Դյոր

Դյոր
Քաղաք
	Դյոր
	հունգ.՝ Győr
Դրոշ	Զինանշան
	Կոորդինատներ: 47°41′3″ հս․ լ. 17°38′4″ ավ. ե. / 47.68417° հս․. լ. 17.63444° ավ. ե.
Երկիր	Հունգարիա
Մարզ	Դյոր - Մոշոն - Շոպրոն
Քաղաքապետ	Ժոլտ Բորկաի
Տվյալ կարգավիճակում	1009 թվականից
Մակերես	174,62 կմ²
ԲԾՄ	108±1 մետր
Խոսվող լեզուներ	հունգարերեն
Բնակչություն	132 034 մարդ (հունվարի 1, 2019)
Խտություն	753, 43 մարդ/կմ²
Ժամային գոտի	Կենտրոնական եվրոպական ժամանակ, UTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ	(+36) 96
Փոստային ինդեքսներ	9000–9030
Պաշտոնական կայք	gyor.hu
	Դյոր Վիքիպահեստում

Դյոր (հունգ.՝ Győr [ˈɟøːr]), Рааб (գերմ.՝ Raab), Раб (սլովակ.՝ Ráb), քաղաք Հունգարիայի հյուսիս-արևմուտքում, Բուդապեշտի և Վիեննայի միջև ճանապարհի միջնամասում: Դյոր - Մոշոն - Շոպրոն մարզի վարչական կենտրոն: Բնակչությունը 128 902^[2] մարդ է (2014), Հունգարիայի հինգերորդ խոշորագույն քաղաքն է:

Աշխարհագրություն և տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքը Բուդապեշտից գտնվում է 130 կմ դեպի արևմուտք: Քաղաքի միջով անցնում է Բուդապեշտ - Վիեննա երկաթուղային և ավտոմոբիլային մայրուղին, բացի այդ Դյորը տրանսպորտային ուղիներով կապված է Բրատիսլավայի և Հունգարիայի հարավային տարածաշրջանների հետ: Ճանապարհի ժամանակը Բուդապեշտից՝ գնացքով, 1,5-2 ժամ է:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղի բնակավայրը պատմում է քաղաքի խոր հնության մասին: Մ.թ.ա V դարում այնտեղ կար բնակավայր, որը հռոմեական ժամանակաշրջանում դարձավ քաղաքի հարստությունը, որը հայտնի է Արաբոն անվանումով: Արաբոնի անվան կրճատված տարբերակն է Ռաաբ կամ Ռաբ, քաղաքի ժամանակակից անունը գերմաներեն և սլովակերեն է:

Դանուբի ներխուժումից հետո, 900 թվականին քաղաքի պատմության մեջ սկսվեց հունգարացիների ժամանակաշրջանը: Հունգարացիները վերականգնել են Ռաբ կիսավեր ամրոցը: Սուրբ Իշտվանի ժամանակ քաղաքը դարձել է եպիսկոպոսի նստավայր և հայտնի դարձել Դյոր անունով:

Դյորը 1242 թվականին ենթարկվել է մոնղոլական արշավանքներին, իսկ 1271 թվականին՝ չեխական բանակի հարձակմանը: XVI դարի Հունգարիայում թուրքերի ներխուժման ժամանակ քաղաքը 1594 թվականին կարճ ժամանակով գրավված էր թուրքերի կողմից, սակայն 1598 թվականին անցել է հունգարական և ավստրիական բանակների վերահսկողության տակ: 1683 թվականին քաղաքը կրկին ենթարկվել է թուրքական պաշարումներին, սակայն Վիեննայի ճակատամարտում թուրքերը պարտություն կրեցին և հեռացվեցին քաղաքից:

Քաղաքապետարան

XVIII դարը քաղաքի ծաղկման ժամանակաշրջանն էր, քաղաքում կառուցվեցին բազմաթիվ եկեղեցիներ և պալատներ՝ հիմնականում բարոկկո ոճով, իսկ 1743 թվականին նա ստացել է թագավորական ազատ քաղաքի կարգավիճակ:

XIX դարի սկզբին քաղաքը հայտնվում է նապոլեոնյան պատերազմների ասպարեզում: 1809 թվականի հունիսի 14-ին Եվգենյա Բոգարնեի գլխավորությամբ ֆրանսիական բանակը պարտության մատնեց Իոգանի գլխավորած ավստրիական բանակին: Պատմության մեջ այդ պայքարը հայտնի դարձավ որպես Ռաաբի ճակատամարտ:

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին քաղաքի պատմական շինություններին վնաս է հասցվել, որոնք սակայն շատ ավելի ծանր էին, քան այն վնասները, որոնք հասցվել էին Սեկեշֆեհերվարին և այլ բազմաթիվ հունգարական քաղաքներին: Պատերազմից հետո պատմական կենտրոն Դյորը ամբողջությամբ վերականգնվել է:

