«Անագ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ Bot: Migrating 125 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1096 (translate me) |
չ clean up, replaced: : → ։ (23) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 2. | Տող 2. | ||
[[Պատկեր:Anag.jpg|right|Անագ]] |
[[Պատկեր:Anag.jpg|right|Անագ]] |
||
'''Անագ''' ([[լատիներեն|լատ]]. ''Stannum''), քիմիական նշանը` '''Sn''' (կարդացվում է` ստաննում), ատոմային թիվը` 50, ատոմային զանգվածը` 118. |
'''Անագ''' ([[լատիներեն|լատ]]. ''Stannum''), քիմիական նշանը` '''Sn''' (կարդացվում է` ստաննում), ատոմային թիվը` 50, ատոմային զանգվածը` 118.710։ Լատիներեն «Stannum» նախկինում նշանակել է [[արծաթ]]ի և [[կապար]]ի ձուլվածք։ Մի շարք սլավոնական լեզուներում կապարն են անվանել «արճիճ» (олово)։ Բնական անագը կազմված է ստաբիլ [[նուկլիդ]]ներից հետևյալ ատոմային թվերով` 112 (կազմում է զանգվածի 0.096%-ը), 114 (0.66%), 115 (0.35%), 116 (14.3%), 117 (7.61%), 118 (24.03%), 119 (8.58%), 120 (32.85%), 122 (4.72%) և մեկ թույլ ռադիոակտիվ նուկլիդից` <sup>124</sup>Sn (5.94%)։ Վերջինս β ճառագայթող է, կիսատրոհման պարբերությունը շատ մեծ է` T<sub>1/2</sub> = 10<sup>16</sup>-10<sup>17</sup> տարի։ [[Դմիտրի Մենդելեև|Մենդելեևի]] [[պարբերական համակարգ]]ում անագը գտնվում է հինգերորդ պարբերության IVA խմբում։ Արտաքին էլեկտրոնային մակերևույթի կոնֆիգուրացիան 5s<sup>2</sup>5p<sup>2</sup> է։ Միացություններում անագը դրսևորում է +2 և +4 օքսիդացման աստիճաններ (վալենտականություները համապատասխանաբար` II և IV)։ Պոլինգի սանդղակով անագի էլեկտրաբացասականությունը կազմում է 1.96, այսինքն այն գտվում է մետաղների և ոչ մետաղների միջև պայմանական սահմանում։ |
||
== Հայտնագործումը == |
== Հայտնագործումը == |
||
Կոնկրետ հայտնի չէ, թե [[մարդ]]ն առաջին անգամ երբ է ծանոթացել անագի |
Կոնկրետ հայտնի չէ, թե [[մարդ]]ն առաջին անգամ երբ է ծանոթացել անագի հետ։ Անագը և դրա համաձուլվածքները հայտնի են մարդկությանը հնագույն ժամանակներից։ Անագի մասին հիշատակվում է [[Հին Կտակարան]]ի նախնական գրքերում։ Անագի և պղնձի համաձոլվածքները, այսպես կոչված անագե [[բրոնզ]]ները, ենթադրվում է, որ օգտագործվել են մեր թվարկությունից առաջ ավելի քան 4000 տարի առաջ։ Իսկ հենց անագ մետաղի հետ մարդը ծանոթացել է շատ ավելի ուշ` մեր թվարկության 800-ականներին։ Մաքուր անագից հնում պատրաստում էին սպասք և զարդեր, լայն կիրառություն ունեին բրոնզե իրերը։ |
||
== Բնության մեջ տարածվածությունը == |
== Բնության մեջ տարածվածությունը == |
||
Անագը քիչ տարածված մետաղ |
Անագը քիչ տարածված մետաղ է։ Երկրակեղևում տարածվածությամբ այն զբաղեցնում է 47-րդ տեղը (հին տվյալներով այն կազմում է երկրակեղևի զանգվածի 2•10<sup>−4</sup>-ից 2•10<sup>−4</sup>%)։ Անագի հիմնական հանքանյութը [[կասսիտերիտ]]ն է` SnO<sub>2</sub>, որը պարունակում է մինչև 78.8% անագ։ Ավելի հազվադեպ բնության մեգ հանդիպում է [[ստաննին]]ը (անագե հրաքար)` [[Պղինձ|Cu<sub>2</sub>]][[Երկաթ|Fe]]<span style="color:blue">Sn</span>[[Ծծումբ|S]]<sub>4 </sub> (27.5% Sn)։ |
||
== Ստացումը == |
== Ստացումը == |
||
Ներկայումս անագի արդյունահանման համար օգտագործում են հանքեր, որտեղ դրա պարունակությունը մեծ կամ հավասար է 0.1% |
Ներկայումս անագի արդյունահանման համար օգտագործում են հանքեր, որտեղ դրա պարունակությունը մեծ կամ հավասար է 0.1%։ Առաջին փուլում հանքանյութը հարստանում են (գրավիտացիոն ֆլոտացիայի կամ մագնիսական սեպարացիայի մեթոդներով)։ Այսպիսով անագի պարունակությունը հանքում կարողանում են բարձրացնել մինչև 40-70%։ Հետո կատարվում է ստացված խառնուրդի այրում թթվածնի պայամաններում, որպեսզի հեռացվեն ծծմբի և [[արսենիում|մկնդեղի]] խառնուրդները։ Հետո ստացված օքսիդը (SnO<sub>2</sub>) վերականգնում են էլեկտրովառարաններում [[ածխածին|ածխով]] կամ [[ալյումին]]ով. |
