Կրիկետ
Կրիկետ | |
---|---|
![]() | |
Տեսակ | թիմային խաղ |
Ծագման երկիր | ![]() |
Ստեղծվել է | 18-րդ դար |
Թիմ մեծ | 11 |
Հարմարանք | մական, գնդակ |
Աշխարհի առաջնություն | 1975 թվական |
Օլիմպիական խաղեր | 1900 թվական |
Տարբերվում է | croquet? |
![]() |
Կրիկետ[1][Ն. 1] (անգլ.՝ cricket), թիմային ոչ հպումային մարզաձև, որը պատկանում է այն խաղերի շարքին, որոնց մեջ օգտագործվում է մական և գնդակ: Խաղը ստեղծվել է 18-րդ դարում Անգլիայի հարավում: 18-րդ դարի վերջում այն դարձել է ազգային մարզաձևերից մեկը: Բրիտանական կայսրության ընդարձակումը նպաստել է խաղի տարածմանն ամբողջ աշխարհում: Առաջին թեստային հանդիպումները թիմային հավաքականների միջև անցկացվել են 19-րդ դարի կեսերին[⇨]: Կրիկետային մրցախաղը մրցույթ է երկու թիմերի միջև, որոնցից յուրաքանչյուրի կազմում խաղում է 11 մարզիկ: Խաղն անցկացվում է խոտածածկ դաշտում, որն ունի էլիպսի ձև: Խաղադաշտի կենտրոնում գտնվում է ուղղանկյուն հողապատ հրապարակը՝ փիթչը[⇨]: փիթչի երկարությունը հասնում է 22 յարդի կամ 20 մետրից քիչ ավելիի, լայնությունը՝ 10 ֆուտի կամ 3 մետրի: փիթչի ծայրերում կանգնեցված են փայտե դռնակներ: փիթչի ծայրերում խաղային շրջաններն իր հիմնական խաղատարածքից սահմանազատված են շերտագծերով՝ կրիզներով:
Թիմերը հերթականությամբ հարվածում են գնդակին և խաղում դաշտում՝ փորձելով հավաքել սահմանված առավելագույն միավորները կամ համապատասխանաբար փորձում են խանգարել մրցակցին այդ հարցում: Խաղի ձևաչափի հետ կախված՝ թիմը կարող է հարվածել գնդակին մեկ անգամ կամ երկու անգամ անընդմեջ: Կրիկետում գոյություն ունի երկու հիմնական խաղային դիրք՝ գնդակը նետողը՝ բոուլերը (անգլ.՝ bowler) և բեթսմենը (անգլ.՝ batsman)՝ գնդակը մականով անդրադարձնողը[Ն. 2]: Խաղային որոշ պահերում առանցքային դեր է կատարում ուիքեթ-քիփերը[⇨]: Քայլերը կրիկետում կոչվում են իննինգսներ: Դաշտում խաղացող թիմի մարզիկները ցրված են լինում դաշտի ամբողջ տարածությունով մեկ, իսկ մրցակիցներից ներկայացված են լինում միայն երկու բեթսմենը: Յուրաքանչյուր իննինգսի ժամանակ դաշտում խաղացող թիմի բոուլերը նետում է գնդակը հակառակորդ թիմի բեթսմենին ամբողջ փիթչի երկայնքով: Բեթսմենը փորձում է հարվածել գնդակին այնպես, որ գնդակը հասնի դաշտի սահմաններին կամ թռչի մրցակիցներից բավականաչ հեռու, ինչը թույլ կտա բեթսմենին վազել փիթչի մյուս հատվածը: Հաջողության և որոշ այլ պայմանների պահպանման դեպքում բեթսմենի թիմը միավորներ՝ ռաներ է վաստակում (անգլ.՝ run՝ «վազք»)[⇨]: Բացի դրանից, որոշ խաղային պայմաններ հաղթահարելու արդյունքում (մասնավորապես՝ գնդակը մինչև գետնին հպվելը բռնելու, բեթսմենի փայտե դռնակները կոտրելու և այլն) բեթսմենը խաղից դուրս է մնում[⇨]: Իննինգսները շարունակվում են մինչև այն պահը, երբ հետ մղող թիմի բոլոր տասը բեթսմենները դուրս են մնում խաղից, ինչից հետո թիմերը փոխում են իրենց դերերը: Բոուլերները փոխարինում են մեկը մյուսին վեց նետումներից հետո, որոնց հավաքակազմը կոչվում է օվեր [⇨]:
Գոյություն ունեն պրոֆեսիոնալ կրիկետային հանդիպումներ անցկացնելու մի քանի ընդունված ձևաչափեր[⇨]: Տարբեր ձևաչափերը կարող են իրապես տարբերվել իրարից մի քանի պարամետրերով, օրինակ՝ խաղի տևողությամբ: Կարճ խաղերը ներառում են ընդամենը 20 օվերներ, ինչը կազմում է շուրջ 3,5 ժամ, իսկ թեստային խաղերը, որոնք անցկացվում են միայն առաջատար հավաքականների միջև, կարող են տևել մինչև հինգ օր՝ օրական 6 ժամ տևողությամբ: Խաղի կանոնների փոփոխության իրավունքը պատկանում է Մերիլեբոնյան կրիկետային ակումբին, որն աշխարհի ամենախոշոր կրիկետային ապրանքանիշն է[2]: Կրիկետի համաշխարհային կարգավորումները ձեռնարկում է Կրիկետի միջազգային խորհուրդը, որի կազմի մեջ այժմ մտնում են 106 անդամներ, որոնցից ընդամենը տասն ունեն լիարժեք կարգավիճակ[3]:
Խաղի կանոններ
Խաղի կանոններն ստեղծում և փոփոխում է Մերիլեբոնի կրիկետի ակումբը[4]: Բացի այդ, Կրիկետի միջազգային խորհուրդը մշակել է խաղի ստանդարտ կանոններ թեստային և մեկօրյա միջազգային մրցախաղերի համար[5][6]: Երկրի ներսում անցկացվող առաջնությունների համար լրացուցիչ պայմանների ստեղծումն ու կիրառումը տնօրինում են կրիկետի ազգային ֆեդերացիաները: Խաղի կանոնները նախատեսում են մրցախաղերի անցկացման մի քանի ձևաչափեր, այդ թվում սահմանափակ թվով օվերների համակարգով: Համակարգը ներառում է մեկ կամ երկու իննինգսներով մրցախաղերի անցկացում, որոնք կարող են սահմանափակված լինել ժամանակով կամ էլ օվերների քանակով: Կանոններում ավանդաբար օգտագործվում են անգլիական չափերի համակարգը, միևնույն ժամանակ կանոնների նոր հրատարակությունը ներառում է միավորների միջազգային համակարգի չափման միավորները:
Կանոնների հավաքածուն ներառում է հետևյալ բաժինները՝ նախաբան, ներածական, 42 կանոններ և 4 հավելված: Նախաբանում ներկայացված է կանոնների ու «Մերիլեբոն» ակումբի համառոտ պատմությունը: Ներածականը ներառում է համեմատաբար վերջերս ընդունած կանոնները: Այս բաժինը նյութեր է պարունակում էթիկայի չափանիշների վերաբերյալ: Կանոնները փոխվել են ութ անգամ: Փոփոխությունները վերաբերել են վատ լուսավորությանը, վիճակահանության կարգին, խաղի բարոյական սկզբունքներին և կրիկետի այլ բնագավառներին[7]:
Խաղի կանոնների ցանկը և դրանց համառոտ բովանդակությունը ներկայացված են ստորև:
Խաղացողներ և մրցավարներ
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Cricket_Umpire.jpg/200px-Cricket_Umpire.jpg)
Առաջին 4 կանոնները վերաբերում են մրցախաղի մասնակիցներին՝ խաղացողներին, մրցավարներին և մարկյորներին:
Կանոն 1: Խաղացողներ: Կրիկետի թիմը կազմված է 11 խաղացողից, այդ թվում նաև ավագից: Պաշտոնական մրցումներից դուրս կարող են պայմանավորվել ավելի մեծ թվով խաղացողների համար, բայց դաշտում չեն կարող գտնվել 11-ից ավելի խաղացողներ[8]:
Կանոն 2: Փոխարինումներ: Կրիկետում կարող են փոխարինել վնասվածք ստացած խաղացողին, ընդ որում փոխարինած խաղացողը չի կարող հարվածել գնդակին, նետել, պաշտպանել դռնակը կամ գործել ավագի դերում: Վերականգնման և արբիտրի համաձայնության դեպքում փոխարինված խաղացողը վերադառնում է դաշտ: Վազելու անընդունակ բեթսմենը կարող է ունենալ իր ռանները, որը կատարում է վազքը, իսկ բեթսմենը շարունակում է հետ մղել: Եթե խաղացողը մտնում է դաշտ առանց արբիտրի հրամանի և կպչում է գնդակին, գնդակը անմիջապես դառնում է մեռյալ (Կանոն 23), իսկ հետ մղող թիմն ստանում է 5 ռան[9]:
Կանոն 3: Մրցավարներ: Մրցախաղում աշխատում են 2 մրցավարներ, որոնք հետևում են կանոնների կատարմանը, ընդունում անհրաժեշտ բոլոր որոշումները և դրանց մասին հայտնում մարկյորներին: Կանոնները չեն պահանջում 3-րդ մրցավարի առկայությունը, սակայն բարձր կարգի կրիկետում նա (գտնվելով դաշտից դուրս և օգնելով դաշտային խաղացողներին) կարող է աշխատել որոշակի մրցախաղում կամ մրցաշարում հատուկ հանգամանքների դեպքում[10].
