Չմուշկներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Չմուշկներ
Տեսակկոշիկ և սպորտային գույք
Տարբերվում էQ110457888?
 Ice skating shoes Վիքիպահեստում
Չմուշկների զույգ

Չմուշկներ, մետաղյա շեղբեր, որոնք ամրացված են կոշիկի ներբանին և օգտագործվում են այն կրողին առաջ մղելու սառույցի մակերեսով սահելու միջոցով։

Առաջին չմուշկները պատրաստվել են ձիու, եզան կամ եղջերուի ոտքի ոսկորներից և ոտքերին ամրացվել են կաշվե փոկերով։ Այս չմուշկները պահանջում էին սուր մետաղյա ձողեր, որն օգտագործվում էր սահողին առաջ շարժելու համար, ի տարբերություն ժամանակակից սայրերով չմուշկների[1]։

Ժամանակակից չմուշկները տարբեր տեսակի են լինում, որոնք ընտրվում են՝ կախված սահելու գործունեության համար անհրաժեշտ պահանջների բնույթից։ Դրանք ամբողջ աշխարհում հագնում են սառցադաշտերում կամ ջրի սառած մարմինների վրա սահելու համար և բազմաթիվ մարզաձևերում օգտագործվում են որպես կոշիկ, այդ թվում՝ գեղասահքի, տափօղակով հոկեյի, գնդակով հոկեյի, չմշկավազքի և երկար տարածության չմշկավազքի մարզաձևերում։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չմշկավազք Գրացում, 1909 թվական
Ոսկորներից պատրաստված միջնադարյան չմուշկներ՝ ցուցադրված Լոնդոնի թանգարանում
19-րդ դարի գերմանական չմուշկներ, կոշիկը առանձին է:

Օքսֆորդի համալսարանից Ֆեդերիկո Ֆորմենտիի, Միլանի համալսարանից Ալբերտո Մինեթիի կողմից կատարված ուսումնասիրության համաձայն, 5000 տարի առաջ առաջինը ֆիններն են անասունի ոսկորներից չմուշկներ պատրաստել[2]։ Ֆիննական բնակչության համար սա կարևոր էր խնայելու էներգիա դաժան ձմեռային պայմաններում, երբ Ֆիննական Լեյքլենդում ձկնորսությամբ էին զբաղվում[3][4]։ Մետաղյա շեղբեր օգտագործած հայտնի ամենավաղ չմուշկը հայտնաբերվել է Սկանդինավիայում և թվագրվում է մ.թ. 200 թվականին, պատրաստվել է ծալված պղնձի բարակ շերտով և ամրացվել կաշվե կոշիկի ներքևի մասին։

12-րդ դարի գրող Վիլյամ Ֆիցստեֆենը նկարագրում է Լոնդոնում ոսկորներով չմուշկների օգտագործումը։ Հետևյալը, կարծես, լատիներեն բնագրի վաղ ժամանակակից անգլերեն թարգմանությունն է.

երբ ֆինների մեծ երկիրը (որը ջրով ողողում է հյուսիսային կողմում գտնվող քաղաքի ափերը) սառած է, շատ երիտասարդներ սառույցի վրա են խաղում, ոմանք այնպես են ընթանում գնդակի նման, որքան կարող են արագ սահելու շնորհիվ ... , և ինչ-որ ոսկորներ նրանց ոտքերի տակ և նրանց կրունկների տակ և մի փոքր ընտրված շերտով իրենց հրելով առաջ, արագ սահելով այնպես, ինչպես թռչուններն են թռչում կամ աղեղից արձակված նետը[5]

:

Չմուշկների տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կա չմուշկների հինգ հիմնական տեսակ՝ գեղասահքի, տափօղակով հոկեյի, գնդակով հոկեյի, չմշկավազքի և երկար տարածության չմշկավազքի չմուշկներ։

Ձևավոր չմուշկներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ձևավոր չմուշկներ

Ձևավոր չմուշկներն օգտագործվում են գեղասահքում։ Ի տարբերություն հոկեյի չմուշկների՝ ձևավոր չմուշկներում չմուշկի շեղբի առջևի մասում առկա են կարճ շարքով ատամիկներ, որոնք սովորաբար պատրաստվում են չժանգոտվող պողպատից կամ ալյումինից՝ պողպատե գլանվակով։ Ատամիկներն ունեն մի շարք գործածություններ, սակայն ամենից հաճախ օգտագործվում են գեղասահքի որոշակի ցատկերի համար, ինչպիսիք են՝ Լուցի ցատկը և ոտքային հանգույցը կամ դեպի ետ պտույտն արագ կանգնեցնելու համար։ Գեղասահքի կոշիկները սովորաբար կազմված են կաշվի տարբեր շերտերից, իսկ կաշին շատ ամուր է՝ կոճին հենարան լինելու համար։ Բացի այդ, չմուշկների շեղբերը կորացված են՝ թույլ տալով հավասարակշռության և քաշի բաշխման կանոնավորում։