||
<span style="font-size:150%; color:blue">SnO<sub>2</sub> + C = Sn + CO<sub>2</sub></span> |
<span style="font-size:150%; color:blue">SnO<sub>2</sub> + C = Sn + CO<sub>2</sub></span> |
08:54, 18 Օգոստոսի 2013-ի տարբերակ
Անագ (լատ. Stannum), քիմիական նշանը` Sn (կարդացվում է` ստաննում), ատոմային թիվը` 50, ատոմային զանգվածը` 118.710։ Լատիներեն «Stannum» նախկինում նշանակել է արծաթի և կապարի ձուլվածք։ Մի շարք սլավոնական լեզուներում կապարն են անվանել «արճիճ» (олово)։ Բնական անագը կազմված է ստաբիլ նուկլիդներից հետևյալ ատոմային թվերով` 112 (կազմում է զանգվածի 0.096%-ը), 114 (0.66%), 115 (0.35%), 116 (14.3%), 117 (7.61%), 118 (24.03%), 119 (8.58%), 120 (32.85%), 122 (4.72%) և մեկ թույլ ռադիոակտիվ նուկլիդից` 124Sn (5.94%)։ Վերջինս β ճառագայթող է, կիսատրոհման պարբերությունը շատ մեծ է` T1/2 = 1016-1017 տարի։ Մենդելեևի պարբերական համակարգում անագը գտնվում է հինգերորդ պարբերության IVA խմբում։ Արտաքին էլեկտրոնային մակերևույթի կոնֆիգուրացիան 5s25p2 է։ Միացություններում անագը դրսևորում է +2 և +4 օքսիդացման աստիճաններ (վալենտականություները համապատասխանաբար` II և IV)։ Պոլինգի սանդղակով անագի էլեկտրաբացասականությունը կազմում է 1.96, այսինքն այն գտվում է մետաղների և ոչ մետաղների միջև պայմանական սահմանում։
Հայտնագործումը
Կոնկրետ հայտնի չէ, թե մարդն առաջին անգամ երբ է ծանոթացել անագի հետ։ Անագը և դրա համաձուլվածքները հայտնի են մարդկությանը հնագույն ժամանակներից։ Անագի մասին հիշատակվում է Հին Կտակարանի նախնական գրքերում։ Անագի և պղնձի համաձոլվածքները, այսպես կոչված անագե բրոնզները, ենթադրվում է, որ օգտագործվել են մեր թվարկությունից առաջ ավելի քան 4000 տարի առաջ։ Իսկ հենց անագ մետաղի հետ մարդը ծանոթացել է շատ ավելի ուշ` մեր թվարկության 800-ականներին։ Մաքուր անագից հնում պատրաստում էին սպասք և զարդեր, լայն կիրառություն ունեին բրոնզե իրերը։
Բնության մեջ տարածվածությունը
Անագը քիչ տարածված մետաղ է։ Երկրակեղևում տարածվածությամբ այն զբաղեցնում է 47-րդ տեղը (հին տվյալներով այն կազմում է երկրակեղևի զանգվածի 2•10−4-ից 2•10−4%)։ Անագի հիմնական հանքանյութը կասսիտերիտն է` SnO2, որը պարունակում է մինչև 78.8% անագ։ Ավելի հազվադեպ բնության մեգ հանդիպում է ստաննինը (անագե հրաքար)` Cu2FeSnS4 (27.5% Sn)։
Ստացումը
Ներկայումս անագի արդյունահանման համար օգտագործում են հանքեր, որտեղ դրա պարունակությունը մեծ կամ հավասար է 0.1%։ Առաջին փուլում հանքանյութը հարստանում են (գրավիտացիոն ֆլոտացիայի կամ մագնիսական սեպարացիայի մեթոդներով)։ Այսպիսով անագի պարունակությունը հանքում կարողանում են բարձրացնել մինչև 40-70%։ Հետո կատարվում է ստացված խառնուրդի այրում թթվածնի պայամաններում, որպեսզի հեռացվեն ծծմբի և մկնդեղի խառնուրդները։ Հետո ստացված օքսիդը (SnO2) վերականգնում են էլեկտրովառարաններում ածխով կամ ալյումինով.
SnO2 + C = Sn + CO2
Հղումներ
Աղբյուրներ
Տես նաև
Պարբերական աղյուսակ | |||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||
Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||
Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||
K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||
Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||
Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn |
Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og |