Կանոն 4: Մարկյորներ: Խաղում ներկա են լինում 2 մարկյորներ, որոնք հետևում են մրցավարների ազդանշաններին և վարում հաշիվը[11]:
Դաշտ և ինվենտար
![]() |
![]() |
![]() |
Կանոնների այս խմբում նկարագրվում են հիմնական այն պահանջները, որոնք ներկայացվում են մարզիկների ինվենտարին, փիթչին և դաշտին որպես ամբողջություն:
Կանոն 5: Գնդակ: Կրիկետի գնդակը պատրաստվում է խցանափայտից և ծածկվում կաշվով: Գնդակի շրջագիծը տատանվում է 8 և 13/16-ից մինչև 9 դյույմի կամ 22,4-22,9 սանտիմետրի սահմաններում: Այն պետք է կշռվի 5,5 ունցիայից ոչ պակաս և 5,75 ունցիայից ոչ ավելի, այսինքն՝ ունենա 155,9-163 գրամ զանգված: Մեկ իննինգսի շրջանակներում օգտագործվում է, որպես կանոն, 1 գնդակ: Բացառություն են կազմում այն դեպքերը, երբ գնդակը կորչում է. այդ դեպքում այն փոխարինվում է համանման գնդակով: Բացի այդ, դաշտային թիմը կարող է խնդրել գնդակը փոխել որոշակի թվով օվերներ խաղարկելուց հետո (թեստային մրցախաղերում՝ 80, մեկօրյա միջազգային մրցախաղերում՝ 34)[Ն. 3][12]:
Կանոն 6: Մական: Մականի երկարությունը չպետք է գերազանցի 38 դյույմը կամ 97 սանտիմետրը, իսկ լայնությունը՝ 4,25 դյույմը կամ 10,8 սանտիմետրը: Մերկ ձեռքը կամ ձեռնոցով ձեռքը գնահատվում է որպես մականի մաս: Մականի թիակը պետք է պատրաստվի փայտից[Ն. 4][13]:
Կանոն 7: փիթչ: փիթչը (անգլ.՝ pitch) 22 յարդ (մոտավորապես 22 մետր) երկարությամբ և 10 ֆուտ (մոտ 3 մետր) լայնությամբ ուղղանկյուն հողե տարածք է, որտեղ աճում է շատ կարճ խոտ: փիթչի պատրաստմամբ զբաղվում է հատուկ ծառայությունը, սակայն մրցախաղի ժամանակ նրա վիճակին հետևում են միայն մրցավարները: Բացի այդ, մրցավարները որոշում են, թե արդյոք փիթչը հարմար է խաղի համար: Եթե այն ընդունվում է անիրագործելի, ապա մրցավարը, ստանալով երկու ավագների համաձայնությունը, կարող է ընտրել այլ փիթչ[Ն. 5][14]:
Կանոն 8: Դռնակներ: Դռնակները (անգլ.՝ wicket) կազմված են փայտե 3 սյուներից, որոնց բարձրությունը 28 դյույմ է (71 սանտիմետր): Սյուները դասավորված են փիթչի նեղ կողմի երկարությամբ և միմյանցից նույն հեռավորության վրա: Դռնակի լայնությունը 9 դյույմ է (22,86 սանտիմետր): Սյուների վրա կան 2 փայտե չամրացված կապե, որոնք կոչվում են բեյլեր (անգլ.՝ bails): Որոշ դեպքերում, օրինակ, քամու դեպքում, մրցավարները կարող են որոշում ընդունել առանց բեյլերի խաղի մասին[Ն. 6][15]:
Կանոն 9: Բոուլինգային, պոպպինգային և անդրադարձ կրիզներ: Կրիզներ (անգլ.՝ crease՝ «ծալվածք») են կոչվում շերտագծերը, որոնք սահմանազատում են այս կամ այն խաղային գոտին փիթչի հիմնական տարածությունից: Բոուլինգային կրիզը շերտագիծ է, որի կենտրոնում տեղադրված են դռնակի սյուները: Այս սահմանագիծը ցույց է տալիս բեթսմենի հետևի սահմանային գոտին՝ այդպիսով զուգահեռ լինելով փիթչի նեղ կողմին: Բոուլինգային կրիզի երկարությունը 8 ֆուտ և 8 դյույմ է (2,64 մետր): Պոպպինգային կրիզը ցույց է տալիս բեթսմենի առջևի սահմանային գոտին: Այս կրիզը զուգահեռ է բոուլինգային կրիզին և նրանից ունի 4 ֆուտ (1,2 մետր) հեռավորություն: Երկարության նվազագույն ցուցանիշը հաշվարկվում է դռնակի կենտրոնական սյան հարաբերությամբ, կրիզի առավելագույն երկարությունը սահմանված չէ: Դրա պատճառով պոպպինգային կրիզը միշտ երկար է բոուլինգայինից: Անդրադարձ կրիզները ուղղահայաց են բոուլինգային և պոպպինգային կրիզներին, դրանք նշում են նետում կատարող բոուլերի շարժման միջանցքը: Անդրադարձ կրիզների վերջերը դեմ են առնում պոպպինգային կրիզներին, իսկ դրանց երկարությունները սահմանափակվում են միայն ներքևից (8 ֆուտ կամ 2,4 մետր): Բոուլինգային կրիզի վերջը, իր հերթին, դեմ է առնում անդրադարձին[16]:
Կանոն 10: Խաղատարածքի նախապատրաստում և պահպանում: Նետման ժամանակ գնդակը գրեթե միշտ հեռանում է փիթչից, հետևաբար գնդակի «վարքը» մեծապես որոշում է ծածկույթի վիճակը: Այդ պատճառով էլ գլանելը, հնձումը և փիթչի նախապատչաստման ու պահպանման հետ կապված այլ ընթացակարգերը կատարվում են ըստ որոշակի պահանջների[17]:
Կանոն 11: փիթչի ծածկում: փիթչը համարվում է ծածկված, երբ մարզադաշտի աշխատակազմը նրանում անցկացնում են հատուկ ծածկույթ, որպեսզի կանխեն անձրևի կամ ցողի հետևանքով առաջացող վնասները: Կանոններում նշված են, որ ծածկույթի կարգը նախապես պետք է համաձայնեցվի 2 ավագների հետ: փիթչի ծածկույթն զգալիորեն ազդում է գնդակի վարքի վրա բարձրությունից ետ թռչելիս: փիթչի առջևի տարածքը, որտեղ բոուլերը վազում է նետումից առաջ, պետք է չոր մնա վնասվածքներից խուսափելու համար: Անհրաժեշտության դեպքում այդ մասը ևս կարող է ծածկված լինել[18]:
Մրցախաղի կառուցվածք
Կանոնների հերթական բլոկը սահմանում է մրցախաղի ընթացքի պահանջները:
Կանոն 12: Իննինգսներ: Խաղից առաջ թիմերը որոշում են՝ անցկացվելու է մեկ իննինգս (անգլ.՝ innings՝ «նետում»), թե հաղթողը որոշվելու է երկու պարտիաների արդյունքում: Բացի այդ, մրցակիցները պարզում են, թե արդյոք իննինգսները սահմանափակվելու են ժամանակով կամ օվերների քանակով: Գործնականում այդ պարամետրերը որոշվում են այս կամ այն մրցման կանոնակարգով: Եթե երկու իննինգսներով մրցախաղում չի հայտարարվում ֆոլլոու-օն (Կանոն 13), ապա թիմերը հերթով հարվածում են գնդակին: Իննինգսը համարվում է ավարտված, երբ թիմի բոլոր բեթսմենները հեռացվում են խաղից, ավագը հաղորդում է հայտարարությունը կամ իննինգսից հրաժարվելը, կամ էլ երբ ժամանակը կամ օվերների քանակն սպառվում է: Խաղից առաջ կատարվում է վիճակահանություն, որի արդյունքում հաղթած ավագն ընտրում է՝ իր թիմն առաջինը հարվածելու է գնդակին, թե խաղալու է դաշտում[19]:
Կանոն 13: Ֆոլլոու-օն: Այս կանոնն օգտագործվում է մրցախաղ 2 իննինգսներում խաղի ժամանակ[Ն. 7]: Եթե երկրորդը հետ մղած թիմը հավաքում է զգալիորեն ավելի քիչ ռաներ, քան առաջինը, ապա առաջին թիմը կարող է հայտարարել ֆոլլոու-օն, այսինքն՝ հակառակորդին ստիպի, որ երկրորդ իննինգսն անցկացնի հետ մղողի դերում առաջինից անմիջապես հետո: Այլ կերպ ասած, թիմերը հետ մղողի դերում կլինեն առաջին-երկրորդ-երկրորդ-առաջին սկզբունքով, այն դեպքում, երբ ստանդարտ սխեման ենթադրում է առաջին-երկրորդ-առաջին-երկրորդ հերթականություն: 5 և ավելի օր տևող խաղերում ռաների տարբերությունը պետք է լինի 200 ռան, իսկ 3 և 4 օրանոց խաղերում՝ 150 միավոր: Երկօրյա խաղում տարբերությունը 100 միավոր է, և վերջապես, մեկօրյա խաղում ֆոլլոու-օնի հայտարարումը հնարավոր է 75 ռանի տարբերության դեպքում[20]:
Կանոն 14: Հայտարարություն և հրաժարում: Այս կանոնը գործում է մրցախաղ 2 իննինգսներում խաղի ժամանակ[Ն. 7], եթե գնդակը հայտարարվում է մեռյալ[Ն. 8], հետ մղող թիմի ավագը կարող է իննինգսն ավարտել ցանկացած պահի: Այդ ընթացակարգը կոչվում է հայտարարություն (անգլ.՝ declaration): Ավագը հայտարարություն է անում այն դեպքում, եթե գտնում է, որ թիմը բավարար քանակով ռան է հավաքել հաղթելու համար: Ավագը նաև կարող է հրաժարվել իննինգսի անցկացումից մինչև նրա սկսվելը: Իննինգսը, որի անցկացումից թիմը հրաժարվել է, համարվում է խաղացված[21]:
Կանոն 15: Ընդմիջումներ: Մրցախաղը նախատեսում է տարբեր տևողությունների մի քանի տիպի ընդմիջումներ: Իննինգսների միջև թիմերը հանգստանում են 10 րոպե: Կան ընդմիջումներ լանչի, թեյախմության համար և հատուկ ընդմիջումներ ծարավը հագեցնելու համար: Ընդմիջումների գրաֆիկը պետք է համաձայնեցվի խաղից առաջ: Որոշ դեպքերում թույլատրվում է փոփոխել գրաֆիկը[22]:
Կանոն 16: Խաղի սկիզբ, խաղի դադարեցում: Ընդմիջումից հետո խաղը շարունակելու ազդանշան է ծառայում մրցավարի "Play" («խաղ») հրամանը: Խաղը դադարեցվում է "Time" («ժամանակ») հրամանով: Խաղի վերջին ժամը պետք է ներառի առնվազն 20 օվեր: Եթե ավելի քիչ օվեր են խաղում, մրցավարը խաղաժամանակը ավելացնում է նորմայի կատարման համար[23]:
Կանոն 17: Մարզում դաշտում: Խաղացողները մրցախաղի անցկացման օրերին փիթչը չեն կարող օգտագործել մարզումների համար: Կանոնի խախտումը պատժվում է որոշ ժամանակով խաղացողի հեռացումով: Արգելվում են փորձնական վազքերը մինչև նետումը, եթե մրցավարը գտնում է, որ դա կվատնի խաղալու ժամանակը[24]:
Հաշիվ և արդյունք
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Jacques_Kallis_2.jpg/220px-Jacques_Kallis_2.jpg)
Կանոնների մեկ այլ խումբ նվիրված են միավորներ հավաքելուն և այն չափանիշներին, որոնք թույլ են տալիս որոշել մրցախաղի հաղթողին: Յուրաքանչյուր թիմի հաշիվը հաճախ ներկայացվում է m/n ձևով, որտեղ m-ը թիմի հավաքած ռաների քանակն է, իսկ n-ը՝ նրա տանուլ տված դռնակների քանակը[Ն. 9]: Օրինակ՝ եթե թիմը հավաքել է 100 ռան և կորցրել 1 դռնակ, թիմի հաշիվը կարող է ներկայացվել այսպես՝ 100/1 (1/100 կամ 100-1)[26]: Նշենք, որ մրցախաղի հաղթող է ճանաչվում թիմը, որն ավելի մեծ թվով ռան է հավաքել[Ն. 10]: Կորցրած դռնակների թիվը հաղթողին որոշելիս հաշվի չի առնվում[27][Ն. 11]:
