Վեսպրեմ

Վեսպրեմ
Քաղաք
	Վեսպրեմ
	Veszprém
Դրոշ	Զինանշան
	Կոորդինատներ: 47°6′0″ հս․ լ. 17°55′0″ ավ. ե. / 47.10000° հս․. լ. 17.91667° ավ. ե.
Երկիր	Հունգարիա
Մարզ	Վեսպրեմ
Քաղաքապետ	Կարմել Թիրաթ
Մակերես	126,9 կմ²
ԲԾՄ	260 մ
Խոսվող լեզուներ	հունգարերեն
Բնակչություն	60 788 մարդ (2014)
Խտություն	486,38 մարդ/կմ²
Ժամային գոտի	UTC+1, ամառը UTC+2
Հեռախոսային կոդ	(+36) 88
Փոստային ինդեքս	8200
Փոստային ինդեքսներ	8200
Պաշտոնական կայք	veszprem.hu
	Վեսպրեմ Վիքիպահեստում

Վեսպրեմ (հունգ.՝ Veszprém, գերմ.՝ Weißbrunn), Հունգարիայի հնագույն քաղաքներից մեկը, Վեսպրեմ մարզի վարչական կենտրոն: 2014 թվականի հունվարի 1-ի մարդահամարի տվյալներով բնակչությունը կազմում է 60 788^[1] մարդ:

Աշխարհագրություն և տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վեսպրեմ: Հին քաղաք

Քաղաքը գտնվում է Շեդ գետի երկու կողմերում` Բուդապեշտից 110 կմ դեպի հարավ-արևմուտք և Բալատոն լճից 15 կմ հեռավորության վրա: Վեսպրեմը ավտոմոբիլային մայրուղով կապված է Բուդապեշտի, Սեկեշֆեհերվարի, Դյորի և մնացած քաղաքների հետ: Քաղաքի միջոցով անցնում է Սեկեշֆեհերվար - Վեսպրեմ - Սոմբատհեյ երկաթուղին: Բուդապեշտից մինչև Վեսպրեմ գնացքով տևողությունը մոտ մեկ ժամ է:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վեսպրեմը Հունգարիայի հնագույն քաղաքներից մեկն է: Այն հիմնադրվել է Սուրբ Իշտվան թագավորի օրոք, սակայն, ըստ ժամանակագիր Բելա III իշխանի, ժայռի վրա, որտեղ կառուցվել է Վեսպրեմ բերդը, եղել է ամրոց, երբ հունգարացիները եկել են այս տարածաշրջան: Հավանաբար Կառլոս Մեծի դարաշրջանում կառուցված ֆրանկերի ամրակայում է եղել։ Վեսպրեմը դարձել է Հունգարիայի առաջին եպիսկոպոսական թեմերից մեկը, որը հիմնադրվել է 1009 թվականին: Հնուց ի վեր Վեսպրեմի եպիսկոպոսներին է պատկանել Հունգարիայի թագուհիներին թագադրման իրավունքը, որից ելնելով Վեսպրեմ քաղաքը երբեմն անվանում են «թագուհիների քաղաք»: Վեսպերմի եպիսկոպոսների ձեռքերով են իրենց թագերը ստացել Հունգարիայի բոլոր թագուհիները, սկսած Գիզելայից (Սուրբ Իշտվանի կինը), մինչև Հունգարիայի վերջին թագուհին՝ Կարլ I-ի կինը: 1001 թվականին քաղաքում կառուցվել է Սուրբ Միխայիլի տաճարը, որը մի քանի անգամ վերակառուցվել է:

XIII դարում բերդը վերածվել է ամուր պատերով շինության, որը գտնվում էր ժայռոտ բլրի վրա: 1241 թվականին մոնղոլական բանակը չի կարողացել վերցնել, և ետ են քաշվել քաղաքից: 1552 թվականին Վեսպրեմը գրավվեց թուրքերի կողմից, սակայն նրանք արագ դուրս քշվեցին, ինչի շնորհիվ այս քաղաքում ավելի շատ են պահպանվել միջնադարյան հուշարձանները, քան բազմաթիվ այլ հունգարական քաղաքներում:

Քաղաքի աճը հանգեցրել է նրան, որ այն արդեն զբաղեցրել է մեծ տարածք՝ շրջակա բլուրներով: Ենթադրվում է, որ այն բլուրների թիվը, որոնց վրա գտնվում է քաղաքը, հասնում է յոթի:

1706 թվականին ավստրիական զինվորների կողմից քանդվել են ամրոցի պատերը:

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եպիսկոպոսի պալատ

Քաղաքապետարան

Վեսպրեմի գլխավոր տեսարժան վայրերը կենտրոնացված են ամրոցի բլրի վրա և քաղաքի առավել հին մասերում: Նրանց թվին են պատկանում.

