Արծաթե չմուշկները
Արծաթե չմուշկները | |
---|---|
![]() | |
Հեղինակ | Մերի Դոջ |
Տեսակ | գրավոր աշխատություն |
Ժանր | մանկա-պատանեկան գրականություն |
Բնօրինակ լեզու | ամերիկյան անգլերեն և իսպաներեն |
Կերպար(ներ) | The Hero of Haarlem?, Hans Brinker?, Q62027343? և Q62027410? |
Նկարագրում է | Նիդերլանդներ |
Նկարազարդող | F. O. C. Darley? |
Երկիր | ![]() |
Հրատարակման տարեթիվ | 1865 |
Hans Brinker Վիքիպահեստում |
Արծաթե չմուշկները կամ ամբողջական վերնագիրը՝ Հանս Բրինկեր, կամ Արծաթե չմուշկները․ մի կյանքի պատմություն Հոլանդիայում (ֆր.՝ Les Patins d'argent կամ անգլ.՝ Hans Brinker; or, the Silver Skates: A Story of Life in Holland), ամերիկյան մանկական վեպ, որը գրել է Մարի Մափս Դոջը, հրատարակվել է 1865 թվականին, բեսթսելլեր, որը դարձել է մանկական գրականության դասական ստեղծագործություն։
Ֆրանսիայում վեպն առաջին անգամ հրատարակվել է 1875 թվականին[1] «Արծաթե չմուշկները․ մի հոլանդացի ընտանիքի և մի խումբ դպրոցականների պատմություն» (ֆր.՝ Les Patins d'argent : histoire d'une famille hollandaise et d'une bande d'écoliers) անվան ներքո՝ հրատարակիչ Պիեր Ժյուլ Հեթզելի անգլերենից ֆրանսերեն թարգմանությամբ և ֆրանսիական ճաշակին համահունչ մշակմամբ: Այնուհետև, միչև 1949 թվականը վեպը լույս է տեսել հրատարակիչ Հեթզելի կեղծանվամբ՝ «Պիեռ Ժյուլ Ստալ» (P. J. Stahl մակագրությամբ)[2]: Որից հետո վեպը վերահրատարակվել է ինչպես իրական հեղինակի՝ Մարի Մափս Դոջի, այնպես էլ՝ հրատարակիչ Հեթզելի անվան ներքո:
1876 թվականին Ֆրանսիական ակադեմիայի կողմից «Արծաթե չմուշկները» (ֆր.՝ Les Patins d'argent) վեպն արժանացել է Մոնտիոնյան գրական մրցանակին[3]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մարի Մափս Դոջն այս վեպը գրել է 34 տարեկանում: Նախքան վեպը հրատարակելը նա երբևէ չէր եղել Նիդերլանդներում։ Նա ոգեշնչվել է ամերիկացի պատմաբան Ջ․ Լ․ Մոտլիի (John Lothrop Motley) երկար և բեղմնավոր բազմահատոր պատմություններով, ինչպիսիք են՝ «Հոլանդական Հանրապետության վերելքը» (The Rise of the Dutch Republic, 1865 ) և «Միացյալ Նիդեռլանդների պատմությունը» (History of the United Netherlands, 1860 -1867 թվականների) աշխատությունները: Սկզբում, նա խորը մատենագիտական հետազոտություններ է կատարել Նիդեռլանդների վերաբերյալ: Նա հավաքում է բազմաթիվ արժեքավոր տեղեկություններ հոլանդացիների կյանքի մասին իր Շարֆներ հարևանների միջոցով, որոնք հոլանդացի ներգաղթելալներ էին։ 1875 թվականին հրապարակված վեպի նախաբանում Մարին գրել է, որ Հանս Բրինկերի հայրիկի պատմությունը գրվել է «իրական փաստերի հիման վրա»[4]:
Նիդեռլանդների մասին իր պատմական և մշակութային բազմազան տեղեկությունների շնորհիվ՝ գիրքը խանութին նշանակալից հաջողություն է բերել, և հրատարակման հենց առաջին տարում գիրքն իր վաճառքով գերազանցել է հրատարակված բոլոր այլ գրքերին, բացառությամբ Չարլզ Դիքենսի «Մեր ընդհանուր ընկերը» (Ami commun) վեպի։ Այդ ժամանակներից ի վեր «Արծաթե չմուշկները» (Les Patins d'argent) պարպերաբար վերահրատարակվում է և շարունակում է դասվել մանկական գրականության դասական ստեղծագործությունների շարքում[5]։
Ամփոփում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
