Դյոր
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| հունգ.՝ Győr | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Հունգարիա | ||||
| Մարզ | Դյոր - Մոշոն - Շոպրոն | ||||
| Քաղաքապետ | Ժոլտ Բորկաի | ||||
| Տվյալ կարգավիճակում | 1009 թվականից | ||||
| Մակերես | 174,62 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 108±1 մետր | ||||
| Խոսվող լեզուներ | հունգարերեն | ||||
| Բնակչություն | ▲132 034 մարդ (հունվարի 1, 2019)[1] | ||||
| Խտություն | 753, 43 մարդ/կմ² | ||||
| Ժամային գոտի | Կենտրոնական եվրոպական ժամանակ, UTC+1 և UTC+2 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | (+36) 96 | ||||
| Փոստային ինդեքսներ | 9000–9030 | ||||
| Պաշտոնական կայք | gyor.hu(հունգարերեն), hellogyor.hu/de/(գերմ.) և hellogyor.hu/en/(անգլ.) | ||||
| |||||
Դյոր (հունգ.՝ Győr [ˈɟøːr]), Рааб (գերմ.՝ Raab), Раб (սլովակ.՝ Ráb), քաղաք Հունգարիայի հյուսիս-արևմուտքում, Բուդապեշտի և Վիեննայի միջև ճանապարհի միջնամասում։ Դյոր - Մոշոն - Շոպրոն մարզի վարչական կենտրոն։ Բնակչությունը 128 902[2] մարդ է (2014), Հունգարիայի հինգերորդ խոշորագույն քաղաքն է։
Աշխարհագրություն և տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքը Բուդապեշտից գտնվում է 130 կմ դեպի արևմուտք։ Քաղաքի միջով անցնում է Բուդապեշտ - Վիեննա երկաթուղային և ավտոմոբիլային մայրուղին, բացի այդ Դյորը տրանսպորտային ուղիներով կապված է Բրատիսլավայի և Հունգարիայի հարավային տարածաշրջանների հետ։ Ճանապարհի ժամանակը Բուդապեշտից՝ գնացքով, 1,5-2 ժամ է։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեղի բնակավայրը պատմում է քաղաքի խոր հնության մասին։ Մ.թ.ա V դարում այնտեղ կար բնակավայր, որը հռոմեական ժամանակաշրջանում դարձավ քաղաքի հարստությունը, որը հայտնի է Արաբոն անվանումով։ Արաբոնի անվան կրճատված տարբերակն է Ռաաբ կամ Ռաբ, քաղաքի ժամանակակից անունը գերմաներեն և սլովակերեն է։
Դանուբի ներխուժումից հետո, 900 թվականին քաղաքի պատմության մեջ սկսվեց հունգարացիների ժամանակաշրջանը։ Հունգարացիները վերականգնել են Ռաբ կիսավեր ամրոցը։ Սուրբ Իշտվանի ժամանակ քաղաքը դարձել է եպիսկոպոսի նստավայր և հայտնի դարձել Դյոր անունով։
Դյորը 1242 թվականին ենթարկվել է մոնղոլական արշավանքներին, իսկ 1271 թվականին՝ չեխական բանակի հարձակմանը։ XVI դարի Հունգարիայում թուրքերի ներխուժման ժամանակ քաղաքը 1594 թվականին կարճ ժամանակով գրավված էր թուրքերի կողմից, սակայն 1598 թվականին անցել է հունգարական և ավստրիական բանակների վերահսկողության տակ։ 1683 թվականին քաղաքը կրկին ենթարկվել է թուրքական պաշարումներին, սակայն Վիեննայի ճակատամարտում թուրքերը պարտություն կրեցին և հեռացվեցին քաղաքից։
XVIII դարը քաղաքի ծաղկման ժամանակաշրջանն էր, քաղաքում կառուցվեցին բազմաթիվ եկեղեցիներ և պալատներ՝ հիմնականում բարոկկո ոճով, իսկ 1743 թվականին նա ստացել է թագավորական ազատ քաղաքի կարգավիճակ։
XIX դարի սկզբին քաղաքը հայտնվում է նապոլեոնյան պատերազմների ասպարեզում։ 1809 թվականի հունիսի 14-ին Եվգենյա Բոգարնեի գլխավորությամբ ֆրանսիական բանակը պարտության մատնեց Իոգանի գլխավորած ավստրիական բանակին։ Պատմության մեջ այդ պայքարը հայտնի դարձավ որպես Ռաաբի ճակատամարտ։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին քաղաքի պատմական շինություններին վնաս է հասցվել, որոնք սակայն շատ ավելի ծանր էին, քան այն վնասները, որոնք հասցվել էին Սեկեշֆեհերվարին և այլ բազմաթիվ հունգարական քաղաքներին։ Պատերազմից հետո պատմական կենտրոն Դյորը ամբողջությամբ վերականգնվել է։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