Կանոն 18: Միավորների հավաքում: Թիմը վաստակում է 1 ռան, եթե նրա բեթսմենը հաջողությամբ վազում է փիթչի մի ծայրից մյուսը: Հետևաբար երկու բեթսմենների հաջողությունն էլ թիմին բերում է 2 ռան: Վազքը համարվում է կատարված, եթե բեթսմենը (2 բեթսմենները) իր պոպպինգային կրիզից վազել է իր մրցակցի պոպպինգային կրիզը և հողին կպել մականով կամ մարմնի որևէ մասով: Բեթսմենի մեկնարկն սկսվում է փիթչի մի ծայրից, հակառակորդինը՝ մյուս ծայրից: Բեթսմենը կարող է հրաժարվել վազքից դռնակը կորցնելու ռիսկի պատճառով (Կանոն 28): Վազքի անհաջող փորձը կոչվում է կարճ վազք (անգլ.՝ short run), մտածված կարճ վազքերը կարող են պատժվել համապատասխան կանոններով: Լրացուցիչ ռաները տրվում են մրցակիցների կողմից մի քանի կանոնների խախտման (Կանոններ 2, 24, 25, 41 և 42), դաշտի սահմաններից գնդակը դուրս գալու (Կանոն 19) կամ գնդակը կորցնելու (Կանոն 20) դեպքերում[28]:
Կանոն 19: Դաշտի սահմաններ: Դաշտի սահմանները խաղից առաջ որոշում են մրցավարները և թիմերի ավագները: Ցանկալի է, որ դաշտի սահմանը նշվի ամբողջ երկարությամբ: Եթե ետ մղած գնդակը դիպչում է սահմանին կամ անցնում է, բեթսմենի թիմն ստանում է 4 ռան: Եթե առանց դաշտին դիպչելու հասնում է սահմանին, թիմն ստանում է 6 ռան[29]:
Կանոն 20: Կորցրած գնդակ: Եթե գնդակը կորչում է կամ դառնում անհասանելի այլ հանգամանքներով, այն համարվում է կորած: Գնդակը կորած կարող է ճանաչել դաշտային ցանկացած խաղացող: Խախտողի մրցակիցն ստանում է լրացուցիչ ռաներ[Ն. 12]: Բացի այդ, հետ մղող թիմն ստանում է վաստակած ռաները, այդ թվում և նրանք, որոնք կատարվել են գնդակը կորած ճանաչելու պահին, կամ 6 ռան, եթե նրանց հաջողվել է հավաքել վեցից քիչ[30]:
Կանոն 21: Արդյունք: Մրցախաղի հաղթող է ճանաչվում ավելի շատ թվով ռան հավաքած թիմը: Եթե թիմերը վաստակել են հավասար թվով ռաներ, հայտարարվում է ոչ-ոքի-թայ (անգլ.՝ tie, չպետք է շփոթել draw հետ): Եթե թեստային կրիկետում թիմը չի հասցրել իր իննինգսն անցկացնել մինչև նշանակված ժամանակի ավարտը, հայտարարվում է ոչ-ոքի-դրոու (անգլ.՝ draw): Այդպիսով, խաղը կարող է ավարտվել թիմերից մեկի հաղթանակով, ոչ-ոքի՝ ըստ հաշվի կամ ոչ-ոքի ըստ ժամանակի[27]:
Կանոն 22: Օվեր: Օվերը (անգլ.՝ over) ներառում է 6 նետում, նոու-բոլը և ուայդ-բոլը չեն հաշվվում նրանցից որևէ մեկի փոխարեն: Բոուլերը չի կարող նետել 2 օվեր անընդմեջ[31]:
Կանոն 23: Մեռյալ գնդակ: Գնդակը խաղի մեջ է մտնում բոուլերի վազքի պահին և մեռյալ դառնում, երբ նրանով չի կարելի կատարել որևէ գործողություն: Երբ գնդակը դառնում է մեռյալ, հետ մղող թիմը չի կարող ռան վաստակել, իսկ բեթսմենը չի կարող հեռացվել խաղից: Գնդակը կարող է մեռյալ դառնալ մի շարք պատճառներով: Դրանցից ամենատարածվածներն են բեթսմենի հեռացումը խաղից և դաշտի սահմանին կպչելը[32]:
Կանոն 24: Նոու-բոլ: Նոու-բոլ (անգլ.՝ no ball՝ «ոչ գնդակ») իրավիճակ հայտարարվում է, եթե բոուլերը նետում է կատարում արգելված տեղից, եթե նա նետման ժամանակ ուղղում է արմունկը, եթե նետումը վտանգավոր է լինում, եթե նետումից հետո գնդակը 2 և ավելի անգամ դիպչում է փիթչին, եթե նետումից հետո գնդակը դիպչում է փիթչին, և եթե դաշտային խաղացողները գտնվում են արգելված վայրերում: Նոու-բոլը հետ մղող թիմին բերում է 1 ռան, իսկ նրա հավաքած մյուս ռաները պահպանվում են: Շատ դեպքերում բեթսմենը չի կարող հեռացվել խաղից, եթե գնդակը գտնվել է նոու-բոլ վիճակում[33]:
Կանոն 25: Ուայդ-բոլ: Եթե մրցավարը գտնում է, որ բեթսմենը հնարավորություն չի ունեցել ռան հավաքել բոուլերի սխալ նետման պատճառով, հայտարարվում է ուայդ-բոլ իրավիճակ (անգլ.՝ wide ball՝ «հեռավոր գնդակ»): Ուայդ-բոլ հայտարարվում է այն իրավիճակներում, երբ նետումից հետո գնդակն անցնում է բեթսմենի գլխի վրայով: Ուայդ-բոլ հայտարարելուց հետո թիմն ստանում է 1 ռան, իսկ մյուս ռաները պահպանվում են[34]:
Կանոն 26: Բայ և լեգ-բայ: Եթե գնդակը, որը չի գտնվում նոու-բոլ կամ ուայդ-բոլ իրավիճակներում, անցնում է հետ մղող բեթսմենի մոտով, ապա խաղարկման արդյունքում ձեռք բերած ռաները կոչվում են բայեր (եզակի թվով՝ բայ, անգլ.՝ bye): Եթե գնդակը դիպչում է բեթսմենին, բայց ոչ նրա մականին, ռաները կոչվում են լեգ-բայեր (անգլ.՝ leg bye): Լեգ-բայերը չեն հաշվում, եթե բեթսմենը չի փորձել հարվածել կամ խուսափել գնդակից: Թիմային վիճակագրության մեջ բայերը հաշվում են որպես սովորական ռաներ, միևնույն ժամանակ բեթսմենի անհատական վիճակագրության մեջ այդ միավորները չեն հաշվում[35]:
Բեթսմենին հեռացնելը խաղից
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/WGGrace.jpg/200px-WGGrace.jpg)
27-29-րդ կանոնները նկարագրում են խաղից բեթսմենի հեռացման հիմնարար սկզբունքները, իսկ 30-39-րդ կանոնները ներկայացնում են մեթոդներն ավելի կոնկրետ: Հարկ է նշել, որ, ի լրումն 30-39-րդ կանոններում նշված 10 եղանակների, բեթսմենը խաղը կարող է լքել սեփական նախաձեռնությամբ: Այն իրավիճակը, երբ բեթսմենն իննինգսի արդյունքներով չի հեռացվում խաղից, կոչվում է նոթ-աութ (անգլ.՝ not out՝ «չի հեռացվել»):
Կանոն 27: Բողոքարկում: Եթե դաշտային խաղացողները գտնում են, որ բեթսմենը պետք է հեռացվի խաղից, ապա նրանք մինչև հաջորդ մրցախաղը կարող են դիմել մրցավարին "How's That?" («Ինչպե՞ս է դա:») ձևակերպմամբ: Մրցավարը վերանայում է բողոքարկումը և որոշում, թե արդյոք բեթսմենը պետք է լքի խաղը: Խստորեն ասած՝ դաշտային խաղացողները պետք է մրցավարին հաղորդեն բեթսմենի՝ խաղից հեռացման բոլոր դեպքերը, այդ թվում՝ ակնհայտ: Սակայն այդ դեպքում բեթսմենը, որպես կանոն, լքում է դիրքը՝ առանց սպասելու ձևական ընթացակարգերին[37]:
Կանոն 28: Դռնակի քանդում: Գնդակով, բեթսմենի կողմից կամ դաշտային խաղացողի ձեռքի դաստակով, որով բռնել է գնդակը, դռնակը քանդելու դեպքերում բեթսմենը հեռացվում է խաղից: Դռնակը համարվում է քանդված, երբ ընկնում է առնվազն մեկ բեյլ[Ն. 13][38]:
Կանոն 29: Բեթսմենն իր գոտուց դուրս: Բեթսմենը համարվում է իր տարածքում, եթե նրա մարմնի որևէ մասը կամ նրա մականը գտնվում են պոպպինգային կրիզի հողում: Հակառակ դեպքում բեթսմենը կարող է խաղից հեռացվել հակառակորդի (Կանոն 38) կամ հակառակորդ թիմի հատուկ խաղացողների՝ ուիքեթ-քիպերի (39-րդ, 40-րդ կանոններ) կողմից դռնակը քանդելու պատճառով: Եթե դռնակը քանդելու պահին երկու բեթսմեններն էլ գտնվում են իրենց գոտուց դուրս, խաղից հեռացվում է այն մարզիկը, որն ավելի մոտ է գտնվում այդ դռնակին[39]:
Կանոն 30: Բոուլդ: Բոուլդ (անգլ.՝ bowled) իրավիճակն առաջանում է, երբ նետման ժամանակ գնդակը դռնակը քանդում է: Մինչև դարպասի քանդումը գնդակը չպետք է դիպչի մրցավարներից կամ խաղացողներից որևէ մեկին, բացառությամբ բեթսմենների: Գնդակը կարող է կպչել բեթսմենի մականին, ձեռնոցներին կամ էլ մարմնի ցանկացած մասին[40]:
Կանոն 31: Թայմդ-աութ: Նոր բեթսմենն իր նախորդին պետք է փոխարինի նրա հեռացումից 3 րոպեի ընթացքում, հակառակ դեպքում հեռացվում է և նոր բեթսմենը: Կանոնի խախտումը նշանակվում է թայմդ-աութ (անգլ.՝ timed out՝ «ժամանակն է») տերմինով: Այդ ընթացքում բեթսմենը կամ նրա խաղընկերը պետք է պատրաստվեն գնդակը նետելուն: Խաղընկերոջ մասնակցության դեպքում հիմնական բեթսմենը պետք է գտնվի իր գոտում[41]:
Կանոն 32: Քաթ: Քաթ (անգլ.՝ caught՝ «բռնել») է անվանվում իրավիճակը, երբ դաշտային խաղացողը բռնում է գետնին չդիպած գնդակը բեթսմենի կողմից հակահարվածելուց հետո: Գնդակը բռնելիս խաղացողը պետք է լինի դաշտում, այսինքն՝ նրա մարմնի որևէ մասը դաշտի սահմաններից դուրս գտնվող հողում չպետք է լինի: Նախքան բռնելը գնդակը չպետք է դիպչի դաշտի սահմաններից դուրս գտնվող որևէ օբյեկտի[42]:
Կանոն 33: Ձեռքով գնդակին դիպչելը: Եթե բեթսմենն առանց մրցակիցների համաձայնության և առանց ձեռքի մականի միտումնավոր դիպչում է գնդակին, ապա բեթսմենը հեռացվում է խաղից[43]:
Կանոն 34: Գնդակին կրկնակի հարվածելը: Եթե բեթսմենը երկու անգամ հարվածում է գնդակին՝ մտադրություն չունենալով պաշտպանել իր դռնակը և չունենալով մրցակիցների համաձայնությունը, ապա բեթսմենը հեռացվում է խաղից[44]:
Կանոն 35: Հարված դռնակին: Եթե բոուլերն արդեն սկսել է նետումը, հետ հարվածած բեթսմենի կողմից կամ նրա մականով դռնակի ոչնչացումը հանգեցնում է խաղից բեթսմենի հեռացմանը[45]:
Կանոն 36: Ոտքը դռնակի առաջ: Եթե գնդակի նետման արդյունքում, որը բեթսմենի բացակայության դեպքում կընկներ դռնակի վրա, նրա վրա ընկնում է առանց մականով կպչելու, բեթսմենը կարող է հեռացվել խաղից: Խաղից բեթսմենի հեռացման մասին ընդունված որոշումը պահանջում է լրացուցիչ որոշ պայմանների կատարում[Ն. 14][46]:
Կանոն 37: Դաշտայիններին խոչընդոտում: Եթե բեթսմենը խոսելով կամ որևէ գործողությամբ միտումնավոր խոչընդոտում է մրցակիցների խաղը, ապա նա հեռացվում է խաղից[47]:
Կանոն 38: Ռան-աութ: Եթե բեթսմենը գոտուց դուրս է գտնվում, և նրա դռնակը հակառակորդները քանդում են, բեթսմենը հեռացվում է խաղից: Այս կանոնը գործում է նույնիսկ նոու-բոլի իրավիճակում[48]:
Կանոն 39: Ստամպդ: Բեթսմենը հեռացվում է խաղից, եթե նրա դռնակը քանդում է ուիքեթ-քիպերը (Կանոն 40), մինչ բեթսմենը գտնվում է գոտուց դուրս և չի փորձում ռան կատարել: Այս կանոնը չի գործում նոու-բոլի իրավիճակում[49]:
Դաշտային խաղացողներ
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Prior_keepingwicket_vs_Sri_Lanka%2C_2011.jpg/220px-Prior_keepingwicket_vs_Sri_Lanka%2C_2011.jpg)
Կանոն 40: Ուիքեթ-քիփեր: Ուիքեթ-քիփեր (անգլ.՝ wicket-keeper՝ «դռնակի պահապան»), դաշտային թիմի հատուկ խաղացող, որը գտնվում է բեթսմենի դռնակի հետևում: Նա իր թիմի միակ մարզիկն է, որին թույլատրվում է ձեռնոցներ և ոտքերի շիներ օգտագործել[50]:
Կանոն 41: Դաշտային խաղացող: Դաշտային խաղացող է համարվում թիմի՝ նետում իրականացնող յուրաքանչյուր խաղացող: Դաշտային խաղացողի խնդիրը հակառակորդի կողմից ռաներ հավաքելը կանխելն ու օպոնենտի 10 բեթսմեններին խաղից հեռացնելն է: Դաշտային խաղացողը կարող է գնդակն ընդունել մարմնի ցանկացած մասով: Սակայն եթե դաշտայինը խաղի ժամանակ միտումնավոր դիպչում է գնդակին, գնդակը դառնում է մեռյալ, և հակառակորդն ստանում է 5 ռան: Եթե գնդակը դիպչում է դաշտային թիմի՝ գետնին գտնվող պաշտպանական սաղավարտներից մեկին, գնդակը դառնում է մեռյալ, և հակառակորդն ստանում է 5 ռան: Որոշ իրավիճակներում պատիժը կարող է վերացվել[51]:
Կանոն 42 և Հավելված
42-րդ կանոնը սահմանում է կրիկետում արդար և անարդար խաղի սկզբունքները: Եթե դաշտային թիմի խաղացողն անազնիվ եղանակով փոխում է գնդակի վիճակը, ապա հետ մղող թիմն ստանում է 5 ռան: Եթե դաշտային խաղացողները բեթսմենին շեղում են գնդակը նետելու կամ դրան նախապատրաստվելու ժամանակ, գնդակը հայտարարվում է մեռյալ: Մեկ իննինգսի շրջանակներում երկրորդ և հետագա նմանատիպ դեպքերում հետ մղող թիմն ստանում է 5 ռան: Արգելվում է 2 բեթսմեններին խանգարել կամ շեղել հարվածը հետ մղելուց հետո. հակառակ դեպքում բեթսմենների թիմն ստանում է 5 ռան: Եթե դաշտային թիմի ավագը վատնում է ժամանակը, իր խաղընկերոջը թույլ է տալիս ձգձգել ժամանակը, կամ օվերն ընթանում է չարդարացված դանդաղ, մրցավարը պարտավոր է ավագին նախազգուշացում տալ (անհրաժեշտության դեպքում գնդակը հայտարարվում է մեռյալ): Դաշտային թիմի հետագա ձգձգումը հետ մղող թիմին բերում է 5 ռան: Չեն թույլատրվում նաև բեթսմենի պահվածքով պայմանավորված ձգձգումները. ժամանակի ձգձգման երկրորդ և հետագա դեպքերը դաշտային թիմին բերում են 5 ռան: Դաշտային խաղացողի կողմից փիթչի վնասման երկրորդ և հետագա դեպքերը հետ մղող թիմին բերում են 5 միավոր (հաշվի են առնվում այն վնասվածքները, որոնցից կարելի է խուսափել), նմանատիպ պատիժներ են նախատեսված նաև բեթսմենի համար: Բեթսմենները չպետք է փորձեն ռան կատարել նետելու պահին: Եթե բոուլերը դռնակն ավերելու փորձեր չի ձեռնարկում, միջնորդ մրցավարը դաշտային թիմին շնորհում է 5 ռան[52]:
Հավելված.
- Հավելված «A»: Սյուների ու բեյլերի նկարագրություններ և գրաֆիկներ:
- Հավելված «B»: փիթչերի ու կրիզների նկարագրություններ և գրաֆիկներ:
- Հավելված «C»: Ձեռնոցների նկարագրություններ և գրաֆիկներ:
- Հավելված «D»: Սահմանումներ:
- Հավելված «E»: Մական:
Կրիկետի պատմություն
Ստույգ հայտնի է, որ անգլիացիները կրիկետ են խաղացել դեռևս 16-րդ դարում: Սակայն որոշ պատմաբաններ պնդում են, որ «կրիեջ» (անգլ.՝ creag) խաղը, որի անդամ 1301 թվականին դարձել է Անգլիայի ապագա թագավոր Էդուարդ II-ը, կրիկետի ամենավաղ ձևերից է[53]: «Կրիկետ» բառի ստուգաբանությունը դարձել է մասնագետների վեճի առարկա: Կրիկետի մասին ամենավաղ հիշատակումները պարունակող փաստաթղթերում խաղը կրում է «կրեկետ» (անգլ.՝ creckett) անվանումը[54]: Վարկածներից մեկը նշում է, որ բառը կարող է փոխառված լինել միջին հոլանդերենից, քանի որ միջին դարերում Անգլիայի և Ֆլանդրիայի միջև առկա էին սերտ առևտրային հարաբերություններ: Միջին հոլանդերենում krick(-e) նշանակում էր «գավազան»: Մեկ այլ վարկածի համաձայն՝ բառը ծագել է հին անգլերեն cricc կամ cryce բառից, որ նշանակում էր «անթացուպ» կամ «գավազան»[55]: Հին ֆրանսերենում criquet բառը, ամենայն հավանականությամբ, նշանակում էր «մահակ» կամ «ձեռնափայտ»[55]: Սեմյուել Ջոնսոնի բառարանում ցույց է տրված, որ «կրիկետ» բառը ծագում է սաքսոներեն cryce բառից, որ նշանակում է «ձեռնափայտ»[56]: Մեկ այլ վարկած նշում է միջին հոլանդերեն krickstoel բառը, որ նշանակում է աղոթքի ժամանակ օգտագործվող երկար, ցածր աթոռ: Այդ աթոռի ձևը հիշեցնում է դռնակի կառուցվածքը, որ օգտագործվել է կրիկետի սկզբնավորման շրջանում[57]: Եվրոպական լեզուների մասնագետ Հայներ Գիլլմայստերը պնդում է, որ «կրիկետ» բառը ծագել է միջին հոլանդերենի met de (krik ket)sen արտահայտությունից, որով միջնադարյան Նիդերլանդների բնակիչները կոչում էին հոկեյը[58]: Գիլլմայստերը համարում է, որ ոչ միայն անվանումը, այլև խաղն ունի ֆլամանդական ծագում[59]:
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/England_in_North_America_1859.jpg/350px-England_in_North_America_1859.jpg)
Կրիկետի մասին հիշատակում պարունակող առաջին վկայությունը վերաբերում է 1598 թվականին: Այնտեղ հաղորդվում է, որ դեռևս դարակեսին «կրեկետ» խաղն անցկացվում էր Գիլֆորդի ընդհանուր հողում: Վկայություններ ներկայացված են 59-ամյա կորոներ ոմն Ջոն Դերրիկի դատական նիստում, որ հաստատում է, որ կես դար առաջ նա սովորել է Գիլֆորդի Ազատ դպրոցում, որտեղ նա և նրա հասակակիցները «խաղում էին կրեկետ և այլ խաղեր»[60][56]: Ենթադրվում է, որ ի սկզբանե կրիկետը եղել է մանկական խաղ, և մեծահասակների մասնակցությամբ խաղի մասին առաջին հիշատակումը թվագրվում է 1610 թվականին[56]: Շուտով կրիկետի մրցախաղեր սկսեցին կազմակերպվել անգլիական գյուղերում: 1624 թվականին Ջասպեր Վինալլ անունով խաղացողը մահացել է սուսսեքսական 2 թիմերի միջև անցկացվող խաղի ժամանակ գլխին ստացած գնդակի հարվածից[61]:
17-րդ դարում խաղը զարգացում է ապրել Անգլիայի հարավ-արևելքում, ինչի մասին են վկայում բազմաթիվ փաստաթղթեր[62]: Դարավերջին կրիկետային խաղը դարձել է կազմակերպված իրադարձություն: Խաղի սիրահարները միմյանց հետ գրազ էին գալիս՝ փորձելով կանխատեսել խաղի ելքը[63]: Համարվում է, որ կրիկետի առաջին պրոֆեսիոնալ խաղացողներն ի հայտ են եկել Ստյուարտների վերականգնումից շատ չանցած՝ 1660 թվականին[64]: Foreign Post թերթի՝ 1697 թվականի հուլիսի 7-ի համարը հաղորդում է, որ Սուսսեքսում տեղի է ունեցել մեծ խաղ, որին մասնակցել է յուրաքանչյուր թիմից 11 խաղացող[65]: Տվյալ նշումը կրիկետային մրցախաղի առաջին հիշատակումն է թերթում[65]:
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Bradman%26Bat.jpg/220px-Bradman%26Bat.jpg)
18-րդ դարում խաղն անցել է զարգացման նոր փուլ և դարձել ազգային մարզաձև Անգլիայում: Կրիկետի ժողովրդականությունը խթանեց խաղադրույքների համակարգի էվոլյուցիան, ինչն այդ ժամանակ հանգեցրեց լիարժեք մասնագիտական ակումբների ստեղծմանը, որոնք հովանավորում էին մեծահարուստ անգլիացիները[67]: Դարասկզբից խաղը հանրահայտ էր ամբողջ Լոնդոնում, մրցախաղերը «Արթիլլերի Գրաունդ» մարզադաշտում հավաքում էին մեծ թվով հանդիսատեսների[68]: Շատ տարածված տեսակ էր կրիկետի մեկ դռնակով տեսակը[69]: Բոուլերի դիրքը ժամանակակից իմաստով ձևավորվել է մոտավորապես 1760 թվականին, երբ խաղացողներն սկսեցին մեծամասամբ գնդակը փոխանցել փիթչից ետ ցատկելով, այլ ոչ թե այն ման տալ[70]: Գնդակի նետման նոր եղանակը հանգեցրեց մականի ձևի փոփոխության[70]: Ուղիղ մականը թույլ էր տալիս ավելի լավ ետ մղել գնդակը, որն անցնում էր առավել բարդ հետագծով, ավելի շուտ այն հիշեցնում էր հոկեյի մականի ձևը[71]: 18-րդ դարի 60-ական թվականներին ստեղծվեց «Հեմբլդոն» ակումբը, որը 20 տարի կրիկետի աշխարհում եղել է առաջատար կազմակերպություն[72]: 1787 թվականին բացվել են Մերիլեբոնյան ակումբը և կրիկետի «Լորդս Օլդ Գրաունդ» մարզադաշտը, որոնք արագ ձեռք բերեցին կրիկետի կենտրոնի կարգավիճակ[73]: «Մերիլեբոն» ակումբը դարձել է խաղի կանոնները պահողը, որոնց նոր հավաքածուն հրապարակվել է դարավերջին[73]:
Կրիկետի համար գնդակը նետելու ավանդական եղանակը «անդերարմն» է (անգլ.՝ underarm bowling), երբ բոուլերի ձեռքը գոտկատեղից ներքև է, իսկ 19-րդ դարի առաջին կեսին փոխարինվել է «ռաունդարմ» (անգլ.՝ roundarm bowling) մեթոդով[74]: Այդ մեթոդը ենթադրում է, որ նետման ժամանակ բոուլերի ձեռքն ու իրանը պետք է կազմած լինեն ուղիղ անկյուն: Վերջապես, 1864 թվականին ընդունվել է նետման ևս մեկ՝ «օվերարմ» (անգլ.՝ overarm bowling) եղանակը, որն օգտագործվում է ժամանակակից կրիկետում[75]: Այս ոճով գնդակը նետելով՝ բոուլերը ձեռքը պահում է ուսից վերև: Գնդակը նետելու նոր եղանակների ներմուծումներն առաջացրել են վեճեր կրիկետի համայնքում:
1839 թվականին հիմնադրվել է կրիկետի Սուսսեքս ակումբը, որն սկիզբ է դրել կոմսությունների մակարդակով մրցումների ձևավորմանը[76]: 1890 թվականին մեկնարկել է կոմսությունների կրիկետի կանոնավոր առաջնությունը[77]: Ընդ որում, Բրիտանական կասրության ընդարձակումը նպաստել է խաղի տարածմանը Հնդկաստանում, Հյուսիսային Ամերիկայում, Կարիբներում, Հարավային Աֆրիկայում և Ավստրալասիայում[78][56]: 1844 թվականին տեղի է ունեցել միջազգային առաջին մրցախաղը, որին մասնակցել են ԱՄՆ-ի և Կանադայի հավաքականները[79]: Սակայն թիմերից ոչ մեկը չի տիրել թեստային կարգավիճակին, այդ պատճառով էլ տվյալ հանդիպումը բարձր մակարդակի մրցախաղ չի համարվում[80]:
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Sachin_at_Castrol_Golden_Spanner_Awards_%28crop%29.jpg)
1859 թվականին Անգլիայի հավաքականի խաղացողները մեկնել են միջազգային առաջին շրջագայության՝ այցելելով Հյուսիսային Ամերիկայի երկրներ[82]: Արտասահմանում խաղացած ավստրալիական առաջին թիմը համալրված էր բնիկ անասնապահներով, որոնք 1868 թվականին մի քանի հանդիպումներ են ունեցել անգլիական կոմսությունների թիմերի հետ[83]: Անգլիացիներն առաջին անգամ Ավստրալիայում եղել են 1861 թվականին[84], իսկ 1876/77 մրցաշրջանում Անգլիայի հավաքականը մասնակցել է կրիկետի թեստային առաջին մրցախաղին, որի ժամանակ «Մելբուրն Կրիկետ Գրաունդ» մարզադաշտում խաղացել է ավստրալիացիների հետ[85][86]:
Կրիկետի հայտնի խաղացողներից է Ուիլյամ Գրեյսը, որն իր կարիերան սկսել է 1865 թվականին և ավարտել 1908 թվականին[36]: Ըստ մի քանի մասնագետների՝ Գրեյսը դարձել է խաղի հեղափոխականներից մեկը[36]: Կարիերայի ընթացքում Գրեյսը հավաքել է 54896 ռան, 126 անգամ հավաքել 100-ական և վերցրել 2876 դռնակ[87]: 1882 թվականին անգլիացիներն ու ավստրալիացիներն սկսել են ամեն տարի պայքարել The Ashes («փոշի») անվանումով մրցանակի համար[88]: Մրցաշարը մինչև հիմա կրիկետի ամենահայտնի մրցումներից է: Թեստային երրորդ հավաքական է դարձել Հարավային Աֆրիկայի թիմը, որ 1888/89 մրցաշրջանում խաղացել է Անգլիայի հետ[89]: 19-րդ դարի վերջը և 20-րդ դարի սկիզբը համարվում է կրիկետի ոսկե դար[90]: Հենց այդ ժամանակաշրջանի հետ են կապված կարոտախտային տրամադրությունները, որ խաղի երկրպագուների մոտ առաջացել էր Առաջին համաշխարհային պատերազմի պատերազմի ավերիչ ընթացքից հետո:
Միջռազմական ժամանակաշրջանը նշանավորվել է մեկ մարզիկի՝ ավստրալիացի խաղացող Դոն Բրեդմենի բացարձակ գերիշխանությամբ, նա բոլոր ժամանակների լավագույն բեթսմենն է[91]: Առաջին մակարդակի մրցախաղերում նրա արդյունավետության միջին ցուցանիշը 95,14 է, միևնույն ժամանակ թեստային մրցախաղերում Բրեդմենի ցուցանիշը 99,94 է[66]: 20-րդ դարի առաջին կեսին թեստային մրցախաղերի մասնակիցներ են դարձել Վեստ Ինդիայի, Հնդկաստանի և Նոր Զելանդիայի հավաքականները[92]: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո վերնախավին են միացել Պակիստանը, Շրի Լանկան և Բանգլադեշը[92]: 1970-1992 թվականներին հարավաֆրիկյան թիմը հեռացվել է կրիկետի վերնախավից՝ հաշվի առնելով երկրում իրականացվող ապարտհեյդ խտրական քաղաքականությունը[93]:
1963 թվականին կրիկետը մտել է նոր դարաշրջան: Անգլիական կոմսությունների թիմերն սկսել են կիրառել սահմանափակ օվերնների համակարգը, որը թույլ էր տալիս հանդիպումներն անցկացնել մեկ օրում[94]: Մեկ մրցախաղի տևողության կրճատումը հնարավորություն է տվել մեծացնել հանդիպումների քանակը: Այդ համակարգի կիրառմամբ միջազգային առաջին մրցախաղը տեղի է ունեցել 1971 թվականին[95]: Կրիկետի միջազգային խորհուրդը գնահատել է նոր ձևաչափի առավելությունները և նախաձեռնել մեկօրյա կրիկետի աշխարհի առաջնության անցկացումը, որի առաջին խաղը տեղի է ունեցել 1975 թվականին[96]: 21-րդ դարում ի հայտ է եկել սահմանափակ օվերներով նոր՝ Twenty20 համակարգը, որն արագորեն լայն տարածում է ստացել[97]:
Մրցույթների ձևաչափեր
Կրիկետի մրցախաղերը կարող են անցկացվել ընդունված ձևաչափերից մեկով: Առանձնացնում են կրիկետի 2 հիմնական տեսակ՝ առաջին մակարդակի կրիկետ (անգլ.՝ first-class cricket)[⇨], որի ժամանակ խաղը սահմանափակված է ժամանակով, և յուրաքանչյուր թիմ հարվածողի դերով 2 իննինգս է անցկացնում, և սահմանափակ օվերներով կրիկետ (անգլ.՝ limited overs cricket)[⇨], որի ժամանակ մրցախաղի տևողությունը սահմանափակվում է խաղացված օվերներով, և կողմերից յուրաքանչյունը անցկացնում է մեկ իննինգս՝ հետ մղելով հակառակորդի նետումները[98]: Առաջին մակարդակի մրցախաղերի անցկացումը տևում է 3 կամ 5 օր, նախկինում գրանցվում էին նաև «անժամկետ» խաղերը[98]: Խաղային մեկ օրվա ընթացքում թիմերը դաշտում անցկացնում են մոտ 6 ժամ[98]: Սահմանափակ օվերներով (որոնց թիվը կարող է լինել 20 կամ 50) խաղերն անցկացվում են մեկ օրվա ընթացքում[98]: Մյուս կողմից սահմանափակ օվերներով մրցախաղի մասնակիցները կարող են դաշտում լինել ավելի քան վեց ժամ[99]: Դասական կրիկետի հետ միասին շարունակում է զարգանալ կրիկետը շենքերում[100] և այգիների կրիկետը:
Կրիկետի պատմության մեջ առավել հաջող ձևաչափերից է դարձել «մեկ դռնակով» խաղը (անգլ.՝ single wicket): Այդ ձևաչափը, որ հայտնի էր 18-րդ և 19-րդ դարերում, ենթադրում է յուրաքանչյուր թիմից 1-6 մարզիկի ներկայությունը, որոնցից միայն մեկն է ամբողջ խաղի ընթացքում կատարում բեթսմենի գործառույթ[101]: Կրիկետի այս տեսակը դիրքերը զիջել է սահմանափակ օվերներով մրցախաղի ի հայտ գալու հետ կապված:
Թեստային կրիկետ
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/England_vs_South_Africa.jpg/250px-England_vs_South_Africa.jpg)
Թեստային կրիկետն առաջին մակարդակի կրիկետի մրցակցության բարձրագույն ձևն է: Թեստային խաղերն անցկացվում են միայն այն երկրների հավաքականների միջև, որոնք Կրիկետի միջազգային խորհրդի լիիրավ անդամի կարգավիճակ ունեն: Թեստային խաղերի պատմությունն սկիզբ է առել Ավստրալիայի և Անգլիայի հավաքականների միջև տեղի ունեցած 2 խաղերով, որոնք անցկացվել են 1876/77 մրցաշրջանում[85][86]: Դրանից հետո թեստային խաղերին մասնակցելու հնարավորություն են ստացել ևս 8 թիմեր՝ ՀԱՀ-ը (1889), Վեստ Ինդիան (1928), Նոր Զելանդիա (1929), Հնդկաստանը (1932), Պակիստանը (1952), Շրի Լանկան (1982), Զիմբաբվեն (1992), Բանգլադեշը (2000)[92]: 2006-2011 թվականներին Զիմբաբվեի հավաքականը թեստային մրցախաղերին չի մասնակցել[102]: Հարավային Աֆրիկան Կրիկետի միջազգային խորհրդի կազմից դուրս է եկել 1961 թվականին և այնտեղ վերադարձել ավելի քան 30 տարի անց[93]: Թիմն այդ ժամանակահատվածում գործնականում թեստային ոչ մի խաղ չի անցկացրել: Վալլիացի մարզիկներն ավանդույթի համաձայն խաղում են Անգլիայի հավաքականի կողմից[103]: Վեստ Ինդիայի հավաքականը համալրված է Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկաների մի շարք երկրների մարզիկներով, այդ թվում՝ Բարբադոսի, Գայանայի, Ճամայկայի, Տրինիդադի և Տոբագոյի: Հավաքականի որոշ խաղացողներ ներկայացնում են Հողմակողմ և Հողմահակառակ կղզիները[104]:
Թեստային մրցախաղերն առավել հաճախ անցկացվում են 2 մրցակիցների հանդիպումների շարքում, որը ներառում է 3 կամ 5 խաղ: Խաղի անցկացման սահմանված ժամանակի գերազանցումը թեստային մակարդակում հանգեցնում է ոչ-ոքի–դրոուի[105]: Այդ պատճառով պարտված թիմերը հաճախ ընտրում են պաշտպանական մարտավարություն, որը հնարավորություն է տալիս ծախսել ավելի շատ ժամանակ և խուսափել պարտությունից[106]:
Թեստային խաղերի այս կամ այն շարքի հաղթողին կարող է շնորհվել հատուկ մրցանակ: 1882 թվականից անգլիացիներն ու ավստրալիացիները իրենց գրեթե բոլոր թեստային խաղերում խաղարկում են The Ashes մրցանակը[107]: Բացի այդ, Ավստրալիան Վեստ Ինդիայի հետ պայքարում է Ֆրենկ Ուորրելլ Տրոֆիի[108], իսկ Հնդկաստանի հետ՝ Բորդեր-Գավասկար Տրոֆիի համար[109]: Ուիսդեն Տրոֆի մրցանակը շնորհվում է Անգլիայի և Վեստ Ինդիայի միջև անցկացվող խաղի հաղթողին[110]:
Կրիկետ սահմանափակ օվերներով
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Australia_vs_India.jpg/250px-Australia_vs_India.jpg)
Սահմանափակ օվերներով խաղի ստանդարտ սխեման ի հայտ է եկել Անգլիայում 1963 թվականի մրցաշրջանում: Համակարգն առաջին անգամ կիրառվել է անգլիական կոմսության ուժեղագույն թիմերի միջև անցկացված մրցաշարում[94]: Փորձը ճանաչվել է հաջողված, և 1969 թվականին նույն կանոններով ստեղծվել է ազգային առաջնությունը[111]: Ժամանակի ընթացքում համակարգն սկսել է օգտագործվել նաև այլ երկրներում: 1971 թվականին տեղի է ունեցել սահմանափակ օվերներով միջազգային առաջին մրցախաղը[95], իսկ արդեն 1975 թվականին անցկացվել է աշխարհի գավաթի առաջին մրցախաղը[96]: Նոր ձևաչափն աստիճանաբար ձեռք է բերել նաև այլ առանձնահատկություններ: Խաղացողներն սկսել են օգտագործել տարբեր գույների համազգեստներ, գնդակն սպիտակ էր, իսկ մարզադաշտերում օգտագործվում էր արհեստական լուսավորություն[98][112]:
Սահմանափակ օվերներով խաղի ձևերից մեկը մեկօրյա խաղ է (անգլ.՝ One Day International, ODI)[Ն. 15]: ODI խաղերը հնարավորություն են տալիս հանդիպման հաղթողին որոշել ավելի մեծ հավանականությամբ, քանի որ այս ձևաչափով անհնար է ոչ-ոքի–դրոու: Այնուամենայնիվ, ուժեղագույն թիմի որոշումը կարող է խառնվել հանդիպման անցկացման ուշացումներով կամ հավասարեցվել վերքերի քանակով: ODI խաղի շրջանակներում յուրաքանչյուր կողմ ետ մղվածի դերն ընդունում է միայն մեկ իննինգսում, ներառյալ սահմանված որոշ օվերների քանակով (որպես կանոն, 50)[98]:
Սահմանափակ օվերներով ձևաչափի համեմատաբար նոր եղանակ է Twenty20 («Քսան20») համակարգը, որն ի հայտ է եկել Անգլիայում 2003 թվականին[113]: Twenty20 կանոնները թույլ են տալիս խաղն անցկացնել 3 ժամվա ընթացքում կամ մի փոքր ավելի երկար ժամանակահատվածում[114]: Սկզբում ձևաչափը մշակվել է նրա համար, որ կրիկետի երկրպագուները կարողանան խաղը դիտել ժամանցի ժամերին[114]: Համակարգը հաջողված է համարվել առևտրային տեսանկյունից, շուտով սկսել է կիրառվել նաև այլ երկրներում[115]: Twenty20 կանոններով աշխարհի առաջին առաջնությունն անցկացվել է 2007 թվականին, մրցաշարի հաղթող է դարձել Հնդկաստանի թիմը[116]: Աշխարհի առաջնությունների անցկացումը նպաստել է այդ կանոններով ազգային առաջնությունների ստեղծմանը: Twenty20 համակարգի ամենահաջող լիգաներից մեկը հնդկականն է, որի ակումբները պայմանագրեր են կնքում տարբեր երկրների ուժեղագույն մարզիկների հետ[117][118]: 2009 թվականից այդ համակարգի ուժեղագույն թիմերը մրցում են Չեմպիոնների միջազգային լիգայում, որը միավորում է Ավստրալիայի, Անգլիայի, Վեստ Ինդիայի, Հնդկաստանի, Նոր Զելանդիայի, Պակիստանի, Շրի Լանկայի և ՀԱՀ-ի թիմերը[119]:
Ազգային առաջնություններ
Առաջին մակարդակի մրցաշարերը հաճախ հասկացվում են որպես մի շարք երկրների ազգային առաջնություններում ուժեղագույն թիմերի խաղերը: Առաջին մակարդակի մրցաշարերին են վերաբերում Անգլիայի կոմսության առաջնությունը, որին մասնակցում են տեղական 18 թիմեր[120][121]: Կոմսության շրջանում չեմպիոնի տիտղոսը պաշտոնական ձևակերպում է ստացել 1890 թվականին, սակայն Անգլիայի չեմպիոնների մասին առաջին հիշատակումները կատարվել են շատ ավելի վաղ[78]: 1892/93 մրցաշրջանում մեկնարկել է Շեֆֆիլդ Շիլդի մրցախաղը, որտեղ որոշվում է Ավստրալիայի առաջին կարգի ուժեղագույն թիմը[122]: Այդ մրցումներին մասնակցում են Ավստրալիայի նահանգների հավաքականները: Բավականին հին պատմություն ունեն հնդկական Ռանջի Տրոֆի[123], նորզելանդական Պլանկետ Շիլդ[124], հարավաֆրիկյան Կարրի ակումբի[125] և կարիբյան Շելլ Շիլդ[126] մրցախաղերը:
Ազգային առաջին առաջնությունները սահմանափակ օվերներով (Ջիլեթ անգլիական ակումբ) անցկացվել է 1963 թվականին[94]: Վերջին տարիներին ներքին առաջնություններն ավելի հաճախ կազմակերպվում են Twenty20 ձևաչափով[127]:
Միջազգային տարածում
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/ICC-cricket-member-nations.png/270px-ICC-cricket-member-nations.png)
Կրիկետի միջազգային խորհուրդն իրականացնում է կրիկետի համաշխարհային կարգավորում և ազգային հավաքականների միջև անցկացնում խոշոր մրցաշարեր, այդ թվում աշխարհի առաջնություն: Կազմակերպության շտաբ-բնակարանը գտնվում է Դուբայում (ԱՄԷ)[128]: Խորհուրդը նշանակում է բոլոր թեստային, ODI խաղերի և Twenty20 հանդիպումների մրցավարներին[129]: Խորհուրդը 1909 թվականին ստեղծել են Անգլիայի, Ավստրալիայի և Հարավային Աֆրիկայի ներկայացուցիչները[130]: Կես դար կազմակերպությունը կրել է Կայսերական կրիկետի կոնֆերենցիա (անգլ.՝ Imperial Cricket Conference) անվանումը, 1965 թվականին «կայսերական» բառը փոխվել է «միջազգայինի» (անգլ.՝ International Cricket Conference), իսկ 1989 թվականին կազմակերպությունն ընդունել է ներկայիս անվանումը[130]:
Ներկայումս խորհրդի կազմում ընդգրկված են կրիկետի 106 ազգային ֆեդերացիաներ[131]: Դրանցից 10-ն ունեն լիիրավ անդամի կարգավիճակ և մասնակցում են փորձնական խաղերին: 34 ֆեդերացիա կազմակերպության մեջ գրանցված են գործընկեր անդամի իրավունքներով, իսկ 60 ազգային միություններ ունեն իրավաբանական կապ ունեցող անդամի կարգավիճակ[131]: Ազգային ֆեդերացիաները կարգավորում են երկրի ներսում անցկացվող մրցումների հետ կապված հիմնական հարցերը, ձևավորում հավաքական թիմեր և իրենց մարզիկների հետ կազմակերպում միջազգային խաղեր: Առաջատար հավաքականներից երկուսը՝ Անգլիայի ու Վեստ Ինդիայի թիմերը, ներկայացնում են ոչ թե պետությունը, այլ նրա մասը և համապատասխան պետական միավորը: Անգլիայի հավաքականը կառավարում են Կրիկետի անգլիական և վալլիական խորհուրդները[103], որոնց կարգախմբում Մեծ Բրիտանիայում գործում են Cricket Ireland[132] և Cricket Scotland[133] կազմակերպությունները: Վեստ Ինդիան ներկայացնում է կրիկետի շրջանային խորհուրդը, որի կազմում ընդգրկված են 4 ազգային և 2 միջազգային ֆեդերացիաների ներկայացուցիչներ[104]:
Շրջանային ֆեդերացիաներ
- Կրիկետի ասիական խորհուրդ[134]
- Կրիկետի ամերիկյան ասոցացիա[135]
- Կրիկետի աֆրիկյան ասոցացիա[136]
- Կրիկետի եվրոպական խորհուրդ[137]
- Կրիկետի միջազգային խորհուրդ – Արևելյան Ասիա-Խաղաղ օվկիանոս[138]
Անդամներ
Քանի որ խորհրդի լիիրավ անդամների հավաքականները կարող են մասնակցել փորձնական խաղերին, նրանք ինքնաբերաբար իրավունք են ստանում մասնակցելու ODI և Twenty20 կանոններով մրցաշարերին[139]:
Երկիիր (շրջան) |
Ազգային ֆեդերացիա | Անդամակցության ձեռքբերում | Թեստային վարկանիշ | ODI վարկանիշ | Twenty20 վարկանիշ |
---|---|---|---|---|---|
![]() |
Cricket Australia | Հուլիսի 15, 1909[139] | թվական4 | 4 | 7 |
![]() |
Կրիկետի անգլիական և վալլիական խորհուրդ | Հուլիսի 15, 1909[139] | թվական2 | 2 | 5 |
![]() |
Բանգլադեշի կրիկետի խորհուրդ | Հունիսի 26, 2000[139] | թվական9 | 9 | 9 |
![]() |
Վեստ Ինդիայի կրիկետի խորհուրդ | Մայիսի 31, 1926[139] | թվական7 | 7 | 2 |
![]() |
Zimbabwe Cricket | Հուլիսի 6, 1992[139] | թվական— | 10 | 10 |
![]() |
Հնդկաստանում կրիկետի վերահսկման խորհուրդ | Մայիսի 31, 1926[139] | թվական3 | 1 | 3 |
![]() |
New Zealand Cricket | Մայիսի 31, 1926[139] | թվական8 | 8 | 8 |
![]() |
Պակիստանի կրիկետի խորհուրդ | Հուլիսի 28, 1953[139] | թվական5 | 6 | 4 |
![]() |
Sri Lanka Cricket | Հուլիսի 21, 1981[139] | թվական6 | 5 | 1 |
![]() |
Cricket South Africa | Հուլիսի 15, 1909[139][Ն. 16] | թվական1 | 3 | 6 |
Գործընկեր և իրավաբանական կապ ունեցող անդամները չեն կարող մասնակցել փորձնական խաղերին, սակայն Համաշխարհային լիգային հաջող մասնակցելուց հետո նրանք կարող են մասնակցել մեկօրյա խաղերի: Երկրորդ էշելոնի 6 ուժեղագույն թիմերն իրավունք են ստանում խաղալ ինչպես ODI, այնպես էլ Twenty20 խաղերում, ինչը նրանց թույլ է տալիս մրցախաղեր անցկացնել խորհրդի լիարժեք անդամների հետ[140]:
Երկիր (շրջան) |
Ազգային ֆեդերացիա | Անդամակցության ձեռքբերում | ODI վարկանիշ |
---|---|---|---|
![]() |
Աֆղանստանի կրիկետի խորհուրդ | 2001[141] | թվական14 |
![]() |
Cricket Ireland | 1993[139] | թվական11 |
![]() |
Cricket Canada | 1968[139] | թվական16 |
![]() |
Cricket Kenya | 1981[139] | թվական13 |
![]() |
Նիդերլանդների Թագավորության կրիկետի միություն | 1966[139] | թվական12 |
![]() |
Cricket Scotland | 1994[139] | թվական15 |
Վիճակագրություն
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Graeme_Pollock.jpg/220px-Graeme_Pollock.jpg)
Կրիկետում կան արդյունավետության բավականին շատ պարամետրեր: Բեթսմենի հիմնական ցուցանիշներին են վերաբերում[143].