19-րդ դարում Նիդեռլանդներում Հանս Բրինկերը, որն աղքատ, բայց ազնիվ, գեղեցկադեմ և աշխատասեր տանհինգամյա պատանի է, ապրում է իր մայրիկի և քրոջ` Գրետելի հետ: Հանսի և Գրետելի հայրը ՝ Րաֆֆ Բրինկերը, արդեն տասը տարի տառապում է հոգեկան հիվանդությամբ և ամնեզիայով՝ գանգուղեղային վնասվածքի պատճառով, որը ստացել է աշխատելու ժամանակ ծովեզերքի ամբարտակն ընկնելու պատճառով։ Այդ դեպքից հետո նա չէր կարողանում աշխատել, քանի որ հաճախ բարկության բռնկուն նոպաներ էր ունենում և ցնցումների մեջ ըմկնում: Գոյատևելու համար մայրը և երկու երեխաները ստիպված էին աշխատել: Ընտանեկան այդ դրության պատճառով տեղի բնակչությունը քամահրանքով է վերաբվերում Բրինկեր ընտանիքին:
Հանսը և իր քույր Գրետելը շատ են ցանկանում մասնակցել դեկտեմբին տեղի ունեցող չմշկավազքի հեղինակավոր մրցույթին: Մրցույթի գլխավոր մրցանակը արծաթե չմուշկներն են: Բայց նրանց հաղթելու հավանականությունը շատ չնչին է, քանի որ նրանց չմուշկները փայտից են և պատրաստված են ձեռքով:
Մի օր Հանսը պատահաբար հանդիպում է հայտնի վիրաբույժ Բուքմանին և խնդրում է, որ բժիշկը հետազոտի իր հայրիկին, բայց այդ ծառայությունները շատ թանկ են, իսկ ինքը Բուքմանը` կնոջ մահվանից և որդու անհետացումից հետո բավակինին կոշտ և կոպիտ էր դարձել: Հանսը բժշկին առաջարկում է գումար, որը նա հավաքել է պողպատե չմուշկներ գնելու համար, որպեսզի վճարի խորհրդակցության համար: Ի վերջո, Հանսը համոզում է բժիշկ Բուքմենին զննել իր հայրիկին: Պարզվում է, որ Րաֆֆ Բրինկերի վնասվածքը առաջացել է ուղեղի ցնցումից և միայն ծայրահեղ ռիսկային վիրահատությունը կարող է փրկել նրա կյանքը: Երկար տատանումներից հետո Հանսի մայրը վերջապես համաձայնվում է վիրահատությանը, որը բժիշկը կատարում է հենց հիվանդի տանը: Վիրահատությունը հաջողությամբ ավարտվում է, և Ռաֆֆ Բրինկերի մոտ վերականգնվում է հիշողությունն ու ուժերը: Բժիշկ Բուկմանը վիրահատությունը կատարում է անվճար: Հանսը իր խնայած գումարով չմուշկներ է գնում իր և Գրետելի համար, որպեսզի մասնակցեն մրցույթին: Գրետելը հաղթում է աղջիկների մրցույթում, իսկ Հանսը տղաների մրցույթում միտումնավոր զիջում է հաղթանակն իր ընկերոջը:
Րաֆֆ Բրինկերի հիշողությունն ամբողջությամբ վերականգնվում է, և նա վիրաբույժ Բուքմանին հայտնում է, որ որդին, որին նա տարիներ առաջ անհետ կորած էր համարում, հաղորդագրություն է թողել, որը Րաֆֆը պատրաստվում էր հանձնել բժշկին, բայց չի կարողացել հիշողության կորստի պատճառով: Այսպիսով, ի շնորհիվ հանգամանքների անհավանական համընկման, բժիշկ Բուքմանը կարողացավ վերագտնել որդուն, որը մեկնել էր Անգլիա և փոխել իր անունը: ինչպես նաև Րաֆֆի հիշողության վերականգնման շնորհիվ, Բրինկերների կյանքը կտրուկ փոխվում է։ Բացի այդ, նրանք գտնում են տան մոտ թաղված ընտանեկան խնայողությունները, որն առաջ համարում էին կորած: Հանսի և Գրետելի ծնողները ապրում են երկար և երջանիկ: Բժիշկ Բուքմանը օգնում է Հանսին ընդունվել բժշկական ուսումնարան: Հանսը հրաշալի բժիշկ է դառնում: Հասուն տարիքում Գրետելը նույնպես երջանիկ է:
Մեկնաբանութուններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Արծաթե չմուշկները» (Les Patins d'argent) վեպով ամերիկացիները բացահայտեցին չմշկավազք հոլանդական մարզաձևը: Դեռևս այսօր, Հանս Բրինկեր վեպի կերպարը ամերիկյան լրատվամիջոցներում դիտվում է որպես չմշկավազքի ավետաբեր[6]:
Ֆիլմագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1962 թվականին «Հանս Բրինկեր կամ արծաթե չմուշկներ» (Hans Brinker or the Silver Skates) ամերիկյան հեռուստաֆիլմ, արտադրությունը՝ Ուոլթ Դիսնեյի, գլխավոր դերում՝ Ռոնի Զեյանի (Rony Zeaner)[7]