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

XIX դարում Դյորը Հունգարիայի խոշորագույն արդյունաբերական կենտրոններից էր: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո քաղաքում կառուցվել է մի քանի խոշոր ձեռնարկություններ:

1995 թվականին Դյորում կառուվել է Audi ընկերության ավտոմոբիլային գործարանը:

Քաղաքի տնտեսության մեջ մեծ դեր են խաղում նաև սննդի, շինարարական և քիմիական արդյունաբերությունը:

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դյորի պատմական կենտրոնը XVIII դարի քաղաքաշինության լավ պահպանված հուշարձան է:
Մայր տաճար: Գտնվում է Կապտալան բլրի վրա, Դյորի առավել հին մասում: Այդ վայրում առաջին տաճարը կառուցվել է XI դարում՝ ռոմանական ոճով, սակայն այն ավերվել է թուրքերի կողմից: Ժամանակակից բարոկկո ոճով շենքը կառուցվել է XVIII դարի սկզբին:
Եպիսկոպոսի նստավայր: Գտնվում է Կապտալան բլրի նախկին բերդի կենտրոնում: Կառուցվել է 1575 թվականին, վերակառուցվել է 1783 թվականին:

Սպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքում հիմնվել է հունգարական ուժեղագույն ֆուտբոլային թիմերից մեկը՝ «Դյորի» ֆուտբոլային ակումբը: Թիմը չորս անգամ դարձել է երկրի չեմպիոն (վերջին անգամ 2013 թվականին): Քաղաքում կա նաև շատ հայտնի հանդբոլի թիմ: Ինչպես տղամարդկանց, այնպես էլ կանանց հանդբոլի թիմն առաջատար դիրքեր են զբաղեցնում երկրում և բազմիցս մասնակցել են եվրոպական գավաթի մրցմանը:

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստան՝ Բրյանսկ
Ռումինիա՝ Բրաշով (ռում.՝ Braşov)
Գերմանիա՝ Զինդելֆինգեն (գերմ.՝ Sindelfingen)
Ֆրանսիա՝ Կոլմար (ֆր.՝ Colmar)
Ֆինլանդիա՝ Կուոպիո (ֆին.՝ Kuopio)
Գերմանիա՝ Ինգոլշտադթ (գերմ.՝ Ingolstadt)
Չինաստան՝ Ուհան ({{չին.|武漢|武汉|Wǔhàn}})
Գերմանիա՝ Էրֆուրտ (գերմ.՝ Erfurt)
Լեհաստան՝ Պոզնան (լեհ.՝ Poznań)
Ուրուգվայ՝ Մոնտեվիդեո (անգլ.՝ Montevideo)
Ռուսաստան՝ Նիժնի Նովգորոդ

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքապետարան
Արքեպիսկոպոսների պալատ
Պալատ Սեչենի հրապարակում
Թանգարանում վերածննդի կերպարվեստի ստեղծագործություններից
Տաճար Սեչենի հրապարակում

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Magyarország közigazgatási helynévkönyve, 2019. január 1., Gazetteer of Hungary, 1st January 2019 — KSH, 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1125966"></a>
↑ Ежегодное издание «Административная Венгрия» = Magyarország közigazgatási helynévkönyve (венг.) / Responsible editor: Waffenschmidt Jánosné. — Budapest: Központi Statisztikai Hivatal (Hungarian Central Statistical Office), 2014. január 1. — ISSN 1217-2952.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Официальный сайт
Городской портал (չաշխատող հղում — պատմություն)

Հունգարիայի վարչական կենտրոններ
Բուդապեշտ \| Կեչկեմետ \| Պեչ \| Բեկեշչաբա \| Միշկոլց \| Սեգեդ \| Սեկեշֆեհերվար \| Դյոր \| Դեբրեցեն \| Էգեր \| Սոլնոկ \| Թաթաբանյա \| Շալգոտարյան \| Կապոշվար \| Նյիրեձհազա \| Սեկսարդ \| Սոմբատհեյ \| Վեսպրեմ \| Զալաէգերսեգ

[_e37aa630b26f5314-1] Magyarország közigazgatási helynévkönyve, 2019. január 1., Gazetteer of Hungary, 1st January 2019 — KSH, 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1125966"></a>

[2] Ежегодное издание «Административная Венгрия» = Magyarország közigazgatási helynévkönyve (венг.) / Responsible editor: Waffenschmidt Jánosné. — Budapest: Központi Statisztikai Hivatal (Hungarian Central Statistical Office), 2014. január 1. — ISSN 1217-2952.

[1]

[2]