Ձևավոր չմուշկների հիմքը աննշան գոգավոր է կամ փոսիկով հիմքով։ Ակոսագիծը, որն անցնում է շեղբի երկարությամբ, ստեղծում է երկու եզրեր, որոնք շփվում են սառույցի հետ. շեղբի առջևի մասը՝ քթամասը, ատամնաձև է և օգտագործվում է թևերի վրա թռիչքների և կոշկաքթի վրա պտույտներ կատարելու համար[6]։

Տափօղակով հոկեյի չմուշկներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տափօղակով հոկեյի չմուշկներ

Հոկեյի չմուշկները օգտագործվում են հոկեյ և ռինգետ խաղալու համար։ Կոշիկը հիմնականում պատրաստվում է կաղապարված պլաստմասսայից, կաշվից (հաճախ սինթետիկ) և ձգվող նեյլոնից։ Մրցակցային հոկեյում օգտագործվող չմուշկները հազվադեպ կոշկերեսի համար օգտագործում են ձուլված պլաստմասսա, քանի որ դա հանգեցնում է սահմանափակ շարժունության։

Հոկեյի չմուշկները սրելու ընթացքում

Հոկեյի չմուշկները սրելը սահադաշտում խաղացողի կարողության հիմնական գործոն են, իսկ խաղացողներն իրենց չմուշկները հարյուրավոր անգամներ կսրեն իրենց կարիերայի ընթացքում։ Ձևավոր չմուշկների նման՝ շեղբն ակոսավորված է հատվող մասում՝ ստեղծելով երկու եզրեր, որոնք շփվում են սառույցի հետ և հատվում` թույլ տալով ավելի մեծ շարժունություն կիրառելու։ Շեղբերը սրվում են կլոր եզրերով հղկող անիվներով, որոնք ստեղծում են երկու եզրեր։ Անիվները կիսաշրջանաձև ակոս են հղկում շեղբի ներքևի հատվածի երկարությամբ՝ ձևավորելով սուր եզրագիծ յուրաքանչյուր կողմում։ Չմուշկի շեղբերի սրությունը չափվում է կլոր եզրագծի օգտագործվող հատվածի հաստությամբ. որքան այն փոքր է շառավղով, այնքան կտրող կլինի եզրագիծը։ Խաղացողի կողմից ընտրված սրությունը հիմնված է նրա նախապատվության, այլ ոչ թե խաղացողի չափի կամ խաղի մակարդակի վրա։ Եթե ակոսի կես դյույմ (13 մմ) շառավիղը ամենատարածված և ստանդարտ սրությունն է շատ խաղացողների համար, ապա դարպասապահների համար նախատեսված սրության ստանդարտ շառավիղը երեք քառորդ դյույմ է (19 մմ

Գնդակով հոկեյի չմուշկներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գնդակով հոկեյի չմուշկներն օգտագործվում են գնդակով հոկեյի խաղի ժամանակ։ Կոշիկները հիմնականում պատրաստված են կաշվից (հաճախ սինթետիկ)։ Կոշիկն ավելի ցածր է, քան տափօղակով հոկեյի տարբերակում, հաճախ կոճերը չծածկող։ Գնդակով հոկեյի բոլոր չմուշկներն այնպես են նախագծված, որ մրցակցին վնաս չպատճառեն։ Շեղբը հիմնականում մեկ դյույմով ավելի երկար է տափօղակով հոկեյի չմուշկներինը, որը թույլ է տալիս ավելի մեծ արագություն ունենալ գնդակով հոկեյի դաշտում[7]։ Ռուսական գնդակով հոկեյի չմուշկներն ունեն ավելի երկար շեղբ և շատ ցածր ձևված կոշիկ։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. «Old Norse Bone Skates». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ մայիսի 12-ին.
  2. Bone Ice Skates Invented by Ancient Finns, Study Says Արխիվացված 2014-02-21 Wayback Machine, nationalgeographic.com
  3. Henderson, Mark (2007 թ․ դեկտեմբերի 24). «Dashing Finns were first to get their skates on 5,000 years ago». London: The Times. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  4. «Skating traced back 4,000 years». BBC News. 2007 թ․ դեկտեմբերի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  5. Keith C. Heidorn, The Weather Doctor's Weather Almanac: Playing Through Winter On Snow and Ice: Part 2: Ice Skating and Sledding Արխիվացված 2010-08-30 Wayback Machine (2010).
  6. «Ice Skating - Scholastic». www.scholastic.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 20-ին.
  7. "Bandy Skate profile vs Hockey Ice skate" (video), 27 December 2016 Արխիվացված 21 Հոկտեմբեր 2017 Wayback Machine, retrieved 20 October 2017

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]