- 1969 թվականին «Հանս Բրինկեր» (Hans Brinker), Ամերիկյան երաժշտական ֆիլմ[8], դերակատարներ` Ռոբին Ասկվիտ` (Հանս), Ռիչարդ Բեյսհարթ` (բժիշկ Բուկման), Էլիոնոր Փարքեր`(տիկին Բրինքեր) և Կիրիլ Ռիչարդ:
- 1994 թվականին «Հանսը և Գրետելը և արծաթե չմուշկները» (Hans et Gretel et les Patins d'argent) Բիրբանկ ստուդիաների միջին անիմացիոն ավստրալիական ֆիլմ ( Ֆրանսիայում թողարկվել է DVD- ով 2002 թվականին, հեռուստաընկերություն` Մարվիստա, խմբագիր`SBBS, 50 րոպե, ASIN: B005QFTZNW):
- 1998 «Եզր» (Brink!) ամերիկյան հեռուստաֆիլմ, արտադրված Դիսնեյ հեռուստաալիքի համար Էրիկ ֆոն Դեթտենի հետ միասին, վեպն ազտորեն փոփոխված է, նկարահանվել է Լոս Անջելեսում, և մրցույթի թեմայի համար ընտրվել է ոչ թէ չմշկավազքը,այլ՝ անվաչմուշկների մրցույթը[9]:
Մեծարանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զբոսաշրջությունը զարգացնելու նպատակով Հենզելի կերպարի մի քանի արձաններ են տեղադրվել Նիդեռլանդներում, մասնավորապես` Սպարնդամում, Մադյուրոդամում, Հարլինգենում։ Արձանը ներկայացնում է «վեպի հայտնի հատվածը» (un passage célèbre du roman), որտեղ Հենզելը ջրամբարի մեջ մատով անցք է բացում։ Եվ սա այն բանի համար, որ վեպը այնքան էլ հայտնի չէ այդ շրջաններում: Այս արձանն ավելի շատ ամերիկյան բանահյուսություն է, քան հոլանդական[10][11]։
1981 թվականին ֆրանսիացի երգչուհի և ջութակահարուհի Քեթրին Լարանը, իր «Սանդուխքի տակ» (Sous l'escalier) երգի մեջ վեպից մեջբերում է անում։ Խոսքերի հեղինակ` Պիեռ Գրոսց, գործիքավորել է ինքը` Քեթրին Լարանը։ Երգը հասանելի է նրա «Յոհան» ալբոմում, որում նա գովազդում է երեխա ժամանակ կարդացած վեպերն ու հեքիաթները:
Ֆրանսիական հրատարակություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ցանկը ոչ ամբողջական է և վերցված է Ֆրանսիայի ազգային գրադարանի կատալոգից․
- 1875 : Les Patins d'argent : histoire d'une famille hollandaise et d'une bande d'écoliers, sous-titré : d'après M. Mapes Dodge, imité de l'anglais par P. J. Stahl - Paris : J. Hetzel ; collection : « Bibliothèque d'éducation et de récréation », էջ 363[12] Lire en ligne
- 1932 : Les Patins d'argent, P. J. Stahl ; d'après M. E. M. Dodge - Paris : Hachette Jeunesse; collection : Bibliothèque verte, էջ 251[13]
- 1949 : Les Patins d'argent, Mary Mapes Dodge - Traduit par E. Vincent, illustré par E. Napoli ; Paris : G.-T. Rageot ; collection Heures joyeuses, էջ 214[2]
- 1952 : Les Patins d'argent, Mary Mapes Dodge - Traduit par Geneviève Meker, illustré par G. Sabran ; Paris : Éditions G. P., Rouge et Or Bibliothèque rouge et collection, №51, էջ 192[14]
- 1953 : Les Patins d'argent, Mary Mapes Dodge - Adaptation et texte français de J.-L. Françoisprimo [d'après P. J. Stahl] ; Illustrations en couleurs de Jacqueline Guyot ; Monte-Carlo : Éditions Vedette, Collection : « Collection Bleuet » №22, էջ 195․
- 1962 : Les Patins d'argent, Mary Mapes Dodge - Adaptation d'Elisabeth Ciccione ; illustrations de David Berger et René Follet; Paris : Éditions։ Deux coqs d'or, « Les Romans du livre d'or » №7, էջ 60 (version très abrégée).