- Իննինգսները (I). իննինգսների քանակը, որին բեթսմենը մասնակցել է:
- Նոթ-աութները (NO). իննինգսների քանակը, որոնցում բեթսմենը չի հանվել խաղից:
- Ռաները (R). հավաքած ռաների քանակը:
- Բարձրագույն հաշիվը (HS/Best). ռաների ամենաշատ քանակությունը, որ բեթսմենը երբևէ հավաքել է:
- Միջին արդյունավետությունը (Ave). ռաների միջին քանակությունն իննինգսում, որի արդյունքում բեթսմենը հեռացվել է խաղից[Ն. 17]:
- Սենչուրին (100). իննինգսների քանակը, որտեղ բեթսմենը հավաքել է 100 և ավելի ռան:
- Սենչուրիի կեսը (50). իննինգսների քանակը, որտեղ բեթսմենը հավաքել է 50-99 ռան:
- Գնդակների քանակը (BF). ընդունած գնդակների ընդհանուր քանակ (նոու-բոլերը հաշվվում են, ուայդ-բոլերը՝ ոչ):
- Սթրայք-ռեյթը (SR). ընդունած հարյուրավոր գնդակներով հավաքած ռաների քանակը:
- Ռան-ռեյթը (RR). մեկ օվերում հավաքած ռաների քանակը:
Բոուլերի խաղի գնահատումն իրականացվում է հետևյալ պարամետրերի հիման վրա[144].
- Օվերներ (O). տված օվերների քանակը:
- Գնդակներ (B). նետած գնդակների քանակը[Ն. 18].
- Մաքուր օվերներ (M). օվերների քանակը, որոնց ընթացքում բոուլերը ոչ մի ռան չի տվել:
- Ռաներ (R). տված ռաների քանակը:
- Դռնակ (W). քանդած դռնակների քանակը:
- Նոու-բոլ (Nb). տված նոու-բոլերի քանակը:
- Ուայդբոլեր (Wd). տված ուայդ-բոլերի քանակը:
- Միջին արդյունավետություն (Ave). մեկ դռնակին տված ռաների միջին քանակությունը:
- Սթրայք-ռեյթ (SR). մեկ դռնակին տված գնդակների միջին քանակությունը:
- Էկոնոմի-ռեյթ (Econ). մեկ օվերում տված ռաների միջին քանակությունը:
Կանանց կրիկետ
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Test_cricket_-_women_-_1935.jpg/220px-Test_cricket_-_women_-_1935.jpg)
Կանանց կրիկետի մասին առաջին հիշատակումները The Reading Mercury թերթում տեղ են գտել 1745 թվականի հուլիսի 26-ից: Լրագրողը հաղորդել է խաղի մասին, որը տեղի է ունեցել «Բրեմլիի 11 աղջիկների և Հեմբլդոնի 11 աղջիկների միջև, որոնք բոլորը հագել էին սպիտակ»[Ն. 19][145]: Կանանց կրիկետի առաջին՝ «Ուայթ Հեզար» (անգլ.՝ White Heather, «Սպիտակ հավամրգի»), ակումբը բացվել է Յորքշիրում 1887 թվականին[146]: 3 տարի անց Original English Lady Cricketers թիմը մրցաշրջանի է մեկնել Անգլիայի քաղաքներում[147]:
1958 թվականին կանանց միջազգային կրիկետի հարցերի համակարգման նպատակով ստեղծվել է տղամարդկանց խորհրդի նմանօրինակը, որն ընդունել է Անգլիայի կանանց կրիկետի ասոցիացիայի վարչության իրավասությունը, որը նախկինում կատարել է միջազգային կարգավորչի գործառույթները[148]: 2005 թվականին կանանց խորհուրդը դարձել է Կրիկետի միջազգային խորհրդի բաժանմունք[149]:
Կանանց հավաքականների միջև առաջին փորձնական խաղը տեղի է ունեցել 1934 թվականին Ավստրալիայի և Անգլիայի թիմերի միջև[150][151]: Հաջորդ տարում փորձնական հավաքականի կարգավիճակ է ստացել Նոր Զելանդիան[152]: Հետագայում կանանց փորձնական թիմերի թիվը հասել է մինչև 10-ի[153]: 1973 թվականին մեկնարկել է կանանց աշխարհի առաջնությունն ըստ ODI կանոնների[154]: Կանանց թիմերի շարքում աշխարհի վեցակի չեմպիոն է դարձել Ավստրալիայի հավաքականը, 3 անգամ այդ տիտղոսը նվաճել է Անգլիայի հավաքականը, մեկ անգամ՝ Նոր Զելանդիայինը[155]: Twenty20 ձևաչափն օգտագործվում է 2004 թվականից[156]: 2009 թվականին աշխարհի առաջին առաջնությունն ըստ Twenty20 կանոնների[157]:
Նշումներ
- ↑ Արտասանության սխալ տարբերակ՝ «Կրիկե՛տ».
- ↑ Խաղացող, որը հավասարապես լավ է կատարում և՛ բոուլերի, և՛ բեթսմենի գործառույթները, կոչվում է օլլ-ռաունդեր (անգլ.՝ all-rounder՝ «շրջանային»):
- ↑ Իննինգսի ընթացքում գնդակի աստիճանական մաշվելը խաղի էական ասպեկտներից մեկն է
- ↑ 1979 թվականին Դեննիս Լիլլին միջազգային մրցաշարերից մեկում օգտագործել է ալյումինե մական(տես տեսանյութը): Դրանից հետո կանոններում ավելացվել է, թե ինչ նյութից պետք է պատրաստվի մականը:
- ↑ Պրոֆեսիոնալ կրիկետում մրցախաղերը գրեթե միշտ անցկացվում են խոտածածկի վրա: Սիրողական հանդիպումները կարող են անցկացվել արհեստական ծածկույթի վրա:
- ↑ Դռնակներին ու դրանց բաղադրիչներին ներկայացվող պահանջները սահմանված են Հավելված «Ա»-ում:
- ↑ 7,0 7,1 Մրցախաղ 2 իննինգսներում կոչվում է այն խաղը, որը բաղկացած է 4 իննինգսներից, որոնցից երկուսում գնդակը հետ է մղում մի թիմը, իսկ մյուս երկուսում՝ մյուս թիմը:
- ↑ Գնդակը համարվում է մեռյալ, եթե բեթսմենը չի կարող ռաներ կատարել, իսկ դաշտային խաղացողները չեն կարող բեթսմենին հեռացնել խաղից (Կանոն 23):
- ↑ Թույլատրվում են նաև n/m կամ m-n գրառումները:
- ↑ Բացառությամբ թեստային խաղերի որոշ դեպքերի, երբ կարող է հայտարարվել ոչ-ոքի-դրոու նույնիսկ թիմերից մեկի՝ միավորներով առաջատար լինելու դեպքում:
- ↑ Մրցախաղի վերջնական հաշիվը ներկայացնելիս հնարավոր են «ռաներով հաղթանակ» и «հաղթանակ դռնակներով» ձևակերպումները: Բանն այն է, որ անգլիալեզու գրականության մեջ բեթսմենի հեռացումը խաղից նշանակվում է "taking a wicket" («դռնակի գրավում») տերմինով: Եթե սահմանափակ օվերներով մրցախաղում հաղթում է այն թիմը, որը հետ է մղել առաջինը, օգտագործվում է «ռաներով հաղթանակ» (անգլ.՝ win by runs) արտահայտությունը, նշվում է ռաների քանակային գերակշռությունը: Եթե սահմանափակ օվերներով մրցախաղում հաղթում է այն թիմը, որը երկրորդն է հետ մղել, ընդ որում այդ թիմի ոչ բոլոր բեթսմեններն են հեռացվել խաղից, օգտագործվում է «հաղթանակ դռնակներով» (անգլ.՝ win by wickets) ձևակերպումը: Օրինակ՝ եթե այդ ձևով հաղթած թիմից հեռացվել է միայն 4 բեթսմեն, ապա մրցախաղի արձանագրության մեջ թիմի հաղթանակը նշվում է «6 դռնակով» (անգլ.՝ won by six wickets):
- ↑ Կորցրած գնդակի համար տրված լրացուցիչ ռաները չեղյալ չեն համարում նոու-բոլի (Կանոն 24), ուայդ-բոլի (Կանոն 25), կարճ վազքի կամ անարդար խաղի տուգանային ռաները:
- ↑ Եղանակային վատ պայմանների կամ այլ պատճառներով բեյլերի բացակայության դեպքում սահմանվում են դռնակի քանդման այլ չափանիշներ:
- ↑ Անգլիական գրականության մեջ այս կանոնը կոչվում է Leg before wicket կամ lbw:
- ↑ Մեկօրյա խաղերը կարող են անցկացվել 2 օրվա ընթացքում եղանակային վատ պայմանների կամ այլ պատճառներով:
- ↑ Հարավային Աֆրիկան կազմակերպությունից դուրս է եկել 1961 թվականին և նորից անդամ դարձել 1991 թվականին:
- ↑ Չնայած ցուցանիշների հաշվարկի ժամանակ հաշվի են առնվում այն իննինգսները, որոնցից բեթսմենը հեռացվել է, սակայն վերցվում է ռաների ընդհանուր թիվը, այդ թվում նաև նրանք, որոնք նոթ-աութով կատարվածները:
- ↑ Օվերների հաշվարկն ավելի խոր ավանդույթներ ունի, սակայն գնդակների հաշիվն ավելի ճշգրիտ է, քանի որ պատմության ընթացքում մեկ օվերում նետումները տարափոխվում են:
- ↑ անգլ.՝ “…between eleven maids of Bramley and eleven maids of Hambledon, all dressed in white.”
