ Լեհաստանում

1907 թվականի աշունից` ավստրիական իշխանությունների համաձայնությունը ստանալուց հետո, Բ. Լիմանովսկին տեղափոխվել է Կրակով։ Երկիր վերադառնալուց հետո համալրել է Սոցիալիստների լեհական կուսակցության շարքերը։ 1912 թվականի օգոստոսի 25-ին Յուզեֆ Պիլսուդսկու նշանակմամբ ղեկավարել է լեհական ռազմական գանձապետարանը։

Լեհաստանի անկախացումից հետո (1918 թվական)` Երկրորդ Համագործակցության ընթացքում, ստացել է լեհական բանակի փոխտեղակալի կոչում^[6]։

1922 թվականին ընտրվել Է խորհրդարանի խոսնակ Վարշավայի ընտրատարածքից։ Խորհրդարանական ընտրություններում մի քանի անգամ վերընտրվել է ավագ խոսնակի պաշտոնում։ Այդ ժամանակ գրել է հասարակական շարժումների պատմության հետազոտական տրակտատներ։

1934 թվականին Վարշավայի համալսարանը Լիմանովսկուն շնորհել է պատվավոր դոկտորի կոչում^[7]։ Նա նաև ստացել է Լվովի համալսարանի պատվավոր դոկտորի կոչում^[8]։

Հիմնական հրապարակումներ

O kwestii robotniczej. Լվով, 1871,
Socjalizm jako konieczny objaw dziejowego rozwoju. Լվով, 1879,
Ferdynand Lassalle i jego polemiczno-agitacyjne pisma. Ժնև, 1882,
Polityczna a społeczna rewolucja. Ժնև, 1883,
Historia powstania narodu polskiego w 1863 i 1864. Լվով, 1882,
Historia ruchu społecznego w drugiej połowie XVIII stulecia. Լվով, 1888,
Historia ruchu społecznego w XIX stuleciu. Լվով, 1890,
Stuletnia walka narodu polskiego o niepodległość. Ցյուրիխ, 1894,
Historia Litwy pokrótce opowiedziana. Փարիզ, 1895,
Historii demokracji polskiej w epoce porozbiorowej. Ցյուրիխ, 1901,
Demokracja w Polsce. Կրակով, 1903,
Żywot Stanisława Staszica. Կրակով, 1904,
Naród i państwo. Studium socjologiczne. Կրակով, 1906,
Stanisław Worcell. Życiorys. Կրակով, 1910,
Emilia Plater. Կրակով, 1910,
Szermierze wolności. Կրակով, 1911,
Historia ruchu rewolucyjnego w Polsce w 1846. Կրակով, 1913,
Studwudziestoletnia walka narodu polskiego o niepodległość. Կրակով, 1916,
Socjologia. Կրակով, 1919,
Polityka wynaradawiająca rządu pruskiego w stosunku do ludności polskiej. Չեստոխովա, 1919,
Hugo Kołłątaj. Վարշավա, 1920,
Rozwój polskiej myśli socjalistycznej. Վարշավա, 1929,
Pamiętniki. Վարշավա, 1961։

Մրցանակներ

Լեհաստանի վերածննդի շքանշան (5 օգոստոսի 1921 թվական)
Անկախության Խաչ

Բոլեսլավ Լիմանովսկին ֆիլմում

Մարիան Գոդլևսկին խաղացել է Բոլեսլավ Լիմանովսկու դերը ռեժիսոր Եժի Կավալերովիչի «Նախագահի մահը» ֆիլմում։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Historische Lexikon der Schweiz, Dictionnaire historique de la Suisse, Dizionario storico della Svizzera (գերմ.) — Bern: 1998.
↑ ^2,0 ^2,1 Առցանց լեհական կենսագրական բառարան (польск.)
↑ https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5501/31/1/1/statystycy_polscy_biogramy.pdf (польск.)
↑ ^4,0 ^4,1 M. Żychowski, Bolesław Limanowski. 1835—1935. Warszawa: KiW, 1971, s. 9.
↑ Friszke, Andrzej (1989). O kształt niepodległej. Warszawa: Biblioteka "Więzi". էջ 16. ISBN 83-7006-014-5.
↑ Rocznik Oficerski 1932. — Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932. — С. 919.
↑ «Doktoraty HC». uw.edu.pl. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 16-ին.
↑ Jan Draus Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. — Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007. — С. 26. — ISBN 978-83-7188-964-6

Գրականություն

Janusz Sztumski, Bolesław Limanowski — życie i twórczość, w: Bolesław Limanowski, Socjalizm jako konieczny objaw dziejowego rozwoju, Warszawa 1989 ISBN 83-05-11944-0.
J. Krzesławski, Bolesław Limanowski, w: «Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce», nr 1 z 1935
J. Kurczewska, Naród w socjologii i ideologii polskiej. Analiza porównawcza wybranych koncepcji z przełomu XIX i XX wieku, PWN, Warszawa 1979.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բոլեսլավ Լիմանովսկի» հոդվածին։

[_fab3cbfde880be4e-1] 1,0 ^1,1 Historische Lexikon der Schweiz, Dictionnaire historique de la Suisse, Dizionario storico della Svizzera (գերմ.) — Bern: 1998.

[_8806671cc2620820-2] 2,0 ^2,1 Առցանց լեհական կենսագրական բառարան (польск.)

[_206e2de10997848e-3] ttps://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5501/31/1/1/statystycy_polscy_biogramy.pdf (польск.)

[z-4] 4,0 ^4,1 M. Żychowski, Bolesław Limanowski. 1835—1935. Warszawa: KiW, 1971, s. 9.

[5] Friszke, Andrzej (1989). O kształt niepodległej. Warszawa: Biblioteka "Więzi". էջ 16. ISBN 83-7006-014-5.

[6] Rocznik Oficerski 1932. — Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932. — С. 919.

[7] «Doktoraty HC». uw.edu.pl. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 16-ին.

[8] Jan Draus Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. — Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007. — С. 26. — ISBN 978-83-7188-964-6

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]