XIX դարում Դյորը Հունգարիայի խոշորագույն արդյունաբերական կենտրոններից էր։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո քաղաքում կառուցվել է մի քանի խոշոր ձեռնարկություններ։
1995 թվականին Դյորում կառուվել է Audi ընկերության ավտոմոբիլային գործարանը։
Քաղաքի տնտեսության մեջ մեծ դեր են խաղում նաև սննդի, շինարարական և քիմիական արդյունաբերությունը։
Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Դյորի պատմական կենտրոնը XVIII դարի քաղաքաշինության լավ պահպանված հուշարձան է։
- Մայր տաճար։ Գտնվում է Կապտալան բլրի վրա, Դյորի առավել հին մասում։ Այդ վայրում առաջին տաճարը կառուցվել է XI դարում՝ ռոմանական ոճով, սակայն այն ավերվել է թուրքերի կողմից։ Ժամանակակից բարոկկո ոճով շենքը կառուցվել է XVIII դարի սկզբին։
- Եպիսկոպոսի նստավայր։ Գտնվում է Կապտալան բլրի նախկին բերդի կենտրոնում։ Կառուցվել է 1575 թվականին, վերակառուցվել է 1783 թվականին։
Սպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքում հիմնվել է հունգարական ուժեղագույն ֆուտբոլային թիմերից մեկը՝ «Դյորի» ֆուտբոլային ակումբը։ Թիմը չորս անգամ դարձել է երկրի չեմպիոն (վերջին անգամ 2013 թվականին)։ Քաղաքում կա նաև շատ հայտնի հանդբոլի թիմ։ Ինչպես տղամարդկանց, այնպես էլ կանանց հանդբոլի թիմն առաջատար դիրքեր են զբաղեցնում երկրում և բազմիցս մասնակցել են եվրոպական գավաթի մրցմանը։
Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռուսաստան՝ Բրյանսկ
Ռումինիա՝ Բրաշով (ռում.՝ Braşov)
Գերմանիա՝ Զինդելֆինգեն (գերմ.՝ Sindelfingen)
Ֆրանսիա՝ Կոլմար (ֆր.՝ Colmar)
Ֆինլանդիա՝ Կուոպիո (ֆին.՝ Kuopio)- Գերմանիա՝ Ինգոլշտադթ (գերմ.՝ Ingolstadt)
Չինաստան՝ Ուհան ({{չին.|武漢|武汉|Wǔhàn}})- Գերմանիա՝ Էրֆուրտ (գերմ.՝ Erfurt)
Լեհաստան՝ Պոզնան (լեհ.՝ Poznań)
Ուրուգվայ՝ Մոնտեվիդեո (անգլ.՝ Montevideo)- Ռուսաստան՝ Նիժնի Նովգորոդ
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքապետարան
Արքեպիսկոպոսների պալատ
Պալատ Սեչենի հրապարակում
Թանգարանում վերածննդի կերպարվեստի ստեղծագործություններից
Տաճար Սեչենի հրապարակում
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Magyarország közigazgatási helynévkönyve, 2019. január 1., Gazetteer of Hungary, 1st January 2019 (հունգ.) — KSH, 2019.
- ↑ Ежегодное издание «Административная Венгрия» = Magyarország közigazgatási helynévkönyve (венг.) / Responsible editor: Waffenschmidt Jánosné. — Budapest: Központi Statisztikai Hivatal (Hungarian Central Statistical Office), 2014. január 1. — ISSN 1217-2952.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Официальный сайт
- Городской портал Archived 2009-09-27 at the Wayback Machine. (չաշխատող հղում — պատմություն)
| Հունգարիայի վարչական կենտրոններ |
|---|
|
Բուդապեշտ | Կեչկեմետ | Պեչ | Բեկեշչաբա | Միշկոլց | Սեգեդ | Սեկեշֆեհերվար | Դյոր | Դեբրեցեն | Էգեր | Սոլնոկ | Թաթաբանյա | Շալգոտարյան | Կապոշվար | Նյիրեձհազա | Սեկսարդ | Սոմբատհեյ | Վեսպրեմ | Զալաէգերսեգ |
| ||||||||||