Ծանոթագրություններ
- ↑ Русское словесное ударение. Автор М. В. Зарва.
- ↑ Pringle, Derek. «MCC appoint Derek Brewer as new chief executive». Telegraph. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-07-ին. Վերցված է 2013-05-13-ին.
- ↑ CricketArchive – full list of ICC member countries. Retrieved 25 July 2009.
- ↑ «Rules of Cricket». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ http://static.icc-cricket.com/ugc/documents/DOC_988F9785FD768E4902737F0ACA2E856B_1352699203813_266.pdf
- ↑ http://static.icc-cricket.com/ugc/documents/DOC_988F9785FD768E4902737F0ACA2E856B_1352699266080_719.pdf
- ↑ «News | Lord's». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 1». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 2». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 3». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 4». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 5». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 6». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 7». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 8». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 9». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 10». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «The Rules of Cricket. Rule 11». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 12». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «The Rules of Cricket. Rule 13». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 14». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 15». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 16». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 17». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Jacques Kallis | South Africa Cricket | Cricket Players and Officials | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Live Scores — Cricket — BBC Sport». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 27,0 27,1 «Rules of Cricket. Rule 21». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 18». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 19». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 20». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 22». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 23». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Law 24 (No ball)». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 25». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Law 26 (Bye and Leg bye)». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ 36,0 36,1 36,2 «W.G. Grace | England Cricket | Cricket Players and Officials | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 27». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Cricket Rules — Law 28 — The Wicket Is Down». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 29». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 30». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 31». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 32». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 33». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 34». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 35». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 36». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 37». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 38». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 39». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 40». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 41». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ «Rules of Cricket. Rule 42». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ Bowen, 1970, էջ 29
- ↑ https://web.archive.org/web/20110629140053/http://www.jl.sl.btinternet.co.uk/stampsite/cricket/ladstolords/1300.html#1597John Leach
- ↑ 55,0 55,1 Birley, 1999, էջ 3
- ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 Altham, 1962, էջ 21
- ↑ Bowen, 1970, էջ 33
- ↑ http://www.la84foundation.org/SportsLibrary/SportsHistorian/2000/sh201e.pdf
- ↑ Eddowes, 1997
- ↑ Underdown, 2000, էջ 3
- ↑ «A brief history of cricket | Cricket News | Global | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ Webber, 1960, էջ 10
- ↑ Birley, 1999, էջ 11
- ↑ John Leach, From Lads to Lord's: 1601 – 1700, Cricket Since the Restoration
- ↑ 65,0 65,1 McCann, 2004, էջ xli
- ↑ 66,0 66,1 CricketArchive profile. Retrieved 25 July 2009.
- ↑ Altham, 1962, էջ 23
- ↑ «Artillery Ground — A Cricket Article». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «The historic Single Wicket Cricket — A Cricket Article». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 70,0 70,1 «Cric history, cricket history, cricket records | Cricketing Fever». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «The Evolution of the Cricket Bat | World Cricket Watch». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին.
- ↑ History - Hambledon Cricket Club
- ↑ 73,0 73,1 «MCC History | Lord's». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Jamaica Gleaner — Commentary — From under-arm to round-arm to over-arm to throwing? — Tuesday | February 15, 2005». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «over-arm bowling (sports) — Encyclopedia Britannica». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Club History».
- ↑ «A brief history of the County Championship | England Cricket News | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 78,0 78,1 Bowen, 1970
- ↑ «The oldest international contest of them all | Regulars | Cricinfo Magazine | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ http://www.tehelka.com/test-cricket-136-not-out/
- ↑ «Wisden 100 Best Performances in Cricket». Topendsports.com. 2012-09-01. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին. Վերցված է 2012-12-18-ին.
- ↑ «One tour to start them all: how English cricketers blazed a trail 150 years ago | Frank Keating | Sport | guardian.co.uk». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «BBC News — Aboriginal cricket: The first Australian tour of England, 1868». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «England cricket team | ss Great Britain». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 85,0 85,1 «Wisden — Australia v England 1876-77». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 86,0 86,1 «Wisden — England in Australia, 1876-77». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Wisden — Six giants of the Wisden century». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «First Ashes Test in 1882 & Early History — ASHES — History, Legends and Unforgettable Moments». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Cricket in South Africa | SouthAfricaWeb.co.za». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Cricket's turning points: The golden age | Highlights | Cricinfo Magazine | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Sir Donald Bradman». Cricinfo. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին. Վերցված է 2008-05-18-ին.
- ↑ 92,0 92,1 92,2 «TalkCricket — Guide». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 93,0 93,1 «The Silencing of South Africa's Greatest Cricket Side | Standpoint». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 94,0 94,1 94,2 «Gillette Cup / NatWest Trophy / C&G Trophy». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 95,0 95,1 «First one day international cricket match — 80 Days That Changed Our Lives — ABC Archives». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 96,0 96,1 «1975 Cricket World Cup Results & Schedule — 1st ICC World Cup 1975 Fixtures».
- ↑ «Popularity Of Twenty20 overtakes County Championship». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 98,0 98,1 98,2 98,3 98,4 98,5 98,6 98,7 «BBC Sport — Cricket — The difference between Test and limited-overs cricket». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «TalkCricket — Guide». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Indoor Cricket». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «BBC — Blogs — The Archers — Single Wicket cricket — how it's played». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Zimbabwe revokes Test status». BBC Sport. 2006-01-18. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին. Վերցված է 2011-11-06-ին.
- ↑ 103,0 103,1 «About the England and Wales Cricket Board | ECB». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 104,0 104,1 «Members | WEST INDIES CRICKET BOARD». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Explore Your Cricketing Knowledge». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ Eastaway, Rob, What Is a Googly?: The Mysteries of Cricket Explained (Anova, 2005), стр. 134.
- ↑ «The Ashes History — Engalnd v Australia Cricket Cricket History — History Of Ashes Cricket Series Between Australia v England». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «The Frank Worrell Trophy». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Border Gavaskar Trophy: India clinch historic clean sweep against Australia with easy win at Kotla — Indian Express». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Bloomsbury — Wisden Trophy». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «The Sunday League». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «8. One-day cricket — Cricket — Te Ara Encyclopedia of New Zealand». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Twenty20 launched in 2003: Crash, bang and Pandora's box is opened | Cricinfo Magazine | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 114,0 114,1 «T20 Cricket». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Twenty20 Celebrates 10 Years of Success | Kent County Cricket Club». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Event History — ICC T20 World Cup — ICC World Twenty20 2012 Official Site». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Financial success of IPL shows cricket league has become a global player | South China Morning Post». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «IPL 6: 90 Foreign Player From 7 Countries | newschoupal.com». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «CLT20 FAQs — CLT20.com». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «England and Wales Cricket Board | ECB». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «England and Wales Cricket Board | ECB». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «A history of the Sheffield Shield | Australia Cricket News | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «A History of Ranji Trophy : oldest Indian domestic cricket tournament. -> Itsonlycricket, is only cricket!». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Cricket's Plunket Shield making a return | Stuff.co.nz». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «South Africa — Currie Cup/Castle Cup/Supersport Series». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «West Indies domestic cricket». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «County news : ICC floats window for domestic T20 leagues | Cricket News | County Cricket 2013 | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «ICC — Contact Us — Contact Us — Contact details». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «ICC — Match Officials — Umpire appointments». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 130,0 130,1 «A brief history … | Cricket News | Cricinfo ICC Site | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 131,0 131,1 «ICC — ICC Members — Overview». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Cricket Ireland | Live Scores, News, Photos, Players». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Cricket Scotland». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Asian Cricket Council». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «ICC Americas». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «ICC Africa». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «ICC Europe». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «ICC East Asia-Pacific». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ 139,00 139,01 139,02 139,03 139,04 139,05 139,06 139,07 139,08 139,09 139,10 139,11 139,12 139,13 139,14 139,15 «A brief history ...». Cricinfo. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին. Վերցված է 2008-05-02-ին.
- ↑ «ICC — ICC Members — Associate Members — Afghanistan». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Cricinfo-Other countries-Teams-Afghanistan». Cricinfo. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-09-ին. Վերցված է 2008-05-04-ին.
- ↑ «Records | Test matches | Batting records | Highest career batting average | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «HowSTAT! Batting Menu». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «HowSTAT! Bowling Menu». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Bramley CC History». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Wisden — Women in Cricket». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Papers Past — Observer — 25 October 1890 — English Lady Cricketers». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «International Cricket Council — ICC Europe — News». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «International Cricket Council — Women's Cricket — News». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «1st Test: Australia Women v England Women at Brisbane, Dec 28-31, 1934». Cricinfo. 1934-12-28. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին. Վերցված է 2010-02-09-ին.
- ↑ «Seventy five years marks the first Womens Test in England». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «New Zealand national women's cricket team — News, Stats and Info About the Cricket Team». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Records | Women's Test matches | ESPN Cricinfo». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «Women's World Cup tournament guide — BBC Sport». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «BBC Sport — Women's Cricket World Cup: Australia beat West Indies in final». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «2004 Cricket Season Welcomes Back Large Crowds And The Twenty20 Cup — 19/04/2004 — The Professional Cricketers' Association». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
- ↑ «England Women hope to repeat 2009 triumph after reaching World T20 final | Sport | The Guardian». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-15-ին.
Գրականություն
- Altham H. A History of Cricket, Volume 1 (to 1914). — George Allen & Unwin, 1962.
- Birley D. A Social History of English Cricket. — Aurum, 1999.
- Bowen R. Cricket: A History of its Growth and Development. — Eyre & Spottiswoode, 1970.
- Buckley G. B. Fresh Light on 18th Century Cricket. — Cotterell, 1935.
- Haygarth A. Scores & Biographies, Volume 1 (1744–1826). — Lillywhite, 1862. — ISBN 1-900592-23-1
- Major J. More Than A Game. — HarperCollins, 2007.
- Maun I. From Commons to Lord's, Volume One: 1700 to 1750. — Roger Heavens, 2009. — ISBN 978-1900592529
- McCann T. Sussex Cricket in the Eighteenth Century. — Sussex Record Society, 2004.
- Underdown D. Start of Play. — Allen Lane, 2000. — ISBN 0-7139-9330-8
- Waghorn H. T. The Dawn of Cricket. — Electric Press, 1906.
- Webber R. The Phoenix History of Cricket. — Phoenix, 1960.
Արտաքին հղումներ
![]() | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կրիկետ» հոդվածին։ |
|