Եպիսկոպոսների պալատ. գտնվում է հին քաղաքի կենտրոնում՝ Սուրբ Երրորդություն հրապարակում, կառուցված է XVIII դարի 70-ական թվականներին բարոկկո ոճով
Սուրբ Միխայիլի եկեղեցի. կառուցվել է 1001 թվականին ռոմանական ոճով կառուցված տաճարի տեղում, որը հետագայում բազմիցս վերակառուցվել է, տաճարն իր ներկայիս տեսքը ստացել է 1910 թվականի հերթական վերակառուցման ժամանակ: Նախկին հինավուրց տաճարից պահպանվել է միայն զոհասեղանը: Տաճարի հյուսիսային կողմում մնացել են IX դարի Սուրբ Գեգորիա հին մատուռի մնացորդները:
Գիզելի մատուռ. փոքր, շատ հին մատուռ, որը գտնվում է Եպիսկոպոսական պալատի և հարևան տան կողքին: Չնայած այն հանգամանքին, որ չկա ոչ մի հավաստի աղբյուր մատուռի անվան թագուհու մասին, ամենայն հավանականությամբ այն ստեղծվել է XI դարում:
Իշտվանի և Գազելի հուշարձան. 1938 թվականին հուշարձանը տեղադրվել է անսովոր վայրում: Հուշարձանից բացվում է հիասքանչ տեսարան դեպի շրջակայքը
Պիարի վանք. կառուցվել է XVIII դարում
Հերոսների դարպաս. կառուցվել է 1936 թվականին հին դարպասների վայրում. դարպասները կառուցվել են նեոռոմանական ոճով
Հրշեջային աշտարակ. կառուցվել է XV դարում, 1810 թվականին խիստ վնասվել է երկրաշարժի պատճառով: Ի սկզբանե, որոշվել էր այն չվերակառուցել, սակայն հետո այն վերակառուցվել է որպես հրշեջ-դիտակետ և երկար ժամանակ ծառայել է այդ կարգավիճակում
Պետյոֆի թատրոն. թատրոնի շենքը կառուցվել է գեղեցիկ այգում 1908 թվականին, անվանվել է ի պատիվ մեծն հունգար բանաստեղծ Շանդոր Պետյոֆի, որի հուշարձանը տեղադրված է թատրոնի մուտքի մոտ:

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայտնի բնակիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեոպոլդ Սեմոնովիչ (1845–1930), ջութակահար
Տիբոր Նավրաչիչ (* 1966)
Անիտա Գերբից (* 1983)
Տամաշ Կադար (* 1990), ֆուտբոլիստ
Ադամ Լանգ (* 1993), ֆուտբոլիստ

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Венгрия. Путеводитель. Вокруг света, 2007. ISBN 978-5-98652-117-6

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Ежегодное издание «Административная Венгрия», Центральное Статистическое Бюро, 2014.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքի պաշտոնական կայք (անգլ.)
Վեսպրեմը funiq.hu կայքում (ռուս.)

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեսարան դեպի քաղաք
Հրշեջ-դիտարան
Սուրբ Երրորդության շարասյունը
Վեսպրեմի տաճար
Եպիսկոպոսի պալատ
Քաղաքապետարան
Վարչաշրջանի սրահ
Դարպասի ամրոց
Սուրբ Երրորդություն
Գրադարան
Գիզելի մատուռ

Հունգարիայի վարչական կենտրոններ
Բուդապեշտ \| Կեչկեմետ \| Պեչ \| Բեկեշչաբա \| Միշկոլց \| Սեգեդ \| Սեկեշֆեհերվար \| Դյոր \| Դեբրեցեն \| Էգեր \| Սոլնոկ \| Թաթաբանյա \| Շալգոտարյան \| Կապոշվար \| Նյիրեձհազա \| Սեկսարդ \| Սոմբատհեյ \| Վեսպրեմ \| Զալաէգերսեգ

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Վեսպրեմ կատեգորիայում։

[1] Ежегодное издание «Административная Венгрия», Центральное Статистическое Бюро, 2014.

[1]