- 1975 : Les Patins d'argent, d'après Mary Elisabeth Dodge - Adaptation et texte français de J.-L. Françoisprimo, illustrations de Jacqueline Guyot ; Paris : Charpentier, Collection : Lecture et Loisir; №197, էջ 188.
- 1976 : Les Patins d'argent, d'après Mary Mapes Dodge - Texte adapté par Anne Proutière ; illustrations d'Alvaro Mairani ; Paris : Éditions Lito, Collection : « Collection Club 10-15 », էջ 123.
- 1985 : Les Patins d'argent, Mary Mapes Dodge - Champigny-sur-Marne : Éditions Lito, collection : « Junior poche », էջ 123, (version abrégée) 2-244-00933-5.
- 1993 : Les Patins d'argent, Mary Mapes Dodge - Adapté par P.-J. Stahl ; Paris : Pocket, collection : « Pocket Junior. Références №20, էջ 261, 2-266-00387-9.
- 1993 : Les Patins d'argent, P.J. Stahl, D'après Mary Mapes Dodge - Illustrations de Théophile Schuler; Paris : Casterman, էջ 217, 2-203-13536-0.
- 1995 : Les Patins d'argent, Mary Mapes Dodge - Adapté par P.-J. Stahl, images de Jean-Paul Colbus ; Paris : Hachette Jeunesse, collection : «Bibliothèque verte» : Aventure humaine №748, էջ 253, 2-01-209421-X.
- 2003 : Les Patins d'argent, P.-J. Stahl - Éditeur: Pocket Jeunesse, collection «Pocket Junior», էջ 262, 2266133837.
Պարգևներ ու մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մոտոյոնյան գրական մրցանակ 1876 թվականին, շնորհվել է Ֆրանսիական ակադեմիայի կողմից «Արծաթե չմուշկները» (Les Patins d'argent) վեպի համար[3]։
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Notice n°: FRBNF30345521 de la Bibliothèque nationale de France
- ↑ 2,0 2,1 Notice n°: FRBNF32035093 de la Bibliothèque nationale de France
- ↑ 3,0 3,1 Site officiel de l'Académie française
- ↑ (անգլերեն) Mary Mapes Dodge : Hans Brinker; or, The Silver Skates: A Story of Life in Holland. Éditeur : Scribners ; 1886, Կաղապար:P..
- ↑ (անգլերեն) Deborah Morad : Children's Literature Review, Vol. 62. Éditeur : Gale Research, 2000, Կաղապար:P..
- ↑ (անգլերեն) It Beats Freezing To Death: America Gets Its First Indoor Speed-Skating Rink, article du Newsweek en date du 3 janvier 1993. Consulté le 15 août 2008.
- ↑ Hans Brinker or the Silver Skates (1962) DVD at Amazon.com IMDb titre id=0330365
- ↑ Hans Brinker Hans Brinker (1969) DVD at Amazon.com IMDb id=0079269
- ↑ Կաղապար:IMDb titre
- ↑ "Hans Brinker". HearDutchHere.net.
- ↑ (անգլերեն) Theo Meder (Meertens Instituut, Amsterdam) Archived 2014-11-01 at the Wayback Machine. (consulté le 20 juillet 2014)
- ↑ Notice n°: FRBNF41640041 de la Bibliothèque nationale de France
- ↑ Notice n°: FRBNF41640042 de la Bibliothèque nationale de France
- ↑ Notice n°: FRBNF32035094 de la Bibliothèque nationale de France
|